장음표시 사용
311쪽
gnitiones,denominet eXtrinsece res. Ne. tque enim suffcit ad artem factivam, quod er operationem immanentem denominet
Ad io. Multi fusissime disputant,virum logica habeat pro fine, & obiecto formali attributionis omnes tres operationes,an solum secundam, & tertiam, an solam tertiam,an solum syllogismum, an po tius solam demonstrationem . Ego breuiter dico logicam esse instrumentirua uniuersale recte cognoscendi res,atque adeo habere pro fine, & obiecto uniuersali attributionis omnem cognitionem rectam seu sit prima,& secanda operatio, seu ter tia. Ratio est, quia connaturale fuit, Vt homines proponerent sbi hunc finem per: expetibilem recte cognoscendi res;
rgo talem finem sibi proposuit logica Dum opponitur: scientiς habent pro fine
veritatem; logica est instrumentum scientiarum;ergo logica habet pro fine veritatem ergo illas tantum operationes, in quibus veritas inuenitur, quales sunt secundar, & terti , exclusa prima : distinguo minorem; gica est unice instrumentum scientiarum,nego ; logica est instrumentum scientiarum,non unice,sed ita , ut sit instrumentum uniuersale recte cognoscendi, & principaliter sit instrumen-
312쪽
tum sicientiarum,concedo; & nego consequentiam.Quia logica est instruGentu scientiarum non Vulc*habet pro sine non solo operationes scientiarum , sed alia' etiam per se expetibiles, & capaces ut dirigantur per praecepta, cuiusmodi est etiaprima operatio , prΨsertim definitio, ac diuisio quae spectant ad primam operationem. Intendit tamen principaliter onera
ciae cognitionum,non autem obiectorum ;lergo non debent tribui obiecti, . l
ctu hui,vel solum respectu operis, quod
st practica,ergo Ium respeetu operis; ea D est practica simu & speculativa; speculat ua respectu sui, practica respectu o-
tua,sed omnis veritas, ac proinde etiamt
313쪽
286 Quaestio X. veritas practica est specillabilis ergo omnis veritas, ac proinde etiam veritas practica est speculativa simul,&practica quod repugnat , sicut repugnat quod eadem c gnitio sit speculativa simul, & praetica , idem animal sit homo simul & equus :disserentiet enim speculatiui &practici sui sicut differentiae rationalis, & irrationalis . q. Veritates speculatiuq deberent realiter distingui a practicis, non distinguun
tiar ; ergo non dantur veritates specula
Respondeo aliquas veritates esse speculati uas,alias practicas . Duplet X ein imgenus veritatum potest considerari Quid ni sunt, quae cognitae habent vim immediatam inclinandi,dirigendi, ac regulandi cognoscentem ad operandum, ac faciendum aliquod opus per ipsas propositum. Aliae sunt, quae mere inclinat,ac mouent ad contemplandum, & immediate non inclinat ad operandum. E. G. istu ve ritates, quod se licitas sterna dcbet prς- poni omnibus bonis temporalibus ; quod ea,quq nobis nolumus, alteri non sunt facienda,ea quq volumus nobis, facienda sunt aliis, & plures allis,si cognoscantur , manifestissime inclinant cognoscentem ad faciendum id, quod per ipsas proponitur,' hoc est ad praeferendam felicitatem et ur-': nam omnibus bonis temporalibus Rc. E
314쪽
conuerso isti veritates, quod Cactum est
incorruptibile, elementa sunt quatuor, Deus cst optimus, non inclinat immedia' te ac ' faciendum ullum opus per ipsas pro positu sed practicum idem son t ac operativum , speculatiuum idem ac contem platiuum ergo veritates immediate incli natiuae ad operandum sunt practicae veritates inclinatiuae non ad operandum, sed ad contemplandum sunt speculatiuae mi Confirmatur,quia communiter dicimus quod principia moralis ex. gr. quod ubino vis fleri alteri nefeceris A c. sut practica, sed nomine principiorum absolute prolatorum thiclliguntur veritates obiectivi aergo iuxta communem sensum dantur ve
Si vero quq ratur,quonam veritates uniuersim sint practicae,dico, quod illae, quibus proponitu , quod bonum est aliquid facere-Cum enim veritas prac tica sit veritas inclinatiua ad operandum ; nihil autem inclinet ad operandum , nisi bonum , omnes , & solq veritates , quibus proponitur bonitas operandi, sitiat practicae. Ex veritatibus tamen pr. cti cis alio sunt practice tanquam principia uniuer alia , quibus proponi uruniuersali,quod bonii est aliquid facere,
e X gr. quoa tibi no Ois eri alteri, ne fece=is '
315쪽
particula res,in quibus eX principiis uni 'versalibus infertur in particulari, quoia
bonum est aliquid facere in singularibus
circunstantiis loci temporis, personarum&c,qualis est haec conclusio; ego debeo dare nunc huic pauperi eleemosynam,quae infertur ex his praemissis; isae nobis volumus, facieni sunt aliis; sed in bis circti antijs ego οἰ-l ibo dari mibi eleem seniam S c.
