장음표시 사용
321쪽
a 9ψ quaestio XI. perandum per modum imperii.
I Deb eret explicari, quid sit speculari a
quid consultare,quinam actus includantur in consultatione, Vel speculatione: an , &quo pacto tales actus sint speculativi, ve practici ; sed haec non explicantur; ergo
8. Sequitur quod in Deo detur,& no detur cognitio practica . Sequitur quod detur:
nam omnis cognitio iudicans quod bonum est facere aliquod opus positu in potestate cognoscentis non supponens illuc
ut factum est practica ; sed in Deo datur
cognitio iudicans, quod bonum est mundum creare & redimere , non supponens
talia opera ut facta, sed ut posita in pote state Dei; ergo datur in Deo cognitio
practica. Sequitur,quod non detur, quia cognitio practica debet habere pro fine opus ex Puistotele, & omnibus; sed nulla cognitio diuina utpote identificata cunia, diuina essentia habet pro fine opus, sed ipsa est ultimus finis omnium rerum, non habens alium finem,quam se ipsam ; ergo nulla cognitio diuina est praetica. Respondeo optimam esse allatam definitionem cognitionis propriet practico . Cum enim cognitio specificetur ab obiecto, & a subiecto, seu cognoscente, in deefinitione cognitionis practicae debet explicari,quale sit tum obiectum, tum subie-a ctum
322쪽
De cognitione peculati tractica ausctum ipsius. Cum rursus non sum ciat ad hoc, ut cognitio habeat aliquod praedicatum quod obiectum habeat proportiona liter idem praedicatum , sed requiratur,Vt cognitio imitetur obiectum in co pr dicato; in definitione cognitionis prae,icqdebet explicari pr dicatum obiecti practici quod quia cognitio imitatur,.etiam
ipsa est praetica. Haec autem omnia optime praestantur in allata dc finitione. Primo explicatur obiectum per illa verba cognGtio iudicans, qNod bonum socere aliquod opulsed veritas proponens, quod bonum est facere aliquod opus,est veritas practica,ut dictum est quast. IO; erpo con gruentissime assignatur ut obiectum cognitionis practicae verit 3 practica. Secundo explicatur quale debeat esse subiectum cognitionis practicae per illa verba; quod se in potestate cognoscentis : significatur en m,quod cognoscens debet habere in sua potestate opus,quod proponitur nam
cognitio non potest inclinare, ac dirige i e- cognoscentem ad faciendum opus , quod facere non potest sed cognitio practicae debet esse inclinativa, ac directaua cognoscentis ad faetendum opus, ergo cognitio practica debet esse tanquam in subiecto in cognoscente habente opus propositum in sua potestate . . Tertio e Xprimitur predicatum, in quo cognitio practica debet Ν Α imita-
323쪽
2 96 XI. imitari obiectum practicum , ut aecipiat esse practici, seu directivi, & inclinatiui . Veritas enim practica non supponit opus
ut factum,sed ad opus Supponitur: e X. gr. hare veritas, bonum est facere mundum, non supponit mundum creatum , sed supponitur ad creationem mundi, cum mundus ideo fuerit creatus, quia bonum erat, uterearetur,non ideo bonum sierit,ut mundus crearetur,quia luit creatus. Vt igitur
tognitio accipiat ab obiecto practicitatem, non solum debet obiectum exprimere,sed preterea debet no supponere opus ut factum: eo enim ipso,quod supponeret opus ut factum, non posset inclinare, ac dirigere cognoscentem ad opus faciendum, alioquin inclinaret ad faciendum factum. Quod si quaeratur, quid requiratur,ut cingnitio coynoscens,quod bonum effacere aliqtiod opus existens in potestate operantis,
non supponat illud factum , dico requiri, ac suffcere,quod abstrahat ab existentia , vel non existentia operis. Eo enim ipso, quod ego cognosco,quod bontim est dare eleemos nam, cognitione, quae abstrahat ab hoc, quod dem, vel non dem,talis cognitio non supponit eleemosvnam ut factam O si vero non abstrahat, supponit determina tam alteram partem contradiditionis, ideoque non potest dirigere . Ex defectu conditionis requisite ex parte subiectiico
324쪽
i De cognitiones eculatium Ur practica a 97' gnitio,quia dico, bonum est creare mundum, licet cognoscat veritatem practicam , non est practica,quia non potest me dirigere . 'ad creandum, cum non possm create. Ex desediu conditionis requisitae e X parte cognitionis,cognitio, qua quis experiens se peccare,iudicat eXperimentaliter quod bonνm est non facere tale peccatiam, non est practica respectu peccati, quod tunc fit, quia licet cognoscat veritatem practicam, non potest inclinare, vel dirigore ad non faciendum peccatum, quod supponit, ae experitur ut factum .
