장음표시 사용
211쪽
SehsIion. Illud quidem certissimum est, corpus vel partemetu. mortuam esse, quae putredine tacta est, utpote qua prorsus mixtionem & structurain destruit : at vero haud quaquam sequitur, corpus non esse mortuum, ubi putredo non deprehcnditur. Hujus adserti veritatem quotidiana confirmant exempla eorum , qui violenta morte ex transfossa nobiliori parte, ut corde vel vale maiori aut cerebri parte inferiori, aut intenslsimo stigore moriuntur. Putredo enim non proxima ratione ab extinctione motuum machinae nostrae dependet, sed est potius diuturnioris quietis, nec non atmosphaerae calidae humidaeque in corpus multa hum, ditate porsusum agentis productuIn. s. U. Proxima cum mortis causa in plenaria cordis &sanguinis quic te consistat, sequitur sine, ut omnia ea inserendae morti iuniciunt, quae syssolen atque diastolen cordis, sanguinisque circularem motum, ex toto
Genuinas mori s caulas quicunque paulo altius a . motus cordis Sc circuli sanguinis causis derivant, hi recte sano agunt. di am quo posito ponitur vita, hoc sublato eadem etiam tollitur.
Ad machinam cordis movendam sanguinis per vasa& fluidi tenuissimi per nervos, itemque aeris in pulmones ingressus requiritur: quare statuendum est, quicquid i inguinis ad cordis ventriculos ec fluidi per nervos ad catas librosam et allicain compagem adfluXum cohibet, oc aeris ultim intercipit, id inter certis limarmortis cautas reserendum esse. Seholion.
Ex physiologicis repetendum est , nervis omnibus, qui ad cor abeunt, praecisis crius motum tolli, de diastolen cordis, a sanguine adfluente laetam, este syst les, & systolen rursus diastolus causam: sive cor nam vere sanguinem de a sanguine quoque moveri. N tandum quoque hic est, miram esse in corde fibrarum fabricam, quae vi lita elastica I russionem sanguinis mirum in modum adjuvare Valent.
Vehementior apoplexia, quae a sanguine eXtraVasato eκ plexu choroidco in ventriculos cerebri irrumpente nascitur, nec non fractura vertebrarum colli, fraesentissimae mortis causae sunt, quia fluidi ex ccrebro vel spinali medulla per nervos ad cor & viscera liber influxus intercipitur.
Sanguinis ex vertis immodica cflusio , polyposum concretum ostium vasis in corde claudens, aerisque interceptio mortem prauentissime inserunt. Seholion. Patet jam ratio, quare vasorum majorum insignia vulnera, itein sustocatio in aquis, strangulatio & aer, ob contentas in eo tenuistimas sulphuris de carbonum cxhalationes, eX pansiva virtute sua orbatus, celerrime homines necanui iacultat in habeant.
s. X. Si cordis substantia, praesertiin ad cavitates penetrante vulnere laesa sit, celcrrime mortem insurri necesse est. Sehohon. Id non tamen eam ob caulam evenit, quod sanguis effluat, sed quod etiam machina illa motoria, cu- Ius beneficio fit impetus & compressio, non amplius integra, sed destructa sit. I. XI. Venena penetrantioris causticae indolis, & morsus
ac ictus animantium non alia ratione celerrime perimunt , quam quod omne genus membranarum & ne volarum paritum graviter convellendo, universiim aequilibrium motus lolidorum de fluidorum invcrrunt lecordis quoque & sanguinis cursum liberum sumatninant, atque in Antriculo states sphacesolas & inflammatorias producunt.
Alia tenui sulphure vaporoso narcotico necant, quo fluidum in membranis & nervis mobilillimum contaminando cordis de aliorum solidorum systolen cic robur
Praeter violentas has mortis causias sunt adhuc alia naturales, quae nnonem in morbis inscrunt, inquiret dae : α inter has atonia nimia partium tolidarum, eκ
qua stagnatio, quies humorum plenaria dc putrudo nascuinur, principem sibi locum vindicat.
In corporibus morbo extinctis ordinario extrava tiones sanguinis vel teri corrupti in thorace, in capite M abdomine; vel viscera putrida, sphaceiosa & foetida deprehendimus. Sebolion. Notatu perquam digna eli observatio. quod violenta morte perein i sine ullo foetoris de putredinis sentu dii- se, entur; quos vero morbi vehementia oppretiit, in iis scinper sero in disiceitione insignis foetor, putredo at que corruptio sese osserunt.
Mortis, sive violenta sive naturalis ea suerit, causae semper in dimeti cadavere reperiuntur. Seholion. Lerenda hac de re est nostra diisertat :o de generatione mortis in morbis, in qua plurima attulimus eXempla & observationes cadaverum certis morbis desunctorum & dissectorum, & ostendimus, vel extrav sationem humorum, vel corruptionem au polyposas concretiones suisse repertas. Cavendum tamen maxime est , ne causas mortis pro morborum causis habe mus ac Venditemus, quod plures sacere adselent Medici , qui adstantes sallere volunt, proponendo, mombum ob tantam vehementiam laesion is, quae cernitur, non potuisse stinationem recipere. Mors enim utique non fit sine causis evidentibus & manifestis, sed lite non statim caula morborum, sed potius harum csseclussunt. Id ero in qliaestionein venit, an non calatae, quae morbum intulerunt, tolli adeoque morbus sanari cauiaeque mortis illae, quas secantes deprehindunt,
Porro mortis ex morbis caula similiaris admodum est putredo viscuris vel partis intra corpus progenita, quae celerrime ex insanam atoriis fasibus in acutis, exsanguinis vero oc humorum itagnationibus in chron, cis producitur. Scholiou. In hujus adserti testimonium allegamus anatommeorum, qui morbo sive acuto sive chronico interierunt ;quae licet instituatur paucis a morte horis, tarnen foetidillima intus corruptio subinde ostenclitur. Vel enim vilcera ν
212쪽
viscera, ut ventriculus & intestina, ex parte aliqua; aut omentum, lien, hepar, uterus si aceto correpta cum summo foetore sunt, vel aqua aut pus studi odoris in cavitatibus stagnat, aut apostemata, quae pus continent , hinc inde .deprehenduntur : aut in capite languis vel humor extravasatus putresaeius cernitur. Εκ quo conficitur, putredinem vilceris internam esse se quentissimam mortis causam; & putredinem quoque universi corporis mortem insequi : quo magis mirari licet praecipitum quorundam adsertionem , quod sph celus sit res rarillima, adeo ut ex centum mille hominibus vix unus eo intercat: quum potius dicendum sit, o centum mille vix unum dari, qui morbo pereat, ubi non sphaceloia cujusdam partis internae corruptio
Putredo vitae est inimicissima, quia non modo omnes vires, quibus moventur lolida de fluida, aufert, sed & strueturam atque mixtionem corporis perutus dissolvit. Seholion. Putredinis ea est indoles, ut celerrime sese diffundat& vicinas partes in similem corruptionem conjiciat: deinde, ut vires brevi tempore omnes prossemat, id quod conspici 1nus in iis, qui ex cancro eXulcerato laborant, aut sphacelo in parie quadam extema corripiuntur.
Puttedo vires & tandem quoque Vitam adimit, quia foetore suo corruptivo purissimam illam sanguinis defluidi ne ei subitantiam, quae robur, tonum, motum cordi, fibris elasticis de reliquis lolidis partibus conciliat, inscit atque depraVat. Scholion. Repetendum hic erit, quod supra tetigimus, fluidum, quod in cerebro separatur, ex sanguinis sit btilissima parie sulphurea, aercO- aetherea, motum maxime faetere atque gubernare in corde die aliis lolidis partibus oexistentem.
