장음표시 사용
81쪽
uocationes. EX. gr. in hac propositione Petrus magnus est logicus , ambiguum est an ly magnus appellet subiectum,& sensus si Fcirtis qui fecundum staturam est magnus ,l est logicus, an appellet praedicatum, & sen sus sit Petrus est valde peritus , ex excellens in logica . Debent igitur omnia diligenter atten- dilut penetretur quinam terminus appelietur,&cum res est ambigua debet distin-l Diosque haec est optima regulamam ille, quae solent tradi potius rem obscurant , quam explicent .
De statu, Ampliatione . O Restrictione. Caput. XXV III. TExtia proprietas est status. Definitur:
acceptio termini pro tempore importato
per copulam . Ita cum dico Petrus est linqui tam subiectium,quam praedicatum accipitur eum statu , quia ut propositio sit vera,tempore prauenti debet Petrus existere,& in eo esse iustitia. Quarta proprietas est ampliatio , quae opponitur statui, & definitur acceptio redimini pro tempore diuerso ab eo , quod impoditatur per copulam I ut cum dico iustus peccat morialiter: subiectium iustus sumitur ampliatiue pro tempore immediatui prae-
82쪽
Deflatu, ompellarione 37 terito. Neque enim sensus propositionis
est, ille qui nunc est restis, peccat mortaliter: nam eo ipso quod nunc mortaliter pec cat,non est iustus,sed iniustus , sed sensus est, ille qui immediate anis erat iustus a nunc
Ad soluenda sophismata aduertendum
est diligenter an termini sumantur cum astatu,vel cum ampliatione. Ideo ut multi docent sunt falsae istae propositiones quando homo moritur,tunc est : quando ignis extinguitur, tunc est ἱ quando res interit,corrumpitur,destruitur, desinit &e tunc estinam subiectum in his propositionibus sumitur ampliatiue pro tempore 'immediate antecedentc,atque adeo quando homo moritur, tunc primum non est, sed fuit immediate ante : quando res cor rumpitur, ac desinit,tunc res non est, sed fuit immediate ante . E contra sunt falci istae propositiones; quando homo generatur non est : quando munduS creabatur,non erat. Nam in istis propositionibus subiectum sumitur cum o statu,atque adeo quando aliquid generatu r,creatur, fit,atqu e incipit,' tum primo est, licet immediate ante non fuerit. ininque enumerantur tempora,circa 'quae fieri potest ampliatio, nimirum prie se nApraeteritum,futurum,possibile,& ima
83쪽
38 Captis. XXVII LPraeter ampliationem , quae opponitur
statui, datur etiam ampliatio, quae Opponitur restrictioni, & definitur: extensio temmini a minori ad maiorem significationem ν .Restrictio vero definitur: contractio terminiis maiori ad minorem significationem. Ex gr. hic terminus rationalis si sumatur ampliatiue,significat omne id , quod intelligit, seu intelligat per discursum , seu sine di scursu ; & in hoc sensu etiam Deus, RAngeli sunt rationales ; si vero sumaturrestrictiue significat solum quod intelligit per discursum proprium,& m hoc sensu λlus homo est rationalis; Deus vero , &fortasse Angeli non sunt rationales proprie,quia proprie non discurrunt . Ad vitanda sophismata debet attendi
an termini sumantur ample, an late , vel stricte. Dicuntur etiam termini restringi per additionem alterius termini,vd cuna Odico homo itistus Litiabitur 'ilhomo per additionem iusti restringitur ad significandum solum hominem iustus .
