장음표시 사용
371쪽
3 uastio XV. Ad 6. Fides humana , qua credimus aliquid propter testes ne ietes euidentia ,
reducitur ad scientiam a posteriori , qua ex effectu inserimus causam . Quia enim dari non potest hic effectus , ut tot testes dicant dari Costa ntinopolim , quin detur Costantinopolis; datur autem hic essectus; ideo credo dari Constantinopolim, nihil, aut parum quoad hoc curans de veracitate dicentium . Propria vero fides est qua credimus prς cipue propter Vera citatem dicentis; ideoque cum quis credit quod aliquis dicit dormiens, non cre dii per fidem , quia non credit propter eius veracitatem, sed quia hic effectus, ut hie dicat,videtur dari non posse quin res
colligens prima principia peri inductionem si gularium.
V Idetur quod non, I. quia prima principia sunt per se nota; sed si colligerentur eX inductione singularium, non
essent per se nota , sed innotescerent per discursum, quo a singularibus procede remus, ad uniuersalia ; ergo prima principia non colliguntur per inductionem singularium . Vel
372쪽
De habitu intellectus . 3qs 'a . Vel ex inductione singuIarium colliguntur principia nota ex terminis ant a omnem e Xperientiam , cuiusmodi sunt principia metaphysica, & mathematica s, e X. gr. Omne Iotum es malui sua parie ; si ab aequalibtis aequalia demas, quae remanent sunt aequalia; & hqccum sint ex terminis nota,
non indigent inductione; vel colliguntur solum principia nota per experientiam, qualia sunt physica, 't cmnis ignis est calidus, & non apparet,quo pacto hqc colligantur per inductionem singularium ;vel enim inducuntur omnia sinῆularia ,& hoc est impossibile,cum sint infinita ;vel solum inducuntur aliqua , & ex albquibus non potest euidenter inferri de
omnibus; e X. gr. e X eo quod centum ignes,
de quibus feci experientiam, sunt naturaliter calidi,quo pacto possum euidenter inferre,quod alii infiniti, de quibus experientiam non feci, sunt calidi. Quod enim aliqui dicunt illationem fieri hoc pacto: hic ignis s calidus,hic es calidus , &sse de reliquis ergo omnes sunt calidi, non soluit dissicultatem. Hoc enim ipsum quaeritur,quo pacto exeo,quod ignes,quos sum expertus, sint ealidi, euidenter inseram, quod alii insiniti,quos expertus non sum,lsint calidi; ergo prima principia non pos-l sunt colligi ex inductione singularium . I 3. Principia sunt plura , & diuer' ra-
373쪽
3 6 a' Astio X VI.tionis, cum alia sint physica , alia mathematica, alia metaphysica, alia logica , sed ad principia diuers' rationis non sum citunicus habitus ; ergo dantur plures habitus principiorum. q. Per eum dem actum , per quem intellectus assentitur conclusioni per se non notor sentitur etiam pr missis,ac principiis per se notis, ex quibus conclusionem infert; sed :ntellectus per habitum scienti et assentitur conclusioni per se non noti ergo per euadem assentitur principiis ,
per se notis ;ergo habitus scienti est habitus assentiendi principiis simul, & conclusionibus; ergo frustra ponitur specialis habitus intellectus assentiens solis prin cipiis .
s. In assensu veritatum per se notarum nulla est dissicultas,cum per se ipsas moreueant intellectum ad assensum ergo non requiritur habitus principiorum .
