장음표시 사용
201쪽
humana profieiscitur. In quantum enim divina ars ab humana distat, in tantum etiam scietitia ejus mechanices, quae in animantibus reperitur, praecellentior
est quam ii Ia, quae in vulgus nota est. Opera itaque sedulo adhibenda est , ut in mechanismi, qui in oec
nomia eorporis nostri observatur , rationes, modos de leges , quoad humani intellectus imbecillitas patitur, penetremus : plura enim adhuc sunt, quae in nobis in Charice peraguntur ic captum nostrum longe exsup iant. Quis enim dubitabit, illas etiam actiones , quae ab anima proficisci dicuntur, mechanisino, utut subtiliori, cerebri in acceptis esse reserendas; praesertim cum videamus , mores , cupiditates, Vitia ac virtutes, prudentiam quoque & insaniam hominis a sanguinis comestione de mechanisino, qui per diaetam de medicamenta varie immutari potest, dependere , utut eorum
explicatio, quomodo fiant, adhuc paulo sit cognitu dissicilior.
Cum res corporeae quibus continuo ad vitam Se si nitatem tuendam te restituendam utimur, magnam Potentiam habeant corpus immutandi, destruendi de morbosas adflictiones inserendi: tantarum mutationum
causas inquirere solius physici Ze mechanici est. Seholion. Quam insignis utilitatis in explicandis rebus medicis sit veritatum physicarum studium , liquido ex dictis conflat, id quod etiam jam olim optimi de antiquissimi medicorum, in quibus merito habendus est Hippocrates , agnoverunt. Tesses sunt ejus libri physici, quos
de humana natura , de eorde, de locis in homine , defatibus , de diatis , aeris, aquarum o locorum natura nobis reliquit , quibus maxime adstruere contendit, ex diaeta de aere non tantum varii generis nasci morbos , sed de mentem humanam inde sapientiorem aut stolidiorem reddi. Quo magis mirandum est, dari hodieque quosdam, qui Verae physices studium in rebus medicis parum utilitatis habere adfirmant, ducti potissimum hac ratione , quod ex animi affectionibus
de impressonibus perversis varias morbosas motiones nasci videant. Id quod uti non negamus, ita tamen nobis comprehendere non licet, quare omnes motus ec actiones antinae principio adscribi debeant. Ecquis enim est , qui causarum morbificarum , medicamentorum Vel venenorum operationes plane peculiares 8e 'diversas, quas singula edunt, inde explicare conetur
Cum duo sint verae Ze rationalis pathologiae fundamenta ; nimirum observatio sedula , de scientia mechanices naturalis ; sponte dc per se fluit, veteres de qui hisce sundamentis caruerunt, nihil solidi in arte noltra tradidisse S olim. Equidem veterum selertiam in eo diIaudandam esse censeo, quod plura, quae ad morborum indolem, g
nium , progrestum de eventum pertinent , annotaverint. Quia tamen corporis humani plena de exacta
fructura, quae anatome indagatur , neque minus solida mechanices de rerum naturalium scientia caruerunt; praeterea observationes paucas, breves de minus completas nobis. exhibent: non mirum est , eos, pro veris causis sterilia maxima ex parie nomina venditasse V rasque vitae, mortis de morborum causas de medendi etiam rationes aptaru ignorasse. Quare eκ eorum scriptis tantum ea, quae ad historiam mort rarum pertinent,
depromi de hauriri possunt. Nam morbi semper 8e
constanter, uti nunc , ita etiam olim , suam peculiarem habent naturam de ordinem servant immutabilem , adeoque de veterum observationes, modo plurimas haberemus, eandem utilitatem habent quam recentiores.
Nostrum seculum quanquam praestantissimis in manatomica , physica, botanica, chymica Sc mechanica inventis splendescit, mirandum tamen est , quare ira vera pathologia adstruenda tam exiguus Progressus a huc factus fuerit. Seholion. Hujus rei multae dari possunt causae , quarum una est , quod plures ex recentioribus tam negligentes sine in Observationibus practicis accuratioribus aclornandis et altera est, quod inventa illa praestantissima physica in hissorias morborum Se observationes Vel plane non , vel non satis recte adplicent de reserant. Ut sanguinis tantummodo circulum attingam , quis divino planctillo invento ad pathologiam de theraphiam scientifice tractandam satis recte ulus fuit videas enim quotidi repeti falsas conclusones ex diu repudiatis veterum
principiis pullulantes, sed sanguinis circulo directe comtrarias. Tertia ratio de potissima est , quod plures fictis principiis de hypothesibus nimium in doctrinis
suis inhaereant de a novis condendis , iisque antiquit iis consensit subinde incrustandis non delissant. Pauci medicorum, ut in aliis etiam disciplinis, suo sensu de judicio utuntur & uti sciunt, sed aliorum, quos saltem de falli non putant, potius dogmata servili animo se
quuntur de adorant, iisque tanquam ad sinum acta rent, de quod maximum est, has opiniones suas o
torto quasi collo ad morborum historias , plerumquae non sufficientes fle recte instructas , detorquent. Atqucthaec potistimum sunt illa impedimenta, quae progressum
artis nostrae huc ulque valde retardarunt.
De Dpothesium medicarum in arte nostra
VEritatibus de certitudini in medicina nihil magis
contrariatur, quam hypothesium, opinionum dia sectarum copia. Sehollam Multum veritates de fictiones, quae foecundae vati rum opinionum Δρ hypothesium genitrices sunt, inter se differunt. Nam veritas est una , simplex de succi cta atque intellectu facilis; opiniones vero sunt variae de multiplices multunque dissidentes de captu item dissiciles, incertae , dubiae , quae cum veritate, quae una est , consistere nequeunt. Deinde veritas est intellectus puri, sinceri soboles: opiniones vero do hypoth ses ex imaginationis emcacia profluunt; tandem Omnes veritates lunt frugilarae ad explicationem, demo strationem de inventionem aliarum rerum incognit ..rum utilissimae, opiniones vero magis errorum de gravium diuidiorum matres existunt.
Hypotheses sunt principia quaedam ficta, quae nonnullis phaenomenis explicandis inserviunt, minime ver
cum omnibus quadrant atque conveniunt... Scholion. .
