장음표시 사용
231쪽
zoq quaepio IV. onfusionem causat; sed actus,scientie , &iabitus specie diuersi sunt innumerabiles,
e producuntur in ordinate, prout obiecta iecurrunt; ergo nisi ordinarentnr , cauarent maximam confusionem; sed ut Ari-loteles docet primo Metaph cap a.& ex o Sanctus Thomas in prooemio primith, & primi metaph. munus sapientis est
muta ordinare ad confusionem tollen' lami ergo necesse est,ut sapiens etiam in uim erabilem multitudinem obiectorum,ctuum,& habituum in certum ordinem
listribuat per diuisionem aliquam artifi-: talem p rq sertim cum absurdum sit , si satiens,qui ponit ordinem in coeteris , inuis actibus in ordinate procedat, sed or io, ut Aristoteles docet, ac Sanctus Tho'nas, e si habitudo multitudinis ad unum r:X gr. ordo per quem multitudo militum 3rdinatur in unum e Xercitum est,per queinguli decem subduntur uni decurioni, 7nguli centum uni centurioni,singuli mille uni tribuni, & omnes uni imperatori ;ergo ut ponatur ordo in obiectis, actibus,& habitibus, multitudo pluri iam obiecto
rum debet reduci ad unum obiectum M.
Diuisio ergo artificialis , quam dicimus, esse ne eessariam, est distributio obieci rum contemplabilium in aliquas classes , cum reductione plurium ad unum, ac quod ellera certo modo se habeant, alia
232쪽
lm .siuimne babituum. 2 os propinquius,alia remotius. Sicut enim in exercitu datur imperator ad quem reducuntur omnes milites; propinquissime ad imperatorem se habent tribuni, quibus imperator praecipit immediate; post tribunos sequuntur centuriones , quibus prae cipit per tribunos; post centuriones decuriones quibus praecipit per centuriones
& vltimo loco sunt milites gregarii; sic inscientiis debet dari aliquod primu,obieetit,ad quod omnia reducatur; deinde aliaquq se habeant immediate post piimum ;post quae sequantur alia, & sic deinceps , ut magis etiam patebit ex sequentibus . Agno terunt prisci sapientes hanc necessitatem diuidendi scientias artificialiter , ideoque diuiserunt illas inquatuqr primarias,physicam,seu naturalem mathematicam, seu disciplinam, metaphysicam , seu transnaturalem,& logicam , seu rationalem. Physica iuxta nominis interpretationem proponit sibi pro obiecto contemplando ens naturale , seu mobile, &mutabile sensibiliter, in quantum est sensibiliter mobile, ideoque contemplatur
coelum,solem,sydera, in quantum mutan tur secundum locum,& lucem, dum transeferuntur ex uno loco in alium , & luna nunc tota illuminatur, nunc secundum Partem, nunc eclipsata patitur cluminis de ortum; contemplat
233쪽
l .. zo6 uaestio IV. elementa,& mi Xta e X elementis composta, in quantum generantur, & corrumpuntur, calefiunt,& frigefiunt: consderat plantas,& animalia,in quantum crescunt,& decrescunt,aegrotant,& sanantur , & aliis innumeris modis mutantur in substantia, in qualitate, in qualitate,& loco. Sequitur vero physica in rerii mutabiliu consideratione ducita sensus,per eius inductione colligens principia uniuersalia,er quibus conclusiones inferat. Mathematica eleuatur supra sensum,& motum& proponit sibi contemplandum ens e Stensum quatenus e X tensum,abstrahendo ab ho quod sit sensibiliter mutabile , vel nullis sensibili bus qualitatibus affectum,& nihil curans an sit album, vel nigrum, calidum, vel fri-eidum. Considerat igitur ens, in qu autum si continue extendatur in spatio, costituit magnitudinem, quq continet in se miram
varietatem punctorum,linearum, angulorum,figurarum,superficierum, solidorum . Considerat idem ens,in quantum s extendatur discrete, eo pacto , quo milites disponuntur in campo, licet non constituat unam magnitudinem,constituit unam multitudinem continentem in se innumerabiles species numerorum parium,aut disparium , quibus competunt proprietates mirabiles. Ad hqc vero indaganda is , utitur mathematica inductione fasia non per
234쪽
De ditiisione habituum . 2 OZ ι
per sensum , sed per imaginationem , &ex ea colIigit principia ad conclusiones
inferenda S. Metaphysica, se ii transnaturalis eleuatur supra omnem materiam, & consideratens transnaturale, seu immateriale, & in-l sensibile tum pricis ue,tum negative. Con-lsiderat cns immateriale pri cisiue, inquan-ltum considerat ratis nes, quae positInt Coi luem re tum entibus materialibus, tum im-l materialibus,quales sunt ratio entis , substatri io,viventis,cognoscenti S,boni, veri , unius , quς cobueniunt tum rebus mare