Omnis itaque morbus, qui corpus brevi tempore in putredinem conjicit, vires oc vitam facile destruit, de ob id summe malignus habes .
Hujus rei testes sunt febres pestilentiales, petechiales
M aliae epidemicae & exanthematicae malignae, quae plerumque ex mi almate, quod ad celerrimam corpus disponit putredinem, nascuntur. Si vero lentius pro
cedit Corruptio putrida, & magis in lympha, quam
sannuine residet, ut in scorbulo, lue venerea : tametsi non vitam statim auferat, tamen lassitudinem summam
relinquit; quin imo ex praesenti Virium prostratione mali nnitas & periculum morborum semper auiimari
Putredo mortifera in morbis ex stas & quiete sanguinis omnimoda, sive ejus circulo penitus lublato,
'D Seholion. Quamdiu sanguis per vasa circumfertur, nullus seetor vel putredo Oblematur: simul ac autem firmiter eonsistit & motus progressivi expers fit, protinus mors naetium sue sphacelota corporis corruptio producitur. Recte itaque Hinocrates Lib. II. de morbis s. 8. amo u ct calore sanguinis vitam, ab ejus vero congelaseeluia O quiete mortem dilacide expIanat.
Itaque princeps & praecipua medentium intentio esse debet, ut in morbis omnem stasin & maiorem ac ple
nariam quietem sansuinis avertant, ne mors inde te quatur : quod fit, si virium conservatio maxima medentis cura atque intentio sit. Seholion. Patet hinc amplissimus analepticorum, & quae moderate sanguinem Ze transpirationem movent, in acutis & malignis morbis usus, & quam noxia sint ea, quae motus sistunt atque vires infringunt, cujus generis sunt purgantia, sanguinis milliones, perturbationis animorum, omniaque anodyna & optata, quibus nihil in hisce morbis perniciosius est, quia horum ulu tristissimam mortem acceleratam fuisse, tristissimis aliquot exemplis edocti sumus.
Mors, quae morbos sequitur, vel ex nimia virium desectione, vel ex spasmo praecedente producitur. Seholion.
In febribus continuis excessivus calor, assiduae Vio liae, diuturna cibi abstinentia, mulina malignum sanguini admixtum benignorum succorum ipsiusque lan
guinis nativam crasin penitus destruendo, omnes vires , quibus lolidorum de fluidorum motus conterVA-tur, adimunt, unde incipit sanguis in hac vel illa pa te, praesertim in cerebro vel etiam pulmonibus aut abdominis aliquo viscere, ventriculo vel intellino quies cere, putrescere, atque cordis di arteriarum lystolen tollere. Innumera amerre possem exempla , ubi aegri morbis acutis valde debilitati, paulo longius in erecto situ existentes subitam die inopinatam mortem sibi ac
cersiverunt et squidem in hoc situ difficilis est sanguinis
a corde propulsio, quae ob nimis languidum cordis in
tum , si cessat vel non sufficiens est, liquidi nervet in
cordis fibras influxus etiam cessans plenarie cordas minium aufert. Quare non sine ratione Hispocrates Lib. Pr notionum s. q. in omnibus acutis morbis malum pronuntiat ,s aeger erectus in morbi vigore fedeat. Deinceps haud infrequenter nam s in vigore ac statu febrium acutariam a sanguinis, propter rigorem cie spasmum in UXtrum is partibus, sit pervcnienti congessione in cere
bro, valde ob vim morbi imbecillo , producitur, PK quo si non per narium fluxum prorumpit, testatemsiasin vel inflammationem meningui in & conVulsi nem producit. Pelsimum itaque & leiliale est indicium, si, praesertiin die impari, quo secundum adlu tum Himocratis Lib. II. Epid. S. III. de testante cX- perientia plerumque mori solent acute subricitalites, in Variolis, purpura alba, petechiis Se aliis epidemiis acutis de malignis rigor accedit cum urina tenui, dc sine stillicidio sanguinis mentis emotio se i ur. Recte enim habet, quod Hippocrates in Praenotion. Coac. in acutis rigorem, corpore jam debili, lethalem observavit. Inde etiam ratio quam prompte elici potest, quare
ungues nigri, digiti frigidi & contracti, labia inversa
frigida, aures frigidae contractat, tempora collapsa mortis imminentis signa sint.
Virium in senectute ordinaria est desectio & omnibus hominibus , ut ut temperatissime secundum praecepta saluberrima viventibus, mors inevitabilis est. Seholion.
Licet homo purissimo aere, qui pabulum virium &spirituum est, fruatur, & benignissimae indolis ad pondus alimenta adsumat; optima etiam adst mentis tranquillitas : tamen extrema sentctus & vires & vitam aufert. Quare non In fluidis, sed in solidorum structura, quae sub artatum decursu valde immutatur, horum enectuum causa quaerenda erit.
213쪽
Fibrarum & membranarum nimia soliditas & durities, atque canalium angustia genuina de mechanica virium de vitae desectionis in lenio consectis causa vi
Scholion. Perpetuae observationis est, fibras te membranas, EX quibus compages corporis nostri maxime vasculosa consistit, eo duriores densiores fieri, quo annosiora sunt animantia; unde etiam eorum carnium valde difficilis est coctio. Neque vero anatomes peritum latere
potest , liquida praestantissimi usus ad robur & motum
per capillares le tenuisIimos canales in cerebro secerni de per membranas ac nerVos filirari. Notum quoque porro est, tenuissimum de valde activae indolis excrementum per iii utaneos minimos tubulos foras ejici. Durioribus itaque & densioribus, sub decrepita aetate, redditis membranis , quae formant hos canaloe, hi angustantur vel plane clauduntur, ut nec liquida laudatissima ad motum ac nutritionem libere, de quantum satis est, influere, neque excrementitia Diuuere possint. Non mirum hinc est, & sensoriis de motoriis organis suum robur atque potentiam movendi subtrahi, 8c bonos alias siccos excrementitiis sordibus depravari. Unde nutritionem in lenibus perire, vires deficere dc multas impuras sordes in corpore accumulari necesse est, quas necessario tandem sanguinis Sc humorum stagnatio Sc quies excipir. Cuin itaque manifestas de in solidorum conformatione sundatas habeamus moriis in senibus caulas; concidit utique frivola eorum opimo, qua moriendi necessitas in animantibus animae, cui limites operandi a Deo praescripti sint, adscribitur.
Homines habitus corporis spongiosi mollioris , repleti de qui angusta, exilia de copiosa vasa obtinent, facilius moriuntur atque ex morbis dissicilius convalescunt, quam macilentiores de qui ampliora vasa habent. Seholion. Hanc veritatem sua auctoritate quoque corroborat
divus Senex in aph. qq. s. a. Rationem is facile inveniet , qui considerat solidis 8e tensis fibris plus roboris de potentiae motricis inelie quam laxis & per Vasa --plioris diametri languinis cursum liberiorem de per angustiora dissiciliorem esse, unde in his stases de stagnationes, mortis procreatrices, frequentiores Sc pericul siores sunt.
De morborum ct Ompromarum natura. I. I.
Corpus humanum multis mutationibus, quae sanitatem, imo vitam deliruunt, obnoxium est : itaque harum mutationum naturam dc causas scire oportet medicum, cujus ossicium est, mortem avertere de sanitatem reparare.