Si non ficta, sed vera Irincipia essent hypotheses ,
Omnibus quadrarent phaomenis explicandis Se nulli
errores vel perversae explicationes inde profluerent. Caeterum non in totum omnes damnamus hypotheses , quia plerumque quasdam veritates continent, utut masint umveriale
202쪽
Illa ars, quae sanitatem dc longam vitam mortalibus promittit, dolores ac morbos propulsat de ob praestantissimurn usum plane divina est, merito ab omnibus incertis opinionibus, fictionibus de hypothesibus libera de immunis esse debet. Seholion. Pudet de piget dicere, sed tamen verissimum est, infinitas fere elle inter medicos dissensones, quae non tantum in eorum scriptis, sed maxime, ubi ad lectum
aegrinantium concurrunt, animo adVertuntur, cum ra
rissime inter eos de morbi, quo quis laborat, genere , Causis, multo minus de medendi methodo de remediis praescribendis conveniat, ut potius subinde sibi adversentur. Quid frequentius evenit, quam quod unus alterum erroris te damni illati in curatione arguat atque criminetur, quae omnia ex eo proveniunt, quod non illorum judicia id facta firmis nervis, demonstrationibus & veritatibus nitantur , sed ex variis ingenii commentis & lusibus errantis phantasiae proVeniant. Neque enim facile discordiae in disciplinis, ubi veritates manisestae lunt de regnant, ut sunt mathematicae , reperiuntur , sed in iis, ubi veritas nondum inventa diopinionum est multitudo atque varietas, apparent. Ea est natura veritatum , ut, quia eκ intellectu puro profluunt , alterius etiam mentem convincant de quas ad adsensum pertrahant; opiniones vero, quia potentiae fictricis laetus sunt, in mente humana nonnisi dubia pariunt se relinquunt, atque ab iis , quibus major vis imaginativa , quam judicii est , facile arripiuntur Rr ScSeholion. Hisce merito sunt annumerandi veteres, quibus structura corporis nostri de ex ea provenientes. motus pe nitus fuerunt incognita de quos porro corporum viresec potestates, ex mutua eorum reactione potissimum resultantes, latuerunt: hinc neque vitae, nec sanitatis
aut morborum causas veras intellexerunt, sed pro hi lce ipsis mera nomina nihil significantia in medio potu runt, cujus generis sunt innatum calidum, humiduin radicate , spiritus instus de influus, natura sapiens, anima consilii , rationis de intentionis particeps, principium agens, quod lenia de motu interiori gaudeat, neque ab aliis externis motum accipiat, principium Om nia movens ac dirigens de sapienter administrans , spiritus vitalis certis facultatibus instructus. Quorsum etiam spectant recentiorum nonnullorum commenta, utit Helino uti archaeus, duumviratus de occultum vita regimen, anima sensitiva in ventriculi orificio sinistro, flammula vitalis, phosphorus cordis dc cerebri: quae perverta medicinae principia ex male intellecta in physicis doctrina de corporum natura , proprietatibus ocmotu, cum illa pure passiva, omnis actionis de motionis expertia habeantur, profluxerunt. Deinde, motus , certa proportione, ordine, tempore ad certos etiam fines collineantes fle contingentes in corpore humano qui sapientillimae structurae de actioni solidorum in fluida, defluidorum in solida in acceptis serendi erant,interiori cui dam cum ratione agenti principio adscribebant, cujus tamen existentiam nec ullo solido, quod non infirmari possit, argumento adstruere possunt. At Vero nunquam, quod instar regulae tenendum est, ad caulas plane a pro verissimis habentur. Variae itaque hypothese in strusae cognitionis de non intelligibiles perveniendum
medicina non modo discordiam inter medicos, sed maxime aegrotantibus perniciem adserunt, Sc artis nostrae dignitati multum detrahunt, ita , ut etiam apud vulgus male audiat ; quod suo tempore jam indicavit Hippocrates, dum Libro de victu acutorum I. q. ait:
ealumniam incurrit tota ars apud vulgus adeo magnam, ut neque omnino medicinam esse putent. Nam in acutis morbis in tantum inter se di ferunt artifices , ut qua alter exhibet, optima se putans, ea alter jam mala exias et e ct fere ob id artem vaticinationi similem se diaxerint. Igitur vehementer optandum Sc laborandum est, ut salutifera nostra ars tandem 1 perniciosis hyp thesibus Purgetur, ita futurum speramus, ut graves illae contradictiones, contentiones, odia, simultates, quae inter mecticos hodienum vigent, finem tandem habeant in m imum aegrotantium commodum atque salutem.
Hypotheses medicorum optime in tria genera dis. pesti posse videntur, quorum primum ad eam causam Due principium pertinet, quod omnes in universo corpore actiones emciat, moderetur ac dirigat: alterum ad morborum causas spectat; tertium in disserenti medendi morbis methodo de remediorum facultatibus positum est. Seholion. Ipsas hypotheses medicorum non unius ejusdemque esse notae , sed alias aliis esse praestantiores , vel eκ eo colligitur, quod medicorum opiniones sepius versentur circa eaS res, quae plane nec sensu nec intellectu comprehendi possunt & quorum existentia prorsus non concipit potest. Quaedam vero opiniones utique de sensui de intellectui non adversantur, sed iis, quibus adhibemtur , eκplicandis vel deducendis minus sussiciunt. VNPejoris notae hypotheses fovent illi, qui nonnisi mera nomina pro causis universalibus vitae, sanitatis, mor- horum, sanationis & Omnium, quae fiunt in corpore, constituunt, eo quod nec ullum in theoria vel praxi habeant usum est , si explicationes manifestae per causas plane perspicuas adfuerint. Quas quidem si non statim 1 entu de
ratione comprehendimus , praestat laltem agnolcere eL sectus de de causis , quae nos latent, tacere, quam talia adducere, quae nec concipi, nec explicari, nec appliacari rebus medicis ullo modo possunt de omni ulu d
Ad inanes quoque Se valde noxias hypotheses roseis renda est illa doctrina, qua omnium morborum causas vel eκ quatuor humorum intemperie, ut Galanus Ze ejus assectae, Galenici, vel ex acido, viscido Se bile, ut ΘΩvius, vel ex acido Zc viscido, ut Bouteho e , vel ex polci liis multiplicibus salinis, sermentis morbi ficis, ut plures ex recentioribus, deducere in systematibus suis allis
Soholion. Ulut omnibus hisce causis magna inst potentia motus secundum naturam pervertendi; minus tamen sus ficiunt ad omnes causarum morbificarum classes constituendas. Veras enim de proximas , quae morbos eminciunt , de quae in motuum turbato ordine consistunt, non attingunt, neque cur certis aetatibus proprii sint morbi, aut quare vehementes animi turbationes aut v nena in perseela sanis etiam corporibus gravissimas afflictiones celerrime inserant, ex hisce explicari potest.
Neque eorum hypotheses, qui omnes morbos in s lina, acri vel scorbutica humorum intemperie aut dys erasia deductas volunt, examen sustinent. Seholion. Utique magna est saliuin, uti videmus in causticis , potentia in corporis nostri solidas partes, eas lancinando, irrit do, corrodendo: sed tamen longe adhuc aliae causae sunt, quae morbos de dispositionem ad eos inserunt. Ecquis enim est, qui apte eκ iis morbos ex hum rum de sanguinis redundantia eorumque circa viscera stagnavone Provenientes explicare conabitur; multo
203쪽
minus haereditariorum morborum & qui certis aetatibus proprii, quorum ingens est numerus & vehementia, origines & causae exinde repeti poterunt : item quares, qui intemperantissime vivunt, non statim aegrotent.
Neque eκ sola sanguinis & humorum nimia redundantia eorumque mcretionibus suppressis omnium aD sectuum caulae apte deduci possunt. Seholion. Eam abundantiam sanguinis, quae liberae ejus circinlationi obicem ponit, multarum earumque chronicarum
maxime passionum primam subinde & praecipuam omginem praebere, omni caret dubio. Testes lunt solennes illae mensium in sceminis & haemorrhoidum in viris impeditae , suppressae vel repente cohibitae excretiones. Seis tamen hoc principio universali posito, quomodo vel unde eos, qui a sanguinis desectu oriuntur , atque ea
Corpora, quae li morbo acuto Vel chronico jam convaluerunt vel nimias haemorrhagias passa sunt aliosque valde infirmos infestant, deducere velint morbos, ego quidem fatis non perspicio. Atque etiam morbos epidemice grassantes , quorum ingens numerus est, & qui aeris vitio ejusque subitae mutationi ac tempestatum praeter naturali constitutioni debentur, ex hac hypothesi derivare longe erit difficillimum. Sunt etiam praeter sanguinis consuetas eκcretiones suppressas aliae , quae per alvum, per insensibilem tranipirationein, per expector,tionem fiunt, ejusdem indolis, ut graves ad morbos progignendos causas subministrenti Plethora quidem Behulus effectus, stagnatio, oeconomiae corporis nostri i sensissima primam subinde originem chronicis maxime morbis praebent atque ad hos avertendos plethorae sol tio mirum quantum Valet; sed tamen, quia ex plet hora fiunt stagnationes, stases, inserctus, obstructiones, indurationes, corruptiones atque exulcerationes viscerum,
unde cachexiar, hydropis species, lentaeque & hecticae febres oriuntur, ubi haec jam acciderunt, non amplius ad primam causam, sed potius ad effectus, qui eam 1
quuntur, in curando respiciendum erit.
s. IX. 1Neque illa doctrina in universum valet & firma est,
qua statuitur vitam & conservationem corporis nostri corruptibilis 1 solis excretionibus recte peractis ducem dam esse. . Glolim. Sine excretionibus nec sanitatem, nec Vitam diu consistere posse tam certum est , ut nihil indigeat probati M. Hae tamen non omne punctum ad vitam de sanit tem tuendam absolvunt, nisi enim in eorum locum , quae quotidie excernuntur, novi, iique idonei & benigni succi ex ingestis succederent, actum certe mox etiam esset de nostra vita & sanitate. Quare medicus in sanitatis negotio consemando tum ad excretiones, tum ad ea , quae ingeruntur, congrua vel incongrua, non
modo respicere, sed & morborum originem inde repetere debet.