De diminatione alienatione, remotione, Caput. XXI X. Diminutio est, per quam denotatur prod/catum conuenire subiecto non toti
84쪽
De proprietatibas terminorum 3 9i ei 'H est assu secundum quia, toc est se
Alienatio est acceptio termini pro suo imprpprio significato ; ut cum dico C. Gari ictus meriditur infro. Notandum est igi- tu et diligenter , an quod additur alicui termino sit additum pure restringens, vel additum diminuens, vel Micnan . Nam
a praedicato cumi addito restringente valet conseqtientia ad praedicatum sine tali addito: ex. p. r. valet Perrtis Us homo iussus,ergo Petrus est homo . Similiter a propositione cum addito pure diminuente valet consequentia ad propositionem, in qua praedicatum amrmatur de cert parte subiecit; ex.gr. valitraeibus Ut aibui se cundum quid hoc est secundum dentes ; ergo dentes ethrotis sunt albi.At a propositione in qua praedicatum assirmatur cum addito distrahente, seu alienante, non valet consequentia, in qua praedicatum amrmatur absolute,&sine addito de aliqua parte subiecit,vel de toto subiectoi e X.gr. non valet imagq hoininis est homo lictus I ergo imago hominis est homo;iustitia , Ur miserico dia Dei distinguuntur ratione λ ergo
Remotio est auocatio termini a significatione entis realis ad significationem entis impossibilis,& chimerici. Vt cum
dico homo irrationalis terminus homo auo , ι C 6 catur
85쪽
6o Caput XXIX. catur ad significandum homitam impossibilem,& chimericum. Debet igitur notari, an subiecto adda tur terminus aliquis remouens . Τunc enim propositiones solent esse falsar, &de subiecto non supponente; eX. gr. cum νdicitur creatura omnium perfectissima est minor Deo , salsa est propositio , quia supponit dari posse creaturam omnium per semctissimam,quod est salsum, quia data qua cumque creatura,dari potest perfectior in infinitum. Similiter istae propositiones:
numerus omnium maximus non est infinitu in primo instanti aeternitatis munestis non erat,
sunt falsae,& de subiecto non supponente , quia supponunt dari numerum omnium smaximum,& dari primum instans aete
Cum vero termini remoti ponuntur pro subiecto in propositione conditionata tunc solet sequi utraque pars contradictionis: ex.gr. cum quis dicit si daretur creatura perfecti1sima esset minor Deo , distinguendum est,esset minor solum,nego: esset smul minor,& non minor, c6ncedo; nam ex eo quod esset creatura, sequitur , quocessct minor Deo, ex eo quod esset perfecti sima,& non haberet creaturam persectiorem supra se , esset Deus , quia solus Deus non habet creaturam supra se.
86쪽
ne nomine. Caputaxo. GIT Aristo elps , de propositione duobus libris, qui graece in- seribuntur περι ἱ latine de
Interpretatione,quia nimirum per propositionem mentem nostram in-erpretamur, & exponimus t Et Dia propositio est oratio , precipuae Vero partes o attonis sunt nomen , & verbum, ideo praemittit aliqua de nomine , verbo , &l
Nomen definit cap.2. libr. primo vox signi aliua, ex instituto e. rc ore , cuius nulla parasignificat separata, ito,i rcELLO, q9I cum υbrbo meram, auifalsam e cis ot il
Pro intelligentia aduerte nomen es iens artificiale . porro entia artificialia iconstare solent ex materia,quani habent a natura, de ex forma quam habent ab arte; eX gr.nauis constat tanquam ex materia ex lignis a natura factis, &. tanquam
87쪽
quando artificialia definiuntur, secundum is regulam Aristotelis 8.Metapb tex.qponi
debet tanquam genus materia, quam habent a natura si & tan Dam differentia forma quam hybent ab arte: eX. gr. stam',
nomen sit ens artificiale, in eius de sititi line poni debet tanquam gerim Vnx , quae est materia quam. nomen habetia natura,& tanquam differentia signiscatio , quae est forma vocibus superaddita ab arte ,& institutione humana. t i Sed iam explicandae sunt ingulae partim culae definitionis . I icitivi primo, vox est autem vox ex Aristotele secundo, de
Anima,tex. 9osonus ex ore animalis prquitis cum quadam imaginatione 5 ideoque soniqui vel no proferuntur eX, ore animalis, vel proseruntur sine ulla imagination ν,
Dicitur secundo significatiua , σ per hoc differt nomen a vocibus non significatiuis tum articulatis ut Bluristum inarticulatis ut quidam sibili Tertio dicitur ex instituto , ideoque suspiria,& gemitus n*n sunt nomina,qui fgnificant dolorem naturaliter & nod ex
Dicitur quarto sine tempore 3 & per hoc nomen differt a verbo,& participio,quod signifi-
88쪽
significat cum tempore I ex. gr. verbum samo fignificat actionem amandi ut factam tempore praesenti: at nomen amor significat eandem actionem amandi non ut factam tempore praesenti,sed sine tempore. Porro significare cum tempore non est
solum significare tempus , sed est signise
care rem,aut actionem ut existentem , &mensuratam tempore praeterito,praesenti , aut futuro respectu prolationis vocis . Ideo ha c nomina tempti annus, dies abomi&c. significant quidem tempus', sed non significant cum tempore . Rursus haec nomina coena, prandium con notant tempus
vespertinum , per quod coena dissert a prandio,vel aliud tempus,per quod pran dium differt a coena , sed non significant
actiones comedendi ut factas tempore praesenti,vel praeterito : at verbum cccnosignificat comessionem ut factam tempore praesenta. Praeterea etiam in alio sensu verbum significat cum tempore , quia ni mii una decli natur per varia tempora prasens,nraeteritum,& futurum,quod nulli nomini comi enit.