l Ad 1. Praedicata , quq primo conue iniunt cognitionibus , tanquam principali lanalogato , tribui solent etiam obiectis, tanquam analogatis minus principalibusi propter ordinem,quem habent aci cognitiones,ut causo specificatiuq cognitionum iEx. gr. licet primo cognitio dicatur vera vel falsa, clara,vel obscura,certa , vel in i certa, euidens, vel ineuidens,quia est proprium subiectum veritatis, ac falsitatis , telaritatis, & obscuritatis,certitudinis , &lincertitudinis, euidentis, & ineuidentiaritamen etiam obiecta dicuntur vera , vel l falsa,clara, vel obscura, certa,vel incerta
leuidelia,vel ineuidentia, in quantum suntlapta causare haec omnia in cognitione . Sic , gitur in casu nostro licet primo colonitio sit speculatiua,vel practica, tament haec praedicata tribuuntur veritatibus olbiectivis, in quantum sunt aptae caulare ico nitiones speculativas,Vel practicas.
l Ad αλ Repugna: , quod veritas sit Pra
316쪽
Ueri te speculatitia, er practica . 289 chica, M effectiva respectu sui, cum non al Possit inclinare, ac mouere cognoscentem ad ponendum se . Cognoscens enim esse quam VCritatem, supponit, ac cognoscitiIIam ut positam : ex.gr. cognoscenS,quocnunquam est peccandum , cognoscit hanc veritatem ut iam positam a sed cognitio, qua aliquid cognoscitur ut positum, non i potest inclinare cognoscentem ad illud ponendum,sed solum ad contemplandum ;ergo nulla veritas potest inclinare cognoscentem ad se ponendum , sed solum ad se Contemplandum,adeoque respectu sui non est practica sed speculativa. Solum ergoi potest aliqua veritas esse practica resp.-ctu operis, quod non supponit ut factum , sed proponitur ut faciendum. Dum opponitur, ergo eadem veritas est speculativaimul, & practica; distinguo respectu eius dem,nego; re spectis diuersorum , concedo. Est enim speculativa respectu sui, praclica respectu operis propositi,quod non repugnat, sicut non repugnat,quod eadem cognitio respectu unius obiecti sit praetica respectu alterius specula tua Haec enim cognitio Deus est a manatis respectu Dei est speculatiua , respectu amoris practica Ad I. Distinguo maiorem ; omnis verritas speculabilis ex eo,quod ipsa non iat inclinatiua ad opus,ess speculativa respe ctu operis,concedo , omnis veritas spe
317쪽
cula bilis ex eo,quod pol si considerari a non potente facere tale opus, vel per co-onitionem id sup ponentem ut politum, Est speculativa respectu operis, nego : distinguo eodem pacto minorem, & nego consequentiam . Veritas speculatiua .smplieiter est, quae secundum se praectae non est inclinatiua ad operandum, sed solum ad
contemplandum , Veritas vero,quae cum
secundum se praecise sit inclinatiua ad operandum est cognoscibilis cognition speculativa ratione subiecti, vel ratione suppositionis, qua talis cognitio supponit opus ut factum, est secundum se practica& ad summum potest dici speculativa secundum quid, & respective ad subiectum, v cI eognitionem . Non autem repugnat quod eadem veritas secundum se sit praetica, respective ad subiectum,vel cognitionem speculativa, sicut non repugnat, quod aliquid ex natura sua sit per se notum, respective ad nos non sit per se notum. Quid vero sit cognitio speculativa ratione subiecit,vel ratione suppositionis, qua supponit opus ut factum explicabitur questione sequenti. Ad q. Veritas speculativa non est necesse,ut realiter distinguatur a practica, sed sussicit,ut distinguatur ratione , & per precisonem intellectus . Hoc autem estina estum in sententia,quam sequimur,
318쪽
Z ct cognatione peculaticia, e practu a. 29I
qriori omnes veritates necessariae, di ster-riae sint idem realiter cum diuina essentia, atque adeo inter se . Sequitur enim,quod omne S veritates necessaris , & eterias tul speculatiuae , tum praelicae realiter iden i tificentur,ac distinguantur solum ratione, lex. gr. quod haec veritas praetica arterna, bontima est faciendum identificetur cum thac speculativa, homo est animal rationato lac diit inguatur sola ratione .
