장음표시 사용
181쪽
De reductio; re aliarum argumentationum. Caput. L VII. PRIMA argumentationis species possyllogismum est inductio . Definituronitio,in qua ex singularibus, υel injserioribus pluribus, aut uno tantum infertur aliquid seniuersale,vel superitis .
Inductio duplex est; alia quq sundatur
in sola apprehensione terminorum; alia , quae fundatur in experientia . Prima est per quam ad hoc ut in ellactas cognoscat pr. dicatum conuenire uni, et pluribus singulari.
ui, Λ cii quod apprehendat tale praedicatum,ix talia sing&taria, etiamsi nullam faciat experientiam: in. gr. cum ego probo hoc principium, omne totum est maius sua parte, eX eo quod hoc totum est maius , & hoc aliud est maius &c, facio inductionem is fundatam in sola apprehensione terminorum,quia terminis apprehensis ut postibilibus,& nulla facta caeperientia, cognosco quod hoc totum est maius sua parte.Talis inductio vocatur metaphysca , & mathematica,quia omnia principia uniuersalia metaphysica, & mathematica ex terminis nota colliguntur per hanc inductionem . Sicut enim apprehensio uniuersalis abstrahitur ab apprehensione singularium ;sc propositio uniuersalis colligitur ex
182쪽
De alus argumentationibus. IIS
propositione singularium . Inductio fundata in sola apprehensione potest reduci ad syllogismum,*d non necessario reducitur actu. Potest reduci, quia potest fieri hic syllogismus praedica-ttim quod contienit alicui singtilari in quantum est tale,conuenit omnibus,quaestini talia ;sed maius sua parte conuenit huic toti ἰα quantum est totum ,ergo conuenit omnibus t tis,atque adeo omne totum est maius sua parte:
sed non necessario reducitur actu; alioquin de ea maiori uniuersali praedicattim , quod contienit alictii in quantum est tale &c. redit dissicultas; naim colligitur per inductionem sine sullogismo fundato in alia propositione uniuersali , de qua rediret argumentu,& procederetur in infinitum. Nititur inductio illo principio, in quatum intellectus non potest illi contradicere , eo pacto,quo syllogismus nititur dicto de omni,dicto de nullo , in quantum intellectus non potest illis contradicere .
Collige,quod sicuti syllogismus lando
tur in dicto de omni,dicto de natio , sic inductio fundatur in dicto de uno , quatenus tali, 8e negato de uno qualentis tali . Stetit
enim intellectus syllogigans,ex eo, quod aliquid dicatur de omni, inserti quod dici debet de contentis in illo ; sic intellectus inducen Aex eo,quod aliquid dicatur de . uno quatenus tali insere, quod dici debet
183쪽
de omnibus continentibus talem ratione.
Ideo inductio est veluti syllogismus in- uersus: syllogismus est veluti inductio in-
Inductio quae sun datur in experientia,
est per quam υt intellectas cognoscat praedicatum c eniresingtilaribus υni,vel pluribus ,
non sumit apprehensio , sed requiritur expe-:eX.gr. cum probo quod omnis ignis est calidus ex eo, quod hic ignis est calidius, hic alius ignis est calidus Rc, non suffcit quod apprehendam, aut videam Aissos ignes, sed debeo calorem,cxperiri per tactum: Vt probem quod omnis canis fest latrabilis,non sussicit, quod videam canes singulares , sed debeo latratum e X- periri per auditum. H qc inductio vocatur physica,quia in illa indatur omnia principia vnniersalia physic
Inductio experimentalis reducitur necessario,& actu ad syllogismum, in quan tum subintelligitur principi u , quo addito fit syllogismus . Hoc autem principium , quod colligitur per inductionem metaphyscam est quotiescunque aliquod pra dicatum conuenit singulis conuenientibus in aliqua ratione, de quibus per longum tempus facta est experientia, & non est indicium, quod conueniat e X mero
accidente, conuenit etiam omnibus , de quibus non est facta experientia, atquς- adeo
184쪽
adeo est naturale subiecto; sed esse cati m conuenit omnibus ignibus,de quibus facta est experientia per longum tempus , ergo conuenit absolute omnibus ignibus,& est naturale igni. Quod autem talis syllogismus debeat actu fieri ab intellecti, probatur , quia salioquin non apparet quomodo ex iis,quq cxperitur,possit inferre idem piaedicatum de aliis, te quibus non fecit experientia . Quomodo enim concludit: his ignis est calicitii ; hic alitii est calidus ergo omnes sunt calidi. Dices: concludit , quia labintelligitur ,σAc ae reliquii . Sed contra , quia Cir dicitur,ty'μ de reliquit,vel intelligitur solum de iis, de quibus facta est experie tia,& redit dissicultas : quo enim pacto imsero tale praedicatum de alijs , quo non sum expertus: vel intelligitur etiam de reliquis,quae non sum e Xpertus, Sc quῆro , quo pacto ex ijs,quae sum expertus,infero,
quod etiam alia eodem pacto se habent, nisi habeo in mente illud principium insi
Tertia species argumentationis estenthymema, quod sumitur dupliciter . 'rimo pro syllogismo truncato,& defini
185쪽
138 Caput.LVII. est anima ,subintelligitur omnis homo est aut mat. Reducitur ad fullogismum, addendo
propositionem omissam . In mente non
datur hoc enthymema, quia intellectus ut inserat conclusione, debet habere utramque praemissam Secundo sumitur enthvmema ab Aristote primo Rheton caput. a. pro syllogismo rhetorico , siue morali. Definiri pote st oratio , in qua quibre sidam positis alterum quid ex iis,q&ae posita sunt,non necessario, sed τε risimiliter accidit,eo qnod haec sint; ex.
