장음표시 사용
191쪽
r64 Caput LVIII. st Idirum dormire. soluuntur distinguendo sensum compostum,& diuisum . 'Scxta vocatur fallacia figurs dictionis, si in qua propter similitudinem dictio isgnificantium diuersa,arguitiir ac si significarent idem;exm. gr. quidquid emisti , co medisti; cmisti carnes crudas I ergo comedisti earnes crudai: ly qciidquid significat subsantiam rei emptae, non vero qualitatem crudi,& cocti,& tamen arguitur ac si significaret,quod emisti,comedisti cum ea qualitate, quam habebat dum emeres . Prima extra dictionem est fallacia accidentis,cum ex eo, quod aliquod praedicatum conueniat subiccto ratione accidentis,arguitur,quod illi co niten i at secundum se;vel ex eo,quod conueniat secun dum se,arguitur quod conueniat ratione
crestim accid entale . Ex eo quod album sit concretum accidentale prout sumitur eualbedine , arguitur quod Petrus secundum se si concretum accidentale. E conuerso cum dicitur,Peirtis est in peccato motali,c gnosco hunc,quem video, ef Petrum. ', logo cιgnosco hamrc,quem video esse in peccato
'mortali : ex eo quod cognoscam petium l secundum se,arguitur, quod cognoscanta, illum secundum accidens peccati inorta-
192쪽
De uacui . IOS ISecunda est fallacia a secundum quid ausimpliciter, de qua egi cap. 29. Tertia ex ignoratione elenchi,seu co- tradictionis, cum inferutur tanquam con tradictoria quae non sunt, & de hac egi
Quarta est fallacia antecedentis , δίconsequentis , cum infertur consequens non seruando leges consequcntie, ex gr. omnit homo est animal ; ergo omne animal si homo . Universalis enim astirmativa con-' uertitur s inpliciter , cum possit conuerti solum per accidens.l Quinta est,fallacia petitionis principii, 'cu petitur in pram si s ut cocedatur principium quaestionis. hoc est id, de quo est controuersia,cum debeat probari. Sexta est cum assiimitur causa partialis alicaeus effectus ac si esset totalis : ex. gr. ideo Petrus videt se imum,quia habet ante 'octilos os tum, sed etiam coecus habet ante o. ulos secutam; ergo etiam corcus videt se ipsum . Ratio adaequata , & totalis, cur Petrus videat se ipsum, non est, quia habet ante oculos speculum , sed etiam quia habet potentiam visuam expeditam, oculos apertos , speculum illuminatum &c. Vltima est secundum plures interrogationes ut unam : ut dum queritur homo, AE equul sunt ne risibiles an non & in-
193쪽
caput LVIII. statur,ut vel concedatur absolute propositio, vel negetur; & tamen debent distin-
qui responsiones homo est ri uis , equu/- tibis est risibilis . Hsc suificiat indocasse': nam sunt explicata in mea explanatione f
194쪽
dorum . RADITURI qu stiones logicas,
physicas , ae metaphysicas prae mittendas duximus quaestiones prooemiales non solum ad logicam sed ad omnes scientias. Quia igiturres cognosci non possunt perfectu, nisi per suam causam pr sertim specificatiua causa autem specificativa actuum , & habi- tuum intentionalium est obiectum, natura scientiarum cognosci debet per earum, obiecta. Rursus quia obiecta specie diuersa sunt pene innumerabilia , adeoque specificant innumerabiles actus, atque habbtus cognoscitiuos specie diuersos,ex quo rum multitudine inordinata sequeretur confusio, necessaria fuit aliqua diuisio artifi-
195쪽
tificiatis,per quam tum habitus, tum obiecita di stribuerentur in certas classes, ideoque facta fuit a sapientibus celebris illa ldiuisio facultatum in physicam, mathematicam,metaphys: cam, & logicam His prς- missis in quatuor primis questionibus , qu st. 3 procedimus ad eXaminandum , an allata diuisio sit bona, & fundata in rerui natura; an quatuor facultatibus corro spondeant quatuor abstractiones diuers quo pacto tum ipsis, tum logicae praesiccisint affiguanda obiecta attributionis, malterialia: & sormalia quis inter illas d tur
ordo tum inuentionis, tum doctrinae, tum dignitatis tum certitudinis an omnes alia scientiae speculativae,& artes, seu scientii practicae sub ordinentur primis qua uor ita ut qusdam sint proprie subalternatae , qu dam non,ex qua occasione explicamus seientias physico mathematicas subaltei natas partim physizae, Partim mathemallicae.
