장음표시 사용
141쪽
animali singulari an ficio organa construxit sensoria , quorum fabricam medicus omnino penitius debet l,
bure peripeciam, quo eo melius varias lentation Nn l λ siones earumque caulas oc modos distingucre, cognia, cere re tollere qἰicat.
Haec inter supremum in corpore situm obtinet visi sorganon, quod in ipse oculus, orbitae cit Ieae inclutus de palpebris inunitus, cujus compages interior de structuram tunicis, humoribus, musculis, nervis vasis artificiostili me est coagmentata.
Tunicae igitiir oculorum propriae, praeter eXteriorem adnatam, ex ambitu orbitae a periostio ortam, re paul lo accuratius inspecta, a cerebri membranis ortum dincunt. Nam vagina illa, quae novo optico a dura ma
tre Obducitur, quando orbi tum subiit, in sphaeticam admodum solidam moκ sese expandit membranam, quae anterius pullucida de prominens appellatur cornea, po sietatis vero crallior , durior , magiique opaca eli ac scierotica audit, vasa nervosque nilcit ex nauiculo. , tendines eorum sustinendo , si mat. I. V. Tenuis dein tunica , quae immediate opticum ne Vum involvit, a pia es matre, subtili inmis sanguineis vasculis dotata scieroticae contigua in duas finditur lamellas Ela inius nigrore imbuta est , sicque oculum inve sicias , postica in regione choroideam , in antica autem , ad marginem corneae reflexa, uvcam sic dictam tunicam ollicit, quae in medio rotundo portusa est foramine, quod constituit septatia colorata iride pupillam , cX cujus margine cinergunt fibrae nervolae &Imricularcs , quae in limbum orbicularem desinentes elaintrorsum sic xae litamentum , arcus instar tu vinculi humori crystallino incumbens, conficiunt ciliare, atque adeo ut pupillae spatium dcfiniatur, & tam haec, quam lens crystallina, motu cum pupillae modificatione consimili, amplietur dilatetur , faciunt.
In fundo tandem oculi medullosa interior nervi ortici portio instar tenerrimi muci undiquaque diducta, retinam sic dictam constituit tunicam , in qua pinguimetur imagines primaria visionis sedes.
Humores porro in oculo observantur tres pellucidi , quorum primus sui ius admodum est cie aqueus audit. Replet hic ut miraque oculi cameram, initi anteriorem, quae inter corneam G uveam , quam posteriorum, inter uveam ω lentem crystallinam , atque ex olculis artutiolarum , quae in uvea oc choroidea , profluit.
f. VIII. Secundus humor , ob pelluciditatem , crystallinus
vocatur, oc cum tertio, vitrvo dicto , tenui coercetur - membrana Valculosa , araclinoidea vocata. Lenti sormis figurae est crystallinus hic huim,r reliquitque solidior , uκ lamcllis sibi invicem incumbentibus conflatus , de ita locatus, ut convexa una superficie pupillam respiciat, altera vero subjecto vitruo humori uiliareat eidemque fibrillarum membranacearum ope nectatur , a ciliari vcro ligamento suspensus teneatur de excipiendis radiis luminosis adaptetur.
Vitreus autem humor, a vitreo colore ita nuncupatus, densior es: aqueo reliquoique mole superat , ω quidem aquoum duodecies de crystallinum quater. Tenui obducitur propria membratia , a choroidca clongata , possvriorem oculi partum , Ictinde ubique contiguus , occupat lc anterius in eXcavato sinu crystallinam lentem excipit. Valculare quoque est vitreum hoc corpus , non sἡcus quam ipsa crystallina lens , canalicialis , tam adducentibus, quam abducentibus ,
tuli ructum , pcr quae pellucida subulillima lyinpha acinutrition.m circulatur.
Hic tot diversarum oculum constituentium partium apparatus universiis, id efficit, ut in lando oculi, recta
post pupillam, distincta tu vivida radiorum luminis fiat collectio, qui ab uno puncto objecti progresti, ocinium ingredientes , per lentem crystallinam scruntur, iat ita in retina tot repraesententur puncta, quot suerunt in objecto conspicua ; unde suntlis objecti in retina pingitur imago, quae eam sensorio communi offert
oculus itaque optinse refert cameram obscuram , ubi pupilla foramen, tunica uvea tia choroidea locum tenebricolum obscurum, humor crystallinus Eu vitreus lentes, ac retina tunica s apyrum esticiunt. Et uti dusincta repraesentatio imaginis in camera obscuIa a pelluciditate lentium; ita visio quoque ab humorum Pe spicuitate 8c figura dependet, ut videlicet radii ab uno puncto visibilis objecti in unum distinctum retinae punctum colligantur quasi in soco, qui nec nimis rem tus , nec nimis propinquus osse debet.
Accedunt musculi oculorum motui servientes, quorum sex numerantur paria , Obliquum iti perius de inferius , rectum superius Ela in serius, ac rectum intemnum & cxternum. Primum horum Vocatur etiarn tr
chicare, amatorium cie patheticum, ab osse sph noide , juxta foramen nervi optici in parte superiori recta procedens , in angulo oculi interno supra trochleam movetur tu in seseroticam inseritur, pupillae Obliaque dumittendae quadant enus educendae s)rviens. Secundum ab osse maxillari , juxta foramen lacrym te, sive in confinio ossis Zygomatici lacrymalis, o lique versiis exteriora vergens, posuriori inferiori oculi parti inseritur ad latus insertionis nervi optici, ac ut bulbus oblique sursum moveri ἐκ extrorsum trahi
Ex reliquis quatuor rectis, idem cum pathetico ab osse sphanoide, juxta foramen nervi optici, principium habentibus idem scierotica' in confinio ambitus co nox insertis , superius , superbum alias dictum, Oculum superiora versus elevat tu attollit; inscrtus, deor- suin movet, sive deprimit oculum , humile hinc dictum ; internum , bibitorium & studiosum vocat in ,
naso adducit oculum ; 8c externum ab Eo quo ocurim afiicit motu, abducens nuncupatur , sive indignabun
Vasia demum de nervi oculorum sunt multi. Εκ nerum quintum par oculum prope nasum ingreditur Scin rutinam explicatur , opticum iduo vocatum ; tertium par oculorum motorium n.uscul .s , palpebris ipsisque tunicis ramulos impertit; quartum must hilum trochlearum lubit, patheticum dictum quinti ramus superior ophthalmicus eu poti:lima sexti abducentis saris sortio, Per musculos, membranas tk palpebras sese explicant. Vala ex carotidibus palluri oculos subeunt M succos in ultimis n. inutissimis canaliculis pro humorum tunicarum nutritione advehunt, reliquus vero sanguis pervinas pari irri ad sinus durae matris , Partam ad jugulares reducitur.
