장음표시 사용
91쪽
65 Caput. XXX. Demum per ultimas particuIas nomen differt a casibus obliquis, adverbijs, & lijs partibus Orationis, quae non sunt nomina. Nomen enim una cum verbos effi-'lcit orationem veram, aut falsam; eX. gr. nomen Petrus coniunctum eum verbo est cum dicitur Petrus est , efficit orationem veram aut falsam: sed adverbia obliqua &. coniuncta cum verbo est, non faciunt orationem veram,aut salsam: neque enim
haec in alio Petri est, vel haec alia , sapienter' sunt verae,vel false . Et quia talis pro Inrietas simpliciter, & absolute conuenit 'solis nominibus substantiuis: nam nomina adiectiva coniuncta cum verbo es non sufficiunt ad faetendam orationem verami vel faffam , unde haec oratio albus aest non est vera,vael falsa: ideo sola nomina sub l stantiva simpliciter , & absolute sunt nomina , adiectiva vero sunt nomina cum addito,hoc est nomina adiectiva . Et confirmatu r,quia scut sola substantia est ensabsolute,& simpliciter, accidens vero est solum entis ens, sic sola nomina substantiliarium significant rem ad modum sub stantiaeuitiat nomina simpliciter, adiectiva ver quae significant ad modnm accidentis sunt solum nomina adiectiua, & quasi
nomina nominum . Adhuc tamen adiectiva participant rationem nominum magis
92쪽
De nomine 67essicere orationem veram, vel falsam tanquam partes principales illius, cum obli qua,adverbia,propositiones , & alia huiusmodi non t m sint partes orationis, quam coniunctiones partium,eo pacto quo claui& alia similia non tam sunt partes nauis, quam coniunctiones partium. Quaeritur an casus obliqui specie di ferant inter se,& a recto; ex gr. an genitivus specie differat a dativo Respondeo primo casus obliquos specie differre a recto. Ratio est quia licet segnificent eandem rem , tamen significantillam ut diuerso modo cognitam emam diuerso modo Petrus cognoscitur , quando cognoscitur in recto , ac quando coqgnoscitur in obliquo . Confirmatur, &explicatur,nam imago repraesentans Cadi arem stantem,ac rectum differt specie ab imagine, quae representat eundem sedentem; ergo voae significans Caesarem in recto specie differt a Ivoce significante eundem in obliquo. Imo sicut imago sedentis reprq sentat actum sessionis, quem non representat imago stantis sic vox obliqua significat ordinem ad suum rectum, quem non significat vox recta.
Addo secundo casus obliquos speei differre inter se Ratio est,quia ex primaria institutione sunt imposita ad significandum diuersum ordinem,& habitudinem ad
93쪽
ad restim :ex gr. diuersum ordinem signi-lficare debet ista vox Petri,Se ista vox PGirum, ideoque in graeco , & vulgari idiomate iuersis casibus adduntur diuersi articuli significantes diuersum ordinem, ad rectum. Cum vero diuersi casus non significant de facto diuersum ordinem, ut cum dico egeo pecunia,vel pecunia,tum specie differunt solum grammaticaliter,non philosophice, quia differunt solum quoad vocem. E conuerso cum idem casus modo significat unum ordinem ad rectum, modo alium,tum est idem casus gramma
realiter,sed philosophice diuersus.
. De M rbρ. Caputo XXI. V Ethum definitur eodem libro eap.3.
