장음표시 사용
361쪽
33 questio XIV. ispeculatiuae quaeruntur gratia sui,practic qigratia sui parum, aut nihil expetuntur,sed quaeruntur solum gratia operis. Hinc insere scientias speculativas esse quasi liberas, quia liber est gratia sui; praeticas quasi seruas, quia seruus est gratia alte
Ratio a priori est , quia cognitiones
cognoscentes veritates priores , ac radi cales,eX quibus aliae inseruntur,sunt perfectiores cognitionibus cognoscetibus volritates secti das,& quq inferuntur ex aliis; lsed lige veritas bonu est hoc, Dei illudfacere, est veritas secundaria illata ex aliis veritatibus prioribus,quibus exprimitur natura rerum, ex. gr. haec veritas bonum est amare Deum, in sertur ex alia veritate, Deus est optimus perfectissimus ; ergo cognitiones praelicq utpote repraesentantes veritates secundariasiunt minus perfecte speculatiuis cognoscentibus primarias, ideoque cognitiones practicae minus expetuntur
ratione sui,& minus alliciunt curiositate , quam speculatiuae . Ad r. Iam dictum est comparari cognitiones pure speculativas cum pure practicis,quales non sunt cognitio diuina, Muitio beata , quae supponuntur spςculatiliariimul, & practic; respectu
i Ad a. Cognitio utilis est melior in
362쪽
De nobilitate cogi in oeculatime . . .
cmera sint paria ι at inrisu nostrolcaetera non sunt paria: multae enim cognitiones speculati ut ratione sui pricis esunt expetibiliores omnibus cognitionibus pure practicis,quia cognoscunt veritates priores, ac magis radicale , Y
dictum est. Ad 3. Distinguo maiorem : nullum obiectum est persectius ad contemplandum bono primario , & radicali, concedo; bono illato, nego: distinguo eo dein
pacto minorem, & nego consequentiam . Dum qu rimus,quaenam veritas nouosaria sit perfectior, no quaerimus,quaena veritas necessaria secundum se iit perfectior, cu omnes supponatur identificatae in uice,& eu essentia diuina, ut dicetur quaestione q7 de postibilitate obiectiva ; sed quart-mus,quaenam sit persectior ad contemplandum secundum nostrum mo lum conjtemplandi praxisivum, quo unam velita tem inferimus ex alia distinet a solum per intellectum . In hoc sensu veritates priores,& magis radicales sunt perfectiorcs: Et quia veritates practicae, quibus expri mitur bonum operandi, sunt secundi riae & inferuntur ex aliis,ideo non sunt per .fectissmar ad contemplandum , sed per se ictissima omnium est veritas speculati ira qua exprimitur dari Deum, & esIe opti mum,ac pelagus omnium omnino per se
363쪽
etionum ' Hinc patet, quod licet veritates practicae sint necessaris,& identificatae cum speculativis, tamen sunt imperfectiores speculativis, non secundum , sed ad contemplandum, in quantum fui dant contemplationem praecisiuam sui imperfectiorem contemplatione pricistia
Ad in. Quod imperat alteri perfectius est illo, distinguo : quod imperat alteri habens id pro fine, nego ; quod imperat alteri non habens id pro fine , sed ordia
nans ad alium finem, transeat; distinguo eodem pacto minorem I & nego consequεntiam . Quod imperat alteri habens id pro fine,eo pacto,quo Praesectus fac rarum ceremoniarum imperat Pontifici
habens pro fine ipsum Pontifice, in eisiurbonum imperat , non semper perfectius est illor at quod imperat alteri ordinant ad alium finem, eo pacto quo dominiupraecipit seruo, est per festius illo. Prudentia imperat aliis facultatibus practi. cis, ordinans illas ad suum finem ; hoi est ad felicitatem: ideo imperat sicut domina seruis, & perfectior est caeteris artibus . At eadem imperat facultatibu speculatiuis tanquam costituens suum finem, & felicitatem in operationibus facultatum speculatiuarum , ac praesertim
in cognitione speculativa Dei , in quan
364쪽
De virtute inrellectuati . 3 37 tum est optimum; ergo imperat sicut prefectus ceremoniarum Pontifici, hoc est imperat subseruiendo. Cognitio vero sp culativa, in qua constituitur finis , pr ilae
practicet , quq habet illam pro fine , quia finis pret stat iis, qui non sunt sinis.