rialibus, & sensibilibus,tum spiritualibus'& insensibilibus. Considerat cns immateriale negative, in quantum considerat rationes, qui non possunt competere entibus materialibus,quales sunt ratio Dei , angeli,spiritualis &c. Utitur autem meta physica inductione non sensus,& imaginatio uis quae potentiar Vtpote materiales ne queunt alti u gere rationes immateriales , sed inductione solitis intellectias. Logica demum, seu facultas rationalis consideratens intentionale ut intentionale, seu cognitum ut cogn: tum , quod proinde vocatur ens rationis logicum, & contem-ii
platur rationes praedicati, subiecti, pr dirit: camenti,generis, speciei, nominis, verbh, jsciti &c,colligens principia. ex refleXio-liae supra nostros actus intelligendi, quislbus ' ἐ
235쪽
ao8 raestio IV. bus con*tuimus ens intentionaIe . Ad I. Nego maiorem. Necesse est enim, ut quae sis diuisa naturaliter,sed sunt innumerabilia in inordinata, dividantur artificialiter aliqua diuisone , qua reducan tur ad umim, ut explicatum est. Confirmari potest exemplo. Loca terrae sunt diuisa naturaliter, eum singula loca specie difforant ab aliis locis . Quia tamen loca socia dum hanc diuisionem sunt innumerabilia,necessaria est diuisio artificialis, qua
terra diuidatur in certas partes, regna , prouincias per certes limites marium , Ruminii,ae montium , cum magno funda mento in rerum naturis. Idem dicendum in casu nostro .
Ad a. Natura non deficit in necessariis, gum dat potentiam prouidendi sibi necessaria . Ita licet diomini sint necessaria svestimenta,quibus tegatur,panis, quo Ve ii statur , natura vero non det homini immediate verimenta, nec panem,adhuc non
defecit in necessariis , quia dedit homini intelIectum, & manus, quibus posse vest, menta sbi,panem,domos, & alia artificialiter parare. Sic licet natura non fecerit diuifionem artificialem scientiarum i ta men non defecit in necessariis, quia dedit
homini intellectum, quo possit scientias artificialiter diuidere . Addo Deum esse qui habet omnia a se; ergo diuinior esti modus ,
236쪽
De divisioneseientiarum. 2 9 modus,quo bona habemus a nobis ipfis , quam quo accipimus mere passive a natura. Ideo quia homo, vestimenta , & alia plura necessaria,quae bruta accipiunt pure passive a natura, habet a se ipso per artem, habet modo perfi*ctiore , ac diui
Virum allata diuisio mentiarum in quatuor primarias sit bona, ct fun
V Idetur quod non z.quia lassicit uniea
potentia intellectiva ad intelligendum omne intelligibile, ergo sussicit unicus habitus,& unica scientia ad sciendum omne scibile ergo frustra pon tur quatuor scientiq. Et confirmatur, quia omneu scientiae reduci possitnt ad unicam scientiam, statuendo unicum obiectum , nimiruens seu verum in genere reliqua obiecta ad illud ordinate reducendo ergo frustra ponuntur quatuor scientiae. a. Si scientiae debent multiplicari , tot debent poni,quot sunt in homine potenti et cognoscitiuae;diuersitas enim obiectorum,quae sussicit ad hoc,ut natura multiplicauerit potentias cognoscitiuas , debet sulficere,ut nos imitantes naturam multiplia
237쪽
tiplicemus scientias ; ideoque Aristot Iesdocet,quod qui caret a natiuitate uno sei, is,e X. gr. visu, via auditu, caret una scientia de vis bili vel audibit sed in homine is sunt octo potentiq cognoscit tuae, nimirum
quinque sensus caeteriore Sisensus communis,imaginatio,& intellectus; ergo debent popi non quatuor, sed odio scientiae. I. In angelis, & in Deo non distinguuntur quatuor scientiariergo nec in homine debent distingui. . Ad eamdem scientiam , ad quam spe- ctat cotemplari aliquod obiectum pectat etiam cotemplari species,& proprietates ipsus; sed ens naturale, & ens extensum sunt species entis realis , quod 'est obie- ltim metaphysicae; ergo ad metaphysicam spectat contemplari ens naturale , & ense Xtensu, ac proinde mathematica,& physica non sunt scientie speciales , sed sunt partes metaphyficae . Rursus extensio est proprietas entis naturalis; ergo ad physicam,ad quam specitat consideratio entis naturalis.spectat etiam consideratio entis extens,atque adeo mathematica est pars physic . Demum ens rationis logicus , est proprietas intellectus ; ergo ad scieti-ltiam de anima, ad qnam spectat considet ratio intellectus, spectat consideratio entis rationis lorici , ac proinde logica nor
est scientia specialis, sed pars scientiae de
238쪽
De ditiisione scisntiarum . 2 1 I anima que est pars physicae, vel metaphysicae; presertim cum per idem lumen , per quod consideratur operationes intellectus ab animastica consideretur ens rationis alogica. Nam tam operationes intellectus, quam ens rationis considerantur per lumen,& cognitionem reflexam.
