장음표시 사용
381쪽
l 33 Quaestis XVi. . principiorum, colligens prineipia per lumen speciale illius scientiae , & cum speciali dissicultate, ex.gr.habitus principiorum deseruiens physicae colligit principia physica per inductionem experimentalem cum speciali dissicultate utens Iidimine sensus; idemque die de aliis scientiis proportionaliter ad dicta quest. s. Ad A. Habitus scientiae assentitur principiis secunda vice, & assensu supponente alium assensum factum per habitum intellectus assentientem principiis, &premissis secundum se a talis autem)assensus supponens essentialiter alium assensum nullam continet difficultatem, sed supponit totam diffonitatem superatam perassensum priorem. At pr mus asse usquo principiis assentimur,contingimagna
fifficultatem in penetrandet conneXione pi s dicati cum subieci ,&. in venando priamo principio, ut explicatum est ; ergo ad primum assensum requiritur specialis ha
Ad s. Licet assensus principiis communibus sit facillimus,tamen assensus pluribus principiis proprijs habet dissicultatem, & multo maiorem dissicultatem habet eorum venatio per inductionem
singularium , ideoque requiritur habitus l
382쪽
Vtrumseientia sit habitus inferens l
UIdetur quod non . I.quia in Deo datur scientia perfectissma; sed Deus cognoscit veritates non Inferens illas ex principijs per syllogismum S ergo non requiritur ad scientiam, ut sit habitus inferens notitiam cellam , & euidentem veritatum uniuersalium,& necessariarum per se non notarum ex primis principijs per syllogismum . a. Scientia definienda est ex Aristotelea. Post. teX. F. habitus cognscens rem per causam propter quam est, Ur quod illius eausa est, ur quod non contingit aliter se habere ;sed definitio allata non coincidit cu Aristotelica,nec est illius explicatio ; ergo est mala . 3. Si scientia colligeret conclusiones eX principijs , haberet pro obiecto formali assensus ipsa principia,seu Veritates per se notas. Sicut enim voluntas amat media non amabilia gratia sui propter finem amabilem gratia sui; sic intellectus assen. titur veritatibus per se notis propter veritates per se notas ; sed etiam habitus principiorum habet pro obiecto formali
383쪽
principia,seu veritates per se notas,tum
illis assentiatur propter se ; ergo habitus intellectus, & habitus scientis haberentidem obiectum formale ; sed habitus habentes idem obiectum formale non distinguuntur; ergo habitus intellectus non distingueretur ab habitu scientiq . Respondeo scientiam, & intellectu
in aliquo conuenire,& in aliquo differre,& utrumque esse e Xplicandum,ut ex conuenientia, ac disserentia constituatur in- te ora definitio scientiae. Conueniunt in lica,quod uterque habitus assentitur certo,&euidenter veritatibus uniuersalibus, ac necessarijs, in quibus nimiru praedicatuco uenit subiecto uniuersaliter,ac necessa. rio, atque ita,Vt non possit non conuenire. Euidentia porro obiectiva causans certitudinem,& euidentiam in actu scien- atque intellectus, est apparentia obiecti fua vi trahens intellectum ad assensum sint
olla dubitatione: exem. gr. mihi euidens est
quod nunc existo, quia hoc obiectum ita mihi apparet,ut trahat me ad assentiendusine ulla dubitatione . Certitudo assensus est ipsa firmitas , per quam assentimur obiecto
sine ulla dubitatione propter praestantiam mo. titit. In actibus naturalibus euidentia semper comitatur certitudinem, ut causa illius,ita ut tanta sit certitudo , quanta
evidentia. At in fide diuina datur ceribtudo i
384쪽
De habitu seientiae. 337tudo sine, euidentia, quia prima vericas habet hanc vim,ut etiam obscure proposita possit mouere ad assensum firmum , sine dubitatione. Differunt scientia & intellectus in hoc, luod intellectus assentitur veritatibus pere notis, scientia veritatibus per se non
notis . Est autem veritas per se notet veritas habens vim manifestahdise ipsam in tellectui immediate, absque eo quod inferatur per illationem θllogisticam ex alia veritate , ex. gr.hic: omne ιotum est maiusstia parte . Veritas per se non nota est, quae non potest
per se ipsam immediale se manifestare , sed
eius notitia certa , Ur euidens debet inferri ea alijs Ueritaribus per se notis . eX. gr. haec veritas,cuiusumque trianguli tres anguli sunt aequales duobus rectis, est veritas per se non nota,quia non potest immediate mouere intellectum ad notitiam sui certam ,& euidentem,sed debet inferri per syllogisinam ex alijs notitijs . Sunt autem P veritates connexae quadam serie . Quemadmodum enim datur quidam series cau- fartim,secundum quam una res causatur ab alia, & hec ab alia usque dum deueniatur ad primam causam incausata inseveritates sunt ita connexae, ut una infe ratur ex alia,& haec ex alia , usquedum inueniatur prima veritas per se nota, quae
est primum principium. Ex hac co .ue-- ni entia, I
385쪽
338 auaestio XVII. nientia, ac differentia scientis cum in te I lectu infertur integra definitio scientiae .