142쪽
Ariatomica liaec & physiologica organi vilias consideratio insignem lucem cognitioni verae generationis inorboriam oculorum, prauertim eorum in quibus visio depravata , affundit. Scholion. Quamvis multi & innumeri sere oculorum observem tur morbi, praecipui tamen sunt ii, in quibus vitus do-Pra at Ur , vcl plane perit, omnesque quam optime vel εχ ricrvi optici vitio, vel ex pelluciditate humorum , qai radios luminis transmittunt depravata, polliant deduci.
Nimirum a vitio circularis hujus humorum pel ocu los motu, Ze vasculorum nimia, vel laxitate, vel filic- viam, Variorum Visus vitiorum genesis commode dcducitur. Ubi enim nimis relaxati lunt nutrimentum humoribus advehentes canaliculi , ideoque succus crassi.or,
turbicias, in humorem maxime aqueum, pertingit, pro diverso gradu de quantit te particularum licterogene rum , variae emergunt sussusionum, tam persecta , quam impersectae, species. Et quando humor crystallinus abalieno succo vitiatur de turbidus sit, glaucomatis species gignuntur. Sebolion. Hinc iacile jam patescit ratio, quare, qui san inem crassulti Se scorbuticum in venis alunt, item cachectici , lcorbutici, hypochondriaci ta senes, quando va i-liori impetu humores seruntur ad caput, litice oculorum vitiis frequenter pateant. In proclivi quoque est ratio, quam ob causam, uti practicae testantur observationes, ab ira, sui ore, phrenitide, ab assiuiniis cmeticis, Purganzibus sorti otibus , inunctione incrcuriali, a balneo nimis calido , veheinentiori corroria exagitatione, a frigore vehementi caldii admisso , a lal lia, puncti ne, VCl contusione oculi, varia scotomiae 3c sussusionum genera saepe inducantur, & cur haec visionis vitra iacile ophthalmias, diuturnas cephalalgias, imo apoplexiam Ze epilepsiam insequanIur.
Inprimis, quum humorum , tam aquei, quam Vitrei
ει crystallini pelluciditas, a lympha nutritia pura sic
peripicua, quae circulari motu per tenuissima tunicarum vascula adducitur tu abducitur, dependeat, rectius utique tam cataracta incipietis, quam spuria dc Vera eκ-plicari potest.
S holion. Incipiens quippe cataracta est, quando muscae & pun-Etiata nigra fixa oculo obversantur, oc oriuntur a ninua relaxatione vasorum arterios lymphaticorurn, quae non Puram & pellucidam , sed variis moleculis crassiori-tius peripicuitate in turbantibus lympham imburam , in aqueum humorem transmittunt , quae copiosiores tandem factae & crassores, in concrementum quoddam mucosum convertuntur , quod in camera ante-xiori , vel posseriori oculi subsistens , de transitum radiorum luminis impediens, cataraciam inducit spuriam. Quando vero humores , vel crystallinus , vel vitreus, a desectu succi nutrientis pellucidi lymphatici , propter obstructa advehentia vascula, aridi fiunt, vel ab admixto crassi, opaco succo , propter nimiam
vasculorum laxitatem, turbantur , Vera excluditur cataracta.
Neque minus ex hac oculorum physiologia vora &recta hisce visus vitiis medendi ratio clicienda ac ciiscet, da, quae omnium optimu adornatur, sur salubrem diuu
repurgantia, discutientia, nervina, roborantia, cini λ-barina & antii nonialia rite Piaraia, nec nori ea , quae clementer per Nicrasin evacuant. ,
Alter principalis sensus , culus ministerio ideae iii mente sulcitamur , est auditus , Qui nihil aliud, quatrisoni ope organi auditorii perceptio.
Sonae autem, qui auditu percipitur , nihil aliud ,
quam tremulus dc unculatuitus acris classici motus, a corpore sonoro, hunc concutiente , pro id Ius , culus
propagatio fit a centro ibi ro per circulos, de quidem secundum leges progrellus α rcfluxus, quae in radiis luminosis observantur.
Ad penitiorem auditus explicationem , fabrica auri, externae de internae, probe considerarrda , illa compreuhendit auriculam cum meatu auditorio, haec lympanum de labyrinthum.
Extrema auris pars ssiit cartilaginem seinicii cularem , elasticam , tremulam , variis sulcis ta sonivibus instructam , quae membratia lenia & polita obduc laesi, quo radii sonori eo melius restuc ti Po: fuat, nec icinus stabcetur.
f. XXI. Orificio dein meatus auditorii apposta est in cavo
conchae cartilaginea pars crecta, triangularis, tr mula , quae facit , ud omnes huc illapsi radii ibnoti intra mea tum auditorium determinentur.
Ipse auditorius meatus tuba est figurae cylindro-ellipticae , progress is serpentini, quo co melius reflexiongaugcat da multiplicet sonum, noc tamen uno impetii irruere sinat. Media par. E cartilagineus, qui antcriores de concham auris externae excit it, & olicus qui posscrior, qui ad tympanum terminatur, uterque incin brana valde nervosa vcstitur ac oblinitur pingui, savo , mucido humorc , ccrumine dicto , qui υκ suppositis in cartilaginea parte glandulis miliaribus flavis venit & equalibet glandula per peculiarem dudium excretorium in meatum sillat , cum in sinem, ut nimius tremor frangatur, nec jugi aeris allapsu membrana exsiccetur& arescat.
Tum tympanum, a fine incarus auditorii ad lab rinthum usque porrectum , anterius c ausum est memobrana ex triplici lamella conflata , quarum prima cxl rior, ex meatus auditorii membrana elongata, altera interior a dura matre, de inter has media vasculosa est, a Ru chio ep. 98. descripta. Haec mUmbrana aeris δοincongruorum in tympanum ingressum arcet tu ita locata est, ut extus cava, intus converea , super osleuin marginem oblique eXpansa, ad superiora meatus inclionet ibique obtutum, ad inferiora autem acutum , cum meatu sormet angulum , quo in centrum ipsius radiisenori incurrant , ipsaque sortius tremulet.
Excavatus autem in osse petrosis tympani silaus, peorioitio vasculoso obductus, nervulum ii abut CA quinti de septimi paris concurlu, tympani membranae Iuoren- tuin , chordam dictum, cum trious pcrioitio ves itisolliculis. Ex his primum , malleus , ud propagandum per tympani membranam i anum , inemuranae ipsius noctitur manubrio tuo, de capi ulo in adi committitur, praetereaque uibus tirmatur musiculis, uno externa
143쪽
ex superiori ambitu meatus auditorii, qui manubrium versus meatum auditorium trahendo, tympani membranam laxat ἔ altero interno, eκ cartilaginea tubae Eustachianae parie , qui membranam arctius ad cavum tympani adducendo , eandem tendit & tertio obli-uo , sive semicirculari, ab externa ossea ductus Eu-achiani parie oriundo , tympanum varie remittente tendente. Omnia eum in finem , quo sonus varie intendatur, vel remittatur, prout nempe tympani membrana recipiendis radiis sonoris horum musculorum opeadaptatur & aer in concha Vario modo comprimitur , admittitur, vel expellitur.