Respondeo prima principia necessario colligi per inductionem singularium , ut ex professo docet ac probat Aristoteles
secundo post. te X. Io I. & quinque seque nintibus, concludens tex. Io 6.per hic verba: manifestum igitur est, quoniam nobis prima ind&ctione cognoscere necessarium est :namque
Er sensus sic unitiersale facit. Ratio,quam Aristoteles indicat, est . Non possumus
i sol mare apprehensionem uniuersali nisi
374쪽
De habitu intellectvis . 3q7 id abstrahamus ab apprehensione singularium Sc X.gr. non possumus abstrahereiapprehensionem propriam albedinis, nisi experti simus hanc,& illam albedinem singul*xem ; ergo non possumus formare iudicium de veritate uniuersali, quin colligamus ex iudiciis de veritatibus singularibus: ex. gr. non possumus formare hoc iudicium , Omne Iotum σc. quin collι-gamus ex iudiciis , quod hoc totum est maius;& hoc aliud est maius ; sed prima principia sui veritates uniuersales; definitur enim primu principiu,veritas unitiersa-l0,ac necessaria, qu.e potest seipsam manifestare
certo, UT euidenter,absque eo quod inferatur per ouogismia ex notiti,s aliaru υeritaliam ; ergo
prima principia necessario colliguntur per induetione singulariti. Hinc sequitur, quod intellectus, siue habitus principioru est habitus per inductionem singulariucolligens prima principia , hoc est veritates uniuersales , & necessarias potentes se manifestare , absque eo quod inserantur per syllogismum . Sequitur rursus , quod talis habitus sit specialis, ac non idem cum habitu scientiae . Cum enim est diuersa dissicultas, poni debet diuersus habitus: sed est diuersa dissicultas in colligendis principiis ex - inductione fingit. llarium,ac sit in conclusionibus, inferendis ex principiis uniuersalibus ; ergo di-
375쪽
uersus est habitus icientis inseress conclusiones,ac habitus intellectus colligens principia. inod vero magna st dissicultas in principiis colligedis,probatur primo a posteriori,quia paucissimi auctores sunt , qui
inuenerint, ac statuerint prima principia artium,ac scientiarum, Rhi censentur diuino plane ingenio fuisse : qui vero ex principiis inuentis conclufiones inferentes promouerint scientias, & artes, sunt plurimi, & censentur multo inferiores primis;ergo dissicilius,ac diuinius est prima principia per inductionem inuenire, quam ex primis principiis conclusiones inferre ac proinde habitus principiorum, utpote diuinior , est distinctus ab habitu
conclusionum . Secundo probatur, e Xpli
cando quomodo se habeat intellectus in primis principiis colligendis: statim enim apparebit quati laboris,ac ingenii negotium sit. Vt intellectus'prima principia colligat, primo debet illa inquirere ,'&ut Aristoteles loquitur , venari per indu I ctionem singularium, utendo quatuor tu minibus,sen himaginationis &c. Secundo,
debet principiis inuentis assentiri certo& euidenter. Dum inquirit principia perinductionem , similis est cani venaticoquerenti feram . Sicut enim canis huci illuc discurrens, prout odorem perci Pit ,
376쪽
De habites intellectus . 369seciatur feram ; sc intellectus huc illuc discurrens per quendam motum cogitationis, prout ducitur, & regulatur a naturali sagacitate, qui est quasi odoratus mentis ad disternendum convexa ab in- eo nia exis,sectatur prima principia. Dum vero primis principiis assentitur certo,& euidenter, similis est cani feram inuentain apprehendenti . Ad hanc principiorum venationem requiruntur duae persectiones intellectus . Prima est celeritas cognitionis , qua citissme discurrat perplura obiecta. Secuda est sagacitas,qua discernat conneXa ab inconnexis, sine qua frustra laboraret venando principia per obiecta inconneXa , sicut canis non discernens odore Merae frustra currit huc, & illuc. Duo porro sunt genera principiorum. Quaedam nota sunt omnibus, &
passim occurrunt: e X. gr. Omne totum eli
matus su a parte: quodlibet vel e 8,vel non est. Alia principia non passim occurrunt, nec nota sunt omnibus, sed solis sapientibus . Ad discernendam connexionem pr dicati cum subiecto requiritur magna per spicacia, & subtilior,atque accuratior in-I duetio multorum,quae licet sint connexa, primo aspectu videntur inconnexa . Perfectio habitus principiorum consistit presertim in venandis principiis secundi ge neris; sicut perfectio canis venatici con
377쪽
sistit in onanda fera,cum odor est tenuis,& vix sentitur . Et sicut aliquando contingit,ut ubi unus canis non percipit odorem ferae,alius canis odoratu perfectiore prqditus percipiata sic intellectius per silicacion,& habens perfectiorem habitum principiorum percipit connexionem inter quosdam terminos , . inter quos intellectus minus perspicax connexionem non percipit. Hinc Oritur , ut Aristoteles, & Sahomas dixerint quasdam propositiones esse euidentes, quae tamen ,ab aliis negantur: serta sie quia Aristoteles ,& S.Thomas utpote perspicacissimi, videbant connexionem: ister terminos quam alii non .acuertunt ex defectu perspicaciae. Cum igitur hoc negotium v
nandi principia sit adeo dissicile , non est mirum, si requiratur specialis habitus
principiorum . Confirmatur ex diuisione principiorsi: fiet enim manifestum, quod in quibusdam venandis sit magna dissicultas. Diii id litur primo ab Aristotele in principia communia,& propria. Communia sunt, quae ita passim occurrunt, ut nota sint omnibus,ideoque indiscriminatim illis utantur υmnes scientiae .
