장음표시 사용
401쪽
seu iudicium ultimo practicum, ideo pru- identia principaliter consistit in habitu
praeceptiuo, addit vero tanquam partest ruinus principales eu buliam, hoc est con- sultatiuam,& synesim,ac gnomen,quae Telcte iudicant,ut ex Aristotele docet Sanctus Thomas I. 2.quaest. 7.are. 6cin corporre. In artibus etiam dantur tres habitus proportionales; consultatiuus de opere, iudicativus,ac prqceptiuus,qui est principalisin ad quem ceteri ordinantur . Ex diuersa essentia prudentiae, & artis deducit Aristoteles quasdam earum proprietates diuersas . Primo proprium prudentiae est, ut non possit esse perfecta in homine malo et e conuerso proprium est artis,ut possit esse perfecta etiam in homine malo . Homo enim quamuis vitiosus p otest esse perfectus poeta, vel muscus, ita ut persecte iudicet de iis,qus sunt facienda in ordine ad finem poeticae, aut musicae. At non potest esse perfecte prudens, ita ut bene iudicet de iis, quae sunt facienda in ordine ad finem Vltimum Ratio est; quia vitia corrumpunt iudiciu prudentiae, unde scriptum est et obscuratum
est insipiens cor eorum , ur, videntes non
videant. Sicut enim qui habet palatum , &stomachum male affectum , non bene vi
dicat de saporibus, ac cibis, sic qui habet Voluntatem male dispositam circa bona
402쪽
non recte iudicat de bonis : Idcircoquarnu is homines vitio si cognoscant mala non esse facienda , cognoscunt id cognitione,quae sufficie ad obligandum, non sum cit ad inclinandam voluntatem ad obediendum obligationi, cum iudicium, prudentiae debeat esse inclinatiuum. Prinicipetie tamen prudentiam'corrumpunt vibria lintemperantiae versantis circa delectationes gustus, & taehrs,ideoque nomen graecum,temperanti et idem significat ac
conseruam prudentiam , ut Aristoteles aduertit. E conuerso vitia non corrumpunt
iudicium artis . Quamuis enim homo sit vitiosissimis, tamen optime iudicabit de his,quae spectant ad faciendam statuam , aut poema. secundo proprium prudentiqest quod ut quis habeat prudentiam per fectam, per quam recte iudicet de omnibus agendis , debet habere voluntatem optime dispositam per omnes virtutes
morales et & quantum crescunt virtute Smorabes, tantum crescit prudentia, qua Π' tum ipta minuuntur , tantum prudentia minimur, rnec deperditur obliuione , sed mal P agendo una cum virtutibus moralibus. E conuerso artes ut sint persectet ,
non requirunt in homine virtutes mora les, nec secundum earum proportionem crescunt, aut decrescunt, & obliuione deperduntur. Tertio proprium pruden
403쪽
tiae, est,ut qui contra prudentiam peccat sponte, peior fit, quam qui peccat per ignorantiam: e conuerso in artibus peior est qui peccat per ignorantiam, quam qui
sponte; ex. gr. si aliquis reprehendatur, quod peccauerit contra grammatica misfaciendo solaecismum,& se excuset,dicens ponte feci, affert idoneam excusationem; si vero se . excuset dicens ignorabam,asteri excusationem plane Ineptam . E conuestso cum quis reprehenditur , quod pecca uerit contra prudentiam, si dicat, sponte peccatit,atare excusationem ineptam,& ut afferat excusationem idoneam debet dicere Uec aut per ignorantiam vel vix ponte propter υehementiam passionis.
Explicato discrimine prudentiam Inter , & artem,eXplicandum est discrimen inter prudentiam, & scientiam moralem . Dico, quod prudentia differt a morali, secut in artibus experientia , quq dicitur
praetica, a theorica, quae absolute vocatur ars. Ex doctrina Aristotelis T. Metap. cap. I. experientia,seu practica est habitus, quo aliquis ex memoria plurium , qua acciderunt in similibus circunstanti ν , regulatur ad δε- cernendum quid Alfaciendum bio , re nunc . Theorica, seu ars est habitus, quo aliquis exeo,quod sciat uniuersiliter quid sit agendum in aliquens circumstantῆs , regulatur ad δε-rfrminandum , quid sit faciendum hic ,, I lnunc . I
404쪽
De prudentia,σ arte. 377 nunc. Ex. gr. potest aliquis curare aegrotum ex arte sine experientia, vel cx expe rientia sine arte Curabit ex arte sine experientia,cum eXeo,quod per medicinam
ctat,quid prosit tali morbo, regulatur ad
decernendum , quo pacto curari debeat aio aegrotus,licet nunquam, vel raro fe cerit experientiam. Curabit per eXperientiam sine arte,si licet medicinam nesciat, diu tamen curam gesserit aegroto rum, & eX memoria eorum , quae profuerrunt similiter et grotantibus, regulatur ad decernendum,quo pacto sit curandus hic aegrotus . Ad agendum autem melior est praetica , quam theorica , ut Aristoteles aduertit,quia practica versatur circa singularia,theorica circa uniuersalia ; acti nes autem fiunt circa singularia,exem greuratur hic aegrotus.