Alterum ossiculorum auditus , incus dictum , cum capite malleoli, te crure longiori, interventu apophystos orbicularis, cum apice cavo stapedis est connexum. Stapes autem basi sua senestrae ovali immittitur & sebrillarum membranacearum ope eidem libere adhaeret, simulque musculo ex osse petroso in capite instructa est , qui ipsam elevat & margini senestrae ovalis arctius adducit.
Accedit tuba, ex parte ossea , ex parte cartilaginea& membranacea , Eustachiana vocata , quae ex caVO tympani egrediens, vcrsus palatum patet Olculo aperto& lemi lunari margine cartilaginoso clauditur. Communicat haec cum aere externo , qui naribus aut Ore hauritur , & iacit, ut aer in loca haec ire, exire, renovari oc comprimi, radii quoque sonori naribus aut ore admisti, intrare , oc meatu auditorio male assecto , auditum emcere possint.
Intima auris pars ob mirabiles gyros & meatus audit labyrinthus , vestibulum , canales semicirculares de cochleam complectens. Vestibulum intermedia est pars , ad quam per senestram Ovalem ex tympano patet aditus, qui stapede inserta munitus, ut spatium vestibuli majus , vel minus reddi, & aer labyrinthi ad sonum modiscandum comprimi , vel dilatari queat , facii. Canales lemicirculares tres , insertor , superior& medius, posteriorem labyrinthi partem constituunt& quinque orificiis in vestibulum hiant. Et cochlea , canalibus his opposita , duas cum dimidia syiras conficit, de a lamina spirali in duos divisa est canales , qu rum superior in vestibulum hians, scala vestibuli, Sein serior , membrana tenui clausus , per senestram rotundam tympanum respiciens , scala Umpani vocatur.
Cochlea , vestibulum, canales semicirculares tres intus vestiti sunt membrana subtilissima, ab expansione mollis portionis nervi auditorii oriunda , haud secus ac retina in oculo in qua proinde primaria auditus sedes. Seholion. Vero quippe admodum simile, radios sonoros a tympani membrana reperculses & per ossicula propagatos , membranam lancstrat ovalis assicere ac tremorem inducere aeri oc membranae in cochlea de scala vestibuli , sonum inde ad vestibulum ipsum propagatum,
hujus etiam membranλm nervem commovere , pCrgere ad canales semicirculares horumque zonis impri- .mere distinctos motus, per fibrillas nerveas sensorio communi in cerebro ad perceptionem communican-
s. XXIX. . Ex hac theoria & anatomica organi auditorii pervestigatione ejusque naturali sanctione & onicio, varia nunc de auditu phaenomena eκplicari, & gravis auditus, sive surditatis catae, dilucide monstrari Pollunt. Scholion. Patet hinc ratio, quare abscissis auriculis, vel meatu auditorio a crasso & indurato cerui ne infarto , auditus fiat gravior, quare auditus aperto ore intendatur, nec non quare surdi stridulum corpus dentibus continentes ipsius stridorem percipiant. Elucet porro quod surditatis causa saepe esse possit ductus Eustachianus obturatus , vel induratus. In proclivi quoque tinnitus a rium caussa, si nimirum nimia humiditas, ex periostio vasculoso, quod intus tympanum & ollicula auditus cingit, justo laxiori, in internam aurem veniat ibidemque in vapores resolVatur.
Potissimum gravitas auditus fit, si tympanum, vel nimis tenditur, vel relaxatur, si crassescit & induratur. aut plane perforat . Sebolion. Primum saepius evenit in febribus, cephalaliis gravioribus , hypochondriacis & hystericis per consensum. Alterum contingit a copia humoris ierosi, per glandulas ceruminis nimis relaxatas Sc magnum languinis deseri ad caput amuxum. Tertium obvium quam maxime est in aetate senili, nec non post usum c idorum fomentorum & instillatis lpiritibus volatilibus. Et ubi quartum prasto est Vitium , aer, qui per tubam Euia
tachianam ad cavum tympani sertur, per aurem instar flatus , praesertim ore clauso, erumpit.
Saepe etiam dissicilis auditus Ze tinnitus, parum Iicet nota, causa est, glandulosa sinus minoidei membrana nimis relaxata.
Seholio Haec enim quando lympham copiosiorem & crassi rem ad membranam tympani , musculos mallei atque stapedis, tympana duo minora, quae foramen o ale a que rotundum claudunt, dimittit, paries hae omnes , immo chorda ipsa , nimis humectantur , tonus earum naturalis remittitur ipsarumque iunctio pervertitur ; id quod saepius certe in statu, vel etiam declinatione ac
OLfactus organon constituunt nare duplicatae ideo& ex ampliori in angustius spatium coeunteS,quo emuvia odora eo copiosius easdem subire de eo rectius applicari queant. I. II. Amplum autem de spatiosum est narium cavum, ac in utraque nare duo conspiciuntur tubuli spongios , extenuissimis &. sere papyraceis osteis lamellis ita complucati, ut plures in progressu estorment tubulos cavos, in quos hiant duodecim sinus, duo nempe frontales, duo maxillares , duo sphenoidui Sc seκ ethmoidei.
Tam omnes hi tubuli, quam duodecim situs, intus duplici vestiuntur membrana. Prima mollis & crassa vasculisque copiosissimis & distinctis rotundis glandulis praedita ust, ex quarum osculis stillat lympha copiosa, tenuis cia inodora , quae aeris frigidi accessu crassescit de in mucum densatur. Pituitaria hinc, sive mucosa , haec
144쪽
haec auctit tonica, & humectandis naribus,arcendis aeris Se riciκloriam injuriis, Olfactui moderando, nec non particulas ocioris captandis & retinendis iisdemque rectius de licitias nervis olfactoriis applicandis , servit.
Sub pituitaria latet altera tunica nervea , quae nihil aliud qviam expansio fibrarum nervearum. Multi enim ad nares tendunt neri orum ramuli, ac non modo primum nervorum par plures teneras fibrillas per ostis eth- moidei foramina transnittit, per totam narium t upe ficiem 8c in omnes sinus ac collulas , dispersas, sed de Uiritum par ramum per foramen cranii rotundum huc
mittit insignem satisque conspicuum, in plures sese dis-
Igitur in nulla corporis parte nervi tam aperti de ac-ecssui rerum externarum expositi , quam in naribus. Seholion. Hanc ob causam odoriserorum maxima virtus in cerebrum, Hus mPmbranas Ec nervos , eosdem varus m
dis se subito alliciendi, commovendi, immo laedendi. eulenter id patet in animi deliquio laborantibus, apinplecticis , sepore afluctis & h storicis, qui penu.ranti odore excitantur cic ad te redeunt. Idem coniirmant ii, qui ob debilitatem generis nervosi in motus lytas modi- eos ec convulsivos proclives sunt, ut hypochonaiaco& hysterico malo laborantes, qui a litavcolentibus laeduntur. Haec etiam causa lubili, quod sternutatoria, in morbis capitis a lenta picuita stagnante oriun lis, egregie proficiant, dum in cerebro, vjus membranis, norvis horumque fluido sortiorem excitant motum. Nequetillum dubium, quin mialinata morborum, qui contagio inficiunt,per has vias ad cereorum serpunt nervorumque fluidum , ipsumque inficiendo , mox universi,
motuum vitalium oeconomiam turbare ec Perver crequeant.