Huiusmodi est illud:omne totum &c. Licet enim ex obieeta spectet ad metaphvsica, tamen est commune scientiarum propter rationem indicatam . Propria sunt, funi
378쪽
De habisti intellectus. 3 I lsunt applicatas biectis . particularibus unius scientiae , Ur cognoscibilia perspeciale lumen ista ordeoque non omnibus nota ,sed professoribus talis scientiae . Talia multa sunt in geometria, arithmetica, physica &c. Principia scentiarum propria sub diuiduntur ab Aristotele in axiomata,seu dignitates, suppositiones, seu petitiones, & desinitiones. Axioma , fu dignitas definitur ab Arillo tele primo post rex. 78. quod necesses esse verum necesse est videri ex. gr. si
ab aequalibus aequalia demas , quae remanent
sunt aequalia, est axioma , quia non solum necesse est talem propositionem esse veram , sed etiam necesse est primo aspectu videri veram - Suppositio est propositio , quam necesse est esse veram, sed non necesse est primo a pectu videri veram omnibus , sed perstica cioribus post longiorem. ductionem . Tales suppositiones solent etiam vocari postillata. Quia enim possunt tironibus videri falsa,postulatur, ut ipsas concedant
futurum. ςnim,ut post aduertant eorum euidentiam:& de his praesertim verisicatur ἰoporietis Ρώscentem credere. EXemplum
postulatorum sunt postillata mathematica, eX- gr, quo petunt . sibi concedi quod a
puncto ad stinctiam posest duci linea .rect O . Definitiones sunt , quibus explicatur essentia eorum,de quibus agitur in scientia, ex. gr.esIentia circuli in geometria, esset Ut is
379쪽
naturq in physica,quae penetrantibus terminos sunt per se notae. Licet autem de
finitiones non contineant assarmationem formaliter, continent tamen aequivalenter,ideoque possunt poni in syllogismo praemissae , in quibus definitio praedicatur de definito , vel definitum de definistione. Hinc igitur apparet necessitas habitus principiorum. Nam in venandis definitionibus,ae discernendis pr dicatis essentialibus magna requiritur perspica-eia,ac multipleX inductio . . . Ad r. Etiams prima prineipia innotescant per quendam discursum Iate sumptum, quo intellectus a sngularibus princedit ad uniuersalia, adhuc sunt veritates per se notae,quia in hoc discursu intellectis non insert unam veritatem ex alia,
sed solum aduertit, quod praedicatum est connexum cum subiecto in singulari, &deinde procedit ad aduertendum, quod
est connexum cum subiecto in uniuersali: eXem. gr.prius aduertit , quod e ne maius parte est pr*dicatum connexum eum hoc toto,deinde quod est connexum cum toto in quantum est totum,adeoque omne totum est maius parte . Ad a. Etiam principia nota ex te minis ante omnem experientiam colliguntur ex inductione, qui requiritur, quia cum uniuersale sit multitudo fingularium s
380쪽
l De habi di intellectus. 333larium , non postest connexio cognosci de uniuersali, uin prius cognita fuerit de aliquo singulari , ut modo est dictum. Addo probabile esse,quod principia physica,in quibus connexio prqdicati cu subiecto non innotescit ex terminis , colligantur per hunc syllogismum :
ties aliquod praedicatum conuenit singulis conuenientibus in aliqua ratione' non habemus indicium,quod conueniat solum per accidens , est per se connexum cum tali ratione , ta' con uenit omnibtis,in quibus inuenitur talis ratio;
sed esse calidiam conuenit singulis ignibus, e quibus acta est experientia , non esΤ indicium, quod contieniat solam per accidens; ergo esse calidum est praedicatum per se counexum cum igne,adeoque omnis ignis est calidus ; Nsic pateriquo pacto ex eo,quod ignes,quos sum eXpertus,sint calidi , inseram omnes esse ealidos. Principia igitur collecta perinductionem experimentalem non sunt simpliciter per se nota , cum inferantu per syllogismum sed dicuntur per se nota,quia talis syllogismus fit ab omnibus tempore impercepti bili ductu naturi: ex qua ratione plures aliae veritates illatae
per sellogismum dicuntur prima princi-lpia per se nota. t Ad 3. Sicut sunt plures scientiς , sic plures habitus principiorum, ac singulis scientiis correspondet specialis habitus