Minime quosve in eorum opiniones salva Veritate descendere possvinus , qui adserunt, morborum causas materiales esse duntaxat occasionales & naturam prindentem morbos in bonum finem, ut eas corpore ejiciat, instituere. Seholion.
Ut ejusinodi agens corporis nostri medullis inhaereret, quod ex longinquo & morali quadam intimatione perniciolas causas pervideret & ad eas ejiciendas variis in ribus secretoriis, resolutoriis, excretoriis se semper am mi optandum certo foret. Qua Vero rationc cum tam sapiente agente concilianda sint ea phaenomena , quod videlicet ad leves causas V. g. flatuum in ventriculo vel intestino incarcerationem , VenneS nervosas partes lanci nantes, nervi punctionem ab aculeo Vespae velitatu mento acuto aut cuspides arsenici ventriculi ninicis in haerentes vehementissimos motus, qui Vitam quoque destruunt, excitet, ego quidem non video. Multo minus ad sapientiam reserendum esse puto, quod ad causasse brium corpore eliminandas tantas spassicas stricturas in excretoriis & extremis partibus excitat, quibus sanguinia motus non invertitur tantum, sed versus interiora vertagit,quae omnia remorantur expulsionem: prauertim cum Ionge commodior & tutior modus esset emunctoria r serandi & cordis atque arteriarum motus ad propulso. nem intendendi & excitandi. Neque ego Video, cur
tantum occasionales morborum causas statuere velimus,
cum eae satis potentes in se & sua natura sint admotus, qui fiunt in machina nostra, ordinatos luctandum, pe vertendum , destruendum. Id quod in excessivo aena calore, frigore, humiditate, alimentis Vescie potentibus,& omnis seneris venenis satis cognitu planum atque spicuum fit. Quis istis rebus nocentem potentiam, quam nonnisi motu exerere possunt turbativo & destructorio, denegare ausit
Ad hypotheses quoque reserendum esse puto, quod
natura sive anima rationis, consilii, intentionis & scientiae interioris particeps, medicinae & omnium motuum, qui vitam tuentur, & morbos curant, prIncipium constituatur.
Scholion. Quemadmodum enim sine anima intelligere non modo in macrocosmo, sed & in vegetabilibus & animantibus ordinatissimi ad certum finem directi fiunt motus, ita cur corpori nostro persectissime constructo hos m tus , ex potentia materiae minus passive sed ae ive fluentes, denegare velimus, nulla verisimilis adest causa. Non solam esse machinam corpus nostrum, sed ei altioris indolis principium junctum esse, quod influxam& potentiam an cerios partium motus exserat, nec ublu. negare poterit, qui considerat, ad solum arbitriummoVeri artus, ad perversas cogitationes Sc fluidorum& solidorum motum turbari, sed inde tamen minime eliciendum erit, omnes motus , qui conspiciuntur in corpore humano inde dependere, eo quod anima, licet vehementissime velit, nec motum cordis & arte
rivum aut motum peristallicum ductuum impedire vel intendero possit. Ecquis praeterea non noVit, &mentis sapientiam ejusque inclinationes & mores a s lidorum & fluidorum motu , quem miris modis res
corporeae immutant , multum dependere Z Quare memtis commercium mutuum cum corpore omnino statuendum est , quia hujus ratione habita pluribus difficultatibus enodandis & phaenomenorum rationibus e
plicandis sufficere posIumus. I. XII. Tertium genus hypothesium ad remediorum virea& curandi modum pertinet & inter has primum locum
ea tenet communis sere opinio, qua medicina quaedam universalis statuitur. Scholion. Fuerunt complures & adhuc sunt imprimis ex chymicorum choro , qui medicinam omnium morborum curationi accommodatam venditant, quam potissimum ex auro praeparandam esse adfirmant, quod peculiariter principium corporis nostri movens roboret atquct consortet. Si essectus pollicitationibus retonderet,
etiam si rationes 1blidar quae ignorari posIent non
adferrentur , haud inutilis utique seret eorum labor Quia vero illi deficiunt, iis, qui vires remediorum 1 viribus
204쪽
viribus naturae probe dis 'mere callent, non immerito
de eiusnodi medicina plane dubitandum est. Ego quidem semper hac in sententia sui, ejusmodi medicinas universales vel ditatas plane esse innocentes Sc validis ad agendum viribus carere atque hac ratione in quocunque morbo sine damno porrigi posse. Nulptain enim memini tale remedium in univerta rerum natura milii occurrere, quod si potens sit in agendo, non etiam noceat, si perverso quis utatur. Deinde ut omnes rerum corporearum Vires non sunt ablolutae, sed semper conditionales oc relativae: ita etiam de viribus remedi rum statuendum esse cxistimo, quorum ei sectus tantummodo ad certos ret pectus se extendit, lecundum quos Variant etiam illorum vires, id cli, nocere vel prodesse pos Iunt. Praeterea si quis consideret, motus, qui proxime morbos emciunt non unitas ejusdemque esse generis; eosdemque in quibuidam valde auctos de intentos, in aliis nimis rem istos Ec deficientes, in ceteris inaequales, invertos, ab externis partibus ad interiora vergentes deprehendi : non dissicile erit judicare, ab uno remedio hos motus prariernaturales, tam mullis modis amversos, in ordinem restitui non posse. Illud vero maximum est, quod tantae causarum, quae motus inordinatosessiciunt, multitudini, quae mox quantitate inox desectu aut ditiarenti temserie vel summa activitate delinquunt, unum remedium 1 uiscere neutiquam possit.
s. XIV. Idem judicium esto de remediis in certis morbis specificis, quorum nomine plura habentur Ec venditan
Perversa admodum opinio est, dari medicamenta certis morbis lanandis specifice accommodata, quae ves sola cos tollant, vel minimum cum tactu adplicari posIint. La vulgus sentit, ita sibi plurimi medicorum persuadent; quare si semel vel iterum sausitum a medicamento laudato in curatione morbi effectum observent, statim si similis morbus incidit, ad idem y,raescribendum parati sunt; sed saepius oppido infelici Luccessu. Ita corteκ chinae specificum anti febrile, morcuriale medicamentum a lucrius luem Gallicam, Iac antiphthisicum atque antipodagricum, martialia, item acidulae contra malum hypochondriacum , lumbi ici terru res antepilepticum, acmella & paretra brava anti nephriticum, sanguis asininus antimaniacum habentur maximique aesimantur, quibus eXimiam , quam serre possunt, dictis in morbis non detrahimus, si recte quis iis utatur, laudem : sed id saltem urgemus, non indistincte, nullo habito individuorum vel causa- ruin respectu, esse adhibenda talia, multo minus haec sola dictis morbis curandis suiscere. Interea tamen nullus modus vel finis est conquirendi de aucupandi aracana de advortias morbos sPeci Ma, cum lainen nulla in rerum natura dentur vel exinant, sed arcanum in dicorum in scientia de prudentia quam de inveniri de
Dari unam eandemque morbis ejusdem generis m,dendi methodum praeconcepta quoque opinio est. Scholion. rum vires proportionem ἰnvenire , &, quae in vitio est materiam corrigere oc debito tempore eMernere novit: palam est non eodem modo de ratione id praestari posse. Quare prudenter Cesus Libr. III. Cap. II. in net, non Omnihus aegris eadem auxilia convenire, &Θdenhamius in praxi sua testatur, eandem methodum, qua quis olim seliciter in tollendis v. g. sebribus epide
micis usus est, alio tempore nocere dc aegrotantes e medio tollere. Quisque enim morbus & quodvis individuum peculiarem medendi 8c tractandi rationem desiderat; hinc morbi eorumque historiae probe prius sunt indagandae ac ponderandae, ut ex omnium circumsta tiarum ratione medicus solido judicio instructus metho dum leu viam tractandi inveniat. Specialissima enim medendi methodus nonnisi in judicio medici versatur, dc quo quis attentior de acutior in judicando est, eo melior med cus haberi debet.
