장음표시 사용
431쪽
practica est scientia potius materialiter , ouam formaliter, quia demonstratio conclusionum spectat ad logicam , non in quantum est practica, sed in quantum est
Drtim logica benρ diuidatur in vatura lem, ct artificialem, docentem , oevientem , ct an sit necessaria ad stientias .
stio XXIV. ΡRimo videtur, quod mala sit diuisio
logicae in naturalem, & artificialem . Nulla enim ars bene diuiditur in naturalem, & artificialem; eo enim ipso diiude-etur in artem, & non artem , sed logicavist ars; ergo &c. r. Si logica bene diuideretur in naturalem, & artificialem,etiam caeterae scietiae,& artes, ex. gr. physica, mathematica,metaphysica,musica, pictura deberent diuidi in naturales, & artistiales; imo etiam, Iprudentia , & virtutes morales deberent proportionaliter diuidi in naturales, &jacquisitas, ita ut poneretur prudentia na turalis, & acquisita a temperantia naturalis, & acquisita. l3. Videtur Iogicam male diuidi in docentem, & utentem . Logica enim utens
nihil aliud potest esse, quam habitus, ad
432쪽
quem spectat uti prsceptis Iogicis, & illa exequi, definiendo, diuidendo. &c; sed ad
omnes scientias spectat uti preceptis logicis utpote traditis in usum scientiarum; ergo logica utens essent omnes scientiae, quod est absurdum . q. Videtur quod logica non sit necessaria ad scientias. Logica enim est scientia,& quidem dissicilior caeteris , sed non est necessaria ad se ipsam; ergo nec ad caeteras scientias. s. Non potest explicari virum sit necessaria sola logica naturalis , an etiam arςifficialis ; virum sit necessaria simpliciter, vel secundum quid ; virum ad singulos a- imis scientiae, vel solum ad scientiam totalem, & actus dissiciliores ; ergo logica non est necessaria ad scientias . Respondeo, quod sumendo late nomen
logic se in quantum significat dispositione
intellectus ad contemplandum ens intelam itionale per lumen reflexum,& ad cognomscendum practice , quo pacto possint res bene intelligi, definiendo, diuidendo, a fgumentando , & exercendo alias: operam tiones rationis , logica bene diuiditur in naturalem, & artificialem, ita ut logica naturalis sit dispositio accepta a natura , contemplandi ens intentionale per lumen
reflexum, & cognoscendi pracstice, quo pacto res bene intelligantur , definiendo,
433쪽
i Oo 6 ui estio XXIV. diuidendo, & argου mentando ; artificialis si diffositio ad liqc eadem acquisita per assuetudinem, vel disciplinam, quq dispositio per assuetudinem acquisita , dum est imperfecta, & facile mobilis, atque anυssibilis , est mera dispositio , & nondum habet rationem habitus λ cum vero est perfecta , & difficile mobilis, atque amises bilis, tunc est habitus, ut alibi fusius explicabitur . Quod dixi de logica, dicendum etiam de physica, mathematica , me taphysica,musica,pictura,& alijs scient ijs, Ide facultatibus . Possunt enim late accipi pro dispositione contemplandi certa obiecta, & exercendi certas operatione S, ac diuidi in naturales, artificiales Dispositio naturalis est fundamentum artificialis. Unusquisque enim addendo assii e-tudinem,& disciplinam, euadet excellens in ea facultate , ad quam naturaliter es bene dispositus : ex gr. qui naturaliter est bene dispositus ad picturam, addendo disciplinam, & assuetudinem, euadet pictor excellens. Habitus morales poliunt diuidi pi oportionaliter, ac intellectuales. Sumendo enim nomina temperantiae, fortitudinis, liberalitatis late , in quantum significant dispostionem ad exercendos adius, & opera fortitudinis, temperantiae, liberalitatis &c. positat diuidi in naturales, & acquisitos . Naturalis est dispo-
434쪽
De diuisione logicae . sso sitio ad exercendos actus, & opera talium
virtutum accepta a natura per quam aliqui , qui idcirco dicuntur sortiti animam bonam, siunt naturaliter propensi ad opera virtutum . Acquisita est, quae acquiritur actibus, & assuetudine, quae si perficiatur, & acquirat immobilitatem,euadit habitus , ac virtus . Neque enim sufficit ad hoc, ut aliquis sit simpliciter temperans, quod vivat temperate, nisi sit immobiliter dispositus ad temperate vivendit . Confirmatur ex Aristotele 6.eth. ubi prς