gr. pleraeque matres amant Asthaec est materi, ergo haec amat Alios conclusio sequitur ex premistis non necessario , cum in aliquibus cas bus fallat , eo quod quaedam matres non ament filios,sed verisimiliter& plerumque -Hic syllogismus non potest perfecte reduci ad syllogismum logicum , cum non possit fieri maior uniuersalis dicendo omnes matres amant filios. Reducitur
igitur imperfecte in quantum pDrtimqtie idem significat,ac quo emper,dc pleraeque matres idem significat,a re omi es: sed lyquasi tollit persectionem syllogismi. Similiter hic syllogismus non nititur dicto de
omni,& de nuIIo, sed dicto defore omni, ac dicto de fere nullo. Vocatur autem syllo-rismus rhetoricus, moralis,& politicus quia in rebus rhetoricis , moralibus , &politicis solemus argumetari non eΣ ro posi-
186쪽
De aliis argumentiation iacis . IS9positionibus uniuersalibus,sed ex iis , quae
plerumque contingunt. Quarta species argumentationis est exemplum quod ab Aristotele Ioco citato vocatur inductio rhetorica .. Desinitur autem oratio in qua ex pluribtis singet laribus infertur aliquid quasi uniuersale ; ex gr. haec
mater amat filios; e alia amat S ergo plerae-qMe matres amant. Sicut autem syllogismus
rhetoricus est syllogismus imperfectus, quia procedit ex maiori non uniuersali, sed quasi uniuersali, ita inductio rhetorica est inductio imperfecta, quia procedit non ex omnibus, sed ex quasi omnibus lingularibus, & infert conclusionem non uniuersalem,sed quasi uniuersalem. Ratio
autem est , quia matres licet habeant inclinationem ad amandum tamen amant libere, ideoque aliquando non amant. At
singularia,de quibus fit inductio perfecta,
non soluna habent inclinationem sed etianecessitatem ad pr dicatum ; eX. gr. ignis habet necessitatem ad calorem , ideoque semper est calidus & sc fieri potest inductio,non solum ex fere omnibus , sed etiae X omnibus,quo e X perimur, secluso miraculo,& potest fieri conclusio uniuersalis. Exemplum reducitur ad syllogismum proportionaliter sicut inductio. Quinta species argumentationis est paritas Definiri potes oratio , in qua ex eo, quod i
187쪽
I6o Captit. LVII. quod aliquod pr.edicatu conuenit uni, infertur quod conueniat etiam alteri , in quo videtiar lere eadem ratio. ex g. Coeltim lumeest incorrtiptibile; ergo etiam solis : videtur enim
esse cadem ratio utriusque. Quando pa' ritas desumitar ex aliquo simili, in quo sit
eadem ratio necessario conneXa cum p rq dicato tum reducitur ad inductionem :possumus enim inferre consequentiam uniuersalem: erga omne tale habet idem p dicat tim. Quando paritas desumitur ex aliquo simili, in quo sit eadem ratio non necessario Ad plerumque connexa cum a praedicato,argumentu reducitur ad exemplum: si quidem potest inferri consequentia quasi uniuersalis S ergo pleraque talia Eabent idem prsicatum : ex.gr. haec mater magis amauit ium,qua ratrem ergo etiam hae alia magis amauit Uium, qtiam fratrem rpotest enim inferri; ergo plerumque matres magis amant filios quam fratres,quia amor naturaliter descendit. Quando paritas desumitur ex aliquo no plerumque sed raro connexo cum praedicato, tum argu mentum est captiosum, & sophisticum rex. gr. sophisticum est hoc argumentum.