Autocratia naturae non nimis in medendo est extemdenda. Selolion. Naturas morborum esse medicatrices, non modo ab
Hippocrate lapienter dictum, sed de ab omnibus Graecis medieis semper repetitum est. Quid per naturam hic indigitaverint, non satis est perspicuum, utpote diversissina hujus nominis sumificatio in veterum monumentis reperitur. Id vero in facto verillimum est ,
quod multi aegrotantes a morbis maXime acutis convalelcant sine accedente medici arte. Haec consderatio quosdam induxit, ut principium corpori nostro inexiste- ru putarent, quod sciat, quomodo, quo tempore di inquantum, Fur quas vias etiam agere, movere dc morbi causam expellere debeat, quam viam de methodum sequi, imitari, id rectos conatus adjuvare debere medicum statuerunt. Ulut vero negandum non sit, m tus in corpore nostro, a quacunque etiam caula prOVeniant,sive materiali sive immateriali, lapius proportionem, ordinem de tempus servare, si a causa morbifica eκ- citati fuerunt, dc eo etiam collineare, ut ipsam causam, a qua proficiscuntur, E corpore auserant: uitamen non id 1emper contingit, sed inulti morbi Sc motus morbos, non certe salubres, sed plane perniciosi dicendi lunt, quos, quain primum fieri potest , sedare debet medicus; quemadmodum id maxime conspicitur in illis
motibus ac excretionibus, quae a maiuria acri, caussica vel laesione nervosarum partium a vermibus, a calc lo , a stagnatione sanguinis in cerebro, a virulento momborum naias male , vel veneno adsumto excitantur.
Deinceps in tollendis affectionibus chronicis, uti videmus in malo hypochondriaco, hysterico , omnes illis passici motus inanes sunt, nec tollendae caulae quicquam inserviunt, Ied maximam potius perniciem adserunt. Sunt etiam plures ex chronicis, in quibus natura parum vel nihil per se juvat; ted arte adjuta id maxima ex partu praestat, ut videmus in morbo Gallico, in assectu scorbutico, cachectico. Succumbit quoque penicus natura adsumto veneno narcotico vel caussico, nisi remedia artis accedant: idem fit in cholerico an ctu, inque pallione iliaca ex hernia . colica sic dicta convulsiva atque epilessa chronica. Est itaque autOcratia naturae icelu frius explicanda, dc postea ad ne gotium praxeo. adplicanda. Illi medici, qui in curando morbo V. g. quartana, colica, Inensium supprellione epilepsia chronica, asthmate eadem methodo, qua antea seliciter usi fuerunt, incedere semper iolent, mirum quantum saliuntur ;quandoquidem ejusdem morbi divertae cxistunt causae de lubjectorum, quae morbo adsiguntur, natura longe multumque dissert. Quia vero is rectam medendi viam sequitur, qu , inter caulam,morbi de remedioniae Hus manni Oper. Tom. I, s. XVI. Εκ salsis medicorum hypothesibus ac praeconceptis opinionibus pa:hologicis plures iique pernicios admodum errores in praxin medicam redundant. Stholion. Possem id adserium innumeris confrmare exemplis, si instituti ratio maxime exposceret; Furpauca rameno attigi Isa
205쪽
attigisse suffecerit. Plures adhuc sunt medici, qui summum illud venae sectionis remedium in plerisque morbis reformidant vel plane non admittere volunt, ex prava hypothesi huc adducti, quia sanguinem optimum esse vitae thesaurum, nec abundantia eum peccare posse credunt. Quidam emeticorum usum vel penitus hsero medico eliminare studerit, quia secundum eorum hypothesin plurimi morbi, tam acuti, quam chronici, en plethora vel sanguinis excretionibus consuetis suin pretiis oriuntur, cum ad hunc scopum nihil essicere queant vomitoria. Nonnulli in morbis chronicis, quos ab exsuperante acido de viscido omnes deducere amant, nihil nisi talia remedia, quae acidum absorbent de contemperant , uti sunt martialia, alcatina terrea, praeseruhenda esse autumant. Cortex chinae praestantillimum desere infallibile in intermittentibus antipyreticon creditur, non alia de causa, quam quia secundum eorum opinionem sermentum sobrile prima in regione oberrans immutare & corrigere creditur. Optata & omnia sopientia, imo ipsa castorina de vaporosa, nonnullis ob id eκitiosa sunt visa, quia ad pleihorae Hlutionem de sensu is excretiones juvandas adeo nihil faciunt, ut potius eas impediant. Quidam ex recentioribus etiam venae sectionis usum in febribus, tam acutis, quam intermittentibus , damnant, eo ducti hac hypothesi, quod natura in febribus non excretioni, sed consumtioni abui dantis sanguinis intenta sit. Quicunque vero acidum in morbis peccans rarius vel plane non admittunt, ii remedia alcatina, lixiviola, salia volatilia rarius propinanda esse arbitrantur.
Ex tot tamque vexatis de dubiis opinionibus atque hypothesibus, quae salutari nostrae arti plus exitii, quam
utilitatis adserunt, ut medicus emergat, omni modo
Seselion. Uti omnis sectaria doctrina, utpote a vcritatis simplicitate aliena, maxime vitanda est : ita multo magis id fieri debet in diiciplina medica, quia Variae opiniODOS, foecundae errorum genitrices, non, ut in aliis dis.ciplinis , tantummodo in mente subsistunt, sed ad artem , quae morbos sanare Zc mortem propulsare dchet, transeunt, ubi in magnam subinde cedunt perniciem.
Non propior aut certior ex tanta opinionum dissicultate de multitudine, quae premit artem nostram, Emergendi via invenitur, quam de omnibus prudenter dubitare , neque totum se illis mancipare, sed omnia dogmata ad observationes practicas tanquam ad lydium lapidem examinare ac dispicere, num usium in iis re-λlvendis de in praxi habeant. Deinde, cum medicina sit lumina philosophia, medicus nihil in ejus doctrina, nisi quod clarissime cognitum ac demonstratum
Rit, admittere dc singulares veritates in ordinem, rationem , connexionem contrahere dc ex jam notis ignotas detegere debet. tholion. Optandum vehementer foret, ut in academiis, ubi prima veritatum sundamenta poni debent, nonnisi optimis praeceptis de pura, nullisque opinionibus vel erroribus contaminata doctrina animi tironum imbuerentur, quia, teste suintiliano, ea, quae rudibus annis didicimus, pertinacillime liaerent, neque iacile ex memoria excidunt: sed hoc rarius evenire tessatur experientia, quia Plures ex iis, qui artem profitentur, sibi dedecori ducunt , ab iis, quae oliin parum considerate foverunt, sententiis recedere , easque vel emundare vel Prortus rejicere. Milii semper hic mos fuit, quem perpetuo etiam aliis commendare soleo, in nullius verba magistri jurare, sed de omnibus prudenter dubitare, aliorumque dogmata eXpendere, eaque ad observationes praesicas tanquam ad cynolinam, quem usum habeant, examinare, meliora etinere eaque postea in certum nexum 8c ordinem redigere. In quo labore omnes eruditos, qui Veritates utilissimas, quae divini quid habent, amant, vitam suam transigere dc consenescere debere ego quidem existimo. Denique omnibus, qui praecepta artis nostrae aliis tradere volunt, hujus rei exercitationem commendare lolco. Certillumum enim est, eum qui sola lectione aut auditu artem medendi comprehendit, non posse aliter eam tradere, quam aliena dicta aut scripta sequendo aut i ita reserendo instar convallium echus, quae alienas dantaXat V ces aut sonitus refert. Sapienter Hippocrates Libr. δε Praeceptionibus num. t O. inanem suturam ejus exspectationem adserit, qui in multifida dogmatiam hujusce disciplinae sectione citra exercitationis constantiam veri rectique cognitionem habere sperat.
De veritaribus pathologiae fundamentialibus ei biologia rcpetcndis.
I. I. SI cuti omnis scientia de demonstratio veritates quasdam jam notas Sc cognitas ceu principia, ex quibus aliae incognitae, convenienti ordine, ratione de nexu d teguntur, stipponit,ita etiam in doctrina de morbis scientisce tractanda certae de jam demonsratae veritates ceu principia dc postulata supponenda sunt.