Hinc etiam merito concludendum, nervosiam hanc narium tunicam esse ipsus odoris ledem; ita quidem , ut pro diversa modificatione motus ab objectis odoriseris eidem impretii, varia in iuniorio communi fiat perceptio.
Obiectum vero odoris sunt emuvia, ex particulis siti, tilioribus , salino- sulphureis , quae mediante aeris Scaetheris fluido solvuntur , conflata , de inspirationis ope ad intima narium deducta , nervorum fibrillis Be tuni- eis sesu insinuant. Hinc quo intensior inspiratio, eo penetrantior odor.
SehoIion. Patet hinc ratio, quare homo non olfaciat, quando spiritum cohibet, vel aerem exspirat, nec non cur nulla orioris, quantumvis penetrantis, fiat perceptio, quando aspera arteria discissa, aer per hiantis vulncris oratii gressum habet. Et quoniam particula: lulphurea' qua odorem excitant, volatiles sunt 3c facile cκhalant, hinc fit, ut calore, motu Sc attritu, corpora Odorem spargant longe penetrantiorem.
Notandum praeterea quinti nervorum paris, quod ad mares etiam pertingit, eam esse distributionem ac connexionem, ut non modo ad linguam insignem dimittat pro gustu faciendo ramum, sed & in quamplurimis cum seκri paris propaginibus coalescens , nervum conficiat intercostalem, qui omnibus sere pectoris &abdominis visceribus, praecipue vero organis respirationis, ramulos largitur 6c praeterea cum pari Vago idemtidem per thoracem & abdomen discurrente , Va hiis passiin plexibus cohaeret. Ex quo utique variorum
phaenomenorum rationes elicienta. Seholictu. Nimirum hinc planum fit, quare tanta inter gustum& olfactum observetur conspiratio , nec non quare Odores universum corpus tam promte aflicere , reficere , vel laedere queant. Innotescit crinde, cur rritatis a fale acri subtili, quod sternutamentis iness, naribus, par intercostate 8c vagum , nec non nervi musculorum respirationi servientium, in consensum trahantur Zc motus subsequatur thoracis convulsivus , qui sternutationis nomine insignitur, de quo mucus intra cavitatem de sinus narium haerens expellitur.
Gustus organon praebet lingua, cujus interior su stantia est musculosa, ex quinque potissimum musiciniorum paribus conflata , ita quidem , ut fibrae eorundem tanquam stratum super stratum incun bant sibi invicem , ac uti illorum , sic harum quoque sit tractus, obliquus, longitudinalis , quibus omnes mirabiles linguae motus perficiuntur.
Exterior vero gustui serviens compages ex triplici
coagmentatur tunica. Prima Ec Extema, quae cuticulae vicem lustinet, multis pervia cli foraminulis, Quae corpora papillaria recondunt iisdemque quasi vaginulas largiuntur, quo eadem tam 1 nimis vehen enti gustandorum imprestione desendantur , quam sapida eo melius recipi de applicari queant. Altera est retii or-mis , cribros a Malpighii, hic quam maxime con picua , quae transilium concedit papillulis.
Tertia , quae carneum linguae corpus cingit, est ne vosa , ex innumeris papillaribus corpusculis conflata. Intertextae sunt liuic etiam plures glandulae , quae in basi linguae maiores de copiosiorcs, in M ice minores,
e quarum soraminulis , cullis dictis, lympha stillat. I. XII. Ipsae papillulae ne eae , in quibus gustus sedes, nihil aliud lunt, quam extremitates nemorum ac tendinum , in dorso linguae, praecipue vero in apice de ad latera conspicuae , quae in lingua jejuna de famelicis eriguntur, in mortuis la re dii parent. Triplicis autem magnitudinis de figurae esse observantur. Aliae sunt capitatae , quarum plures in homine , quae reserunt cornua limacum ; aliae conicae , mollioris in homine texturae, quae conjunctae pectinem carminatorium comstituunt; de quae in basi linguae conveniunt ac majores fiunt, dentem apri reserunt, aperinae ideo vocandae.
Nervi, qui ad hoc gustus organon excurrunt , a quinto de nono sunt nervorum pari, plerumque illis papillulas nerveas de gustum deberi , his vero limguae motum perlici, censetur.
I. XIV. Objectuin saporis est ipsum sal, prout varium illud
est varieque cuin particulis insipidis , oleolis , sulphureis , terreis de aqueis commiscetur. Hinc quae fale destituta , nullius saporis.
I. XV. Quando igitur in sapidis corporibus paniculae salinae, mediante saliva de calore oris solvuntur, de postea
145쪽
motu oris vaginulis intruduntur & papillulis applicantur , pro motus papillulis ab his imprelli varietate , diveria illico diversi laporis in mente excitatur idea. XVI. Varius tamen sapor es, nec in uno homine, ut in
SPholion. Differt enim saliva , quae menstruum est principii sapidi. Iplor P pil .ulae ncaveae magis, v l minus qua doque suiu egluccae, hutnidae , temperato, Vel praeternaturali humore imbuta . Cuticula etiam linguae magis vel minus obstructa , vel quandoque plane excoriata. Hinc est , quod non nunquam in morbis omnis sapor sit sal iis , vel amarus , vel prorsus putridus.
. Tactus organon csi universa corpori instrata cutis , seu potius exis lentes in ipsa papillae ne eae pulpolae, quae ex mollioribus nervorum tu utaneorum villis , deposita exteriori nacmbrana , oriuntur , tenui semper humectantur lympha de in locis tactui potissimum se vientibus maxime conspicuae , uti in digitorum apicibus , volis manuum ac plantis pedum.