Ex cognitionibus, & iudiciis praeticis qusdam filiat ultimo practica, quedan
non. Iudicia ultimo practica sunt , quae μιimo dirigunt ad electionem , atque executi nem. Iudicia praetica non ultimo sunt quae diri no sed non ultimo,ita ut requiratur aliquod aliud iudicium. Sed e X plicandum,quaenam iudicia sint ultimo directiva ad electionem nam de iis quae ultimo dirigunt ad executionem agetur quaest. 12. Diacendum quod iudicium vitiatio directiuuad eleetionem est itidicium prudentiae , quo
iudicaturi quid omniburpensatis his , in nunc sit Optimum in ardine ad obtinendum, en avltimum, qMid teneat secundum loctim , quid inertitim, σμ deinceps: ex .gr cum quis hic,& nunc deliberat de statu viis eligendo , iudicium ultimo directivum est, quo iudi
325쪽
298 .etiaestio XI. dicat: hic status vitae omnibus pensatis est mihi optimus ad consequendam salutem aeterniam, hic alitis tenet secundum locum, hic tertium
m. Iudicium vero ultimo directivum in ordine ad finem artis est , quo iudicatur quid optimum sit hic, & nunc in ordine ad finem artis , ex gr. ad statuam faciendam , quid teneat secundum locum &c. Patet: nam eo ipso, quod ego uideo,quid hic ,& nune omnibus pensatis est optima n ordine ad felicitate,vel in ordine ad fine artis,quid teneat secundu locum,quid tertium, sufficientissime dirigor ad operandum , vel per prudentiam in ordine ad finem ultimum,vel per artem in ordine ad finem particularem : qui vero non sufficienter dirigitur , non videt adhuc quid optimum sit Rc. Licet autem quidam eXistiment iudicium dictans aliquid esse optimum in ordine ad finem,eo ipso determinare voluntatem ad electionem opilamam, eo quod nequeat voluntasii relido optimo,vel meliori ,eligere minus bouu certum tamen est posse volutat creata .
propter suam defectibilitate eligere deterius , relicto meliori , & de facto quoties
peccamus,eligimus peccatum, iudicantes, quod melius est non peccare: unde cecinit ille,
Vidio m liora proboque a Deteriora sequor
326쪽
De cognitione speculativa, oe practisa aps Si tamen quis ante consultationem statuisset firmiter eligere optimum, & perseueraret in tali de torminatio ., eo ipso iudicium repraesentans aliquid esse optimum determinaret electionem , quae proinde non esset libera, saltem noua libertate Definita veritate, ε cognitiqne practica,ac peculatuia,facile est definire facultates practicas , & speculati uas , atque earum differentiam e Xplicare. Facultas igitur speculativa est quae contemplatur obkctitit κνὰ nns circa illa d veritares speculantias ex sine sciendi: practica est quae con-remplatur obiectum, qu reni circa illud veriaratea practicos,quibus dirigi I ssi ad facien dum opus propositum . EX pr. facultas contemplans caelum est speculatiua,quia contemplatur c qium,quq rens circa illud veritates speculativas, quales sunt, an Caeli sint animati,an sint corruptibiles σe , ex sene illas sciendi: e conuerso saluaria est facultas practica, quia contemplatur statuam,inquirens circa illam veritates pra cticas,ex gr.quomodo marmor sit elabo
randum &c. quibus dirigi posse ad sta
tuam facieii dant . Ex hoc diuerso fine sciendi, & operandi, quem habent facultates speculatiuae , N practicae, sequitur in illis diuersus modus procedendi . Quia 'enim finis speculatiuarum est scire , Vni i N 6 uersa-
327쪽
uersalia vero magis sunt scibilia , quam is singularia , quaerunt pr cipue cognitione uniuersalem, & utuntur inductione sngularium ad acquirendam cognitionem uniuersalium, in qua quiescunt. E conuerso quia finis praetiearum est opus; singularia autem sunt operabilia,non uniuersaliameque enim effcitur statua uniuersalis, sed singularis,nec nuatur homo uniuersalis , sed singularis , ut 'pe Aristoteles docet ; ideo facultates praeitcq qu rumcognitionem singularium, cognitionibus
. vero uniuersalibus utuntur tanquam is
principiis ad acquirendam cognitionem singularium, in qua quiescunt', tanquam incognitione proxime directiva ad ope
Ad I. Optime docet Aristoteles lociscitatis, quod intellectus speculativus , &practicus differunt fine , quia intellectus
speculatiuus contemplatur' Obiectum quaerens veritates speculativas ex finα
