장음표시 사용
441쪽
io Ordo disputandorum. rimus , an uniuersalitas sit persectio cognitionis , ac scientiae. Secundo a scientia humana possit esse de singulari bus, vel solum de uniuersalibus . Tertio an dentur a parte rei uniuersalia si parata a singularibus , ut ponebat Plato . Quarto an dentur ante singularia , vel in singularibus. Quinto quia uniuersa te constituitur per unitatem, disputamus
de unitate, &eius divi sionibus , pristi tim in numericam , specificam , generi cam,& analogicam, examinantes Etlamaan , & quomodo dentur a parte rei a
Iam quia ex eo , quod uniuersale non detur a parte rei, sequitur quod detur per intellectum abstrahente , & pr 'scindentem obiective , vel formaliter rationes communes a singularibus , Quςri muS, Vtrum intelle his possit p aescindere obiective , vel solum formaliter uniuersale a singularibus . Et 'quia quistio de pri cisione obiectiva pendet ab ea, aurationes genericq , specificς , & indiuiduales distinguantur virtualiter intrinsece , vel formaliter ex na ura rei , ideo praemissa quaestione de definitione, ac diuisione distinctionis, quaerimus, an universim in creatis repugnet distinctio virtualis in rinseca , vel formalis ex naturaret; an de facito rationes genericae, spe
cificet , ac indiuiduales distinguantur fors
442쪽
Ordo disputandoriam rs 'maliter ex natura rei. Deinde descendismus ad examinandum, an , & quomodo,& per quos achis intellectus faciat uniuersale , per pr cisionem obiectivam , vel formalem a singularibus; an solus intelIectus humanus, an etiam diuinus, &angelieus faciant uniuersale; verum fiata voluntate, & potentus sensitivis : utrum uniuersale logicum,hoc est proxime praedicabile constituatur per actum ab I tum, vel comparativum I an uniuersal νin actuali praedicatione retineat suam uniuersalitatem , & per hoc concludimusquetitiones de uniuersalibus in communi.
Vtrum sit persectio eognitionis , ac Rien iis , quod sit υniuei filis .ctis XXV.
V Idetur quod non I., quia tum scien tia est perfectior, cum magis ex primit obiecta pro ut sunt ; sed obiecta non sunt 'niuersalia, sed singulam I er go scientia perfecta non debet ei, uniuersalibus , sed de singularibus . a. Scientia quis clarior , eo perfectior eit ; sed scientia de singularibus est clarior aquam scientia de uniuersalibus I er. go perfectior est scientia de singularibus, quam de uniuersalibus .
443쪽
i 6 XXV. 3. Deus habet perfectissimam selentiam ; sed seientia Dei non est de uniuersalibus , sed de singularibus ; ergo non requiritur ad perfectam scientiam ut fit
Respondeo , quod quistio potest habere duplicem sensum . Primus sensus est, utrum sit perfectio se lentiae, quod sit uniuersalis, hoc est una de pluribus obiectis. Secundus sensus est , virum sit perfectio scientiae, quod cognoscat obiecta in uni- nersali, hoc est non distinguendo singularia inter se. In primo sensu manifestum est, quod est magna persectio scientiae , ut sit uniuersalis . Differentia quippe , & perseelio , per quam natura cognoscitiua eleuatur supra naturam non cognoscitiuam, atque illam excedit, consistit in quadam uniuernalitat: , Ss amplitudine essendi a impersectio vero na urse non cognoscitini consistit in quadam singularitate , & coarctarione essendi. Natura non cognoscitiua , cum solum
habeat suam formam, & non possit in se reeipere sormas , species, ae similitudines intentionales aliarum rerum, est restricta ad suum esse singulare pex. c. ignis eum solum habeat Armam singularem signis, & non possit recipere formas, speetes , & similitudines intentionales aquς, terrq , plantarum, & aliarum rerum , est
444쪽
l De Uniuersalitatescientiae . AIT
Irestrictus , & coarctatus ad esse singulare huius ignis : idemque dic de cetieris naturis non cognoscitiuis . E conuerso naturae cognoscitiuε , eum non solum habeant suam formam, sed possint etiam recipere formas , species, & similitu dines