Acutissimi hae papillulae sunt sensius de ita locatae, ut per reticulare Malpi ii corpus dillincto ordine serantur de in foveis cuticular delitescontes, ab Externis cor poribus iacile quidem , sed non nimium , assici pol-
sint. Scholion. liuin constituit. Huc etiam pertinent pulmonum hronchia , ex tunicis valde fibrosis 8c nerveis conflata, ure-llicres, cum vesica de urethra, ductus biliarii ipsaque picura de peritonaeum , nec non membrana ossa ci
gens , peri ostium dicta, quae saepe atroci dolore in statu
Dolor, sive molestus sensus , varius est de dissert pradiversitate motus, qui partibus nervosis ab externo o jecto imprisitur. SehoIion. Omnis utique sensatio molesta supponit motum, ab aequabili Se moderato, qui naturalis est & oinnis molestiae expcrs, deflectentem, Violentum nempe, qui vel in validiori contractione , crispatura, vel etiam dissensione nimia dc pressione, aut, ut Veteres loqui amant, tentata continui sblutione , consistit. Hic prout a variis causis , qua litote , mole, aut motu diversis, inductus , varius etiam de gradu discrepans a Medicis observatur, de gravativus, pressbrius , ardens, lancinatorius , pumgitivus, acutus, constrictorius, pulsans dec. denominatur. . Quicunque igitur doloribus apte mederi contendit , id emcere debet, ut vel causam, quae moti nes tales praeternaturales in partibus sensu dotatis ingl-gnit, congruis praesidiis amoveat, vel liquidi nervui , cujus ministerio motus fit de 1blidis impressus ad seniorium commune transfertur, influxum minuat , vel sumaminet , id quod vaporolorum , ut papaverace rum, ope saerficitur, quae hinc vocantur stupefactiva. Sed de hac maturia plura in pathologicis de therapeuticis. Epidcriniden cnim , ceu solidam membranam , tactum moderari , Ipatet exinde, quod exuila, vel pervclicantia ablata eadem, dolor a tactili excitetur , Zevicillim , si dura nimis Sc callosa fiat, ut nequeat ad papillas oriccti externi actio pertingcre , tactus Pereat.
Papillulae hae in corporis superficie perpendicularem habent situm, in manuum vero cc pedum digitorum apicibus secundum longitud nem, aucto semper in progressu ordine , exporrectae sunt , ubi in opide ide,
ceu Vagina, complicatae , cxsuccae in ungues dental tur , qua digitorum extrema hoc munimento molles servemur dc destiadantur.
Tactus igitur fit, quando papillulae nerveae sese ei gentes objccio tactili applicamur, carum supersicies ii de leni tritu assicitur, inoluique sic ipsis impressus , per ne eum fluidum ad lensorium commune propagatur, qui in monte excitat idem calidi, frigidi, mollis, duri , sicci, humidi , figurati , magni , remoti recis. XXI.
Ad perceptionum species merito etiam reserendUS dolor, qui non nisi molesta, a violento de Praeternaturali per Objectuin exicinum impresso motu, sensatio est. Seholion. Doloris subjectum sunt omnes membranae ex fibris carricis de nervcis compositae , adeoque praeter summam cutim de sentientes jain dictas membranas, intus etiam latentes partes , cκ tunicis maxime musculoso nerveis constatae, doloribus patent. Maxime omnium vero totus ille canalis , qui a faucibus ad anum porrectus , oesophagum, ventriculum de omne intestinorum Volumen comprehendit , dc alimentorum digestioni , solutioni & excretioni dicatus est, praecipuam variOrum graviter affiguntium dolorum laciem ac domic,
N Ullus homo sine somno Se quiete diu vivere vellanus manere potest, unde somni natura ejulque caulae Medico lunt investigandae.
Somnus est cessatio operationum animae ad tempus, ob secretionein Ze influxum fluidi nervet in sentoria languidior .
Seholion. Quia homines dormientes nec vident, nec audiunt, nec contactu facile moventur ergo anima cessat operari per somnum, in organis maxime sensuum ex te norum quamvis ejus Operatio non cesset in tractandis de evolvendis ideis , quae vestigia sunt cerebro impressa ab oblectis externis, testantibus id insomniis.
f. IV. Cessatio sensationum fit ab influκu fluidi tenuissimi
in nervos de sentoria languidiori, unde haec flaccescunt, relaxantur, ut actiones oc motus objectorum vivide adsensorium intemum , quod in cerebro est, Ierducere
Prout itaque hic influxus fluidi nervorum , gradu secundum majus de minus diverto , impeditus est, eo quoque magis, vel minus , somnus esi profundus, de diffiditior excitatio. I. U. Cessat de minuitur in nervos de sensoria liquidi ne vel influxus ob tubulos Grebri A ne Orum minus is
146쪽
vegetos , ει quodammodo a lympha roscida minus motitIi itii stagnante relaxatos & compressos.
PErit vigor & tonus tubulorum cerebri, vel languescit , Partim quod sub diuturna vigilia ipsi debilitantiar , Partim quod de nocte sanguinis motus in totoc Pore , adeoque in cerebro etiam, tardior & languidior evadit, unde serum & lympha roscida, quae cum sanguine eodem gaudet progressu , ibi moratur inque maiori copia secemitur, & hiantes poros ac tubulos ce- celari implet, unde fluidum tenuissimum minus in nem vos N principium nervorum influit. Quodcunque itaque sanguinis circulum per cerebrum languidiorem emcit , id etiam ad somnum producendum multum
SPholion. Εκ hisce jam sacile petenda est ratio , quare quae vapore extendunt arterias teneras cerebri, ut sint papaveracea , inebriativa , sumus carbonum, fili huris , Omnia graveolentia dc suaveolentia, ad lo um conciliandum multum faciant I item quare aer humidus Sctemperate calidus, coelum pluviosum, aer noctumus,& deficiens in athmosphaera sol, alimenta, quae blandis & oleosis succis 1 catent , sumus tabaci de huine ctantia micida , circa noctem at sumta , ad somnum conciliandum multum faciant. Apparet etiam porro ratio, quare nimia & laborios a corporis praecedens defatigatio, ad somnum disponat, siquidem a motu somtiori ipta fibrae universi corporis ipsiusque cerebri in
Sub somno sanguinis cursum per ipsum caput & universum corpus languidiorem me, Se fibras corporis r laxari, plura sunt, quae id confirmant; siquidem in 1omno , Pulsus arteriarum, oc respiratio , longe langui-esior oe imbecillior est, quam in vigiliis , habitus co Poris cum vasis turgescit , sanguine repletur , tubuli Ciatis magis relaxantur, hinc etiam cutis fit humida , vel plane sudore persunditur, sique a Ibmno quis prosiando confestim excitetur, torpor & gravitas in capite sentitur , neque sensus statiin, ted luccessive , redeunt ad ossicium. Seholion. Quia sub somno fibrae relaxantur & flaccescunt , transpiratio & urinae secretio melius nocte, quam de Hie perficitur. Qui ex summa debilitate viriumque in morbo , vel post morbum prostratione , fibrarum cutis tonia laborant, iis largiter noctu sudor sponte manat, qui cessare frequenter solet , mane aegro evigilante.
Somnus utilis Se necessarius corpori est , ut fibrae totius corporis de cerebri, quae sub vigilia in perpetua agitatione erant, quiete rursus tonum, robur ec nutrimentum accipiant ; deinde , ut partes spirituosae, qua sub vigilia de motu diurno exhalant cic consumuntur , recolligantur & resarciantur , quare placidus somnus optimum virium est resectorium.
Uigilia 2mno opposita est, hinc oppositas causas habeat , necesse est. I. X. In visilia, & ipsum cerebrum, & nervi atque sensoriae, fluido tenuitlimo turgent, ejulque liber & suis-
ciens adest influxus , unde fibrae ac membranae tensae ac rigidae manent, ut Objecta extema in eas promte agant liasque actiones anima percipiat.