sciendi: mcticus contemplatur, querens practicas, ut dirigatnr ad operandum p. optime etiam docet, quod intellectus speculatiuus contemplatur qui aliter se harbere non possint respectu nostri; praeticus,quae aliter se habere possunt . Nam intelle eriis spe eulatiuus quaerit veritates speculativas , quae ante scien arn, quaesita supponuntur iam esse ita determinatae,
328쪽
De cognitione Dertitatiua ,σ p ractica Iorvi non possint aliter se habere r.exem gr. dum quaero, an Petrus sit mortuus, suppono,quod iam sit ita determinata altera pars contradictionia est moritius, non est mortuus,ut saltem necessitate consequente hon possit aliter se habere: at intellectus practicus contemplatur praecpue opus faciendum,quod supponitur posse aliter se habere,ac in nostra esse potestate illud facere,vel non facere . Optime docet, quod intellectus speculatiuus cotemplatur unia
uersalia,practicus singularia, intelligendo quod quia ille habet pro fine scientiam , qu rit praecipue cognitione 'niuersaliu , qu sunt maxime stibilia , licet ad eam iacquirendam utatur etiam cognitione, &inductione singularium; hic vero quia ha bet pro fine opus, & cognitionem ad id dirigentem,quirit praecipue cognitionem singulatium,quae est maxime directiva, licet ad eam obtinendam utatur etiam cognitione principiorum uniuersalui s. Demum optimet definit, cognitionem speculativam, quae habet pro sine veritatem , subintellige sistendo in ea, practicam , qua habes pro sine opus. Narn cognitio practica, eo ipso,quod est inclinatina,& directiva ad operandum, in quantum cognoscit obiectum inclinatiuum ad faciendum opus propositum, habet naturaliter , & intrinsece pro sine opus,eo pacto, quo grauitas l
329쪽
inclinatiua ad chia rum habet pro fine centrum', cognitio vero speculati uaceo ipso , quod non est inclinatiua ad operandum, habet pro fine, in quo quiescat ivcritatem cognitam-. Allata igitur definitio non est contrarii', Aristotesic , sed est eius explieatio, dum declarat,quale obierctum, ac subiectum debet habere cognitio, ad hoc ut habeat. naturaliter pro fine opus,vel ad hoc,ut habeat naturaliter pro fine solam veritatem . . . . . Ad a. Optima est definitio cognitionis practicae, directiva ad operandum . sed in nostra explicatur obiectum, ac subiectum,qus Hebet habere cognitio, ut sit directiva Ad 3. Sensui; illarum propositionum
s litat 'tis in Barba=a est ita facundus, maremor est ita elaborandtim est na faciendum Jθllogismum ἰn Barbara bonum,ac necessaritim est quaer re inuenirου tris tropo nes uni uersales ammatitias, re tres ter nos, illofaue
disponere in prim nitra : faciendam fla-
tuam bonumine utile est ita marmor elaborare, Me tales motus exerceret ergo Vsre affirmant,
quod bonum est facere aliquas actiones, sumendo ly bonum , in quantum compre hendit etiam bonum utile, ac necessarium ad finem obtinendDm . Ad q. Ultra cognitionem practicam ex obiecto,& fine intrinseco,ac naturali j, quam
330쪽
De ognitione fiseculativa, in practica 3o 3 quam solam hic definimus, datur etiamia copia itio practica ex fine extrinseco vo-lluntatis. EX. gr. cum quis ex sine faciendit statua in contemplatur, an marmor sit du-lriini et molle,cognitio, qua iudicat id e sella durum,quae eX obiecto est 'speculatiua , lest practica ex fine extrinseco,quia licet, cum non cognoscat bonum operandi , quod solum habet vim inclinandi , non Isit inclinatiua ad operandum, atque adeo lnaturaliter, & intrinsece non habear prolfine operationem, adhuc extrinsece habet lpro fine operationem,in quantum ordina-ltur a voluntate ad finem operandi . Mul-ltae autem eX istis cognitionibus practicis lnon ex obiecto,sed ex fine extrinseco voluntatis,aut habitus,dantur in artibus,quael cognitiones utpote ex obiecto speculati-lue, per se spectant ad scientias speculati-lias, eo pacto, quo cognitiones speculati-lde febribus,ac de marmoribus, per se
spectant ad physicam , sub cuins obiecto l
, ad s. Cum quis putans volatum es din sua potestate dicit, bonum est volare inlm, music, talis cognitio es practica dsolum putatiue , quia putatur directiuxta sed vere non est practica , qui 3 vere non lest directiva ad volandum . Addo tale lcognitionem posse esse pracricani resperi ictu conatus volandi, qui vere est in pote l