Iam quia hactenus supposuimus diuisio nem actuum,& habituum in speculativos,& practicos,quaest In incipimus agere de tali diuisione,ac primo qlierimus,utrum quaedam veritatcs obiectivae sint specula tiliae,quaedam praeticae deinde proponimus definitionem cognitionis practicae, ac speculati ii , ex eaque deducimus definitio
lnem habitus practici,ac speculativi expli
196쪽
3 l. ordo disputandorum . 169eantes etiam,quo pacto actus practici, ac speculativi differant ex obi ecto, vel eXmodo tendendi; quinam actus sint ultimo practici,ac directivi ad operandum ; quid sit speculatio,& consultatio; quomodo differant, &qitos actus includant an cogni tio speculativa sit nobilior practica virum, ad executionem requiratur imperiit rationis consequens imperium voluntatis ; ac deinde descendimus ad examinandum, an quatuor facultates primariae sint speculat iu ,vel practics,vel partim speculatiuε , partim practicae . Demum quia supposuimus, quatuor fa cultates esse scientias, scientia vero est virtus intellectus,quaest. Is .incipimus agere de virtutibus intellectus, ac praemissa,&explicata definitione virtutis intellectualis,eiusque diuisione in quinque virtutes , hoc est intellectum,scientiam, sapientiam, prudentiam, & artem,quarum primae tres sunt speculativae, tuae sequentes sunt pra et icq, quaerimus , an prim treS Virtutes, intellectus, scientia,& sapientia sint babitus speciales,quid sint, & quomodo differant inter se, deinde de duabus virtutibus practicis, prudentia nimirum, & arte,
eXaminamus quid sint,quo pacto disserant inter se a quomodo prndentia differat ascientia morali i& uniuersim quo pacto in artibus pars theorica digerat a parte pra-H ctica:
197쪽
x7o . Ordo disputandorum .ctica: cur prudentia,sit unica,princeps , &architectonica Omnium artium,artes vero
sint plures,ac pene innumerabiles quomodo prudentia monastica, oeconomica , &politica caalescant in unam prudentiam ;an artes bene diui dantur in aestiuas,& Dei tuas,rationales,& irrationales, atque aliqua exp icamus circa artes rationales . Descendimus deinde ad examinandu, an quatuor facultates speculatiuae primari e sint scienti et sub alternantes , ac virtutes intellectus ; an logica practica etiam secundum partem topicam , & tophisticam sit virtus,scientia,& ars utrum logica bene diuidatur in naturalem, & artificiale, docentem,& utentem an, & quomodo sit necessaria ad reliquas scientias ; ac demue X omnibus disputatis infere es definitionem logicae, quae definitio secundum Aristotelem est ultimus fructus disputationis, ac demonstrationis,quaestiones prooemiales concludimus .
Vtrum cognitio perfecta debeat esse per cauIam rei. uaestio I . V Idetur quod non, primo quia Deus
cognoscit per feetillime se ipsum, sed
00n per causam,cum causam non habeat; ergo ν
198쪽
ergo res pote ii cognosci persecte & non per causam. Beati etia cognoscunt Deum perfecte per visionem beatificam , & non pe r causam. a. Si dicatur , quod cognitio perfecta rei habentis causam ciebet esse per causam , non autem cognitio rei carentis causa is, contra est quia cognitio intuitiua entis causati est valde perfecta: ex gr. cognitio intuitiua , qua angelus cognoscit hominem in se ipso penetrans intime eius essentiam,& naturam .es valde perfecta,&perfectior quacunque cognitione non intuitiua; sed cognitio intuitiua cognoscit reper se ipsam,& non per causam I ergo cognitio perfecta non debet esse per causa .