Quodcunque itaque sanguinis cursum celerem per vasa capitis & cerebri efficit, & fibras in motu & acti ne contervat, id quoque vigiliam assiduam emcit. Seholiou. Iam perspicua erit ratio , quare cura & continua animae actio in affectibus, nec non prosunda & intensa cogitatio, aer valde siccus nil simul calidus, potus calidi , ut herbae thee , conue, medicamenta acria, volatilia , insens calor 8c artius corporis in febribus, concoctio dissicilis, cibi salsi de acres, somnum arceam Muigiliam procreent. Nam haec omnia in perpetua agutatione fibras servant, serum roscidum diluunt , lamguinisque motum per cerebrum velociorem ac impetuosum reddunt.
Vigiliae diuturnae nocent corpori, quia nimium fibras corporis exsiccant, ipsis nutrimentum subtrahunt de via
Secolion. Patet ex hisce, quam periculosum sit in febribus allisique morbis symptonia allidua vigilia, quae tamen nullo modo anodynis est sopienda , quia post vigilias nimias extreme debilitatae sunt cerebri ac partium fibrae, unde facile dicta medicamenta exitialem stagnationem , vel
stasin humorum, causantur, in morbis acutis eo majori cura pertimescenda.
De anima ejusque cum corpore commercio. I. I.
IN homine, praeter corporis organici ordinatos m tus, sentiens & appetens facultas, neque minus mens, qua intelligimus, cogitamus & libere agimus, considerari debet. Scholion. Tria inter se distincta, ratione naturae & propriet tum, principia in homine invicem juncta & connexa esse, superius evite III. jam diximus. Ipsa vero etiam scriptura sacra in homine tres distinctas ejusmodi su stantias, corpus nempe, animam de spiritum, agnoscit.
Haec tria, ratione naturae, proprietatum & virium inter se distincta agentia in homine obvia , dis ctim consideranda , nec invicem confundenda sunt. SehoIion.
Primum & palmarium in philosophicis praeceptum
est, ne res inter se distinctae confundantur, quia confuso est scecunda errorum mater, & errores nihil aliudex parte sunt, quam rerum distinctarum confusiones. Itaque non sine ratione, & Ueteres, & re nitores, naturam ab anima, scite M sapienter distinxerunt , utut accuratiori corporis dc motus notitia caruerint. Siquidem naturam motuum vitalium, secretionum, mOI rum, mortis, sanationis, principium appellabant , s cultatem vero sentiendi, appetendi, motusque spontaneos dirigendi , ad animam referebant.
Actus perceptionis, imaginationis, aestimationis , neque minus memoria, docilitas , appulitus, aversatio , quum ab extensione, a figura, situ, connexione, motu, virtute nitente & renitente, derivari minime pol sint,
147쪽
Is 6 Lib. I. Sect. III. Cap. VII.
opus est, ut praeter mechanicam partium structuram &eX hae productos motus, aliud adhuc , k corporis proprietatibus cognitis distinctum agens , statuamus. Seholion. Cujus indolis sit illud principium, a quo tanquam a causa & fonte vires pcrcipiendi,appetendi ac certos motus deierminandi profluant, penitus humani intellectus
captum exsuperat. Ex ejus vero operationibus cognoscimus, quod ad corporum naturam, quorum Vir s nobis perspectae sunt, minus recte referri possit. Num praeter corpus oe spiritum, alia substantia adhuc detur, quae elementum purissimum , homogeneum de simplicissimum , ad impre sones recipiendas & secundum has o dinatas reactiones producendas, aptit Gimum sit, ad altiorem metaphysicam magis, quam medicam indaginem pertinere Videtur.
f. IV.Facultas in homine sui & aliarum rerum conscia, veritates de errores distinguundi, ratiocinandi libereque agendi, quum nec a corporis, nec ab animae sentientis
essentia deduci possit, sequitur, aliud adhuc operandi principium, sive substantiam longe nobiliorem, in homine constitui de re, quam mentem Ueteres, sacra vero scriptura spiritum ad imaginem Dei conditum
I. U. Ulut tria distincta in homine sint de concurrant agentia , ita tamen inter se connexa sunt ac conspirant, ut unum alterius ope & auxilio in hac vita egeat, unumque in altorum agat & invicem quoque patiantur. Seholiou. In universis rerum naturalium ordine ita sapientissimus opifex culicta constituit, ut unum corpus semperagat in alterum , & cx mutua actione & reactione , motus resultet, omniaque invicem ita connexa sint, ut unam mutationem altera subinde sequatur.
Mens ministerio animae sensitivae utitur, & ab ea rerum perceptiones , impressiones & ideas accipit, quas in ordinem redigit. Lasionem quippe partium solidarum & fluidarum enormem, ut videmus in morbis, laesio facultatum , tam senstivae, quam rationalis , sequitur, & destructa machina, utriusque Operatio cessat, ut apparet in morte. Sebolion.
Animadvertimus , variarum impreisonum copia &impetu subinde recte ratiocinandi facultatem turbari , ut videmus in mente captis , in deliris , in ebriosis. Quo fluidi cerebri natura & motus temperatior Est, eo nobilior quoque mentis est operatio. Deinde perversae inapressiones & cupiditates sana ratione corriguntur ac sedantur. Et mentis imperio artus moventur, idque mediante nervorum & sanguinis fluido, nec non instrumento motus bene disposito.
Principium sentiens liquidi cerebri & nervorum munisterio utitur, siquidem in ipsi atra fiunt objectorum impressiones, & hoc mediante, etiam anima sensitiva litam movendi potentiam in corpus EXercet. Seholiou.
Qui nulla ratione ducti fluidum cerebri, quod Vete res spiritum animalem nominarunt, negant, ii animam proxime in nervos partesque solidas agere catque movere existiinant. At vcro , cum lupra latis hujus il uidi exissentia sabilita fuerit, id potissmum urgemus, animam longe facilius Ze promptius in hoc fluidum, ceu mobilissinaum , quam in solidum , motui minus id neum , agere posse , praesertim quum videamus , salvo& integro musculo, laeso autem cerebro, Vel nemo partis , animam nihil posse efficere.
Fluidum cerebri & nervorum materiam & originem suam petit a sanguine arteriose ejusque motu ad caput, hinc facile intelligitur, sanguinis magnam esse pote tiam animae sensitivae actiones valde alterandi de immutandi. Seholion. Animanti , quae calidiorem & copiosiorem sanguinem habent, ut sunt carnivora, aliis dociliora & seroci ra sunt. Sanguinei plus ingenii ac memoriar habent ,
quam qui boni sanguinis penuria laborant. I. IX.