Vox signiscatitia ex instistiito,cum rem- ροre,ctiitis nαlla parasignificat separata, finita hy' rem,tr est semper eorum , qtiae de aliero
Particulet, in quibus verbum conuenit cum inomine , iam sunt explicatae. Vt intelligatur differentia, per quam Verbum differt a nomine , aduerte ex SThoma in Comment. duo esse genera entnim, res nimirum, hoc.est subiecta actionum,&passionum, & ipsas.actiones, & passiones . Res solent esse permanentes , & solent es-
94쪽
De Verbo . isse principia , & subiecta actionum, Si passionum , ex gr.ignis est aliquid perina nens , & pa incipium calefactionis, & est subiectum multarum passionum et otest . . nim recipere motum ab alio &c. E conuerso aetiones, & passiones solent esse flu-lxae , & transire cum tempore : ex. r. mo stus est nuxus, de consumitar cum tempo re. Sicut enim una pars temporis pellitialiam , sic una pars motus pellit aliam , ,l quod idem solet euenire in plerisque a-lctionibus,quas experimur. Rursus actio-ln proueniunt a rebus, & ijsdem inhaerent tanquam subiectis: ex gr. calefacti olprouenit ab igne, &inhaeret alicui sub leto. ΙHuic dup ici generi entium correspon-ldent duo genera vocum , nomina nimi-lrum , & verba . lNOmina praesertim substantiva significati
per . 'Odum rerum ; & ideo sicut res sunt suo iec aractionum ,& passionum , ita no mina in propositione se ni biecta verbis trum : Sicut res sunt permanentes, ita nomina significant permanenter,& sine tena 'lpor E c'nuerso verba significant per modum actionis, & passionis ; atque ideo sicut actiones,& passiones sunt iu subiecto,
ita verba dicuntur de subiecto propositioenis, & sicut actiones tempore mensuran lata verba significant cum tempore .llNon
95쪽
7o Caput. XXX f., Non dico quod verba significenr solas a. etiones ; hoc enim est falsum : nam verbum exista significat existentiam, quae non est actios verba caleo , frigeo, signim cant qualitates caloris , & frigoris . Solum igitur assero , quod verba vel significat actiones sicut amo,curro, vel significant res ad modum actionis , ut explicatum
est . Similiter non dico quod nomina significant solum subiecta actionum hoc lenim est falsum, cum multa nomina eX-gr. calefactio, frige factio &c. significent actiones, sed solum amrmo quod vel fgni sicant subiecta actionunt ut homo, leo &c vel significant actiones ad modum rerum permanentium, ita ut possint esse subiecta in propositionibus , ut explicatum est . Ideo fortasse uniuersalius dicerentur normina significare essentias, quae sunt aeter
nae , & non mensurantur tempore ἔ ver
ba vero significare actuales existentias
cteatas, quae tempore mensurantur, ut
alibi dicetur . Patet ex his in definitione verbi quid significet particula cum rein 're lasser quam verbum differt a nomine,& conuenit aliqualiter j cum participio Altera particula, per quam verbum dis fert etiam a participio est , ut sit ncta iseusignum eorum , qude de altero inedicantur.
Dicitur autem verbum esse signum prindicati primo , quia omne i verbum potest
96쪽
De Verbo . 7i Isignificare praedicatum propositionis, nul- 'llum potast figaificare subiectum , cum no-lmina, & participia possint etiam signifi lcare subastetum. Ex gr. cum dico feriendgladio peribit gladis , participium feriens si lgnificat subiectium t at cum dico Hirti ferit et Verbum feris significat praedicatum daec potest significare subiei tum , quia si ignificat per modum actionis, ut dictum lest. Secundo dicitur verbum esse nota lpraedicati , quia signisicat copulam, perlquam praedicatum assirmatur de subiecto leX. gr. cum dicoi: Petrus currit, verbum lcurrit significat copulam est, ita ut sit sen liuS etrus est currens . Et quia verba in fi lasti modi, ex. gr. currere non significanti
ill biectum , ut patet in hac propositioneta currere est moueri, ideo potius sunt noma lna a quam verba . Aduerte, quod verbal semper exercent in propositione munus si lgnificandi copulam, alterum vero munus significandi praedicatum non semper exer-lcent, Vt patet in hac propositione , hm est animal, in qua ly es , significat solam copulam, & non praedicatum. Proposi ltiones, in quibus verbum fungitur utro lque munere , vocantur de secundo adia-lcente, quia nimirum praedicatum adiaceti secundo loco,& immediate post subiectum, absque eo quod mediet copula di
97쪽
7a Caput.XXXI. .stinet, ut patet . in his propositionibus Petrus currit, P trui est . Piopositiones in quibus verbum sungitur munere sol iur copulae, qualis est haec; homo s 'imali vocantur de tertio adiacente, quia intelpraedicatum , & subiectum mediat copulcidistincta , atque adeo pradicatum adiacerertio loco. Verbum sum vocatur sub istantivum , quia significat acitum existenldi , qui est primus actus , & in quo fun