ter prudentiam acquisitam agnoscit quamdam facultatem naturalem affinem pru dentiae, quam vocat calliditatem,quae de finiri pote si : naturalis i positio intellectus au itidicandum , quae media conducant ad I nem propositum, & si perficiatur assuetudine, evadit versutia , quae vulgo Vocatur prudentia. Vulgus enim appellat prudentes eos homines, qui sciunt inuenire media opportuna ad quemcumqtie fine pro positum , licet haec pota sit vexa prudentia definita ab Aristotele, quς . potest inueni ri in solo viro probo. Licet tamen facultates intellectuales,& morales proportio naliter se habeant, datur inter eas haec differentia, quod in intellectualibus debet quisque ponere precipuum studium in ea facultate, ad quam naturaliter est mel us dispositus; evadet enim excellens
435쪽
Ao8 Maestio XXIV. at e conuerso debet praecipuum mi dium ponere in ea virtute morali, ad quam est,eius dispositus, ne e X defectu talis virutis felicitatem amittat, eo pacto, quo illa pars arcis est praecipue custodienda, ex qua periculum imminet ne intret hostis Seeundo dico : bene lorica diuiditur
in docentem, & utentem, & hqc diuisio potest multipliciter explicari. Primo ita, ut Iooica docens sumatur pro theorica a hoc est pro habitu tradendi pr cepra uni uersalia recte cognoscendi, definiendi, diuidendi, argumentandi,qui habitus po test addisci studio , & disciplina ante omnem usum,& executionem prSceptorum, logica vero utens sumatur pro practica, hoc est pro habitu, quo quis eX memoria operationum alias recte factarum dirigitur ad tradenda praecepta particularia similes operationes hic,& nunc CXercendi,qui habitus non potest acquiri,nisi usu & executione praeceptorum . In hoc len su logica docens, & utens realiter distin guuntur, sicut due partes separabilas Hia ius habitus totalis; cum in multis detur optima theorica sine practica , in aliis optima practica sine theorica . Secundo nomine loricq docentis potest intelligi habitus in quantum inclinat ad tradenda Praecepta z nomine utentis idem habitus,
436쪽
De diuisione uocae . M 9 in quantum per eadem praecepta inclinat ad usum , & executionem praeceptorum, hoc est ad definiendum, diuidendum, &c. Si in hoc sensu sumantur, disserunt solum
secundum diuersa eon notata. Idem enim habitus, in quantum inclinat ad pret cepta tradenda vocatur logica docens , in quantum per praecepta inclinat ad eorum
executionem, vocatur logica viens. Te
tio nomine logicae utentis potest intelligi ipsa logica , in quantum traditis quibusdam praeceptis, illa exequitur in aliis suis partibus , definiendo, diuidendo , argu
mentando in materia logica . Quarto nomine logicae utentis intelligunt aliqui
scientias, quae eXequuntur praecepta logicae in propriis materiis , animaduertendo ad talia prscepta , ita ut talia pricepta facilitent ad actus ipsa exequentes cum reflexione ad precepta. Tertio: dico logica naturalis est simpliciter necessaria ad scientias , & ad omnes , ac singulos actus scientificos exercendos , logica artificialis est solum moraliter necessaria ad scientias totales pedi secte acquirendas οῦ in quantum tamen
demonstrat necessitatem formς syllogisti cae est simpliciter necessaria ad perfectionem omnium, & singulorum actuum , seientificorum , ut cognoscant conclusionem materialem , & formalem per cau-
437쪽
qro uaestio XXIV. sam . Probatur,quia illud est neeessarium simpliciter , sine quo aliud haberi non
potest saltem naturaliter , eo pacto , quo quia vita naturaliter conseruari nequie sene cibo , cibus est simpliciter necessarius ad vitam i illud est necessarium moraliter, sine quo aliud vix potest haberi , eo pacto , quo ad bene pingendum est necessaria moraliter ars pictoria , quia sine arte
vix potest bene pingi , sed nullus actus scientificus potest haberi sine syllogismo; syllogisinus non potest haberi sine dispositione saltem naturali syllogizandi, quae dispositio est logica naturalis Iergo logica naturalis est simpliciter necessaria ad omnes , & singulos actus scientificos, Econuerso , actus scientifici faciles possitnt