Veritates, quae demonstrationibus in pathologia ser-Viunt,maxima parte eκ scientia corporis humani fani sive pnysiologia depromendae sunt. Sicut enim rectum est norma obliqui: ita status corporis vivi de sani turbati de pervers sive morbosi indeκ erit. i I. Vcra vitae definitio, quod ea sit sanguinis Si humorum in circulum abiens motus, a solid2rum contra tione Sc relaxatione proficiscens, quo corpus a praesemianea corruptione Vindicatur, est eκ primis te praecipuis veritatibus, quae pathologiae solidae stabiliendae su stem da est. Seholion. Uti in mathematicis de philosophicis verae rerum definitiones sunt optima demonstrandi principia: ita, quae naturam, genesin de ipsam formalem vitae id em cientem causam complectitur, permultum nobis in demonstrationibus pathologicis serviet; cum primum de praecipuum medici munus sit, vitam tueri Be tristissimam mortem prosulsare; quonam vero modo cum ratione id praestare velit, s causae, quae vitam emciunt, suerint incognitae, ego quidem non satis comprehendo.
Genuina sanitatis definitio, quod sit integritas actionum, quae ab aequabili de libera solidorum contracti ne de relaxatione languinisque circulari motu, quem jusso ordine secretiones de excretiones sequuntur, prinvenit, in praecipuis pathologiae sundamentis in. . Scholion. Plena de exquisita motuum naturae, qui certo ordine de legibus constant de ianitati patrocinantur, notitia ad
206쪽
ad motuum, qui morbos efficiunt, cognitionem scitu admodum est necessaria. Liber languinis circulus is est, qui sine ullo impedimento per tubulos apertos ab interioribus verius exteriora sertur; aequabilis vero is dicitur, qui nec nimis celer aut t. rdus est, sed qui justam in gradu, successit, ordine & tempore servat proportionem. Hi motus ejulinodi fiant indolis, ut omnes stinctiones, vitales nempe, naturales Sc animales secundum naturae leges & ordinem administrent.
Motus, qui in oeconomia corporis nostri celebrantur , duplicis sunt generis : vel enim ad lolidas, vel ad fluidas partes pertinent.
I. V. Qui in solidis peraguntur, simplicissimae int indolis; nam tantum contractione de relaxatione reciproca, quas Graeci systoles de diastoles nomine efferunt,
Continentur; qui duo motus omnem fluidorum impulsum, progressionem, circulum, secretiones de excretiones efficiunt.
Hae duae simplices motuum species mirabilium in
corpore humano effectuum unicae sunt causae : ratione partium vero quodammodo inter se disterunt de propria etiam nomina obtinent. In corde de arteriis pulsum efficiunt, in ventriculo, intestinis de omnis gen ris ductibus excretoriis v. g. biliariis, urinosis motum peristesticum exhibent, in fibris motricibus tonum, robur , resistentiam 5e potentiam elasticam exserunt, in nervosis undulatori uin quendam motum Producunt.
Fluidorum motus identidem duplicis sunt generis: vel enim fiunt progressivi, dum e loco in locum serui tur, vel intestini, tibi partes fluidorum continuo situm suum mutant de motu vorticoli, agitantur; de hi sunt illi, qui calorem de fluiditatem eiciunt.
Εκ progressivis primus Se princeps, a quo reliqui& intellini dependent, est sanguinis circulus. Seholion. Motvis secretorii, quibus utiles succi a sanguinis massa iri usuin secernuntur, de excretorii, quorum ope superflui & pernitiosi foras ejiciuntur, maxime sanguinis sequuntur circularem motum, adeo, ut quo cuiatior & liberior sanguinis ad organa secretoria de excretoria sit adpulsus, hoc copiosiores de celeriores secretioncs dc excretiones fiant; contrarium accidit, si contrario modo res sese habeat. Duae quoque sunt m tuum intestinorum species, quae a sanguinis progreis-vo motia reguntur. Primus est, qui calorem ossicit,
alter qui fluiditatem humoribus conciliat, & intime solidas partes cum liquidis inistet; nam a sortiori &contincia cordis de arteriarum contractione sanguis premitur ad latera arteriarum, rivique Prutes sulphureae, intestina de attritiva agitatione incalescentes universe corpori calorem foenerant. Ab eadem solidorum contraehione de interiori partium agitatione fit, ut soli laesanguinis partes cum sui dis intime milceantur, quo eo melius minutillimas vasorum angustias pertransire possint. Sunt praeterea duo intestini humorum motus , qui vero a sanguinis ia otu progressivo non pendent, sed potius quadam quietu sive lentiori sanguinis cursu producuntur. Atque hi sunt motus sermentationis de transmutationis z ille maxime in primis viis conspicitur de alimentorum teκturam resolvendo spirituascentiam vel etiam acescentiam relinquit; hic vero, cujus beneficio unus humor alterius figuram, dispositionem poroniae Hos anm Oper. Tom. I. rum de partium facile induit, transmutatorius nobis vocatur, qui chyli transmutationem in sanguinem, seri
sulphurei in bilem, chyli in lac adjuvat, inque statu
morboso, dum bonus humor in naturam pernitiosi stagnantis transit, lapius occurrit. Nam uti in panificiis parum sermenti ingentem farinae massam in suis milem naturam convertit, te parum aceti, vino ad- susum, id acidum reddit : ita etiam humores corporis nostri, praesertim cum moram quandam trahunt , Viquadam transmutatoria praediti sunt.
Cor & arteriae omnisque generis solida movent &actuant fluida eorumque cursum gubernant; cum autem motum suum non . se ibaque natura habeant, necesse est , ut motuum, qui in illis vigent, causae quae
dam existant. Seholion. Veteres omnium, qui in animantibus conspiciuntur, motuum caulam ab anima, quae interiori motu gaudeat de primum movens sit, deducebant, sed quia sub
hoc nomine nulla res concipi, neque cujus naturae sit,
intelligi potest, utique causa haec allegata principii, ut
Logici loquuntur, peritionem involvit. Eicnim ex eo, quod ad certas cogitationes, impressiones vel nos ruinarbitrium motus quidam in partibus solidis fiant, minime sequitur, ut omnes motus, qui vitam maxime de sanitatem sustinent, inde derivari debeant. Solidioris enim physicae oe medicae doctrinae peritis Viris non amplius ignotum est vel esse debet, omnia corpora vim aetivam motricem sibi insitam habere eorumque unum in alterum agere dc divertos effcctus Froducere: adeoque ineptillimam illam veterum esse stnientiam, qui statuerunt, corpora omnia esse pestivae indolis, quae ab alio agente sive anima essent actuanda, a corpori
Cor 8e omnes paries motrices solidae motum, robur, tonum de vim contractilem ac elassicam a fluidis i nuissimis, quae in cerebro, nervis atque illo in sanguine sunt, mutuamur.
Seholion. Hoc theorema, quia in rationali status morbos explicatione magni usus est, firmis quibusdam argumemtis stabiliendutia est. Primo nempe indubia constat observatione, nullum Giganum, utut ratione texturae salvum, integrum atque illaeuum sit, ad motum , quicunque etiam fuerit, edendum esse idoneum, si nervi ad illud tendentes vel etiam arteriosa vasa ligentur aut praescindantur, luculento testimonio, caulam motus ab hisce fluidis dependere. Deinde perquam notatu dignum est illud experimentum, saepius a nobis observatum, quod cor ex pisce recenter exemtum & longo adhuc tempore pulsans aquae calidae immissum, omni motu privetur, qui eodem corde in aquam frigidam
injecto mox reviviscit. Quo ipso planillime traici,
materialem eila quandam causam motus in corde exissentem, quia calidum de frigidum ingentem ei inducit muta tonem. Neque minus illud memorabile est, expresso eκ vasis coronariis incisis sanguine statim cessare pulsationes. Veri itaque smillimum est, non modo fluidum per nervos, sed de sanguinem porminima arteriolarum ad organa motuum Sc fibras motrices atque membranas musculolas adductum eas non tam nutrire, quam systallicum motum oe vim coritractivam illis conciliare. Atque hinc est, quod Dimia sanguinis amitso 1blidorum robur, torum ac vim motricem infringat, corporis autem vires valde attritae a boni Ec largioris languinis proventu augmentum capiant.
