장음표시 사용
351쪽
3 ψ tu stio XIII haberet pro fine pri xim; se J actus intellectus quos logica habet pro fine , non simipraxis; ergo logica secundum nullam spartem est praclica. Probatur minor,qnod nimirum actus intellectus non sint praxis triplici argumento Scoti . Primo praxis
est actus alterius potemriae abraliter Iosterior intestietisne, natans Hici 1υIta reg&las raItonis, ergo actus intellectus non
sunt praxis . secundo ex Aristotele intellectus extensione fit practicus; sed non potest extendi ad actus proprios, sessi solum ad actus aliarum potentiarum'; er g actus intellectus non sunt praxis, sed solus uni praxis actus aliarum potentiarum Tertio nulla speculatio est praxis: pi axis enim, & speculatio videnturς opponi , omnis actus intelle crus es speculatior; ergo nullus actus intellectus est praxis. Confirmari potest, quia habitus habens pro fine speculationem veritatis est specilla. tiuus; ldgica habet pro itine speculatio
nem verit iis, ad quam 'dirigit at ergo est
spectitatiua '. 0 HV iatili: Respondeo quator facultates primamrias esse speculativas saltem partialiter . obiecto enim speculabili per specialem modum cognoscendi, habentem speciale dissicultatem correspondet facultas. spe culativa illius , sed obiecta attributionis
quatuor scientiarum , nimirum CISADaturales :
352쪽
i i De LacMItatibus spectitatiuis . 3 a slturale, extensum, transnaturale, & intentionale sunt speculabilia, cum contineanti milias veritates speculativas , hoc est noinclinatiuas ad operandum , uniuersales ,& a nobis inde pendentes ; di sunt speculabilia speciali modo cognoscendi habente specialem Iissicuitate mi,..ut dictum est quaestirii ergo cruatuor facultates illis correspondentes sunt salte partialiter specu latiuae,& ita sua obiecta contemplantur, ut querant circa illa veritates speculatiuas ex fine sciendi. Confirmatur,quia negati non potest, quin in logic Aristotelica sint plures speculationes; sed illatinor spectant ad Uimasic in . vel aliam sciet bti ni,vd dicunt aduersarii, sed ad secultate in specialem,ut probatum.esti ergo logica saltem partialiter est speculatiua , vi docent Thom iste, &Scotistae contra plures recentiores existimantes illam e citotaliter practicam .et. Dico mathematicam, .& logicam ρει
probatur quia facultates, quae . non solum contemplantur obieetiim, querentes circa illud veritates speculativas ex fine sciendi, sed etiam extenduntur ad quaerendas
veritates praci lcgs,quibus dirigi possint
ad operandum,hac extensione fiuCt. pra
353쪽
l 326 Quaestio XIII. Atates practicas, quibus dirigatur ad definiendum,diuidendum, artumentandum , demonstrandum; mathematica a contemplatione speculatiua numerorum per a
irithmeticam extenditur ad quirendas veritates, regulas, & praecepta practica, qui . bus dirigatur ad computandum;& ad deprehendedos numeros resultates ex addi tione ,subtractione,multiplicatione, & diu i sio ne , a contemplatione speculativa - magnitudinum extenditur ad quaerendas veritates practicas, regulas, & praecepta, quibus dirigatur ad ducendas lineas, faciendos angulos, & figuras, deprehendendas mensuras rerum , & Iocorum , ergo logica, & mathematica sunt partim practicae. Et confirmatur, quia communiter ultra arithmeticam , & geometriam speculativam, ponitur practica, & mathemati ei in suis libris solent distinguere opartem speculatiuam a practica. Quod dixi de scientiis mathematicis puris, quales sunt arithmetica , &eqometria , proportionaliter est dicendu de mixtis ebumeratis capite 8.
3. Dico physicam , & metaphysicam esse
totaliter speculatiuas. Quaerunt enim circa suum obiectum veritates pure speculati uas ex fine sciendi, nec extenduntur ad quq rendas practicas , sed talem, extensionem relinquunt facultatibus inferiori
354쪽
De facultatibus speculatiuis . 327 ferioribus , eo pacto quo physica relinquit medicinae extensionem ad quaerendas veritates practicas conduceotes ad sanandum corpus humanum.
Infertur obiter theologiam scholastica esse partim speculativa, & partim pra cticam Nam non soIum quaerit veritates speculativas ex fine sciendi , sed etiam, extenditur ad quq rendas practicas, quibus dirigatur ad bene operandum.