intentionales aliarum rerum, non sunt coarctatet ad suum esse singulare , sed habent quamdam amplitudinem , & uniue salitatem essendi, per quam non solum sunt id, quod sunt, sed etiam sunt quodammodo alia, ideoque de anima intellectiva dixit Aristoteles 3. de anima:tex 37. quod est quodammodo omnia , quia recis pit speetes intentionales omnium rerum,& ex.Aristotele totam hane doctrinam desumpsit 8. Thomas I. parte quist. Iq. artic. primo & etiam in comm. tex. 27. lib. a. de anima , & pluribus aliis locis. Iam sicut natura cognoscitiua excedit naturam non cognoscitiuam per quandam uniuersalitatem , & amplitudinem ,
essendi , sic natura cognoscitiua superior excedit naturam cognoscitiuam in seriorem per hoc , quod habeat maiorem vnbuersalitAtem, & amplitudinem essendi. Ira natura intellectiva est uniuersalior,
quam natu ra sensitiua , quia natura intellectiva est quodammodo omnia, cum possit recipere species intentionales omnium rerum, natura vero senstitia, cum
445쪽
qi8 Quaestio X XV. possit recipere solum species ferum sensibilium, non est omnia, sed solum sensibi-ia. Ex naturis intellecti uis superiores sunt uniuersaliores inferioribus , quia superiores posiunt plura sinuit distinete cognoscere : ex. c. Angeli possunt plura simul cognoscere , quam anima rationalis, Angeli superiores possunt plura si mul distinctε cognoscere , quam Inferiorres . Deus vero est uniuersatri simus , in
quantum potest simul cognoscere distinctillime omnia cognoscibilia. Ex eo igitur , quod perfectio nature cognoscitiuς consistat in quadam uniuer salitate, sequitur, quod etiam persectio
Icognitionis , ac scientiae, quae sunt pro priae operationes naturq cognoscitiuq ,&intellectius, consistant in quadam 'niver salitate , ac proinde quod caeteris pari bus, illa cognitio sit perfectior, que cum sit una,extenditur ad plura cognoscenda , Et quia cognitio diit ina est persectissima,
ideo crina si unica cognoscit omnia cor
gnoscibilia : de angel 's d cit Dionysius
cap. I a.dec lecti hyerarchia , quod surperiores participant scientiam magis inta
uniuersali,quam inferiores: in hominibus
Videmus , quod qui furit debilioris intellectus , quasdam veritates capere non possunt, nisi eis particulatim per singula lexplicentur , qui vero sunt sortioris in
446쪽
De uniuersalitatescientiae . q19
intellemis simul multa capere possunt , Ut D. Thomas docet prima parte quist, Ss, 'art. I. in corpore ἰ potentie vero sensita-uq quia sunt imperfectissimae habent cognitiones minime uniuersales , di maxime alligatas ad obiecta singularia; ergo manifestum est , quod uniuersalitas est perfectio cognitionis . Et ratio a priorii est, quia unitas plurium perfectionumsest magna persectio ; sed uniuersalitas est quedam unitas, per quam in unica cognitione coadunantur perfectiones plurium cognitionum , & obiectorum I ergo uni
luersalitas est perfectio cognitionis, ac scienti In secundo sensu quq stionis dicendum, quod non est persectio , sed impersectio cognitionis , ac scienti l , ut cognoscat res solum in uniuersali , non distinguen'do singularia inter se . Ratio est , quia omnis confusio exclusiua claritatis , &distinctionis est imperfectio cognitionis , ac scientie i sed cognoscere res solum in uniuersali non distinguendo singularia inter se est quςdam confusio exclusiua elaritatis , & distinctionis; ergo cognoscere res solum in uniuersali non est perfectio , sed imperfectio cognitionis , ac
scientie . Confirmatur : nam intellectus persectior differt ab imperfectiori non aper hoc quod possit plura cognoscere i ,
447쪽
6ao QMUio XXV Iuniuersali, cum omnis intelleetus etiam imperfectissimus possit sor mare conceptu lcommunissimum intelligibilis, per quem in uniuersali cognoscit omnia omninoed solum differt in hoe , quod posse plu-lra simul in particulari cognoscere S ergo cognoscere res solum in uniuersali non lest perfectio , sed impersectio c'Ditio lEt per hoc patet ad argu metita id
contrarium. Probant enim , quod non
sit perfectio cognitionis , ac scienti , 'ilcognoscat obiecta solum in uniuersali , lnon distinguendo singularia inter se , ait non probant, quod non sit perfectio cognitionis , ae scienti , ut sit uniuersalis hoc est una de multis .