207쪽
Sanguinis temperati desecatissima & subtilissima aetherea atque elastica portio est illud principium corporis nostri agens & movens, cujus origo & generatio ab aeris & alimentorum puriori Se subtiliori parte potissimum
arcessenda est. Seholion. Sicuti enim stupendi in rerum natura a fluidis mobili lsimae indolis v. g. aethere, aere essectus proveniunt: ita nihil dubii est, quin tenuiores aereo - aethereae& sulphureae sanguinis & lymphae partes maximam motus eκcitandi in animantium corporibus habeant potentiam ; praesertim cum continuo animadvertamus ab alimentis de medicamentis subtilioris indolis, neque minus ab aere puriori robur & vires corporis man, sesto augeri; ab alimentis vero incongruis & aere impuriori eas decrescere. Rectissime itaque in sanguine thesaurus vitae & virium quaerendus ust, in quo vitalem veteres spiritum collocarunt. Hippocrates L. de
Corde I. 8. pura & illustri substantia ex sanguinis disicretione nata mentem hominis nutriri asseverabat: sortasse ob hanc rationem, quia animadvertubat, sapientiam hominis a bono & temperato languine plurimum severi.
Aeris ad sustentandam animantium vitam inevitabilis est necellitas, tum propter ejus vim elasticam S gravitatem, qua pollet, tum etiam propter simplicissimum & agilissimum aetheris elementum, quod pro anima de spiritu quidam liabeidat, cujus vehiculum aerest. Sebolion. Quare non temere prodidit Hippocrates Lib. de fatibus s. l. aerem in omnibus, qua corpori accidunt, maximum se O auctorem O dominum , cujus potentiam diligenter perspicere oportet. Item f. 6. mortalibus vitae
ct morborum agrotis aerem ese auctorem dc ob eum inquinamentis plenum, quibus humana natura ossunditur , homines aegrotare, non ininus vere, quam sapienter, idem gravissimus auctor innuit. Cui enim ignotum est, aeris mutationes parere morbos epidernios simplices de pestilentes & qui in ceria anni tempora incidunt. Ex quo recte colligitur majorem in acre esse vim ad immutandum corporis habitum, quam in diaeta, siquidem aer respiratione non modo intra pulmoneS recipitur, atque eXterius corpus nostrum ambit, sed &alimentis intermixtus ad ipsum sanguinem transit. In pulmonibus elassica vi magis aucta de etiam gravitate1ua circulantem per eos sanguinem urget, propellit, promovet M torpidum jam ac motui ineptum ad cordis sontem vivida circum pulsione perducit. Exteriae Vero gravitate sua classicam ejus & expansivam vim in sanguine in aequilibrio quasi servat, intra humores Vero contentus Rus elator virtute sua expansiva solidorum motus excitat, adeo ut mirandum non sit, pro diverso aeris statu & animi & corporis robur vel augeri vel imminui. Sique veterum inprimisque Hippocratis monumenta contulamus, clare paret, aurem sive potius aetherem pro anima illos habuisse: quorsum lpectant loca L. I. de dist. s. 8. animam hominis augeri, sapientis amese, quae ignis ct aquae habeat temperamentum, O libr. de sanitate tu da. calore continetur anima , qua vivi mus. it. Sanguis animam vitiat & L. VI. Epidem. hominis anima semper producitur, id es, vegetaiur i ii e
Ad tinpulsum sanguinis ejusque motum in convenienti aequabilitate conservandum lolidarum partium, quae motus instrumenta sunt, structura non parum com
Sebolion. Partes corporis nostri solidas eκ meris fibris & fili mentis contextas esse, non ignotum est. Multum itaque refert scire, quaenam sit harum fibrarum in constitum dis solidis structura, an ex fibris tensioribus, teneri ribus , solidioribus & compactioribus, aut flaccidis, modioribus. quoque & densioribus contextae sint, squidem illis major vis resistendi & premendi, his vero munor & debilior inest. Neque ignorare oportet, an cor pus capacioribus & paucioribus, vel copiosioribut& angustioribus vasis donatum sit. Nam ex solidorum varia textura & structura illam temperamentorum& motus sanguinis diversam rationem maxima pariepetendam esse, ego quidem arbitror. Et quia varia Lbrarum ratione aetatis, sexus & nativitatis est dispositio, mirandum non est, certas aetates & sexum quoque suos peculiares serre morbos di nonnullos esse haereditarios.
Perpetuis naturae microcosmicae legibus sancitum est, ut ad motuum vitalium justam administrationem moderata & proportionem tervans sanguinis & humorum quantitas & temperius requirantur. Seholion. Ut tunicae vasorum, in quibus fluida circumvehuntur, libere 6c convenienter tum contrahantur, tum ex
pandantur, humores nec in excessia, nec in desectu pecicare debent. Copiosior enim eorum moles ac remitu vasorum elaterem & potentiam systallicam non medi, criter deprimit, unde tardior enascitur progressus, qin deinceps ad stagnationes & corruptiones plurimum confert. Quod si vero deficiunt humores, expanso vasorum fit insufficiens, neque etiam ad minima & capillaria vasa tunicarum, quibus ea inVestiuntur, qua que eorum systallicum motum adjuvant, Pertingere ae continuari potest; quare non mirum videri debet, si pulsus cordis & arteriarum fiat debilior atque robur universo corpori decedat.
Legibus naturae & hoc continetyr, ut sanguis vit libus motibus rite prosequendis aptus eN partibus, quae ejus essentiam constituunt, probe sit mixtus. Seholion. Elementa, eκ quibus vitalis ille purpurei coloris succus conflatur, debentur partim princisio oleoso- sulphureo, partim terreo & aqueo. Horum vero persecta mixtio ac unio in eo consistit, ut tres sere partes liquidi aquei ad unam solidi necessario requirmur , iuemadmodum id apparet in sanguine hominis sani, i lento calore ejusdem evaporatio instituatur. Prinportio vero principii terrei ει sulphurei exacte determinari nequit, eo quod pro diversitate alimentorum &motus progressui ac intestini sanguinis illa ipsa admodum variet. Fluidum autem solido hanc ob rationem praevalere debet, quo tenuissimos maeandros atque ca nates , Ex quibus machina nostra, quae tota hydraulica est, constat, libere permeare possit.
Eadem lex Iraturae praecipit, ut partes solidae sui phurcae , terreae & mucidae aqueis fluidis intime ist
Nisi enim solida cum fluidis intimam inirent socio talem, tacite fluida a solidis secederent & minimi par
tium tubuli necessario obfruerentur. Quo minus ita que haec contingerent, provido naturae consilio mul torum Viscerum, maxime pulmonum & lienis fabri δferme tota ex canaliculis minimis est constructa, buης
208쪽
praecipvh in finem, ut pressone ac in apullii per vase lorum myriades transeuntis sanguinis; partes Iolidae in
minimos globulos discerptae eo meliu I cum tuterlabentibus fluidis per vasa circumserrentur et unde patet quoque ratio, quare textura languinis ex: horum viscerum obstructione vitiata plurimorum morhiorum generationi velificetur.
ordo de lex naturae nostrae microcolinicae postulat, ut temporatus, id est, ab omnibus sadino - sulphureisi mucidis excrementitiis partibus liber S: depuratus languis ad actiones quae in corpore humano sunt decenter praeillandas esse debeat. . Scholion. Qua de causa tam copiosa excretoria organa 8cernun- storia, quae varii generis inutiles de Patatas sbrdes
colatinuo educiant, in animantium cors oribus a si victa natura constituta reperies. Quo pitas enim excr
montitiis sordibus inquinatus est sangu s , co sanitati
Ininus patrocinatur, quin etiam inorboriam de mortis causa fit, unde excretiones ad vitam de sanitatem tueni dam valde sunt necessariae.
ν f. XVIII. i Uitales illi progretii vi de intestini sanguinis motus
ejus sunt naturae, ut optimi fatig inis ec icia perati crasn tandem resolvant, eumque in civ perarum de vitae continiaandae inutilem reddant; opus hinc est, ut continuo inutiles de excrementitiae paries secrerae foras protrudantur , novae vero de temperatae in carum vicem surrogentur.
