Quaestionum philosophicarum Syluestri Mauri Soc. Iesu liber primus quintus. .. Liber primus. Continens primam partem Logicae hoc est summulas, quaestiones proemiales ad philosophiam, & scientias, & quaestiones de vniuersalibus in communi

281쪽

cio metaphysicae,quae est scientia suprema licet adiudicet sbi principatum. Ad 3 Ex eo,quod una scientia sit certior,non sequitur, quod minus certa habeat aliquam incertitudinem, sed solum , quod careat maiori certitudine, & firmiori adhesione ad obiectum, licet nihil de

ipso dubitet: incertitudo vero non consistit in mera carentia certitudinis maioris,

sed in aliqua dubitatione de obiecto.

Vtrhm omnes scientis speculatius, ct facultates practica subordinentur quo tuor primariis.

Idetur quod non 3. quia si omnes reliqui scientis, di artes subordinarentur primis quatuor, omnes essent facultates sub alternat ,cum subalternari idemst ac subordinari; sed non omnes sunt,facultates subalternatae, ergo,&c. a. Moralis tum speculatiua,tum practica

nulli subordinatur ex quatuor scientiis rimmo quatuor scientiae speculatiuq sub ordinantur morali , ad quam utpote halbentem pro sine felicitatem spectat omnibus scientiis speculatiuis imperare, ac illas ad suum sinem dirigere . 3. Artcs, & faculeates practies videntur ad c lita

282쪽

atia r circa actus rationis, & eorum si-a,quales praecipue sunt prster Iogicam,

ammatica, rhetorica poetica geometria, arithmetica practi carin corporales vertate S, Circa res corporeas,ut statuaria ,

naria: & irrationales, te quibus ageturi aestione et i; sed nulls ex istis subordi-iritur quatuor scientiis; ergo &c. Respondeo omnes alias scientias , R tes quatuor principalibus scientiis alitialiter sub ordinari , sed diuerso modo ibordinationis . Qusdam praesertinui, eculatiuae subordinantur tanquam sciens mixtae scientiis simplicibus, in quanturocedunt ex cognitione luminum , &rincipiorum propriorum plurrum scieniarum. In hoc sensu theologi aischolasti a sub ordinatur fidei, & scientis naturali, luia coniungit lumen fidei , & lumen na-urale,& assiimens qu dam principia nota

per fidem,qus dant nota per lumen natu-re,atque ipsa coniungens suas infert con-ρ lusiones. Moralis videtur scientia mixta, ex coniunctione luminis reflexi , ac lu- minis experimentalis. Inter scientias tamen mixtas celeberrim g sunt physico-mathematich, de quibus aliqua dicit Aristo-tiae sunt pure mathematicae, hoc est a genis:

283쪽

αs 6 Quaestis VIII.

tes de ente extenso,abstrahendo ab omni mutabilitate, & sensibilitate, nimirum arithmetica , & geometria a quibus addi potest tertia utraque sublimior , & eleuatior, scilicet algebra praesertim recens, quq xocatur speciosa,& agit de proportionibus quantitatum, abstrahendo a numeris ,& magnitudinibus, atque Sque resoluenSproblemata,ac theoremata arithmetica ,

ac geometrica . Aliae,videlicet musica , prospectiva,cosmographia,quae complectitur astronomiam,& geographiam , & bDryometria, cui sub ordinatur mechanica , non sunt purae mathematicae, sed mixtae etiam ex physica , quia contemplantur quantitatxm in materia sensibili.

j Atque ut de singulis aliquid delibem :

prima est musica,quq de itur scientia con- emplans ntimeros ut sonoras, fera sonos ut ha

lbentes proportionem numerortim , ex qua pro portione restillat harmonia , ac consonantia a .

I n qua nium con siderat sonos est physica , in quantum contemplatur numeros est .arithmetica,& utitur utriusque principiis; dum consonantiam, ac ditionantiam numerorum demonstrat,tum a posteriori per lex perientias sensibiles,ac physicas, tum a priori per principia arithmetica. Datur musica tam practica quam speculativa. Secunda est perspectiva seu optica, quae