Dicitur quinto cuius nulla pars seorsim significat: et per hoc nomen differt ab oratione,cuius partes significant separatae ;ita partes huius orationis Petrus scribis singnificant sep a ratae ; secus syllabae huius
89쪽
l 66 copui.XXX. Pro huius pleniori intelligentia aduerte quasdam proprietates conuenire toti principaliter,partibus vero conuenire secundario,in quantum sunt in toto , ita ut illis non conueniant, si seperentura toto;ex gr.potentia Volativa, & volatus conuenit toti avi, partibus vero auis,nempe alis pedibus &c conuenit secundario ,
& ratione totius, ideoque alet separatae ab ave vollare non possunt. Aliae sunt proprietates, quae conueniunt principaliter partibus,toti Vero conueniunt secundario&. ratione partium 3 ex. gr. progressio
exercitus conuenit singulis hominibus principaliter , ideoque singuli homines etiam separati ab exercitu possitnt progredi,toti vero exercitui conuenit secundario , & ratione singulorum hominum , ideoque totus exercitus in tantum progreditur, in quantum singuli milites progrediuntur .
Iam in eam nostro significatio eonue nil toti nomini principaliter,partibus vero hoe est sullabis conuenit ratione totius: at vero toti orationi costanti ex pluribus partibus, nimirum dictionibus , conuenit significatio secundario, & ratione singularum dictionum;ideo nomina, & aliae dictiones significant eo pacto, quo aues VO lant: partes nominum significant eo: pacto quo volat caput pedes,& aliae partes autu.
90쪽
De nomine 6 1 E conuerso tota oratio significat eo pacto, quo progreditur exercitus : singulae partes orationis significant eo pacta, quo mouetur singuli milites in exercitu. Quoi
pacto partes nominum compositorum ,
quale est Respublica, non sint significatius dictum est cap 9 Dieitur sexto finita ad excludenda nomina infinita,qualia sunt non homo, non leo, quae absolute non sunt nomina , sed solum cum addito aliena nie , quia non significant determinate aIiquid , sed aeque dicuntur de sis, quae sunt,ac dc ijs, quae non sunt;eX. gr. sicut homo est non leo sic chimera est non leo. si Dicitur septimo recta ad exeludendos casus obliquos, ex.gr hominis , Deum & qui absolute non sunt nomina , sed casus nominum , quia cadunt per quandam derivationem originis a recto , quod quia
absolute est nomen,vocatur nominativus,& dicitur rectus,quia non cadit. Stoici tamen , quos sequuntur grammatici etianominatiuum docerunt casum,quia. nimi rum cadit aamentis conceptione, licet si-
imul siti rectum,quia non repugnat aliquid ita cadere,vi remaneat rectium, eo pacis quo ferrum acutum ex alto decidens si infigatur in ligno , potest remanere re ctum,& nullatenus inclinatum , vel oblue