Est enim habitus colligens cognitionem cer iam euidentem veritatum uniuersatium sac necessariarum,per se non notarum exprimis
principiti per syllogismum . Infertur rursus duplex esse munus scientiae, proportionaliter ad duplex munus intellectus . Sicut enim intellectus dum venatur principiet primo quaerit terminos connexos, deinde assentitur veritati propter conne Xionem terminorum, sic habitus scientiae dum venatur conclusiones, primo quaerit pro positiones ita connexas , ut possit una ex alijs inferri , quod est venari medium
terminum; deinde vero assentitur, inferen
do per syllogismum . Et sicut intellectus
in Venatione principiorum inducit varios terminos, sic scientia in venatione conclusionum inducit varias propositio nes:& sicut ad venationem principiorum requiritur praecipue sagacitas discernendi connexa ab inconnexis , & celeritas c0gitationis , sic requiritur in venatione conclusionum . In hac autem venatione scientia procedere potest duplici via, ac methodo, compositiva nimirum, & resolutiva:quq ut explicentur,declarandum quid sit compositio, ac resolutio , de quibus saepe agunt auctores ex Aristotele . Compositio .progressiss d principus, ex
386쪽
De habitu scientiae. 3sqquiatis aliqua res constat, ac prude ad 3psam rem. Resolutio est regressus rei ad principia, ex quibus constatψc pendet: e X. gr. Compositio domus est progressus, per quem ex lapidibus ac cimentis , ex quibus domu fleonstat, progredimur ad domum. Resolu ltio domus est regressirs,per quem ex do-lmo regredimur.ad lapides, &cq naenta . In compositione progredimur a simplicio ribus ad magis composita,quia causaediuntisimpliciores effectibus , quandoquidemueffectus adduntur causis . In resolutionet progreditur a magis compositis ad simipliciora ex eadem ratione . Praeter com 4 positionem,ac resolutionem realem, qna ponitur in ipsa re , qualis est compositio ,lac resolutio domus,datur compositio , aclresolutio rationis, quae ponitur m ratione nostra: & Uaec est duplex, speculatiua ni linirum, & practica. Resolutio practica , seu consultatiua est, cum quis proposito et
progreditur ad quaerenda media , causas , Uri principia, quibus em consequatur : ex. gr leum proposito 'fine salutis aeternae,progre-lditur ad quq renda media,qtiibus festietur ICompositio praetica est, per quam disponulordinatim media ad sinem consequendum ,
iicens e X. gr: ad consequendam salutenta Irinao faciendum est hoe,deinde hoc aliudis c quae cum iam executioni mandantur gaon est amplius compositio rationis , sedi realis . l j
387쪽
realis. Relalutio lpeculativa est,cum proposita aliqua conclusioneUrogredimur ad principia, x quibu/ 3nfertur. Compositio speculativa est, per quam ex princiri s progredimur ad conclusionem inferendam . Vniuersim autem compositio, ac resolutio procedunt ordine inuerso, ita ut quod est primum incompositione,sit vitiinum in resolutione, & quod est primum in resolutione, si ultimum in compositione . EX. SI cum ex conelusione progredimur ad prineipia via resolutiua , conclusio est primum,principia sunt ultima a cum ex
principijs progredimur ad conclusionem lvia compositiva, principia sunt prima , lconclusio est ultima,eo pacto, quo gradu lscalae,qui est primus in ascensu,est ultimus lin descensu, dc e conuerso . Iam scientiae in venatione conelusio nulprocedunt utraque via . Aliquando enim lproposita certa conelusione, quaerunt pro lpositiones cum illa connexas, ex quibuslpossit in servi, procedendo usque ad prima lprincipia: aliquando propositis pri0cipis, iquaerant cum quibus aliis propositionibus lconnectantur , ita ut possint eae ipsis in t lserri. Regulariter tamen quaerentes pro-leedunt via resolutiua ; inuentis vero pro-lpositionibus connexis cum conclusion et
Vsque ad prima principia, procedunt abi lassensu principiorum ad 3sie uri coa
388쪽
l De habitu scientiae. 36I cIurionis via compositiua .