Morbus a nonnullis definitur, quod sit mutatio status naturalis in praeternaturalem. Seholion. Definitio haec est nominalis, quia tantummodo explicat nomen morbi, non, autem ipsam rem & causam, in qua illa mutatio consistat. Et liiijus indolis lunt quO-que a vineribus plui es allatae definitiones morbi, quod vi Iicut sit afluctus praeter naturam, vel constitutio praeternaturalis,sive alteratio stabilis quae vitiet vel laedat actiones. Quo spectant Etiam illae recentiorum, quod morbus sit moriendi conatus vel symptomatum complexio. Neque nobis haec arridet, quod omnis morbus sit molimen sive extraordinarius motus a natura lusce' tus eum in finem, ut, quod corporis mixtioni adve sum est, per motus ejiciat atque a morte sive corruptione praeterve . Etenim obscurissimum vocabulum n turae oc ejus molimen salutare est, neque hac ratione concipi potest, cur morbus in mortem saepius terminetur , vel dispositionem ad alios morbos pejoris saepe imdolis relinquat.
Morbus rectius sic definitur, quod si magna mutatio de turbatio proportionis 3c ordinis motuum in soludis de fluidis, cum vel nimis accelerati vel retardati in universo corpore, aut in certis partibus sunt, juncta cum insigni laesione secretionum, excretionum de aliarum lanctionum corporis animati, tendens vel ad eius salutein aut interitum, vel ad pravam partium ad alios morbos dispositionem. Scholion. Haec definitio, quae morbos in genere, seu potius statum morbosum a sano deflectentem, explicat, realis est, utpote non modo rationem ejus formalem, quae laesiodi depravatio actionum est, sed insuper ejus genesin ac proximam de continentem causam , quae est mutata proportio motuum in universo corpore vel ejus paretibus, complectitur Se effectum morbi in corpus declarat.
Uti sanitas est integritas actionum corporis de an, mi , ita status morbolus utique in laesione de depravatione actionum , quae ad corpus dc animum spectant, consistit,
Non quaecunque levior de transtoria sunctionum laeso statim pro morbo haberi debet, sed stabilis cie
quodammodo persc cratas requiritur. Seholion. Cum nemo mortalium persecta, constante de omnibus numeris absoluta facile gaudeat lanitate, propter innumeras res, quibus homo utitur de quae eam mutare
atque adfligere possunt; ideo non qui1que levior sanitatis desectus aut laesio actionum pro morbo statim haberi debet,sed ea tantum causa quae aequilibrium de Ordinem motuum in Elidis de fluidis machinae valde turbat atque pervertit eaque stabilis est, causae verae mor-bificae nomen sibi vindicat. Quia vero ejusmodi causae
rariores sunt, quae Omnem motuum ordinem inverte re queant, ideo fit, ut homines non tam frequenter per
In omni morbo vel tactiones vitales, ut virium robur, pulsatio arteriarum, respiratio sanguinisque circulus; vel animales, ut sensuum exercitium, moius membrorum arbitrarius, item somnus de vigilia, mentis vigor de constantia; vel naturales, cujus generis sunt appetentia, digestio Sc apta per alvum, urinam dc peripirationem sordium excretio, vitio quodam laborant de depravatae sunt.
Εκ actionum harum majori vel minori turbatione Seperversione morbi utique de causae laedentis magnitudo aestimanda venit. Scholion. Nam sicut essectus semper proportionalis est viribus suae causae, ita vehementior turbatio functionum comporis animati causae morossicae vim ac Fotentiam manifestat.
214쪽
De morborum & symptomatum natura. 163
Ut moderatus, liber & aequabilis sanguinis & liquidorum cursus, a proportionata ilidorum in universo corpore, quae impellunt Ze recipiunt fluida, systole &diastole sve constrictione & relaxatione ortus, sanitati de proportionatis secretionibus patrocinatur: ita immoderatus, impeditus Se inaequalis sanguinis & liquidorum cursus ac circulus ab improportionata solidorum v ct universi corporis vel certarum partium systole vel diastole improportionata sive imminuta vel nimis aucta contractione & relaxatione natus, turbationem sunctionum corporis esticit de morbum sermat.
s. IX. Motus itaque solidorum & fluidorum valde imm
tali , ratione proportionis suae vel nimis deficientes vel nimis excestivi, proximam & intimam morborum causam, qua posita ponitur Se qua sublata tollitur morbus, constituunt. Seholion. Quemadmodum in macrocosmo omnes, quae contingunt , mutationes a motu pendent: ita etiam id fit in microcosmo. A motibus enim dependet vita, a motibus quoque sanitas provenit, motus quoque graViter laedunt de adiiciunt homines in morbis : motus quoque ejus sunt indolis, ut dei trucre corpus de mortem in-Drre valeant. Iidem in ipsis etiam morbis id beneficium corpori praestant, ut lanitatem amissam reparent& laesiones a morbis factas emundent. Veteres, cum in explicandis rebus medicis, quippe ignoto sanguinis circulo ad lolidorum vel fluidorum motiones non relpicerent, lea tantummodo conceptibus circa materiae copiam, temperiem, facultates, variasque ejus conditi. nes inlia remit, utique nihil solidi vel demonstrativi in Fathologicis adferre potuerunt. Testes sunt eorum libri dogma tici, quorum maxima pars, ubi caulae morborum vel symptomatum adserendae erant, figmentis enarrandis oe Guantum fieri poterat, incrustandis consumitur. s- .X. Motus fluidorum in machina nostra duplicis potissimum generis in statu morbosis observantur. Vel enim sanguis es reliqua fluida a centro ad peripheriam, sive ab interioribus ad exteriores partes moventur Zc propelluntur : vel a peripheria sive ambitu corporis de partibus extremis atque eκternis sanguinis Se fluidorum motus acl. interiora corporis viscera dirigitur. Seholion. Motus, qui ab interioribus ad exteriora tendunt, non adeo naturae insensi sunt, sed salutarem saepe effectum relinquunt: praesertim, si fuerint aucti Sc intensiores, quoniam excrementitiis lordibus h corpore eliminandis inserviunt; posterioris vero generis illi, qui introrsum Vergunt, oeconomiae corporis nostri admodum
inimici &-ιξοχην morbosi dicendi sunt, quoniam in se nunquam, nec nisi per accidens utiles evadunt ;& sub horum etiam vehementia totus vitalis corporis nostri mechanismus destrui solet.
Si sanguis cum magna celeritate & impetu, beneficio systolus cordis de arteriarum intensioris di valde auctae, per universi corporis canaliculosam compagem servit, motus hic dicitur febrilis, idemque ex immoderato calore Sc celeritate pulsuum dignoicitur.
Si nimia fit contractio selidorum membranaceorum inque primis durae matris, concitatissime fluidum ne veum in membra, quae motibus Voluntariis avicultant, influit atque inde vehementior dissenso, tractio, constrictio & agitatio mulculorum persi itur, qui motus epilepticus dici solet.
Motus perissalticus, qui in reciproca & blandiori eo tractione de dilatatione consistit, atque in canalibus EX cretoriis majoris vel minoris diametri locum habet, nimis auctus & citatior redditus excretiones alvinas Scquae per transpirationem, ser urinam atque per ductus hiliarios fiunt, promovet ia auget.
Glandularum conglobatarum, quae elatere suarum fibrarum lympham impellunt ejusque I rogrcssum s er Vasa lymphatica promovent, motus systallicus auctus celeriorem lymphae, vel etiam salivalis laticis, progressum atque excretionem efficit.