Uires imaginationis, memoriae, ingenii, propensionum , valde disserentes, a sanguinis temperie ac motu maxima ex parte dependent. Stholion. Ex quo sit, ut mores & inclinationes temperamentum scqui soleant, quod experientia confirmat & jam
brae admodum int tencrae , tensae, strictae ac mobiles,& sanguinis motus celerior est, in eorum actionibus temeritalcm, in moribus ambitionem, in animo vehementiam animadvertimus. Ubi vero ob fihrarum densitatem, immobilitatem viarumque angustiam, cum quadam dissicultate sanguis movetur, ibi fixior est imaginatio, in moribus pertinacia , in actionibus tarditas Mtimidit s, in vitiis avaritia dominatur. At vero sangui ne temperatiore libere ac placide corporis meatus per currente ; ingenii ac memoriar adest alacritas, ad voluptates Vero aeque ac ad vitia & virtutes, prompta & m
hilis est facilitas. Et quia aetas diversa, in solidis partibus , quae motus instruinenta ac fluidorum viae lunt, mutationem quandam affert, hinc in animo quoque m rum , ingenii, inclinationum. impressionum mutati nem emcit, adeo ut alii mores & vitia sint puerilis, alia juvenilis, alia senilis aetatis, uti pluribus in dis . de temperammus fundamento morum ct morborum , docui
Cum sanguis eiusque motus, in animae sensitivae operationes, mediante cerebri fluido, magna polleat ommincia; sequitur, ut quoque ea, quae sanguinis indolem ejusque motum immutandi iacultatem habent,insignem potestatem in animam obtineant.' i Scholion. Minime itaque mirandum est, s clima, s alia victus ratio, si medicina , animum, de mores, & sapientiam , mutandi facultatem habeant. Sapienter adstruxit Hippocrates Lib. i. do ditet. I. O. meliorem & la- plenitorem diaeta reddi posse animam. Et eodem libra scribit: Si sanum fuerit corpus o non a morbis pertumbetur , anima quoque temperamentum sapiens existi. San8uinisque temperamentum multum ad sapientiam conferre, idcin auctor Lib. de salib. I. ao. amrmat. Deinceps inter populos , qui diversia incolunt climata , alios esse acutiores, alios Obtusiotes, quosdam ingenio ac iudicio aliis praesare , & divorsis vitiis quoque obnoxios esse , ipsa experientia edocemur. Melioris notae vino assumto , homines alacriores & ingeniosio res , flatulcntis vero cibis , ut fabis se pisis , nec non graucolentibus, ut opto , sumine hyoscyaini, daturae,
148쪽
De anima ejusque Cum Corpore Commercio. 9T
1 Pictos atque insanos reddi, indubitata experientia constat. Neque ulli peritiori medico ignotum est, quod
.: Est quoque ingens, sed tamen limitata animat, me-
marito liquido cerebri & nervorum, potentia in corpus ' ejusque quidas & lolidas paries, eas varie commOVendi G mutandi. Sehohon. Exsorit sese potestas animae maxime in musculos , qui artus movent, siqui sein non modo pro arbitrio eorum motus dirigit, sed de vehementior imprellio atrocissimos convulsivos motus es artuum agitationes involuntarias
emcere potest, cujus rei inipirati sic dicii solenne doc
Anima sensitiva vitales & naturales actiones minime pro lubitu & directe augere, vol minuere intest, utut non negandum sit, eas ab anima multum perturbari
posse. I. XIII. Affectus animi, qui principii in nobis sentientis &appetentis actus, motus et operationes sunt, languinis circulum, & ab eo dependentes paritum iunctiones, vehementer & diversimode periurbant. Id lolion. Ex gravi iracundia confestim cordis & arteriarum motus celerior fit, ut sanguis cum impetu ror vasa trajiciatur,sacta respiratione citatiori citi de vigilia. Tristitia periinacior solidorum robur valde imminuit, ut fibra
inde flaccescant, relaxentur, earumque Vigor ac tonus Pereat, inappetentia, nausea, di arrhoea, alvi fluxu subicquente. Terrore panes extonat contrahuntur, frigidae tremunt, sanguine ad cor & pulmones cum impctia congesto, a quo anxietates, tremores, palpitationes fiunt. Rectissime itaque vehemcntes animi affectus primum & principem inter causas, quae morbos inserunt Ze quae sanitatem destruunt, locum inveniunt.
Vis quoque phantasar in actionibus naturalibus immutandis se valde exserit. Sehohon. Quam nocivae lint stetibus phantasicae illae gravidarum subitar Se sortiores imprelliones, cum quodam terrore junctae, earum in corpore relicta Vesta ia, maculae, deformationes partium, abunde testamur. Omnia vehementia desideria quam perniciosa sint corporis valetudini morbosque inserant, amor inianus, malacia gravidarum 8e intensa cupiditas videndi patriam de parentes, luculenter comprobant. Rerum ingratarum 1amdium, ex solo odore, vel aspeetii, ita subvertit veniriculum,ut noxia vomitio subinde icquatur. Quantae turbarin universo corpore ex aversatione innata calet, solium, sanguinis fusionis, vel aliarum rerum adversarum, nasci soleant, quotidianus usus ostendit. Profunda animi meditatio atque intentio in 1ludiis vigorem univcrIo coriapori ipsique ventriculo detrahit, ta animadvertimus, magno ingenii labore, meaitatione ac forti impreisone, cerebri membranas valde constringi, vel relaxari, ut graves capitis affectus inde propullulent. Solo aspectu epilepticorum, vel Variolo. brum, complures incoidem morbos prolapsos sutile, medicorum historiae paliam o viae testantur. Ex sola impressione pestis, eadem quos-Frid. Ho anni Oper. Toni. I. dam correptos fuisse, licet non asscierit, certo certius es. Εκ firmiori imaginatione nonnullos purgare, vomere, sudare, salivare posse, identidem experientia confirmat. Habent haec omnia maxime locum, atque efficacia animae tesse potentius exierit, in corporibus lina sibilioribus,
imbecillioribus, vel a praecedente min , aut alia qua tam ex causa, en vatis.
Igitur anima, quo magis vacua a desideriis de impreDsonibus, de quo tranquillior ac quietior es, eo minus
corporis motus turbat atque offendit, ncque alimentorum aut medicamentorum vires pervertit. Qua de causa ab omnis aevi philosophis, mentis tranquillitas, ad sanam de longam vitam , nunquam non commendata est.