haec mater magis ama tiit fratrem , quam ρliam ergo eti m haec alia:nam raro,&contra
inclinationem naturq accidit,ut mater magis amet fratres , quam filios . Sexta species argumentationis est co uersio
188쪽
De alijs argumentatiouibus . 16 Iuersio. Reducitur ad syllogismum in quantum est oratio, in qna posito antece dente sequitur necessario consequens, licet non persecte distin him ab antecedente,per quod deficit a perfectione syllogismi,ut dictum est cap. 66. Syllogismus conditionatus , cuius regulas tradidi cap. 63. perfecte participat definitione, di rationem syllogismi. Quare syllogismus in genere diuiditur in absolutum, & conditionatum tanquam in suas species. De coditionato sufficiunt duae regulae ibi
positae. De absoluto requiritur accuratior distinctio figurarum,& modorum , Ut separentur modi utiles ab inutilibus. Addo plerumque syllogismos absolutos posse reduci ad conditionatos: ex. gr. hic syblogismus in Barbara omne rationale es risibile; omnii Eomo est rationalis ; ergo omnis homo est risibilis : aeqvi ualet huic conditionato; omne intelligibile si est rationale est risibile;Omne intelligibile si es homo est rationa lis ergo omne intelligibile si est homo est risia te: in quo e X positione coditio nata antecedentis arguitur ad positionem conditi natam consequentis. Idem dic proportionaliter de reliquis.
189쪽
laci s. Caput. LVIII. SYllogismus sophisticus definitur ab Aiaristotele primo Elenchorum capit. S. qtii videtiar procedere ex pramissis probabili
bus,ty veru,necsunt'. vel videtur concludere,
σ non concitidit. Procedens ex praemissis , quo videntur vere,& probabiles , & non iunt,est sophisma ex parte materiae,&haec dissoluere spectat ad scientias, & faculta tes agentes de iis materiis : qui videntur concludere, & non concludunt sunt sophi smata ex parte formae, & haec dissoluere spectat ad logicam,quae agit de forma syllogismi. Et quidem fallacias sundatas
in squivocatione,vel analogia ; in variatione suppositionis; in ampliatione, statu 3crestrictione in diminutione,alienatione, ac remotione in apparenti contradictione; in confusione oppositionum ; in non penetrata vi propositionum copulatiuarum,disiunctivartim, conditionalium, cau salium,exponi bilium, modalium ; in non seruatis regulis syllogismorum ; &ialias plures dissoluimus suis locis. Proponendae remanent, vel potius indicandς tredecim fallacie, quarum sex sunt in dictioni septem extra dictionem. Primet tres consistentes in dictionibus ι seu
190쪽
seu vocibus valde amnes sunt sellaciae et quivocationis,amphibologis,& variationis accentus , vel dypthongi. Exemplii in qquivocationis cst : omnis canis latrat; al,l q a constellatio est canis ergo aliqua con stella-
Exemplum amphibologiae consistentis in diuerso sensu est , omnes episcopi suntlsacerdotes; ti equi sunt episcopi ergo isti ερλlsum facerdotes . Exemplum variationis accentus, seu dypthongi est ; omnia letiissima fert turi furfrem,hoc marmor est Leuissimcim I ergo hoci marmor fertur sursMMO .
Soluuntur uno verbo negando cons
quentiam,& detegendo quivocationem , vel amphibologiam , vel variationem ac- entus, aut dypthongi. Quarta,& quinta fallacia est compositionis, ac diuisionis . Fallacia compositio-lnis est, in qua ex eo , quod aliqua praedicata conueniant sit biecto diuisim, hoc est unum sine alio,infertur quod possint conuenire coniunctim; ex. gr. Omnissedens s test ambulare, Petrus est sedem , ergo potes Amul sedere, Ur ambtilare.
Fallacia diuisionis est,per quam ex eo, quod aliqua praedicata non possiat subi cto conuenire coniunctim , infertur quod neque diuisina;ex. gr. impossibile est vigilantem dormire Petrus vigilat,ergo impossibile