Quandocunque in partibus corporis, sive fibris mus- culosis sive membranosis ac nerveis eae corstent, lyltole sive contractio intenditur, hic motus vocari tolerspasmus.
Spasmus est vel universalis vel particularis. Ille a
partibus extremis vel remotis incipit ει tot iam lyneu .a librarum carnearum atque valorum, quae CX membra nis nerveis cic muscularibus contexta 1un: , assicit. Et talis quidem motus niaxime obtervatur in princili io ἔL
brium intermittentium , item in I li rin is chronicorum paroXylinis de actetibus spasmodicis; atque rigore, horrore, frigore, contractione externi habitus, incerna ero anxietate, & in arteriarum pulsu duritie ac Gebblitate sese manifestat.
Si quando spasimus, a partibus extremis initio sumto, membranas exquisitae sensationis, inque primis cerebrimeninges & nervos in consensum trahit, in epilepsiam transit: si vero tantum nervorum illa paria occupat quae ad certas paries abeunt vel ex spinali medulla prodeunt, motus tantum convulsivi emicare selent.. Scholion. Atrociores insantum ex intestino dolores, vel qui ex dentitionis difficultate fiunt; quandoque etiam in adultis immanes dolores intestinorum, aut qui calculo Vel cardialgiae junguntur, in epilepticos motus non raro
transeunt. Quin imo videmus morbi sacri Iparoxythios saepissime ab extremis partibus, nempe pedum digitis oriri; alii testantur, primum accedentis mali tensum in intesinis se percipere, hinc illum per spinalem medullam
usique ad caput penetrare, ubi membranas tandem cerebri occupantes motus in epilepticas contractiones easdem adigunt. De cerero in partibus internis quasdam convulsionum species dari, id colicae, tulias, asstimata convulsiva cordisque palpitationes, nec non vomitioncs& singultus vehementillimi satis planum atque testatum
Spasimi, qui certas tantum nerveas & metv.branos aspartes corripiunt, dolores pariunt, de hi pro diversitate partium, quibus inlident, varia tortiuntur nomina. Soholion. Dolor, qui in tunica ventriculi vel ejus orificioru nervea sedem habet,cardialgia; qui in intestinis,dolor ilei vel colicus Vocatur: qui in membranis capitis, cephalalgia, hemicrania, cephalaea audit : in intestino recto dolor hamaorrhoidalis lese oneri: in articulis sodagra, chiragra, dolor iiuuadicus, gonagra iuunalia acior nant zidum s
215쪽
aciem, si membranis costarum insidet, pleuritis spuria; si musculorum membranis inhaeret, dolor rheumaticus adpellari solet.. ' g. XIX.
Spasmus , qui summam cutim & sub ea delitescentes excretorios tubulos adprehenclit, horripilationis quodam sensu percipitur, unde tubuli occluduntur , transipiratio cohibetur de excrementitia materia verius interiora repellitur.
s. XX. Spassica intestinorum confrictio non modo satus concludit eorumque exitum praepedit, scd & alvum constringit Sc sordium excretiones, quae per eam fiunt, cohibet. In duetibus urinariis si consistit, urinae em Xus vel cum dolore fit, vel saepe prorius intercipitur, aut saltem valde dissicilis redditur. Canalium , qui bilem ex hopate in duodenum vehunt, per spatinos coimsrielio bilios liquoris ad intestina descensum impedit, unde ob bilis ad vasa lymphatica regurgitationem icterus prompte gignitur.
I. XXI. Nulla pars tam gravibus stricturis spinicis patet atque obnoxia est, quam ipse ventriculus cum intestinis , quia horum vi lcerum canales ex membranis valde ner vosis acutaeque sensationi maxime idoneis contexti sunt. SHoliou.
Clarissime hoc apparet in assectibus colicis, hypochondriacis, hystericis, variisque chronicis & spasmodicis morbis, quorum primaria sedes & quasi campus, ubi morbus tyrannidem suam exercet, est in ventriculo ac intestinis. Et quia his partibus ingens consensio,
Propter communem nervum intercosialem, cum capi
te , cum pectore, renibus, hepate & aliis nobilissimis partibus intercedit; hinc tanta symptomatum multitudo Sc vehementia affectibus t palmodicis jungi ibi ei.
pleihora atque cacochymia, multarum, inque primis chronicarum passionum foecundae genitrices, nescuntur.
Μotus solidorum & fluidorum in morbis valde imis mutati laedunt & turbant functiones corporis nostri v riis modis : Ee hae sunctionum laeviiones vocari vulgo solent symptomata. SMolim. Ingens confusio apud auctores morborum & symp- tomatum reperitur, dum plures morbos pro 'mptomatibus, & symptomata pro morbis habent. Ex quo intelligas, eos Veras utriusque rei notiones animo non concipere nec modum, quo singuli producuntur morbi , satis recte indagasse. s. XXVIII.
Symplomata duplicis lunt generis : vel enim I m tibus morbosis immediate & proxime fiunt, vel demum ex aliis concurrentibus causis producuntur: illa quidem symptomata morbi essentialia, haec secundaria
Seholiou. Ementialia sequuntur pressio pede ipsum morbum, seu potius motus morbosos speciales, neque possunt divelli aut separari, unde etiam certa morborum, ex quibus illi dignoscuntur Ze invicem distinguuntur, signa atque indicia praebent. Ita febris, quae motus lolidorum ac fluidorum nimis acceleratus est, symptomata sunt immodicus corporis calor, sitis inexhausta, vigiliae assiduae, virium Sc succorum consumtio, appetitus dejectio, respiratio auctior, urina rubicunda: nam haec omnia sunt fructus effectus nimis accelerati sanguinis circuli. Simili modo inflammationis symptomata, eκ quibus ea cognostatur, sunt partis affectae dolor, tumor , rUbor, ut rivum vehementior pulsatio: quia haec omnia a denegato sanguinis libero circuitu , propter ejus in vasculis nasus vel partium nervolarum 1tricturas, necessirio proveniunt. Quemadmodum nimia solidorum contractio atque in ensior systole, sive spasinus, plures morbosas adnic-tioncs parit: ita etiam lolidorum languidior de debilior stilole, sive laxitas de resolutio eorum nimia, &ad movendum impotentia, quae Graecis atoniae nomine venit , iunctioncs oeconomiae nostrae corporeae valde laedit atque immutat.
Quantum systole intensior motum fluidorum accelerare valet: tantum atonia eundem , vel in universo corpore, Vel in certis tantum partibus, impedit atque
Uti spasmus, ita etiam atonia est vel universalis vel particularis. Illius exemplum in summa virium pro-itratione se maxime in animi deliquio videas: haec vero, quae certas tantum partes obsidet, in morbis maxime chronicis atque haereditariis conspicitur.
Ex motu liquidorum impedito & retardato decubitus
humoriam, insarctus, obfructiones, indurationes, item corruptioncs Vascerum fiun. adeoque pervicaces & chronicae passiones ex nimia atonia partium progignuntur.