Neutiquam vero animae potest as in homine co sese. extendit, ut omnium in cocpore motuum, etiam mor holbrum, caula efficiens sit. Sehohou. Qui hoc statuunt & contendunt, motUs veram natu ram Ze causam corporumque es Iericiam ac operationem ignorant, quae non secundam veteres in extensione quadam passiva, 1 DEO, vel alio quodam ente, in a tum de motum deducenda, consistit; se. l potius corpora sunt substantiae activae, viribus nitentibus ac rennem tibus, quibus unum in alterum agit reagitque, donatae, quarum operatio non alia est, nisi nilus ad motum, qui demum ex mutua de inaequali virium actione de reacti ne rei illat. Et quemadmodum fluida, ut aer, aether c lore s olari animatus, celerrimae sunt activitatis ad producendum moti n,neque ullo externo alio agente egent: ita tenuissimis animantium fluidis, cur hanc movendi energiam denegare velimus , nec ullam solidam rationem invenio, utpote cum indies edoceamur, non modo a venenis, item ab alimentis de medicamentis, a sb- Io mutato aere jusque calore, solidorum se fluid rum actiones Ze motus yugeri, minui, variisque modis immutari posse. Tacemus , quod ejusnodi principium , in medicinam rationalem infelici sidere introductum, rebus corporeis activitatem demendo , omnes physcas, mechanicas dc anatomicas causas de rationes uno quasi ictu prosternat, in quibus tamen certitudo
ac demonstratio, si qua in medicina scri potest, consistit. Et quae plura firmo stibnixa talo contra hanc me taphysicam de rebus medicis ot physicis sententiam diisci potant tam in praefatione hujus libri, quam passim in aliis nostris icriptis attulimus.
Ulut igitur anima in homine, sive rationis particeps, sive lentiens, potentiam quandam ac directionem limi tatam in corporis nostra paries obtineat; Medicina tamen , tam in theoreticis, quam practicis demonstrari nibus ac deductionibus, pure mechanica est, id est , principiis mere mechanicis, quae sunt motus dc materia, innititur, Seholion. Neutiquam certe indicationes medentum, sive snt praeservatoriae, sive curatoriae, vel alimentorum, aut remediorum vires ac poἰuslatus, quibus medicus omne id, quod debet, prael at, ad munium, vel an mam te sitivam, ullo modo spectant, vel eo dirigi postum, quia horum nulla datur absoluta, vel directa in dicta agentia potestas, sed potius modicorum iunctio plane est mechanica, quae in eo vel satur, ut, quCmodo mintus varie dilponat materiam, de diversa quoque maturiae
indoles motum modificet, intelligant ἱ deinde, ut scianti nimios
149쪽
98 Lib. I. Sech. III. Cap. VII.
nimios motus compescere, deficientes promovere, fibris motricibus & languentibus robur addere, motus fluid rum ad convenientia excretoria dirigere, praeterea nocentes succorum qualitates corrigere, inveriere te adeκcretionem disponere, quae pure mechanica sunt. Siquidem omnes vires corporis, immo ejus effectus, certo numero, mensura & pondere, sive efficacia ad motum , fiunt; adeoque pure mechanicae sunt. Quare etiam medicus cujusvis naturae & individui mechanis-
mum, & quomodo hic conservandus, vel restituendus sit, unice omni cura ac prudentia attendere debet, ita enim solide, perite ac seliciter in operibus artis versatur. Neque alius medico aditus ad animam, sue sentiem tem, ejusque motus turbati vos componendos, patet, vel concessus est, quam ut conveniente, Vel aliment rum, vel medicamentorum usu, delinquentes motus, aut materiae qualitate1 ac vires noxias , in ordinem ac statum naturalem reducat.
150쪽
VIVI ET SANI LIBER S E C U N D U S,
De Vita & Sanitate per salubrem diaetam Conservanda & praematura morte morbisque a Uertendis. PRO I. EGO MENADe sientia I anitatem ct vitam tuendi.
Cientia eariam rerum, quae ad diutius continuandos vitales machinae animalis motus conserunt, ut homo longa vitale simitate fruatur, Graecis λι-ου aDpellatur. Seholion. Haec medicinae pars omnium utilissima in medicorum Rholis quartam quidem artis partem constituit,& post pathologiam tractatur, quum tamen proxime
physiolosiae subjungi deberet; siquidem haec genuinas
vitae ac sanitatis caulas explicat, hygieine Vero eas pertractat, quae salubritatem, vel in lalubritaten , corpori afferunt, adeoque scientiam tradit, qhae corpus diu vivum ac salvum servatur, qua demum nuglecta, origines & causae morborum pullulant, hinc commodissime physiologicam corporis humani traetationem excipit, di pauiologiae praemittitur. I. II.
Quemadmodum sanitas omnium rerum pretium eκ- cedit ollinisque selicitatis fundamentum est, ita scientia vitae ac lanitatis tuendae omnium nobilissima omnibusque hominibus continendatissima esse debet. Sehonou. Vehementer profecto dolendum est, quod perpauci eo sapientiae perveniant, ut partes, quibus homo com- Ponitur , mentis nempe & corporis sanitatem, recte cinxent, sed potissimum hominum princeps cura & cogitatio eo in vita dirigatur, quo multis laboribus ac desicle
riis ea consequantiar, quae neque mentCm, neque cor
pus in altiori perseelionis gradu collocare possunt. Quin
potius cum dolore animadvortimus, nostiis etiam tem
poribus, utilissimam hanc medicinae partem ab ipsis medicis insuper haberi, vel parum digne tractari.
In potestate medici non semper positum est morbos tollere & aegros lanare, eos vero prudenti consilio avo tere de sanum illibaiurnque corpus tueri, utique in potestate medici magis sit uin oll. Frid. Host anni Oper. Ton . I. SPholion. Ubi enim inveterati fuerint morbi & altiores radi
ces in viscerum labe egerint, ut plurimum omnes r mediorum vires eludunt; qui vero ex morbis acutissi mi, & qui magnam sirasem edunt, naturae potius, quam artis beneficio sanescunt. Id vero medicus tua arte eiscere potest, ut primas origines de semina morborum praescindendo, diutius corpus saluuin dc a morbis ac praematura morte liberum conservet.
Quia longior vita & sanitas integra tam chara ac pretiosa res est, utique in impetranda hac, medicus nihil , nisi cum ceria ac fundata ratione oc experientia, agere, Vel praetcribere debet. Seholion. Sicuti therapia, sive ars medendi morbis, huc us que plus empirice, quam scientifice, cx cerus atque indubiis principiis tradita est, ita etiam hygietnen Iolidis rationibus ac demonstrationibus fere destitutant videmus, eam maxime ob rationem, quia partim Vitalis corporis confervatio, in quonam ea consistat, nondum intime peripedia, partim quia rei una salubrium M insalubrium, ratio ad tot ac tam diversa hominum corpora & naturas differens, non satis digne adhuc evoluta & ad liquidum perducta est. I. U. Scientia rerum homini salubri uin & insalubrium non tam intellediu iacilis est, ut vulgo putatur.
Seholion. Nullae enim dantur res absolute de in se salutares, vel noκiae, sed certis relationibus & conditionibus corporum vires nituntur. Quicunque ergo medicus prae cepta cuivis salutaria praescribere vult, is non modo naturam corporis in individuo perseele nosse, sed relationes etiam ac respes: us, quibus variant salubrium v,
Vera itaque hygieine veras vitae & sanitatis causas supponit; de medicus in applicatione ipsius , vires ac
proprietates earum rerum, quae sanitatem conservan
di, vel la saetandi potentia gaudent, partim ex experientia, partim eκ solida demonitratione, altius Peripe- istas habere debet.