Diuiditur scientia in persectam, & imperfectam. Perfecta,seu a priori est e
gnitio certa, S euidens veritatis uniuersalis, ac necessariae Ierse non notae,per causam, propter quam est,ex propter qtiam aliter se habere non potest. Talis autem scientia est perfecta,quia per illam obiectum ponitur in mente, sicut est a parte rei , ut dictum est
qu st. I. Imperfecta, & a posteriori est ,
qua cognostimus certo,σ euidenter veritatemper se non nota non per causam ed per esse Litim,vel Ier aliud quomodolibet connexu cutali Ueritate Est autem imperfecia,quia per illam obiectum ponitur in mente aliter,ac est a parte rei,ut dictum est eade quaest. I. Ex definitione,ac diuisione scientiae inferri r definitio demonstrationis , R eius diuisio in demonstrationem perfectam disiue a priori, & imperfectam, siue a po steriori. Demonstratio definitur ab Aristotele primo post. tex 8.olligimus parieni mentiam concissionis. Demonstratio per se'
eta, & a priori est θllogismus pariens scien ti- tebfectam , em d priori. Demonstratio imperfecta est ollogismui pariens s en
tium.pcfectam , σ a posteriori. Condi tiones autem quq requiruntur ad demonstrationem causantem scientia perfectam explicantur ab Aristotele I .post.tex. 9. sic per illas demonstrationem persectam de- 'fini-
389쪽
finiente. Demonstratio est Ollae asconflans ex praemissis certis euid ntibus,primis, immediatis, eu per se notis,notioribus,oe prio
bent esse certae, & euidentes,qu Ia conclusio certa, & euidens , qualis debet esse scientifica, non potest inferri nisi ex praemissis certis , & euidentibus. Debent esse primae, & immediatae, & per se notς,quia conclusio utpote veritas scibilis, adeoque per se non nota , debet innotescere per veritates per se notas . Debent eue priores, & notio res, qui a id, quod est ratio , cur innotescat aliud,magis,ac prius innotescit,quam illud . Demum debent causae conclusionis, quia scientia perrecta est cognitio per causam; sed est cognitio conclusionis per pr missas; ergo premisiae debent esse causet conclusiionis , ita ut veritas affirmata in preteminis sit cauta ,&ratio veritatis affirmatae in conclunone.
Demonstratio imperfecta habet caeteras conditiones perfectae, sed habet praemisesas, quq non continent causam conclusionis, ideoque causat scientiam imperfeci. ,& non per causam . Ad i. Hoc loco definimus solam lcientiam discursitiam, ouae non datur in Deo . Scientia vero late sumpta abstrahen S a imperfectione discursiue , sill 'Galli rin Deo, desinita fuit quaest. I. dicendo , Quod
390쪽
De labi. ti scientia . quod est cognitio certa , σ euidens re; proster mi nem,propter quam est .
Ad a. Aristoteles loco citato 1. post dcfinit solum scientiam perfectam, quae addit supra scientiam ut sic definitam a nobis,quod cognoscat veritatem necessariam per causam propter qua est, & aliter se habere non potest,ut modo est dictu . Ad 3 Habitus intellecitus,cum assentitur primis. principijs , habet pro obiecto
formali ccnnexionem terminorum. Ideo enim assentitur , quia videt connexionem praedicati cum subiecto. At habitus scientiae dum allentitur conclusioni propter principia, habet pro Obueeto formali connexionem princip Orum cum conclusione. Ideo enim assentitur conclusioni , quia videt veritatem conclusionis es e conne Xam cum veritate principiorum; ergo intelledius, &scientia habent obiectu adiuersum .
optim sapientia sit habitus specialis,
V Idetur,quod sapientia non sit habitus
specialis cognoscens certo , R euidenter res praestantissimas per altissimas causas,& ordinatiuus veritatum in intel-