Vtrum bona sit definitio, ae diuisio
uastis X V. P Rimo videtur non esse bona defini
tio, qua Virtus in quantum cst genus communa virtuti intellectuali , & morali, definitur ex Aristotele a. Eth. cap. 6. habittis, qui facit bonum habentem, π opus eius bontim reddit ; & ex eodem septimo Physicortex. II. dispositio perfecti ad optimum . Deus enim est incapax habitus, ac dispositionis, & tamen habet virtutes; e go &c. a. Si aliquis habitus faciat bonum habentem, & tamen non sit operativus , at que adeo non faciat Opus eius bonum sest virtus:similiter est virtus, si disponat ad bene operandum,licet non faciat habentem bonum; ergo non requiritur ad virtutem, ut faciat bonum habentem, &opus eius bonΗm reddat.
3. videtur, quod virtus intellechis non P bene
365쪽
338 maestio XV. bene definiatur ex Aristotele l. Eth. cap6. habitus quo affirmando,qui negando υerum anima dicit. Nam etiam per habitus fallibiles,ex. gr. per fidem humanam, &opinionem est quando dicimus veru in D; sed liabitus fallibiles non sunt virtus , Ut Aristoteles docet ; ergo non sufficit ad virtutem ut sit habitus, quo affrmando, aut negando Verum an irna dicit. q. Videtur mala diuisio virtutis intelle-dhialis in sapientia, intellechim,scientiam, prudentiam, artem. S4pientia enim continetur sub scientia tamquam sub genere; sed est mala diuisio,in qua unum me brumcontinetur in alio; ergo est mala diuiso virtutis intellectualis in scientiam , intellectum, sapientiam, & prudentiam a &
s. Fides diuina est virtus, cum per illam
in fallibiliter verum dicamus 3 sed non reducitur ad ullam ex quinque numera tis; ergo virtutes sunt se X. 6. Etiam fides humana, qua credimus quod dicunt tot testes, ut faciant morale euidentiam, ex. gr.quod datur Costantinopolis, est virtus; sed non reducitur ad ullam ex quinque ergo &c. Respondeo , ac primo dico optimam sesse allatam definitionem , qua virtus describitur: habittis,quifacit bonum habentem, opus eius bontim reddit. Probatur , nam
366쪽
explicat gemis proximum virtutis, quod est habitui, & eius propriam differentiam, qua dimere a vitio, & habitibus medias inter virtutem, & vitium. Nam vitiun facit malum habentem, & opus eius malum reddit; habitus medii aliquaudo faciunt bonam, & aliquando malam onera tionem; virtus vero semper disponit ad bonam operationem , & facit bonum habentem. Et quia bonitas uniuscuiusquα- subiecti consistit in hoc, ut sit aptum ad finem xalamus enim tunc est bonus, cum est aptus ad scribendum,qui finis est ea la- mi, equus tunc est bonus,cum est aptus adcurrendum, ad gestandum commode sese forem, ad sustinendos hostes in belIo,& ad alias operationes exercendas , qud sunt finis ζqui oculus tunc est bonus,cum est aptus ad videndum; ideo virtus est
quae reddit subiectum aptum ad finer
Quia rursus operatio subiecti tunc est bona, cum vel est finis,vel est apta ad finem, ideo virtus disiponit subiectum ad faciendam operationem,quq vel sit finis, eo pa
minis, vel conducat ad finem , eo pacto, Auseatem virtutes disponunt ad onera- 'iones,qua: conducunt ad finem selicita
367쪽
3qo XV. Sensus enim est, quod virtus sit disposita habitualis, hoc est permanens , & im nobilis 3 perfecti , hoc est subiecti , quod per illam redditur perfectuma a siue aptum ad finem ; & quod sit ειθομtio ad optimum , hoc est ad operationem , quae vel est finis , atque adeo optimum rei , vel conducit ad finem,siue optimum
Hi ne patet secundo optimam esse definitione, qua virtus intelleetualis definitur, habitν quo a mando,aut negando,o
rum anima dicit. Cum enim finis intellectus sit assirmando , vel negando verum dicere, eo ipso, quod habitus disponat ad dicendum verum, facit intellectum bonii, hoc est aptum ad finem , & opus eius bonum reddit, hoe est verum , adeoque est virtus intellectus . Vitium vero intellectus est habitus , quo anima afimando, vel negando dicito uis . Habitus medii sunt , quibus aliquando dicit verum, aliquandosa sum. Qui si plerumque dicunt verum, par ticipant aliquid de ratione virtutis, ideoque sunt probabiles , & expetibiles intellectui,licet non attingant persectionem virtutis , quae consistit in hoc, ut per illam anima semper dicat verum,nunquam