Vtrum cognitio practica bene δε- finiatur . IQuaestio XI. V Idetur non bene definiri cognitio
practica cognitio iudicans quod bonum
i s facere aliquod opus positum in potestate co- noscentis, quod non suppomi ut factum I. l quia ex doctrina Aristoteli S 3.de anima ste X. 3 quem sequitur S. Thonaas, & caeteri
scholastici,cognitio praetica & speculatiua differunt fine, ac proinde cognitio sp
culativa ex secundo Metaph. tex. I. definitur , quae habet pro e veritatem, practica quae habet pro sine opus a sed allata desinitioneque est eadem cum Aristotelica , neque est illius explicativa, ergo non est bona . r. Cognitio practica communiter defini-
ur, quae dirigit cognoscentem ad operandum ἱ
319쪽
lior, ergo allata de finitio est reiicienda . I. Non requiritur ad cognitionem practicam, ut iudicet quod bonum est facere 1 aliquod opus multae enim cognitiones id non iudicantes fiunt propriissime practicet , quales sunt cognitiones iudicantes, quod syllogissmus in Barbara faciendus est ex tribus propositionibus, uniuersalibus , as firmativis &c quales sunt etiam, quibus artifices iudicant,quod sua opera sunt ita,& ita facienda . q. Sequeretur, quod plurimi cognitiones artium, & facultatum practicarum non essent praeticae , cum non iudicent, quod bonum est facere aliquod opus , sed affr-ment alia obiecta rex gr. dantur in medicina innumeri cognitiones circa naturas morborum, & medicamentorum, noiudicantes quod bonum est facere aliqua
requiri,quod opus sit in potestate operan tis. Si quis enim putans se posse volare , consultet de modo,ac statuat, bontim e 3 hic, e r nunc volare, liqc cognitio est practica ,& tamen est de op 're,quod non est in potestate cognoscentis .
6. Videtur non suffcere ad cognitionem practicam,quod sit cognitio, qualis definitur,sed ulterius requiri,quod habeat specialem modum tendendi,quem e Xperimus
320쪽
De cognitione speculari ua Ir practica a9ῖ '.& exprimimus per gerundium in aum , dicendo ex. gr. facienda est eleemosyna ,soci nda est saltia . Quod vero requiratur specialis iste modus tendendi, probatur; nam cognitio praetica no potest differrea speculativa per obiectum: nullum enim obiectum cognoscitur per cognitionem practicam , quod non posse cognosci per speculatiuam; ergo debet differre per modum tendendi; iste modus tendendi consistit in hocivi dicat, est faciendum , ergo
cognitio practica requirit hunc modus L tendendi. Confirmatur, quia omnis cor
gnitio per modum indicativum habet pro
fine veritatem,quam affirmat: sicut enim is
cognitio dicens, caelum est incorruptibilo , habet pro fine veritatem, ita cognitio dicens, bonum est dare Acimosenam habet pro fine hanc veritatem; sed omnis cognitio, habens pro fine veritatem est speculativa,c si cognitio speculativa definiatur,quae halbet pro sine veritare ergo cognitio per moduindicatiuu est speculativa sed cognitio practica no potest esse speculativa, eigo nulla cognitio practica est per modii indicatiuu, sed per gerundium in dum '. cognitio Vero dicens, hoc est ciendum, non habet pro fine veritatem, cum omnis veritas cognita
sit antecedenter per cognitionem habentem modum indicatiuum ; sed habet pro fine opus, & dirigit cognoscentem ad o-N 3 per an