3. A priori entia:praesertim spiritualia ut angeli cum sint perfecte intelligibilia , possitiat perfecte manifestare se ipsa,totam
suam essentiam , de omnes proprietates , sed si se manifestent perfecte, cognoscuntur perfecte ab intellectu proportionato,& non per causam; ergo cognitio perfe- ista non debet esse per causam . q. Si per causam res perfecte cognoscerentur,deberent per causam solui omnes . quaestiones ad illas pei timntes ,p rq serti millae quatuor,ad quas caeterae reduciantur: an sit, quid sit, qualis t,propter qtati sit, cognitio quippe non soluens omnes quq stiones non quietat intellectuna, adeoque non. Ha est
199쪽
I x x Quaestio I. estperfecta; sed per causa soluitur sola quς stio propter quid rei fit, qui sola est questio
causs,ali aequistiones non soluuntur, ergo res non persecte cognoscuntur per cauSa. s. Deberent res cognosci per omnes causas etiam per primam causa in, Vt perfecte cognoscerentur sed hoc est falsum :nam nihil cogitantes de Deo, qui est prima causa , possumus perfecte cognoscere veritates praesertim mathematicas ; er go. Addo quod cognitio cognoscens reSper omnes causas videtur non esse cognirtio humana, quq possit acquiri in hae vita mortali, sed diuina,vel angelica . Respondeo manifestum esse a priori,&a posteriori, omnem cognitionem cogno scentem rem,& non per causam seu ratione ipsius rei, esse imperfectam;solam autecognitionem cognoscentem rem per causam posse esse perfectam . A priori probatur, quia perfecta cognitio nihil est aliud,
quam perfecta repraesentatio rei cognito repr sentatio vero rei cognitae tunc soluest perfecta,cu per tale repraesentationem res ita ponitur in mente,sicut est a parte rei. Ad hocaute ut res ita ponatur in me-te,sicut est a parte rei, requiritur, ut id quod est ratio,& causa, propter quam res ponitur a parte rei secundu esse reale , sit ratio & causa,propter qua res cognoscitur& ponitur in mente secunda esse intentio-
200쪽
De cognitione per catifam . 173 Inale cogniti;ergo ad perfectam cognitio nem requiritur , Ut cognoscat rem per causam,& rationem,propter quam est; cognitio vero cognoscens causam per effectum est imperfecta, quia per illam res est in mente modo contrari obia inuerso, ac sit a parte rei. Cum enim causa sit ratio, cur essectus sit a parte rei, effectus est ratio, cur causa sit in mente. Cognitio similiter qua res habens causam cognoscitur de non per causam, est imperfecta, qui causa,quq est ratio cur res sit a parte rei, non est ratio,cur sit in mente . Allata ratio a priori confirmatur a posteriori. Nam cognitio relinquens intellectum inquietum,& curiosum,est imperfe-eta, cognitio vero quietatrua,& ablativacu 'iositatis est perfecta : In quietudo enim oritur ex eo':.quod intellectus habens cognitionem imperfectam non satiatur , sed aspirat ad perfectam curiositas etiam, qua intellectus quq rit cur,quaerit cognitionem causae tamquam satiatiuam, adeoque perfectivam cognitionis;sed cognitio , qua ita cognoscimus effectum, ut ignoremus causam, relinquit intellectum inquietum, & curiosum ci ca causam rei; cognitio, qua cognoscimus causam,sed per effectu m, relinqv it intellectum inquietum de ipso modo cognosces, di causam : e conuerso cum cogno-