i curro is c. vocantur adieci tua , quia significant actus , qui fundantur in existentialquod enim non existit, amare non potesti neque currete &c. Explicanda est tertia particula, quoil verbum sit vox finita . Additur autem ailexcludenda verba infinita, ex gr.non aminon curro , quς t dicit Aristoteles, nolsunt verba absolute , sed cum addito dii sttahente , hoc est verba infinita . Obijcit Hurradus, & alij modernil verba non possunt infinitari: nam eo ipsi quod in propositione negatio praeponitulverbo, ac dicitur ex gr. Petrus non curl rit , propositio evadit negativa, & no
tinfinita ergo frustra ponitur in desiniticine particula ita. Respondeo negando antecedens ; st plenim ex usu cum negatio pr ponitur vel bo propositio non evadit negativa, sed ir
98쪽
De Verbo . 73 lfinita : ex. gr. in hoc argumento Arictotelico : astra non scintillantia sunt prope no , piam ne nonscintillantri ergo planetae sunt prope nos ; minor non est negatiua , sed in fi nita, & facit hunc sensum : planete sunt astra non scintillantia . Si enim minor ess tmere negativa argumentum esset ineptum, l& simile huic : astra non scintillantia sunt prope nos; chimer non scintillant; ergo ch, mene sunt prope nos , quo argumento nihil est ineptius, non eX alia ratione, nisi quia minor est mere negativa. Licet igitur negatio quia est malignantis naturae, quanuo praepouitur Verbo, & copul , negare debeat copulam , & reddere propositionem pure negativam , non infinitam ; tamen ex usu loquentium 'pe limitatur ad hoc , ut non neget copulam , sed cadat supra solum p rq dicatum , illud infinitando, 'ut explicatum est. Ultiina particula est , quod verbum sit vox recta , & per hanc excluduntur verba obliqua, qui non sunt
verba, sed castas verbi; obliqua autem sunt omnes modi praeter indicatiuum , &omnia tempora prater prassiens, ac proinde solum prasens indicatiui cuiuscumque
personae,ac numeri Est verbum resilium .
Ratio est,quia verbum simpliciter est quod significat esse , vel agere, vel pati simpliciter,& aetii ded solum prussiens indicatiui cuiuscumque persenae,ac numeri siguificat D esse,
99쪽
7ue Caput. XXXI. esse,aut agere,& pati simpliciter, & actu;
e X. gr. ego curro,tu cHrris, signifi- , quod ego simpliciter,& actu curro; tu simpliciter,& actu curris, & solum variantur su. biecta istarum actionum ergo praesens indicatiui est verbum reclum . E conuerso alii modi,& alia tempora non significant esse,vel agere, aut pati simpliciter I ex .gr.
Petrus curret, vel Petrus curreret rio significat quod simpliciter currit; ergo signisi cant actiones valde oblique,adeoque sunt casus obliqui. Addo preteritum , & futurnin esse tempora obliqua, quia sicut obliquum non potest intelligi nisi per ordinem ad rectum, ita preteritum, & futurum non pollunt intelligi nisi per ordinem ad prε-sens; pr teritum enim dicitur pr teritum respectu pret sentis, & praeterea est illud, quod aliquando fuit praesens I idemque die proportionaliter de futuro : at praesens intelligitur per se & sine ordine ad aliud tempus,Vt patet eXperientia .
O R tio definitur capite q. eiusdem
libri: υοxsiguis trua ad placitum 1 cuius partium aliqua separata signiscat ,
Ut dictio,non Ut a matio, aut negatio . Di fert a nomine, Sc verbo,quia partes ora
tionis separatae significant, ut explicatum
100쪽
De Oratione 7 est cap. primo . Additur quod partes orationis debent significare ut dictiones, hoc est ut nomina,& verba &c, non vero Viamrmatio,vel negatio, hoc est ut integra
propositio. Quamuis enim in quibusdam
orationibus compositis,ex gr. in ista Petrus currit, ex Paulus sedet, aliqua pars ,hoc est Petrus currit significet ut integra pro positio, tamen id no requiritur ad orationem in communi acceptam, licet neque
repugnet orationi,& in definitione solusignificatur,quod non requiritur. Diuiditur oratio in perfectam , & imperfectam. Perfecta est , quaeracit sensum.
perfectum , Ur non relinquit pendulum animuaudientis,e X. gr. Petrus currit. Imperfecta
lum relinquit animum audientis 3 eX. gr. si Petrus curreret,& omnes orationes sine verbo.
Oratio persecta diuiditur in enunciatiuam,& non enunciatiuam . Non enuncia-titia ex Aristotele est, in qua non est verum, vel falsum; ex .gr fac studeat : utinamsude. res. Enunciativa est in qua est verum , vel falsum; ex. gr. Petrus studet. Signum autem est,quod cum quis dicit optatiue Drinam studea nemo respondebit tu dicis υerum
velfalsum; at cum dicitur indicative tu non studes, adhiberi solet responsio, falsum dicis. Et quia veritas,& falsitas dantur so D a Ium