Sanguinis & humorum circulus tetardatus valde disponit corpora ad morbos ; quandoquidem exinde limmores valde spissi, impuri Se copiosi evadunt, ob retemtus in corpore multas excrementitias Partes, quas evacuationus rite atque ordine hentes excluderent. Sic
Symplomata secundaria non immediate ex priori morbo, 1eu motu morboso, sed ex alia causa superveniente, pronascuntur. Soholion. Horum symptomatum exemplum praebent Ventriculi aut meningum vel pulmonum inflammationes febribus acutis vel etiam exinthematicis, variolis, morbillis
in earum statu demum supervenientes; nam sine illis prior morbus consstere potest. Sed hi, si aeque rem aestimes, distineti a priori illo sunt morbi & motus morbosi , in aliis etiam pinibus residentes : quia vero effectus & producta sunt prioris morbi, symptomata jam v cantur. Nihil in nostris regionibus solennius est , quam ut febribus acutis,item variolis & morbillis demum in fine purpura rubra vel alba,saepissime funesta, superveniat: quia, ut mihi quidem videtur, excrementitii succi, ex ipsa sanguinis lubrili dissolutione geniti, atque ob cohibitam diutius alvum in intestinorum latebris occlusi, in humorum masiam postliminio recipiuntur, de haec pessimae sane indolis exanthemata cum sebrili insultu suscitant.
Neque symptomata morbis supervenientia confundi debent cum aliis affectibus, qui demum sublatis morbis prioribus subnascuntur. Se Iion. Ita ex quartana non raro hydmps, ex haemoptys phthisis,ex tertiana intermittente asseelio h3 pochondri ca & melancholica vel colica spes nodica; ex variolis
216쪽
De motuum micro cosmicoruri legibus & effectibus &c. 16s
& morbillis abscessus, ex pleurinde empyemata pulmo. f. III.
nuin prodeunt. Motus enim morbosi eius lunt indolis D. . , . , . n Vm uincia G Prima itaque lex hydraulica microcosirruca haec est 'atoue ingenii, ut non modo sanguinis oc fluidorum cra ant, ii in . n a L n .
multum laedant, destriunt vel labefacteot, unde quim curauim impudiant atque eum sicile, ob tantam imbecillitatem partium, indeque eX- η Dialiscretiones debiliores redditas, nova materia novorumque semes morborum producitur. Neque vero inst Inaequalitas circuli sanguinis in eo posita videtur, ut quenter etiam ex perversa prioris morbi ab imprudenti ad partes spasino affectas & constrictas ,minor sanguinis copia, ad alia vero inque primis vicina aperta asa major, quam convenit, adfluat & irruat. Hunc sanguinis inaequalem progressiim pulchre & dilucide sa- . tis jam suo tempore notavit Hippocrates Lib. de statibus I. ai. his verbis : prohibetur farininis cursus atqtae alio quidem loco consistit, alio lentius penetrat, qua sano insciualitate transitus sanguinis per corpus facta omnige
Hac tu ualitates per omne corpus contingunt. EX uno
enim canale continuo machina nostri corporis hydraulica construicta cst, qui, pro disserenti fructura, dixem sa accipit nomina, ut vel arteria vel vena vel vas lym- medico tractatione, dc ob materiam morbificam relictam, novi & subinde pejoris notae morbi pullulant.
Ex symptomatibus maxime, secundariis superveniem tibus, morbi vis atque vehementia judicanda est. Suiolion. Siquidem effectus testetur de sua causa, quae ut plurimum latet ; ex symptomatibus Laero, ceu efiuctibus dignoscitur. Quo maior itaque cst symptomatum mor-
s perveni : ui F'Vδηψ'I' P phaticum, vel excretorius tubulus, vel glandula nomiculi ille morbus habet Est itaque boni ac rerixi m*dy si I liue liber ssuidorum cursus luno loco si Le in prudenti prognos, forma inda, uevi ypiδ ς λ ς Mees: est ut in altero inaequalitas progres ratione adornancia ij mpium una rationes atque. ge- ni uni Se enectus quaesiuistimo studio CXpendere. s iv Quo major est spasmorum, qui vasa coarctant, vehementia , & quo latius illi sese distundunt atque ad ampliora vasia exporriguntur: eo copiosior de impetuosior ad alias Ela remotas partes fit sanguinis appulsio, transi latio te congessio. Seholion. Hujus theorematis veritas nititur hoc axior ate , quod caiia semper viribus silis proportionatum M ada quarum effectum producat, quare validior spasmus validissime etiam liberum singuinis cursum impedire, Mad alias partes eum translerre deber. Fundamentum quoque haec nostra thesis habet eximium in hydraulicis. Nam fluida, certo velocitatis gradu per pliares tubulos aequaliter decurrentia, tanto majori velocitato per apertos seruntur, quanto magis per obstructos tubulosenluxus impeditus fuit. . . .
s. V. Varia eaque satis gravia sunt symptomata, qua' ab intercepto alicubi sanguinis motu ejusque majori ad alia loca ad luxu subnascuntur.
De motuum microco semicorum legibus re esse tibus in producendis morbisqOm-
M Ctibus in machina nos ra proportionatis & ad
Qxcretiones tendentibus vita & ianitas sustinetur: Iro1DDTum vero nat9ra indoles mutatis , impeditis& inaequalibus istis motibus continetur. Motus quGquerinorboli eius sunt indolis, ut vel ad interitum machinae vel ad sanitatem recuperandam convertamur: quare motuum, qui in machina nostra momos esiiciunt, vi iamqiae ac sanitatem dispensant, naturam, leges, e fie rus probe intelligere oportet medicum, qui caen certitudino agere ic operari tum in praeservando, tum in curando velit.
Quemadmodum in macrocosino motus secundum certas lcges, tanquain ad normam, sunt, & constantes odian. t estec tu; ita quoque in microcosino tum illi, qui funeliones 1ecundum ordinem praestant, tum Vero etiam, qui e autem laedunt vel turbant, aut machinam a prae luntanea corruptione dc morie praeservant, certis Iegibus continentur.
a Scholion. Scientia legum, quae in hydraulicis, staticis, mech
nicis & motu classicorum corporum obsumantur, ingens lumen mechanicae corporis nostri scientiar, ad clarior Phaenomenorum eXplicationem, accendit. Neque enim dubitandum est, quin cuncta in corpore no Drro mechanice, id est, secundum certam mensuram &propoctionem motuum peragantur; neque illud inficiandum , qtaod mechanica corporis animati scientia tanto excellentior & sublimior sit ea, quae per experimenta intellemii humano cognita perspectaque redditur, quantum sapicntia Dei omnem humanam artem longissime exsuperat. Enitendum tamen omni labore ac cura ar-hitror , Ut, quantum fieri potest, divinam in corporuhus animatis & vivis mechanicam, ininuumque, quae tantas mutationes efficiunt, leges inquiramus & addis
Seholion. Quando crassiora suida in arctiores canales, ubi sirismius inclusi liaerent, imprimuntur, fiunt inflammationes. Si vero vasa ob nimiam distensionem aperiuntur, sanguinis fiunt profusiones sive haemorrhagiae : a nimia congestione sanguinis & humorum in porosa & vastu.losa partium. subsantia tumores gignuntur S: ob me branarum nervearum violentiam ibi lactant distensionem dolores gravativi pullulant. Si a sagnaiue sanguine partes aqueae & serosae secedunt, catarrhi, defluΣio nes, rheumatismi fiunt. Ex hoc quoque sonte apol .em ta atque exulcerationes prodeunt; sanguis enim in poros paritum illapsus, si regredi nescit S: ibi firmius irae-rct , in pus mutatur vel erodentem, sallain, acrem indolem adsumit.