Tertio dico optimam esse allatam diuisionem virtutis in quinque enumeratas
368쪽
ve virtute intellectuali . 3ΑΙ
cum posse reduci ad membra contradictoria . Vel enim est virtus intellectius speculatiui,vel practici:s speculativi, vel
considerat solum veritates per se notas, vel solum veritates per se non notas, vel simul veritates per se notas, & per se non
notaS,ordinans omnes omnino veritate si
si solum veritates per se nota S, quae vo
cantur prima principia,est intellectus, siue habitus principiorum, qui considerat etiasingularia,ut per eorum inductionem inserat prima principia uniuersalia; si solum Veritates per se non notas , sed inferi biles per syllogismum, est scientia ; si simul veritates per se notas , & per se non notas, est sapientia,ut etiam melius explicabitur quest I6. 17.& I8. Si vero est virtus practica, adeoqne confiderat veritates practicas, vel considerat veritates praeticas dirigentes ad finem ultimaam , vel ad finem non vltimum , sed ad aliquod opus particulare ; si considerat conducentes ad finem ultimum, est prudentia ; si ad non
vltimum,est ars ; ergo omnis virtus intellectus vel est intellectius,vel scientia , vel sapientia,vel prudentia,vel arS. Ad r. In Deo non datur virtus forma liter ae stricte,sed eminenter , & late, ac seclusis imperfectionibus . Virtus enim
p roprie,est persectio supponens ibieetu imperfectum. Cum enim si habitus fa-P 3 ciens
369쪽
3 α quaestio XV. . ciens habentem bonum , ac disponens ad operandum bene, supponit, quod subiectum per se ipsum non sit optimum , &persectissime determinatum ad optime operandum . Sed diuina essentia per se ipsam est optima & perfectissma, imo est omnis bonitas, & persectio , & est determinatissima ad optime operandum ι ergo est incapax virtutis. Possumus tamen definire virtutem,abstrahendo ab omni imperfectione ita,ut definitio competat Deo, dicentes, virtus est,qua aliqMid est bonum ,
Ur eius operatio est bona : & quia Deus es optimus per diuinam essentiam , per qua etiam diuinae operationes sunt optimae sideo Deus est omnis sua virtus . Virtus etiam intellectualis ut Deo competat definiri potest, qua intelleris dicit verum ἱ& quia Deus per suam essentiam cognoscit omne verum,ideo essentia diuina est perfectissima virtus . Ad a. Virtus dicitur a vi, ideoque debet esse operaima, ac proinde si daretur habitus non operativus , qui faceret subiectum bonum, qualem habitum putat
S. Thomas esse gratiam sanctificantem, talis habitus non esset virtus. Virtus etiam
eo ipso quod disponit subiectum ad operationem bonam disponit ad finem, adeoque conducit ad faciendum subiectnm bonum, & aptum ad finem , nisi tamen
370쪽
De virtute intellectuali . 3ΑΙ inueniat in subiecto aliquod impedimentum, in quo casu non facit sub tectum bonum per aecidens,cum tamen per se , Impedimento secluso, conducat ad faciendum bonum, & ad meliorandum in ordine ad finem. Ad 3. Virtus est habitus intellectus,t quo verum anima dicit semper , & infal-etibiliter. Sicut enim virtus voluntatiS numquam potest efficere actum malum,&peccaminosum,ita virtus intellectus num-l quam potest efficere actum faIsum; ideoque opinio,& fides humana non sunt vir. ltus,quia contingit ut per ipsas erremus, ae falsum dicamus, ut Aristoteles docet.
Ad q. In hac diuisione intellectus sumitur pro habitu contemplante solas volritates per se notas 3 scientia est habitu si
contemplans solas veritates per se non inotas ; sapientia contemplatur veritates per se notas , & per se non notas , ideoque non continetur sub scientia, & subintellectu tamquam species sub genere , sed potius continet eminenter & scientiam, & intellectum, ut colligitur ex Aristotelis doctrina. Ad s. Aristoteles enumerat solum Plvirtutes naturales: fides autem diuina estiquidem virtus intellectus, cum per illa mi dicamus veru infallibiliter , sed superna,