Seholion. Quibus cognitis iam clarissime intelligitur, cur homo sine lilimentis de sine ex actionibus non diu vivcrede robustus ac validus permanete i ollit: calor enim, qui nonnis intestinus partium. Ianguinis motus a Progressivo oriundus eiῖ , continuo in temseratam humorum crasin agit, quam in excrementa salino-iulphurea, mucida, corruptibilia dissolvit, ut perpetuo no-i Voruin sic hcnignorum iuccorum accessu opus sit. Con-r tinuis itaque ingestionibus atquc egestionibus corpus nostrum corrui tibile conservatur, adeo ut perret ut humores in illud influant de rursus ex eo essiuant. Quare sal lenter more suo Hippocrates ad sanitatem hominis de ut corpus recte sese halcat L .de insio iis f. l a. requii rit, Ut Umnes circuitus 5d exhibitioncs ciborum ac tecrctioncs integrae sint. Pressius autem de specialius idem gravissimus auctor senitatis naturam rcr conVentcntes ingcstiones ec egestiones Lib. IV. s. i 6.describit de sensus hic est : per ingesta humor ad corpus venit O m eo manet, si muridie vero alius ad ipsum accedit, tum Prior ea-Ijditate diffusius o tenuis factus a recenta expelli tir ct rempore graveolens factus una crems errore ct urina exit
copia i esbi inaequalis ct con milis C aequilibris etiamsi
pars quadam si, qua maneat in corpore, lammi tertia die, o novus inruit humor, rursus secedere debes atque Loe modo, stribit, canitas contio re sit r. Et in eodem s. aesciit: humor in corpore manens robur exhibet; ocyti irro addit: si humor pluribus. quam tribus diebus in corPore Permaneat aut alius multi s implens accedat venis calescensibus ae stantibus majus aut minus malum facit.
Dcnique etiam a natura constitutum est , ut, si ianitas conflare debeat, excrci: mes in homine qui non amplius crescit, pondere sint aequales ingestionibus. Scholion. Quae veritas amplitJimi in pathologicis usus experimento salico commode coniirmatur. Nam si corpus
okaina lance quoad eius pondus , & simul ctiam ea, duae trium dierum spatio ex liquidis de 1.lidis ingerit, ex ruminantur, tunc in sano oc laboribus dedito quina ovastitata facile libras aequabunt; si postea rursus pon
dus corporis indagetur, ejus vel minimum accessisse haud deprehendemus; s aliud evenit, plura incommoda sequentur. Ex quo clare intelligitur tantum in sano statu decedere, quantum accessit. Multum itaque refert ad morbos praecavendos de sanitatem hominis indagandam , diligentius ingesta de excreta ipectare, nuin
proportionem inter se habuerint: nam si earn non se r-Vant, certe morborum primordia non procul erunt. Atque revera totius dia tutices cardo in EO Vertitur, ut ex cretiones ingustis bene respondeant.
Per insensibilem transpirationem quae fit excretio, secundum aestorii calculum aliis , quae eXcernuntur, multum praevalet, unde ex linc supprelsa vel cohibita sanitas multum patitur detrimenti. MI olion. Quare non minus vere quam perite I b. I. de diaetas. 3. Hippocrates si investia fuerit ciborum monsura s
lahorum ad unamquamque naturam ni merras , ita ut ex
celssus neque supra neque infra modum fiat, inventa sarie exacte fuerit hominibus sanitas. Ratio quoque in promtu est; namque labor dc cxercitatio corporis egregie sanguinis circulum, adeoque excretionem per uans pii tionem auget de promoVCt.
Quoniam alimentorum seculentiae a selutione atqueeκtractione residuae una cuid lucco superfluo biliolo &copiolo muco per alvinas vias , vigore motus peris altici, continuo dici debent, patet hinc luculentissime, nihil ad sanitatis tutelam aeque necessarium esse ac illum motum in sua proportione de aequabilitate conservare. Ab hoc enim laesi, gravia mala in corpus humanum redundant. Seholion.
Dici vix potest , quantum commodi justa alvi successio, quae a dubita constrictione de expansione motus perissalti i, quem etiam vermicularem adpellitant, unice proliciscitur, ad valetudinum tuendam ge mortios a corpore propuliandos adserat. Accedit, quod huius motus integritas ad alimentorum solutionem, plenior extractionem de ad lucci chylos ingressiun ac inotum per Venas laeteas multum contribuat. Qua de caula optimam salutis suae curam gerunt ii, qui in carum rerum , quae ullo modo hunc ipluin motum contervandi vel labe iactandi aut penitus destruendi facultate pollent , exactam notitiam pervenire allaborant.
Cum homo sere ordinario plus ingerat, quam eXce nat , deinceps quoque structura unius corporis prae altera ad generandam suceorum abundantiam pronior de accommodatior sit, ac demum parum nonnulli corpus . suum laboribus vel alia motionis specie exerceant, hinc plerumque plus sanguinis progignitur, quam ad corpus nutriendum vel motus vitalos aequabiles conservandos est necessarium ; uti de contingere videmus potissimum in semitiis de in viris languinei temperamenti Se spongiosi corporis habitus. Quare summo cum fructu motu quodam naturali si almodico superflui humores cum sanguine etiam optimae notae certis temporum reriodis iii foeminis per menses, de in quibusdam viris per hae
Verbis vis potost ciserri, quam salubres sint ejusinodi excretiones languincar, unde etiam petenda csi ratio, quare ab iis tui b.ui, vel ex vel .emcnti quadam causa cohibitis tanta morborum in corporu legus Proveniat, qua de re insta sullus agendum erit.
Cum vitae de sinitatis ratio maxime in eo versetur, ut in machinam nostri corporis mere hydraulicam de vasculosam humores continuo adfluere inque orbem de circulum ferri dc esiluere quoque dubeant: sequitur Om-
209쪽
nino, ut ii non modo fluxiles, sed & viae atque tenui simi meatus, ex quibus maxime secretionibus & excretionibus dicata colatoria constant, patentes atque aperti esse debeant.. Scholion. Ex quo clarissime intelligitur, quam noxia & sanutati adversa sit sanguinis de humorum crassities atque tenacitas, qua minima vasa, ex quibus pleraque viscera constant, facile obstruuntur. Plurimarum autem chr nicarum passionum sundamentum in viscerum obstructione, quae promte in sciri hestentiam uel etiam corruptionem abire solet, positum vile, nemo Medicorum facile in dubium vocabit. .
Fundamentum itaque contervationis corporis nostri corruptibilissimi in perpetuo assiuxu succorum benigna temperie gaudentium de emuxu sve excretione intemperatorum atque inutilium situm cum sit, iis utique utendum est, quae ad convenientes ingestiones oc eXcretiones iaciunt. I holiou. Praestat id maxime conveniens & moderatus sex rerum a Galeno dictarum non naturalium usus, quarum latur recto de perverse tum sanitatem & conservationem Vitae, tum morbos de mortein debemus; quarum nonnullar, ut alimenta, quies aut mi & corporis, itemque son nus ad generationem de recentiorum succorum cor- rota voltro utilium conserunt, quaedam vero, ut cor Italis e ercitatio ac motus, item vigilia ad inutilium excretionem faciunt. Rur vero de animi assectiones ejus sunt indolis, ut pro diuerenti statu solidas maxime Par tus aniciant, quibus varios motus imprimunt.