haberi per syllogismos factos ex lola logica naturalis ergo logica artificialis non est necessaria ad singulos actus scientificos , sed in scientiis totalibus etiam mathematicis , dantur aetus scientifici valde difficiles, contra quos occurrunt implicati silma sophismata scientiae destructiva, & impeditiua, quae vix soluuntur per Iogicam artificialem , per logicam naeta ratem solui moraliter non possint I ergoloetica artificialis est moraliter necessaria ad scientias totales acquircndas. Confirmatur', & explicatur . Sicut
enim qui naturaliter est bene dispositus'
438쪽
D e ditii ne logica . II ad natandum sine arte bene natabit in loco facili , at in loco difficili plenoque vorticibus omnino non euadet; sic qui est bene dispositus per logicam naturalem soluet quidem Iophismata facilia , at disficillima non soluet , adeoque impedietur ab acquirenda scientia perfecta, qui red dat intellectum imperturbabilem. Quod etiam patet a posteriori: nam antiqui philosophi in multis errarunt ex defectu
Demum quod Ioetea in quantum demonstrat formam syllogistieam sit simpliciter necessaria ad perfectionem omnium,ti singulorum actuum scientificorum s sprobatur; quia ut mathematicus sciat hac conclusionem materialemicui cumquerrianguli tres anguli sunt aequales duobus re
ictis, debet scire causam huiusmodi veritatis I ut sciat hanc conclusionem formalem , in quantum est conclusio in barba- ira , debet scire causam , cur syllogismus in barbara necessario concludat,quae Cau 'sa affertur a logica; ergo logica in quan tum demonstrat necessitatem forme syblogistic est simpliciter necessaria ad om nes , & singulos actus scientificos , ut sciant conclusionem materialem , & formalem per suam causam . Pro conclusio ne omnium qu stionum prooemialium, ouia ex Aristotele fructus
439쪽
l I et XXIV. ldisputationis , ac demonstrationis est definitio , libet ex iis, quq de essentia logis eε sunt disputata, colligere di finitionem logicae . Est igitur logica sxientia partim
speculai tua, partim practica, adeoque ars contemplans ens intentionale per lumen refe-xtim , σ descenden/ vique ad praecepta prarctica recte intelligendi.
Ad I. Logica stricte sumpta in quantum est ars , vel habitus acquisitus , non bene diuiditur in naturalem , di artisecialem et at si late sumatur pro dispositione abstrahente a naturali, vel acquisita eontemplandi, dc cogno cendi praetice ens intentionale, bene diuiditur tali d uisionc , ac possunt proportionaliter diuidi alij habitus intellectuales, & morales, ut dictum est : N per hoc patet ad se eum
Ad 3. Logica utens potest etiam sumi pro scientijs, quae utuntur preceptis logicis cum reflexione ad ipsa : sed in hac acceptione videtur potius logica utens in ablatiso, quam in nominatiuo, cum sciemeis non sint Iogica , sed sint utentes lo
Ad q. Logica non pr requiritur ad logicam, primo quia demonstrationes logies sunt ita faciles, &euidentes, ut ad illas lassiciat logica naturalis , sicut sufficie ad quasdam demonstrationes aliarum
440쪽
De diuisione togica . 61 3 scientiarum . Secundo precepta logici dum tradunt doctrinam uniuersalem de syllogismo , demonstratione , ac de solutione sophismatum , eamque probant aposteriori per inductionem , & exempla, deseruiunt etiam ad examinandas demonstrationes a priori ,& ad soluenda sophismata contra regulas logicae, atque adeologica a posteriori, & practica aliquali. ter est necessaria ad logica speculativam: ergo a sortiori est necessaria ad ceteras scientias.
Ad s. Iam dictum est explieando dubia in obiectione proposita .
Explicatur ordo disputandorum.
Ρ Ostqς m in quaestionibus prooemialibus egimus de scientiis, sequitur , ut disputemus de uniuersalibus, quae sunt obiecta scientiarum , & quorum tractatio spectat ad logieam, hoc est ad scientiam intentionalem, cum uniuersalia ut uniuersalia sine entia intentionalia , hoc est constituta pedactum intellectus, ve inserius ostendem; s. Primo igitur que