Prout loca disserunt, in quibus congesties& translatio sanguinis 1 spasmis secta est : pro eo diversi quoque prodeunt enectus seu morbi. Scholiou. Congestio & sas natio vehementior sanguinis in capite ejusque vasis, narium haemorritagiam parit: ob rupta vasa plexus choi Oidei aioplexia sanguinea oritur: a
217쪽
nimia distensione vasorum in meningibus apoplexia stasmodica vel etiam e tersa progeneratur. Si vero secedit serum a sanguine dc medullae spinalis nervos occupat, hemiplexiae vel paralyles fiunt; si in cerebri cortice vel ventriculis serum extra vasa subsistit, affectus soporosi: si decumbit circa thalamos nervorum Iticorum , gutta serena propullulant. Si serum secessum facit circa par septimum nervorum , surditas ; si circanonum par, aphonia subnascuntur. Si firmiter sanguis impactus est in meningibus, phrenitis; si dissicilius Per vata cerebri progreditur, insomnia terrifica detem niaca & melancholica pathemata fiunt.
Nimia sanguinis ex spasmorum violentia congestio ει decubitus in pulmonibus haemoptysn, pleuritidem, peripneumoniam, asthina sanguineum, spirationem Valde anxiam & difficilem gignit. In cordis thalamos si mulius confluit & diutius retinetur, summas amietates animique deliquia prompte admodum inducit, neque minus ad immanem ejus palpitationem vel polyporum ibi generationem, adeoque ad subitam mortem , facialem occasionem subministrat.
Inserctus & congestio sanguinis in abdominis vasis eκ spasinorum vehementia inluctas sanguinis etasiones subinde non sine periculo producit. Scholion. Si enim ex coli nimia strictura in snistro latere jacentis ad vasa ventriculi brevia sanguis cum impetu urgetur, iacile iis apertis vomitio gignitur cruenta. Si vero ruptio vasculorum in tenuibus, praesertim in ileo, contingit, foetidae de nigrae dejectiones fiunt, & mo bus sic dictus niger Hippocratis nascitur. Si vero ob stricturam vehementiorein tunicarum intes inalium nimia sanguinis appulsio atque congcstio in vasis haemorrhoidalibus est, atquc corum orificia aperiuntur immodica sanguinis per haec vasa fit profusio. Vasa renum emulgentia , a nimio sanguine ibi appulso aperta, mictionem .Cruentam ; di siriapta ulcri vasa enormes haemorrhagias vel etiam abortiones pariunt.
Quandocunque spasmus organa & vasa excretoria arctat atque constringit, fit ut excretoriis illis motibus inversis & intro vergentibus humores superflui de in puri ad alia & interiora loca non sine damno transfe
Sebolion. Constrictis a ventis septentrionalibus stabito ortis subcutataeis tubulis ac spiraculis, per quae vaporis specie sit, tilis humor sine sensu subinde exhalatur, subito ad pectus de glandulosa capitis ac saucium loca fit ejus repulso ac retrocessio, de sic coryzae, gravedines, tusses cum externorum horripilatione, de internorum ardore protinus generantur. Sub spasmis intestinorum, qui continenter hypochondriacos exercent, excernenda, te maxime flatus sursum seruntur de ad ventriculum regurgitant, qui anoterici motus ingentes & admodum molestas ibi instationes, anxietates, spirandique angustias, phlogolus quoque ec continuas eructationes causantur.
Canalibus. qui bilem ad intestina deserunt , spaLmo arctatis , bitioiuin illud excrementum, ad lympham & sanguinis massam per lymphaticas venas r pullum, vividum iaciei de cutis colorem vitiat, de malum habitum inducit. In pertinaci urinae cκ spassimorum in urinariis ductibus vehementia suppressione eopiosus ille salsus liquor ad interiora viscera regurgitans dein capite subsiliens iacile affectus soporolos varalysin, convulsiones; in pulmonibus oppressionem re syirationis vel etiam pectoris hydropem ingignit. s. X. Spasmus quoque sortior tanta vi & potentia pollet,
ut tumores ingentes cedomatoses partium infernarum ad interiora non sine insigni damno repellat. . Scholion.
Vidimus id saepius a subito & vehementi terrore, vela summigiis aut Myringentibus imprudenter applicatis id factum sui Tet labem inde repentinam pulmones, ubi seri secessio facta, contraxerunt, cum respiratio valde anxia ac dissicilis non sine suffocationis metu inde reddita fuerit, ingenteque virium languore cum Pulsu pa vo ac debili subsequuto. . I. XLSpasmi quoque essiciunt, ut non honis certe aegro tantium rebus eX sumina cute, quae jam deposta ibi erant excrementa , ad sanguinis massam partesque ne vosas periculose admodum repellantur. Seholion. Nihil perniciosus, & quod magis oeconomiam m tuum vitalium interturbare possit, est , ac si excrementum tenue, massa sanguinis jam separatuin de ad cutem depositum, v. g. in scabie, lue venerea, scorb.to, in linea capitis, i t. variolis , morbillis , purpura retropellatur, quod promptissime a frigore improvide a, mista, teri ore, vel purgantibus aut nimis refrigerant, bus fieri solet; siquidem materia ex.mora de stagnati ne jam prioris indolis facta nervosis partibus inhaerens exitiales inflammationes, convulsiones, dolores, inqui tudines, anxietates, antinique desectiones suscitat. Quo magis intelligitur, quam plena res periculi sit, Xcretiones, quae per cutim fiunt, negligere, vel eo prorsus ain daciae progredi, ut extrinsecus ea admoveamus, quae repellendi facultatem custodiunt.
Neque tantum a spasticis stricturis, sanguinis, sed de lymphae circulus impeditur Sc inaequalis redditur.
Α spasmis quam maxime venae, ob debiliorem rem stentiam, compressionem patiuntur, atque adeo sansuinis libera trajectione per eas intercepta partes ejus ser sar de fluxiles a crailioribus in vasa lymphatica secedunt, quae nimia distensione tandem rumpuntur, de ingentem seri copiam in cavitates effundunt. Iam iacito
intelligi poterit ratio, quare inlimati spasi nodico, Valia dissimo affectui, testantibus id sectionibus, nunquam non pectoris vel etiam pericardit hydrops junctus onsendatur. Qui saevissimis eκ intestino doloribus, vel a
suinto veneno cruciatibus intereunt, in iis plerumque'. insens seri colluvies in abdominis cavitate collecta conspicitur. Ingentes dolores 8c spasmos post partum non raro abdominis diuturna sequitur intumescentia. Noviamus ab operatione sortioris cinctici quosdam in mesenterii tumores de abscessus incidisse. Mercurialia prae- .sertim simulo salino armata, magnam seri profusionem concitare notissimum est ; id vero vix alia de causa a cidit, quam quod spasticis stricturis venas & vasa lymphatica comprimendo largiorem serositatum effusionem per nimiani relaxationem tubulorum emciant.
Quandocunque spasinus magis universalis est, id est,
totam membranacearum & nervosarum Partium re
publicam amisit, & maxime cutim totius compaginis seu corporis superficiem cum subtilibus vasculis arctat atque siringit, fit, ut sanguis canerique humorcs a circumferentia
218쪽
De motuum micro cosmicorum legibus & effectibus &c. i 6
inserentia ad centrum , sive ab exterioribus & mirioribus vasis ad cor, motus circularis principium , pulmones , & majora vasa reprimantur &. horripilatio , rigor cum habitus corporis subsidentia & vasorum cutis detumescentia generetur.