Utrum scientia humana sit de singularibus. χusio XXVI. V Idetur, quod scientia humana sit
etiam de singularibus I. quia, vel scientia humana non est de singularibus, quia nullo pacto attingit singularia; vel quia non attingit ita, ut unum singular oldistinguat ab alio ; neutrum dici potest :lnam cum cognoscimus, quod cuiuscum' que trianguli tres anguli sunt 3 ales duobus rectis , procul dubio attingimus
448쪽
De scientia de I ngularibus . 62 Iomnes triangulos singulares cyr tereetias
est manifestum , quod plura singularia ie. g. plures homines distinguimus inter se; ergo scientia humana est de singulari
2. Cirea obiectum , circa quod potest versati potentia insertor , a sortiori potest versari potentia superior; sed sensus , qui est potentia inferior , potest versari circa singularia per actus sentiendi; ergo intellectus potest circa singularia versari per aerus sciendi . 3. Id, quod per aliud scitur, magiscitur ; sed uniuersalia sciuntur per inductionem singularium , ut docet Aristote
es a. poster. te X. 27; ergo magis sciuntur singularia. Confirmatur ex eodem Aristotele I. post. tex. II. Dico autem ad no/ priora , Ur notiora propinquiora fenfui :simpliciter autem priora, Ur notiora , qua lon gius sunt; sunt autem longinquissima quidem uniuersalia maxime, proxima suntsingula'
Hased quae sunt nobis notiora sunt etiam magis scibilia; ergo singularia sunt magis a nobis scibilia , quam uniuersalia .
Respondeo, quod ex pluribus patet intellecti m humanum esse desectuosum in aeognoscendis singularibus , praesertim sensibilibus . Primo quia ut illa cognoscat indiget sensibus, e . g. vi cognoscat
singularia visbilia indiget sensu visus ,
449쪽
aret Vu io XXVI. lut cognoscat singularia audibilia in dioet sensu auditus ; ergo est defe-li us in cognoscendis singularibus lent sibilibus. Secundo , quia cognitis singu
laribus naturaliter contemnit cognitio
nem ipsoru,& progreditur ad absitractioinem uniuersalis, in cuius contemplatio lae quiescit; ergo signum est, quod cogni tio , quam de singularibus sermat, elitvalde imperfecta . Tertio quia cognitIO qua de re cognoscatur, quid per acci ldens, & mutabiliter sit, non autem νiquid sit per se, necessario , ac immutaoI
lliter,est valde imperfecta; sed intelle uside singularibus solum penetrat quid sintlper accidens , & mutabiliter, non autemiquid sint per se, ac necessario I ergo in itellectus humanus de singularibus habet Icognitionem valde imperfectam . Μinor probatur experientia , & inductione de scriptionum, quas de singularibus for
manus. Omnes enim conueniunt illis perlaccidens ; ex. gr. descriptio Petri est quod sit homo babent talem figuram , statu tram , ur aggregatum tritumi sed per accidens est, quod hic homo nalbeat aggregatum talium accidentium , leum potuisset habere diuersam figura a
staturam, & aggregatum accidentium di luersorum; ergo descriptio huius hominis in stipulari conuenit illi solum per acci'
450쪽
De scientia desingularibus . 623 3dens. Idem dic de descriptione, quam lformamus huius albedinis . Dicimus enim , quod sit aιbedo existens tali loco , ertempore oec; sed haec omnia praedicata per accidens solum competunt tali albedini aergo descriptio, talis. numero albedinis conuenit illi solum per accidens , & eX
primit non quid per te, sed quid per accidens sit. Confirmatur, quia pon potest singulare per se distincte cognosci nisi pe 4netretur distincte eius singularitas , per quam per se differt ab alijs singularibus iud non penetramus distincte singularitatem per quam Vnum singulare per se disefert ab alijs, ex. g. ego non penetrox porquam singularitatem differam ab aliis no' minibus ι erso non possumus singularia per se distincte cognoscere; sed non pose sumus habere scientiam per se de aliquo subiecto , nisi cognoscamus de ipso , quid per se sit, sormando aliquam descriptio neni per se conuenientem tali subiecto , ita ut non possit illi noni conuenire ἱ ergo non possiimus de singularibus acquiscientiam per se i :& propriam , se so lum per accidens , & imperis in ι ergolisolum possumus habere scientiam per se de rebus in uniuersali, Ormando descrip tiones per se conuenientes toti speciei C. g. possumus per se cognoscere quid sit homo , formando descriptionem eXpsi