Proportionaliter prudentia est habitus,
quo quis ex memoria eorum, quae bene gessit in similibui circun an tys , regulatur ad decemnendum , quid sit agendum hic , ετ nunc. Seientia moralis est habitus, quo ex emuod aliquis sciat Oniuersaliter, quid sit agendum. in aliquibus circunstantists , regulatur ad δε- cernendumqtita sit agendum hic,ur nunc. Adi operandum magis conducit prudentivis si quam scientia moralis, ut patet experientia. Nam experti melius gubernant se
lipsos , & rempublicam, quam habentest scien-
405쪽
i 378 Equaestio XIX. i scientiam moralem sine experientia, &prudentia. At ad sciendum magis consertscie alia,quippe quae est de uniuersalibus,& per causam,ve aduertit Aristoteles eodem capite. Praeterea prudentia in moralibus, & eXperientia in artibus non pos. sunt addisci disciplina , sed assuetudine operandi: at ars, & scientia moralis addisci possunt disciplina, per quam tradun tur ab aliis Sicut tamen illi sunt omnium aptissimi ad opera artium , qui non solum habent experientiam , sed etiam theorica&artem;sic illi sunt aptissimi ad opera prudentie,qui non solum habent prudemi iam, sed etiam scientiam moralem s. Ad I. Prudentia proprie non est ars, licet aliquando vocetur ars bene vivendi propter proportionem,que intercedit inter prudentiam, & artem sicut e conuerso quςdam artesiex gr. militaris vocantur
prudentiar, & dicitur aliquis habere prudentiam militarem . Ad a. Actio & effectio diuerso modo sumuntur, in quantum distinguunt prudentiam ab arte , ac in quantum distinguunt artes activas a facti uis . In quantum enim distinguunt artes activas a fa- stiuis , actio est operatio immanens in operante, ex gr. fallatio,visio,intellectio :factio est operatio transiens in externam materiam, ex gr idificatio. In quantum
406쪽
De prudentia, tr arte . 379 Ivero distinguunt prudentiam ab art O Iactio est operatio humana,seu immanens, seu transiens, in quantum conducit ad ultimum finem: factio est operatio humanain quantum conducit ad fines particulares. Circa easdem igitur operationes humanas versatur prudentis' ars. Ex gr. circa operationem transeuntem pingendi versatur prudentia,praescribens quo pacto sit exercenda in ordine ad ultimum fine,
ac dicens quod non sunt pingendε imagines turpes, non e X fine malo Rc; & circa eandem versatur ars pictoria praescribens quo pacto sit exercenda, ut resultet pulchra pictura. Illa eadem operatio, in quantum regulatur a prudentia, dicitur actio, in qΗantum regulatur ab arte, vocatur effectio. Si vero aliquis exequatur pr cepta artis , transgrediens pr*cept Moprudentiae, ac peccans, bene pingit, sed male agit, est bonus pictor, sed malus homo. Ad tertium. Theorica,& practica habi-
tuum non disserunt ex fine , sed ex eo , quod theorica regulatur ad operandum a cognitione uniuersali, practica a memoria singularium,ut dictum est. Cum igitur prudentia,& scientia moralis differat,sicut
theorica, & praetica,differre non debent
407쪽
Videtur primo quod prudentia non sit
unica, sed plures. Dantur enim plui res artes, ergo plures prudentiq . a. Datur prudentia monastica,qua homo dirigitur ad felicitatem propriam 3 Pru dentia oeconomica,qua dirigitur ad felicitatem familiq ; prudentia ciuilis , seu politica, qua dirigitur ad felicitatem, ciuitatis, aut regni ; sed istae sunt plinc es prudentiae , ergo dantur plures prudentiq.3. Videtur quod prudentia non sit archi
tectonica , seu princeps artium . Aliquae enim artcs sunt malae, & illicito , ut magia; sed artes illiciis non subduntur prudentie; ergo prudentia non est princeps
Respondeo, quod licet artes sint plures, prudentia est unica , & absolute architectonica, ac princeps omnium artium. Ratio est,quia prudentia intendit ultimufinem,artes intendunt fines non ultimos ;sed finis ultimus est unicus, sines non vltimi sunt plures,ac pene innumerabiles;ergo prudentia debet esse unica , artes debent