I. XIV. Repressus sanguis ex partibus exterioribus per spaLmum ad cor & majora vasa eorum contractionem ac systolen adeoque arteriarum pullationem intensiorem& auctiorem reddit, unde cum magno impetu & celeritate sanguis per universum corpus sertur, comitante valde intenso calore, donec, rcmittente in membranosis & exterioribus partibus spasino, exorbitantes hi in trus in statum naturalem reducantur.
Setilion. Solennes hi naturae motus, quibus magna vis inest M talvandi & perimendi corpora humana , dicuntur febriles, de quam maxime effectus spasmorum sunt, qui obsidendo partes nervosas & exteriores liquida sanguinemque ad interiora & Versus vitae sontem, cor, urgent, ubi primum amietates & pulsus parvos & langiudos faciunt, postea vigore legis atque imperii naturae , ut ita loquar, validior cordis motus & impetus, quacunque etiam de causa, exsurgit, & ipsum sanguinem Cum magna intensione de celeritate rursus versus exteriora pellit, & relaxatis antea constrictis tubulis liberum cursum ei restituit, adeo, ut perspiratio & lindor longe liberalior inde sequatur. Hunc solennem
naturae motum a circumferentia ad centrum & a centro rursus ad circumferentiam jam olim suo tempore
dilucide satis descripsit Hippocrates Lib. de Flatibus, ut suus honos illibatus atque integer etiam antiquitati comsset, dum ait: dum ingesa ventri diu immorantur, ct
DVs obduratur, per universum corpus permeant statusfπMineque plenas corporis partes maxime petentes eas
flefaciunt, frigefactis autem his locis, unde fontes cst
radices sanguinis prodeunt, per universam corpus horror consequitur, sanguis vero horrore concurrit, ac Penetrat per omne corpus ad locos maxime calidos. Hi enim sunt ejus saltus. Decedente igitur ab extremis Partibus sinuetuine, viscera contremiscunt O carnes. Sunt autem quaedam corporis partes sanguine plenae, quaedam vero exanques. Exangues itaque propter frigus non tr munt , sa parumper commove=itur, ac pa*itant, quum calor ex eis defecerit. Sanguine autem abundantes propter sanet inis multitudinem O tremunt est inglammationes suscitant. Neque enim fieri potest, uisanguinis multiaturi conquiescat. Et in fine I. 3. scribit: Hoc ergo modo febres fiunt. .
In gravioribus doloribus & pathematibus spasmodicis , quae hypochondriacis sic dictis perquam fami- Iiaria sunt, ejusmodi motus , qui ab extra intro, de ab
intra foras tendit, adeoque febrilis animadvertitur. Seholion. Neque enim ullus atrocior dolor occurrit, ubi non eκ tremorum refrigeratio cum horripilationis sensia depororum cutis constrictio junctae sint; postea vero imtensior Cordis motus cum calore, superveniens extrem
rum spasmum solvendo dolorum finem facit. Et quum terroris eadem sit indoles, ut constringendo extrema sanguinem intro pellat, hinc etiam fit, ut tandem in sudorem & calorem universi corporis tentanetur.
Neque tantum ex spasmis liber & aequabilis sanguinis & humorum cursus impeditur, sed etiam ob intoniam & nimiam partium solidarum & motricium telaxationem ac debilitatem te retardatum fluidorum Frid. H manni Oper. Tom. I. motum variae in sanguinis circuitu inaequalitatos Sc turribationes iunctionum in corpore animato fiunt. Seholion. Siquidem si vasorum, fibrarum ac membranarum, ex quibus solida contexta sint, robur dc perditum Savim contractilem & elasticam imminutam motus liquidorum retardatur , adeoque eorum fiunt in vasis stagnariones, a quibus multa mala, viscerum intinmescentiae, insardius, oblinactioines de non raro inclu- rationes, scirrhelcentiae & corruptiones subnascuntur.
Α sagnante in visceribus sanguine serum separatur, inque vasa lymphatica copiosi sis transens ea tandem disrumpit, unde tumores oedematos de ascitici enas
Seholion. Valet id maxime, ubi duo ampla illa & spongiosa, eκ meris sanguineis vasis contexta viscera, hepar ac lien, ex nimia atonia in sarcia, obstructa, aut indura ta suerint. In his enim ut plurimum sons S scaturigo hydropis de cachoxiae resdet. Qualis vero est sim gui innis ser haec viscera transitus, talis quoque est i mphae per abdominis vasa circulus.
Stagnante & difficilius progrediente sanguine per
hepar, regurgitat ille ad vicina venae portae vasa ac vi Dcera, scque ingentes in circulo sanguinis fiunt inaqualitates, ejusque nimiae in aliis partibus congestiones , quae plura mala progignunt. Seholim. Per nullum viscus difficilior est sanguinis transitust, quam per hepar, quia potissima vasa ad illud advehentia sunt venae, quae lum cienti pulsu te impulsu d
stituuntur. Compertum enim ex anatomicis est, Omnem sanguinem, qui ex toto volumine intellinori .m , ventriculo, omento, liene & pancreate redit, per venae portae ramos advehi ad hepar: quum vero valde
difficulter hoc uiscus trajiciat, facillime, praesertim in vitae sedentariae addictis, regurgitat ad eandem venam illaque viscera, unde sanguis hic prodicrat. Hinc non est mirum, ob tain dissicilem & impeditum sanguinis per hepar transgressum eadem viscera, unde hic sanguis prodierat, ab eodem per hepar liberum transitum non inveniente, tandem in sarciri, dissendi de moltum in iunctionilius suis vitiari posse. Si vero in metenterii vasis nimia sanguinis copia subsistit, facile inde gonerantur abscessus, subres lentae & messenterica . Ex obfructo hepato & liene vomitus saepe cruentus Mdejectio nigra foetida sit per alvum. Neque noVum est, immodicum sanguinis per hamorrhoides fluxum ex obstructis hisce visceribus subnasci, qui cachecticis& hydropicis admodum familiaris evenit. Quod si sanguis inter membranarum intestinatium interstitia congestus earum nimiam distensionem facit, atroces subinde dolores graviter harmorrhoidarios affligere solent.
Dissicilis quoque est regressus anminis per uterum di qui valde copiosis in se convolutis vasis conflat. Ab horum itaque a sanguine insarctu mensum suppressio aut immoderatus sanguinis, vel seri viscidi albi fluxus
concitatur exinde quoque non raro ipse uterus in tu morem attollitur, de copiosae seri foetidi per uterum estusiones , hydropes ovarii, vel etiam ulcera aut abs cessus uteri generantur.
Ob difficiliorem sanguinis per renes atonia laborantes
transitum mictiones cruentae, renum tumores, exulce P a rationes ν
219쪽
rationes , inflammationes & calculosae concretiones
Motus sanguinis valde retardatus in pulmonibus tinhercula , abscessus, respirationem diffficilem, asthma , Peripneumoniam , haemoplysin atque exulcerationem gignit. In corde autem cunctatior sanguinis transitus ejus palpitationes summasque anxietates parit.
I. XXII. Impeditior sanguinis per vasa progressiis ad polypo-Tum generationem multum contribuit. Nam a sanguine intra vasa subsistente ejus fluidae partes perquam 1acile secedunt, unde fit, ut solidae de crassiores pro- cedente tempore concrescant & firmius coagmententur.3 holion. Polypi in vasis majoribus haerentes liberum sanguinis itum ac reditum valde perturbam N plerumque in corde crebriores lipothymias , pertinaces palpitationes M subitam mortem producunt. Si majora pulmonum vasa obsident, an hina convulsivum, hydropem thoracis, catarrhum fassocativum vel etiam enormem liar-moplysin efficiunt. In sinibus durae matris epilepsiae, assectuum apoplecticorum, pertinacis cephalalgiae Maffectuum soporosorum causae lunt. In abdominis vasis majoribus tumores cedematolos & hydropem: in utero vel continuas sanguinis aut scri profusiones vel omnimodam mensituri suppressionem inducunt. Hac etiam ob similitudinem rcferre licet, quod in gravidis vasa iliaca ab utero distento compressa inflationem ac tumorem crurum circa ultimos gestationis menses em-ciant, qui scelu emista evanescunt.