Cum rerum non naturalium ad vitam de sanitatem tuendam tam inevitabilis sit necellitas de mors quoque ac morbi inde suam ducant originem, plurimum utique refert. ut quae ex iis, noxia sint Ec morbis progignendis idonea, probe intelligat Medicus eaque a lalutar, bus discernat. Scholion. Quo magis patet, quam utile Medico sit aeris, aquarum , alimontoriam, locorum ci Vivendi generis naturam, vires N proprietates exquisite laosse de quomodo ad sanitatem vel etiam generationem morborum contribuant, qua in re illustri eaeemplo nobis praeivit Hippocrates , qui non sine cura de solertia libros mere physicos de diaeta, de aere, aquis ac locis, de alimento, humido in usu, do flatibus conscriptos posteritati reliquit ; sed haec omnia dc singula, quod ad morborum generationem & quomodo concurrant, sussiori insta doctrina sub divino savore prolhquemur.=. XXVII. Praecipuum quoque eκ sundamentis palliologicis illud est, quod corpus nostrum sit artificiosissime conia fructa machina, cujus omnes partes tam solidae, quam suidae, uti in machinis fieri solet, arctissime inter se connexae sint de coharreant, ut solidae in fluidas de suidae in 1blidas agant, de omnes laesiones ac vitia, sive insolidis sive in fluidis haereant, invicem conlpirent de
Omnes motus mox in consenilim rapiant. Scholion. Quomodo fluidorum ratione temperici & motus lar- solics in solidas musculolas be nervosas parita moXuMileant de harum motus viciosi fluidas in temperio, miκtione Se cra si sua turbent: qua ratione porro gravior quaedam partis nervosae laeso universum nervorum de membranaruin genus in consensum rapiat Se inde etiam rursus fluida alterentur, haec probe cognos eredebet is, qui in pathologicis variorum de laepe insolit
rum syinptomatum rationes Sc causas explicare con tur. Legi hanc in rem meretur nostra Disera. de com
sensiu partium praeeipuo pathologia ct praxeos medica
Mira est consensio de communicatio partium nervo. sarum cum universo sere corpore. Scholion.
Hujus asserti veritas facile patet, si quis consideret, a laesione nerui vel tendinis, v. g. sub infelici venae s
ctione, vel a vespae aculeo, aut a violenta prellione devellicatione nervosarum tunicarum a vermibus, a flatibus, subres, deliria, lipothymias, cpile am, comvulsiones proVenire.
Longe vero maxima est consensio ventriculi & intestinorum cuin aliis partibus nervosis de univerto sere
Seholion. Hanc consensionem inter alia clarissime demonstrat congeries gravissimoruin symptomatum , quae V ne num, quod ventriculi tunicas arrodit, subsequitur, quae sunt partium extremarum frigus cum sudore algido urinae dissiculi s, syncope, convulsiones, tormina atro cia, praecordiorum summae anxietates, spirandi anguiatia, epilepsia; paralyses, inflammatio saucium & deglutiendi dissicultas, inquietudo .& id genus plura. A
que etiam mirifico illo ventriculi cum Iorpore consensu adductus est Helmontius, ut sedem anamae sensitivae in ventriculo collocaverit.
Maxima operationum animalium fluidique cerebri& nervorum cum actionibus vitalibus viget contensio
Gholion. Ita in vulneribus capitis a durae matris punctura vel irritatione vomitus aut motus convulsivi, item sebres oriuntur : sanguinis in basi cerebri extravatatio tandem motum cordis de arteriarum tollit. In membris, quae paralysi tacta sunt, robur, tonus, sensatio & nutritio minuitur , sanguinisque circulus cum pulsu lentior ac debilior evadit. Ad vehementes animi perturbationes v. g. iram, cor validissime palpitat & contrahitur, ut sanguis, perinde ac in febre, per Vasa cum impetu seratur. Terror externas partes constringit, sanguinem circa
praecordia sistit, pulsu parvo, debili Sc ina quali reddito.
Αnxiae diuturnaeque curae Ze meditationes profundiores, tonum dc motum perissalticum ventriculi de intestinorum invertendo, digessionem de egestion m alvinam valde turbant. Pervcrsa quoque phantasiae actio alienum vilceribus imprimit motum. Ita ad aspodium rei ingratae nautea ori .ur Vel vomitio concitatur : ad
conlpectum pulchrae puellae copiose sanguis de fluidum
nerveuin ad genitalia influit a variis impressionibus scelus in utero consormationum vitiari, inter omnes constat. Quod naribus susceptus suaveolens vapor in vehementes convulsiones abdominis viscera adigat, eatque
graveolens rursus supprimat, notissimum est. Εκ quibus satis elucet , quanta sit consenso cerebri de nervorum cum 1olidis de suidis corporis nosui partibus.
210쪽
De Mortis, morborum & motuum morbosorum natura , LegibuS in producendis morbis ac symptomatibus Sc causis morborum.
Uemadmodum vita conservationein corporis animati inque corruptionemproni denotat, a motu interno talid
rum & fluidorum, praelertim circuli sanguinis beneficio pendentem : ita mors est plenaria destructio circuli languinis de motuum in lolidis de fluidis peragendorum Cei tio, corporis corruptionem putredinoiam post le
Seselion. Egregie & mechanice Hippocrates L. IV. de morbis q. Yf. Vitae & moriis caulas ex licat his verbis: Donee vivit homo, venae aperta sinis ct sitisicipiunt O dimittunt humorem. Ubi vero mortuus fuerit, elauduntur O G-rcnuantur. Quas veteres nobis reliquerunt definitiones mortis, quod sit discesIio animatu corpore, vel cessans animae in corpus operatio aut destructio vinculi, quod calido innato ci .m hi nudo radicali intercedit, aut secundum Galenum virium corporis nostri plenarius lapsi is aut destructio iacultatum ob deficientem a corde innati caloris influxum : cas non latis perseetas & adaequatas
esse, Peripicacior quisque facili intelligit neeotio. Illa
enim ignorantiae vocabula, ut anima, caliclum innatum se humidum radicate, quae pro causis allegare vel cri s placuit, realem de s iam cientem mortis conceptiam, ex quo aliquid demonstrari pollit, intelleetuitiaud sane Osserunt, quod realis definitionis proprium HIb debet. Attamen illae veterum aberrationes jure meritoque excusandae sunt, quia pulcherrimum illuci circuli sanguinis in entum eos prorsus latuit, quo cognito scimus nos utique, quod sublato languinis ad partem vel universum corpus influxu liberoque refluxu prorsiis intercluso, non modo ejus sunctiones penitus cessent, sed de in praetentaneam corruptionum atque putredinwm s rotabatur.
Plenaria systoles & diassoles, quae in corde ic arte riis viget, exstinctione, & toni ac roboris fibrarum omnimoda remissione, sanguinis motum & progressum
non modo deficere, sed de in momento cogitatioi .es, sensu in , calorem, vires & robur, item respirationem artuuinque motus perire, certar indubiaque experiuntiae tessimoniis quotidianis edocemur. Seholion. Neque vero syncope, quae duntaxat cessatio motus cordis & sensu inis temporaria est, in qua etiam cogitationes, tensat iones, vires & motiones ad ten pus pereunt , cum morte , quae est destructio motuum omnimoda, ut non revocari amplius queant, confundenda est. Quare sibi maxime caveant Medici, ne soletiori syncope correptos Pro mortuis habeant, cujus rei inselix olim exemplum, ut sertur, edidit instaurator ille anatomicae diiciplinae, Vestius, qui ad mulierem hystericam, quae mortua credebatur , dissecandam accersitus, adeo se negligenter gessi, ut noVaculam in corpus adigeret; verum illa motu & clamore se vivam mox ostendebat; quae res optimum virum invitum ac detessabilem teddidit, de in calamitates acerbas conjecit.
Non desunt indicia, quibus vera mors in ejus imagine , nempe syncope, diicumitur. Sebollam Interdum paulo diffi filius est vere mortuos a veheia mentiori syncope correptis distinguere, quia tam lenis saepenumero aeris alternus motus, cordis quoque agitatio de sanguinis curtiis tam subtilis est, ut vix ac ne viκ quidem in lenius incurrat; sunt tamen certi momtis indices omnium membrorum frigiditas & corporis gravitas; sique ad sorte sternutatorium naribus admotum nulla sentatio conspiciatur, neque in cordis regi ne aut in collo, ubi carotides sitae sunt, vel minima quaedam motio obtervetur, aut in speculo ori admoto nulla macula oblectetur. In certissimis autem mortis signis incipiens corruptio habenda est.
Mortis ratio formalis 8c adaequata non unice in cor ruptione vel putredinc quaerenda est ; haec tamen saepius tanquam causa proxima, potii limum vero tanquam esse his moriis praesto fuisse deprehcnditur.