284쪽

De ordine scientisatim ad primarias 237υ bilibus. In quantum considerat superficies, ac lineas est geometria in quantum

contemplatur visibilia est physica , & de

monstrat suas conclusiones a priori per principia geometrica, & a posteriori per principia physica nota per experientiam oculi. Est optica partim practica, partim speculatiua . Tertia est cosmographia Iate sumpta , quae agit de magnitudine mundi , & eius partiu praecipuarum, ac de motibus earu-dem. Dividitur in astronomiam , & geo' graphiam. Astronomia est scientia de ma

rum coelestium. In quantum agit de magni-itudine est geometria; in quantum de corporibus coelestibus , atque adeo de sensibilibus est physica . Vtitur lumine sensuum ad colligenda principia ex obseruationibus factis circa caelum, & coniungens talia principia nota per sensum cum principiis geometricis,& arithmeticis, temonstrat suas conclusiones. Videtur magis esse physica,quam mathematica,quia principia propria desumuntur ex obseruationibus sensibilibus, atque adeo physicis. Geographia est scientia de magnitudine

globi ex terra, Ur aqua compositi , cum quadam coordinatione ad ph. eram caelestem . Vtitur principiis phy sicis ex obseruatione ν ,& etiam mathematicis, videtur esse magis

285쪽

α18 Guaestis VIII. magis physica, quam mathematica . Amnis astronomiae est astro logia. Desi-

'nitur facultas , qua ex Irderum natiara , po lsiiu,motibus, σ eorti mdem variis inter se confutirationibtii , in asperitibus turas euentur Fracognoscere conatur . In quantum procognoscere conatur euentus mere natura les circa tempestates, pluuias, ventos &

habet aliquod fundamentum, licet saltem in hominibus sit omnino dubia, & incerta propter multitudinem plane innumerabilem causarum , ex quibus pendent tales

euentus. At in quantum praecognostere conatur certo euentus liberos,caret omniiundamento, R ipsius principia neque

sunt nota per rationem mattomaticam , ncque per physicas experientias , quae potius ostendunt astrologorum praedictiones fere semper esse fallaces , ac proinde , si quando sunt Ver , veras este casualiter. hstiologi,qui se mathematicos vocabant, immerito nomen mathematicorum infame reddiderunt apud multos imperatores etiam ethnicos , apud plures Sanctos Patresin iurisperitos,qui tales homines non discernebant a veris mathematicis . Quarta est statica,grece Baryometria,quq e si scientia de grauibus seu de magnitudine Ionderos ac de fonderibus ; & in quantum agit de magnitudine,est geometri , ,

in quantum de pondere, seu grauitate

, sens, i

286쪽

De ordine scientiarum ad primarias asysensibili est physica . Staticae sub ordinatur mechanica,quae est scientia de ponderibus ut mobilibus per machinas. Praeterea sunt plures aliq facultates,ac scientisque resultant ex istarum mixtione . Ex istis facultatibus aliquq non solum, subordinantur utcunque primis quatuor , sed subalternatur propria subalternatione. Quamuis enim omnis facultas,cuius obiectum continetur stib obiecto alterius, tanquam inferius sub superiore,& ad demonstradas suas conclusiones utitur aliquibus

principiis illius scientiae , sub ordinetur aliqualiter tali scientim, in quo sensu omnes scientiae sub ordinantur aliqualiter metaphysicae,in quantum obiecta omnium scientiarum continentur sub ente, quod est obiectum metaphysic , & utuntur aliquibus principiis metaphysies, cuismodi sunt: non poteJ idem esse, Ur non esse; omne totum est maius sua parte σc: tamen hoc nolassicit ad propriam sub alternationemra , sed scientia proprie sub alternata est, quieconsiderat obiectum saltem partiale alteritis cum aliqua limitatione, ae' ad suas eonclusiones demonstrandas utitur tanquam principys, propositionibus non perse notis,sed demonstratis in facti tale superiori. In hoc sensu musca subalternatur arithmeticae, quia con siderat numeros ut sonoros, atque adeo cum aliqua limitatione, & supponit tam-

- quam

287쪽

25o Quaestio VIII. quam principia quasdam propositiones

per se no notas,sed demo stratas ab arithmetica. Perspectiva subalternatur geometris,quia considerat superficies , & lineas ut visuales,viens tanquam primis princi piis propositionibus demonstratis in geometria. Astronomia,ac geographia subalternatur geometriae,quia considerant magnitudines, non utcumque,sed ut limitatas ad coelum,& terras, & Utuntur tanquam primis principiis propositionibus demonstratis in geometria. Eidem sub ordinatur statica ex eade ratione Tales vero scientiae subalternantur etiam physicae,in quantum utuntur principiis demonstratis in

phusica. Medicina sub alternatur phisce, quia considerat corpus ut sanabile, & aD

sumit tanqΗam primum principium a con traria contrariis curanda,quod demostratu rin physica. Aliquo etiam pacto subalternatur mathematicae, dum assumit, quod υulnus rotundum di illime curatur , quod probatur a mathematica ex eo,quia in figura circulari partes circumferentiae sint maxime distantes . Universm omnes artes , & facultates practice subordinantur speculati uis, in quantum fiunt per extensionem speculatiuarum. ut enim docent ex Aristotela