. Contemplatio obiecti ,' quod potestinueniri extra materiam,spectat ad meta- physicam'; sed numeri possunt inueniri extra materia: de facto enim inueniuntur in angelis, in Personis diuinis, &in aliisentibus spiritualibus , ac demonstrationes
arithmeticae valent eque de numeris materialibus,ac spiritualibus 9 ergo contemplatio numerorum spe fiat ad metaphysicam,ae proinde arithmetica quae est scientia de numeris, est pars non mathematicae,
6. Aristoteles sexto metap.tex. 2. docet tres esse scientias speculativas , mathematicam,physicam, & metaphysicam, quae a suo praestantissimo obiecto,quod est Deus, sumit appellationem theologiae. Verba
eius sunt: quare tres utique erunt peculati uin plilosophiae ; mathematica a naturalis s ac
theologia ; ergo logica non est ponenda inter scientias speculativas saltem pri
7. Ideo physica, mathematica, & meta- physica sunt diuersae scientiae, quia sun
239쪽
dantηr in diuςrsis pote iiiijs ; physica nimirum in sensu , mr thematica in imaginationein metaphycca in intellechi ; sed logica no n potest fundari in potentia diuersa a coeteris scient ijs, ergo non est quarta scientia speculativa.
8. Vel logica confiderat omne ens in-l lintentionale,vel non; si considerat omne ens intentionale; ergo considerat etiam isens morale,quod nimirum ab actibus x luntatis constitnitur licitum,vel illicitum, honestum, vel inhonesium,finis, medium , peccatum, & irtus , atque adeo moralis
est pars logicae,quod est absurdum. Si v
ro non considerat omne ens intentionale, eo quod non eonsideret ens morale; ergo
moralis est quinta scientia speculativa
considerans ens morale . Praeter quatuor scientIas enumeratas datur etiam theologia, ergo mala diniso .ro. Est communis doctrina Aristotelis, Sancti Thomae,& aliorum, quod ad scientiam requiritur abstractio a materia , &quod per diuersos gradus abstractionis constituuntur diuersie scientiq; sed secundum hane diuisionem diuersς scientiae, non coiistituuntur per diuersos gradus abstractionis a materia; ergo allata diuisio est mala. Respondeo,quod omnes diuisiones factae a sapientibus,licet fundentur in naturis
240쪽
De Elusione scientiarum . 2Iyris reru,habent tamen aliquid arbitrarii H& potitisset alteri fieri. Ex gr. licet Europa sit ita a Geographis diuisa,vt Italia,Gallia, & Hispania sint tres prouinciae, &haec diuisio fundetur in rerum natura,que Italiam a Gallia separauit per alpes, Galliam ab Hispania festinxit per Pyreneos, deditque tribus his nationibus habitus corporis, inclinationes animi,indoles,genios,& mores valde diuersos a tamen po ituissent iidem geographi Europam aliteri diuidere, ita It ex Italia,& Gallia ex. gr.lunicam prouinciam constituerent . Alid quando tamen contingit naturam ita resiper quosdam terminos naturales distria minare, ut statim appareat qusnam diu sio sit optima, ita ut melior afferri nota possit,si ducttim naturae sequi velimus, colpacito quo ex naturalibus limitibus paleis Italiam,Galliam,& Hispaniam in unicam prouinciam non esse confundendas . Si igitur ostenderimus diuisionem allatam facu tatum contemplativarum ita essta
conformcm naturae obiectorum contemplabilium,& intelleimis contemplantis, vilmelior afferri non possciabunde quistionis propositet satisfaciemus . Ostendimus autem sic. lTot sunt ponendae facultates contem-lplativae primariae,quot sunt ordines obieqetorum contemplabilium, ita ut propter