408쪽
De principatu prudentiae. 38 Ibent esse plurime,ac pene in mimerabiles; sed omnes fines particulares , & non vltimi debent ultimo referri ad felicitatem , qους est vItimus finis; ergo omnes artes debent subordinari prudentiq, ac morali, ad quas spectat singulas artes, earram . opera,ac fines ordinare,ac dirigere ad humanam felicitatem, adeoque prudentia- pro ut coinplectitur etiam scientiam moralem est absolute princeps, & archite- istonica omnium artium, ut docet Aristoteles ex pro sesso I. eth. Est enim regulia, uniuersalis,quod facultas, quae intendit finem principaliorem, & ad illum ordinat finem alterius artis, est architectonica respectu illius, eo pacto, quo architectus domus dicitur ex eo quod praecipit majnualibus, & eorum opera ordinat ad finem faciendi domum. Iam homo est animal non solitarium , sed naturaliter socialet cuius ratio est, quia naturaliter non
sumetis bi ad viuendum, & bene uiuen dum,sed indiget societate , & consortio
allorum; ergo naturaliter vivere debet in aliqua societate,ac multitudine hominum, cuius sit pars. Duplex autem est societas,
qua homo indiget, familiaris , seu dona stica, & ciuilis . Indiget societate domestica,quia non potest nasci, & educari nisi in aliqua domo, & familia, ita ut a pa
rentibus accipiat generationem, nutri
409쪽
mentum, institutionem &c. & a ceteris lpartibus familiae plura auxilia . indiget ulterius societate ciuili,quia in unica familia non datur perfecta sulficientia ad j
bene vivendum, citin desint multae artes necessariae ad vitam corporalem,&secun idum virtutem; ergo naturaliter debet esse pars alicuius ciuitatis, seu multitudinis sibi lassicientis ad bene vivendum quoad vitam corporalem per artes, & opificia , & quoad moralia. per leges, &magistratus.
Quia igitur homo naturaliter est parsi alicuius domus. & alicuius ciuitatis, hinc. est ut habeat pro ultimo fine non solum felicitatem propriam,sed. Otiam felicitate familiae,aut ciuitatis,cuius est pars; sed prudentia est habitus cpnsultans de vitimo fine hominis; ergo consultat non is tum de felicitate propria uniuscultasque , sed etiam de felicitate totius familis , ac totius ciuitatis,aut regni, cuius est pars. In quantum consultat,ac praecipit de felicit te propria uniuscuiusque vocatur pru' dentia monastica,seu solitaria , quq debet dari et que principaliter in omnibus , ac singulis. In quantum consultat de felicitate familiae vocatur prudentia oeconomica , seu familiaris, quae debet principa liter residere in patrL familias, in aliis minus principaliter. In quantum consultat, de
410쪽
De principatu prudentiae . 383 de felicitate totius regni vel ciuitatis, vocatur prudentia politica, seu ciuilis , que principaliter debet residere in princip supremo . Si consultat de felicitate naturali ,est naturalis si de supernaturali est prudentia politica supernaturalis,quae debet principaliter residere in Romano Pontifice,qui est supremus princeps in ordine ad finem supernaturalem felicita
Ad i. Iam dictum est quod artes sunt
plures quia sunt plures fines non ultimi; prudentia est unica, quia finis ultimus est
unicus sAd a Quia homo naturaliter est animal non solitarium,sed domesticum,& ciuile, finis ultimus ipsius est felicitas proprILO, no solitarie accepta, sed prout soniuncta cum felicitate familiae, ac ciuitatis , ideo que prudentia politica, oeconomica,& monastica, sunt una prudentia, cum non POD sit homo intendere felicitatem propriam, raescindendo a domestica , & ciuili: eo enim ipso peccaret, quia non ageret ut animal sociale. Ea de igitur prudentia se cundum diuersas rationes, sortitur diuersas appellationes monasti ea , politicae , Se Oeconomicae. Dum additur, quod datur prudentia itiris, &m: prudentia militaris, dico, quod tunc nomen prudentis sumi