Ad r. Physica , & metaphysica sunt
totaliter speculatiuae,quia non extenduntur ad quaerendas veritates practicas,qui bus dirigantur ad operandum , sed totam extensionem relinquut facultatibus inserioribus habentibus aliud nomen ,e X. gr. medicin q,alchimiae,statuariae. At Iogica ,& mathemati ea ipsa mei retinentes nomen extenduntur ad quaerendas cognitiones practicas . Si vero quiratur, cur logica, & mathematica extendantur adquirendas veritates practicas , non vero physica. Respondeo rationem esse, quia extens a veritatibus physicis ad praximex gr. ad medicandum, ad exercendam
alehimiam &c. lcontinet dissicultatem valde diuersam a dissicultate contemplan di, & postulat institutum valde diuersum ab instituto contemplantis,ut per se patet Ae extensio logies , & mathematicae aquaerendis veritatibus contemplativis au
355쪽
opus computandi, mensurandi diicendi liueas,definiendi argumentandi &c non continet dissicultatem valde diuersam is, nec postulat diuersum institutum vitae. Ad a. Facultates speculativae, & pra elicae non possunt habere unitatem pem sectam, quq desumitur ex fine: at possunt habere unitatem quandam per continua ionem doctrinae,qua paulatim a speculatione descendatur ad praecepta I hqc autesola unitas datur in logica, & mathematica , in quantum integrantur ex parte
specu latiua, & practica. Ad j. Non est absurdum, quod etiam
moralis sit partim speculativa, cum ens morale,quod est eius obiectum, sit speculabile per specialem modum eognoscendi habentem specialem dissicultatem , ut dictum est quq st. 6 ad 8. Addo posse dici,
quod moralis sit totaliter practica, qui eius obiectum attributiouis , quod est ens morale,est ens practicum, hoc est inclinatiuum ad operandum, cum contineat fore
maliter ipsam rationem boni , vel mali agibilis,que sunt rationes inclinatiuae ad
operandum: at ens rationis secundum se prscise,cum non contineat rationem boni, non est practi cum . Ad q. Logi ea habet pro fine praxim , quia actus intelle eius , quos habet pro fine, nimirum definitio , syllogi sinus &c., sunt
356쪽
De facultatibus speculatiuis 32 9su ut praxis. Dum Scotui opponit definitionem praXis, qua definitur a operatio at temus potentiae ab intellectu, dico hanc particulam gratis additam a Seoto , ab aliis auctoribus reiici. Definitur ergo praxis operatio regulabilis per praecepta rationis . Et quia non solum operationes aliarum potentiarum,ex. gr. opetratio saltandi, pingendi, scribendi&c. iunt regulabiles per
praecepta rationis, sed etiam operationes intellectus definiendi , diuidendi , argu imentandi &c. sunt regulabiles , & de facio regulantur per praecepta logicae ideo etiam operationes intellectiis sitiit praxis. Dum secundo opponit intellectus extensiope fit practicio , nam extenditu.
d actu proprios . ergo ico: Distinguo
intuorem :3 non extenditur ah actu propriObad alium, nego : ab unu ad epn deis,eo edo. Explicatum est, quo pacto intellectus fiat practicus,dum a quaerendis veritatibus speculatiuis extenditur ad qu rendas practicas per actus, qui proinde sunt practici. Dunoertio opponit: nulla speculatio est praxis, distinguor nullia speculatio est praxis, respectu obiecti , quod Ipeculatur, concedob; respectu pra cepti,a quo dirigitur, nego. Syllogismus demonstrativus de caelo non est praxis respectu caeli, at respectu precepti , quo regulatur est praxis . Repugnat igitur
357쪽
eiu eiusdem at non repugnat qliod si spoculatio obiecti in quantum contemplatur illud ex fine sciendi , & simul sit praxis,&executio praecepti , in quantum regulaturpονιpr Sceptum . Ad confirmationem et habitus habens pro fine speculationem veritatis est specillativus, distinguo, habitus habenς pro fi ne speculationem veritatis ut regulabilε per sua pricepta est speculativus , nego thabens pro fine speculationem veritatis ut actum eliciendum,concedo : dis inguo eodem pacto minorem , & nego consequentiam . Diuerso modo habet pro sine peculationem veritatis phym gr. aclogi ea practica. Phy sca habet mo fili vili
speculationem ut eliciendam si cum ipsa iseliciat actus contemplativo& ex seim I li,ideoque est speculatiua .ILogica habet pro fine speculationem veritatis , non ut eliciendam, sed ut regulandam per sua praecepta ; sed speculatio vi regu Iabilis est praxis;ergo habet pro fine praXim , ergo est practica , pr sertim cum actus eliciti sint praecepta, quae sunt cognitiones practice , ergo elicit cognitiones practicas ergo est practica.