Sanctus Thomas, Scotus, & alii, habitusativi extensione fiunt practici; hoc est

speculi

288쪽

De ordine scienti artim ad primarias 25I est habitus habentes pro fine scientiam qextensione fiunt practici,hoc est operativi& generant facultates , & artes, habentes pro fine aliquod opus ericiendum , &ad id tradentes sua praecepta eo pacto quo statuaria habet pro fine statuam & tradit praecepta ad illam ericiendam. Haec autem extensio consistit in descensii ex contemplatione obiecti in uniuersali ex fine scie-di ad contemplandum idem obieetum margis in particulari ex fine alicuius operis effciendi tradendo pr cepta, per que tale

opus effici possit. Hac ratione quatuor scientie contemplative iam assignatae tensione positiat fieri praeficae, & generare innumeras artes , ac facultates practicas. EX.gr. physica dum ex contemplatione corporis humani ex fine scientis descendit ad idem contemplandum ex fine conseruandi,ac producendi in illo sanitatem,fit praettica,&generat medicinam s: dum ex contemplatione metallorum transit ad inquirendum , quo pacto possint ab homine produci quidam metalla, generat

alchimiaim atque eodem pacto generat in numeras alias artes. M thematica, dum eX coptemplatione numerorum descendit

ad considerandiim, quo pacto possint facile fieri supputationes,fit practica, & gene'

rat arithmeticam practicam, siue artem computatoriam:dum eae contemplatione

289쪽

26a quesio VIII. magnitudinum descendit ad consideran- dum,quo pacto etiam res remoto possint a llonge mensurari,se practica, & generat geometriam practicam. Metaphysica dum ex conleplatione Dei,ac persectionum diuinarum descendit ad considerandum,quo pacto possimus Deo in omnibus consor- mari, eidemque placere,fit praetica, & generat moralem. Sic etiam logica speculatina quod vero detur logica speculativa probabitur inferius dii ex contemplatione entis intentionalis descendit ad inuestigandum,quo pacto res possint recte cognosci,sit praetica, & generat logicam practicam. Ad I. Licet omnes reliqne facultates subordinentur primis quatuor, non tamen proprie subalternantur, quia propria.sub- alternatio est non qu qcunquae subordinatio,sed qualis est definita in resolutione quaestionis .

Ad a. Moralis aliqualiter sub ordinatur logicae,& physic ,in quantum utitur simul lumine reflexitio, seu logico , & experimentali, seu physico. Nec obstat,quod etiam logica, & physica , sicut alis scientiis sub ordinentur morali, ac prudentiq rquia hic mutua subordinatio in diuersis

genere , & sub diuersa ratione non Te pugnat.

Ad 3. Facultates rationales sit bordinam tur

290쪽

De ordine scientiarum ad primarias 263 εnantur aliqualiter logicae in quantum indtellectus a cotemplatione actuum rationis in uniuersali,quae spectat ad logicam speculatiuam,extenditur ad eosdem contemplandos magis in particulari in ordinia, ad ipsos dirigendos in se,& ia suis signis, quae consideratio,& directio spectat ad logicam practicam, ammaticam poeticam, rhetoricam . Geonactria, & arithmetica praetica subordinatur geometris,& arithmeticq speculatius,ut explicatum est. Facultates corporales,eX-gr.lignaria, statua ria &c. subordinantur physicae, in quantum intellectus a consideratione uniuersali marmorum,lignorum,&aliorum corporum,quae spectant ad physicam, descendidit ad considerationem practicam eorum' dem,in ordine ad varia opera essicienda .

Vtrum conuenienter assignetur obiectum attributionis ateriale, O fommale logiis practicae .

ciuaestio IMVIdetur,quod logicae practicq , quam

hic supponimus,& inferius probabimus dari,non conuenienter assignetur ut obiectum attributionis ens rationis logicum, seu recte cognitum et ut obiecti , formale, cognitiones rectar: ut obiectum