358쪽
De nobilitate esinit. speculatime . 33I
Vtrum cognitio speculativa si nobi- l
V Idetur quod non I quia vel cognitio
speculativa est nobilior ex toto genere,ita ut omnis cognitio speculativa
sit nobilior qualibet practica , eo piastis , quo intellectivum est perfectius non intellectitio ex toto genere, qΗia quodcunque intellectivum est perfectius quolibet non intellectivo; vel est perfectior solum ex genere,eo quod detur aliqua cognitio speculativa perfectior qualibet practica, eo pacto,quo incorruptibile est perfectius corruptibili ex genere,eo quod licet ca 'lum incorruptibile, sit imperfectius ho- mine corruptibili, datur aliquid incorruptibile, nimirum Deus, & angeli persectiores quocunque corruptibili; non est persectior ex toto genere ἀ datur enim aliqua cognitio practica persectior aliqua cognitione speculativa de obiecto vilissimo: non est persectior ex genere ;nam in Deo datur cognitio praetica a sed nulla cognitio est persectior cognitione diuina utpote infinite perfecta; ergo nulla cognitio speculativa est persectior qualibet practica. Si vero dicatur sermonem
359쪽
1 Ξῖα quiestio XIV. esse de solis cognitionibus creatis: contra est,quia visio beatifica est practica, cumia per illam beati cognoscant, quod bonum est faciendum, malum sugiendum; sed
Pu a cognitio creata est perfectior visione beatifica; ergo nulla cognitio creata
speculativa est perfectior qualibet practica creata .
a. Cognitio speculatiua ita cognoscit verritatem,ut sit inutilis ad operandum : cognitio practica ita cognoscit; ut sit utilis; sed utile est persectius;& melius inutili; ergo cornitio practica est perfectior, &melior spe eulativa. I. Nullum obiectum est perfectius ipso bono; cognitio practica cognoscit ipsam rationem boni; ergo cognosciti obiectu perfectissimum,ac proinde est perfectissema et prauertim, cum veritates practicae, cuiusmodi sunt, bonum est facisnaum, malus fugiendtim sint necessaris, & aeterno ac proinde cum Deo identificatς , ut dicetur in suistionibus de possibilitate. q. Quod ii sperat alteri perfectius est iI-Jos pia dentia,' quae est practica , imperat etiam stientiis speculati uis; ergo est per-k of scientiis speculatiuis.
Respondeo,quod cum cognitioneε speculatiuae non sint perfectiores practicis ex toto genereot benepto batur in I. argumento,solum positam esse perfectiores
360쪽
De nobilitate cognit. Dectuatiu.e. 333e X genere. Quia tamen cognitio diuina ,& fortasse etiam visio beatisca creata
est speculativa simul, & practica, ἐum dicitur, quod aliqua cognitio speculativa est perfectior qualibet praetica, debet intelligi de practi ea , quq non sit simul
speculatiua ita ut sensus sit ; datur aliqua cognitio creata pure speculatiua , & non practica perfectior quacumque cognitio
ne pure practica, Probatur autem. ζ Cognitiones, quae tantam continent. bonitatem , ut seclusa quacumque utilitate squam afferant, ratione sui praecise sint valde expetibiles,s ut multo perfectiores cognitionibus, qui seclusa utit latea parum, aut nihil sunt a nobis expetibiles ;sed cognitiones pure speculatius physic , metaphysici, & mathematizae, seclusa om ni utilitate , sunt vehementissime expetibiles , i deoque ex sola curiositate sciendi alliciunt homines ad has scientias ingentibus laboribus comparandas: cognitio nes pure practici,quod bonum sit facere hoc, & illud, expetuntur tantum ut utiles ad opus, nec multum mouent curiositatem ratione sui pr*cise ergo cognitiones pure speculatius sunt ex genere perfectio res cognitionibus pure practicis: Ideo hoc argumento utitur Aristoteles taphysicae ad probandum scientias.speculativas esse perfectiores practiciSa cui O