Nimia laxitas de atonia glandularum multas praeternaturales Ze immodicas humoris suros, ob copiosum affluxum, Excr. t. ones Excitat.
Seholio I. Ex hoc sonte diarrhoeae, ejectiones copiosi humoris per nares, pertullini, immodicae urinae & salivae profusiones immoderatae seri vitiosi de humoris feminalis secessiones per fluorem album , Mnorrhoeam tam benignam quam virulentam, pullulant. Atque haec nimia glandularum in naribus ac faucibus laxitas etiam in causa ost, quod tumores in lue venerea hic lithorti miserrime has par- . tes corrodant Ze foeda putredine inficiant.
Glandulis, quae elatere fib arum lymphae per vasa
appropriata circuitum adjuvant, obstructis ac tumefactis, humores lymphaticL circa earum confinia stagitant, ibique diutius haerentes acrem & erodentem naturam induunt, unde solidaruin partium erosiones , exulcerat nos, salsae fluxiones, rheumatilini de catarrhi' proflaiscuntur. Scholiou. , Attenta. Ohservatione a nobis notatum est, ea cutis vitia, quae ab acri de erodente lympha proveniunt, in quorum censu sunt scabies, lepra, herpes, tinea capitis, achores, exulcorationes foedae in lite venerea vel stombuto, nec non falsae ex oculis defluxiones a glandulis tumefactis ortum habere, quae vel in collo vel in ipsa cute atquC in artubus liaerent , ubi saepe tumores, globuli molles, mobiles, rotundi, nunc majoris nunc minoris ambitus, interdum ovi columbini magnitudine, doloris expertes, in maligna praesertim scabie & lue venorea obserVamur: de quamdiu hi tumores non tolluntur, perlecta horum vitiorum curatio frustra spe
I. XXV. Quo majores glandulae obstructae sunt, co magis li-
ber lymphae transtus impeditur, eoque graviores exul- cerationes, apostemata vel lymphae cfusiones nascuntur. Seholion.
Testes hujus rei sunt glandulae in inguine & sub axillis sitae, quae in pelle aut subre crysis elacca vel limiasmate ' venerco intumescentes saepe mali moris aposscma vel ulcus excludunt. Glandalas inesenterii o structas & valde tumidas tequitur hydiops ascites, vel ingens intumescentia abdominis.
Est quoque lex firma & constans naturae, quod V hemcntior spasmus, membranis ncrvosis insidens, vitiosum hunc motum per universam saepe nervorum ac membranarum compagem mirifice Probaget. Soholion. Luculentum hujus rei testi inonium praebent Venena, V. g. arsenicum album aut mercurius sublimatus, quae intra corpus assumta statim tormina atrocissima, sitim
ingentem, ob fricturam glandularum oesophagi de faucium, extremorum frigus, sudores gelidos, anxie tates intolerabiles, inquietudines, animi deliquia, v mitiones , constrictiones praecordiorum Se convulsiones eXcitant. Quae omnia a validissima illa de spinica artium nervosarum constrictione ac celerrima vitiosaei us oscillationis fibrarum per totum nervorum gunus Fropagatione proficiscuntur. Si dentes eruptionem iram. liuntur, a sola hac generis nervosi irritatione & pu istione gravissima oriuntur pathemata. Inde enim praesto sunt febres, vigiliae, pavores, epilepsiae, inquiet dines, alvi constrietiones, tormina abdominis, & alvo suppressa seces virides, in quibusdam diuinocae, V mitiones & ast limata fiunt; nihilque contingit frequentius , quam ut tormina infantum cum alvi supprellione juncta febres & epilepsiae sunestae si quantur. Apurgantibus improvide oc crebrius sumtis flatulentias , veniris tumoreω tympaniticos, urinae suppre. fiones, si- tim, febrilem calorem, sudorem gelidum in ipsa medicamenti operatione animadvertimus. Quod crud Ics intestinorum dolores in paresin vel paralysim termianentur , res in praxi notillima est. Sic nimia pedum refrigeratio mox veniris dolores concitat. Sic etiam dolor Eκ calculo nauseas ac vomitioncs parit, pulsumque in latere assecto parvum ac depressuin reddit & urinae exitum ob solam si asticam .compressionein saepius in utroque uretere impedit. Nec raro est tanta spasmi vis ac magnitudo, ut testem at secti lateris sursuin tr hat, & crus constringat. A lacte post partum intra mammas stagnante febres excitari de lochiorum fluxum sumaminari, saepissime in praxi occurrit. Longe autem clarius motuum horum spasmodicorum per eximios nervorum plexus propagatio in hystericis conspicitur, ubi maximam partem spinicae illae oscillationes in intestinis incipiunt, alvo adstricta de urina aquosa cxiassente; inde vero ad plexum mesentericum, testante id ipsiun dolore in prima lumborum veriebra, abeuntes, ad ventriculum, diapbragma, pulmonus, fauces& usque ad caput grassantur, indicantibus id summis praecordiorum anxietatibus, diaphragmatis constricti nius, faucium strangulatione, animi deliquio, respirasione ad suffocationem usque dissicili, vertigine, sco- tomia, hemicrania, quibus interdum epilepsiae de sust cationes superveniunt. Hae spasmodicae ac violentae
partium nervosarum tractiones 3c commotiones saepius ex capite per eadem nervorum paria, ceu vias, ad insertorcs partes, unde processerunt, revertuntur, sed plerumque cum majori s mptomatum vehementia viriumque debilitatione. Ita saepius ex capite sumrnas praecordiorum anxietates cum vomitionibus de tormianibus ventris prodiisso annotavimus.
220쪽
De motuum micro cosmicorum legibus & effectibus &e. 169I. XXVII.
Spasta ejus sunt indolis atque ingenii, ut iis partibus , ad quas ingens sanguinis ic humorum copia cum impetu vibratur, magnam inducant debilitatem. Seholion. Nimia humorum copia fibrarum elaterem, tonum ac robur valde infrinpit atque enervat, adeo, ut pristinam vim ac robur dissiculter recipiant. Unde fit, ut novis spasmis insurgentibus ad capiendos aeque ac retinendos humores appulsos valde dispositae atque accommodatae sint. Exemplo esse potest vesica, quae ab uriana diutius retenta ita distenditur, ut postea ob debilitatam ejus vim systallicam laticem urinosium dissicilius emiciat. Petenda hinc venit ratio, quare in plurimis morbis eorumque paroxylinis ac recidivis liumores per spatinos repulsi promte admodum eas partes , quas semel occuparunt, per vias quoque & meatus eosdem, rursus affigere ac laceilere soleant.
Ad leges, quae motus microcosmicoseespiciunt, etiam haec russerenda est, quod spasmi, quam partem semel vel iterum atque iterum occuparunt, ei talem inducant habitudinem, ut postea levi causa accedente easdem spasticas constrictiones reputant, habitum quasi & consuetudinem quandam consequutae. Scholion. Elucet hinc ratio, cur omnes morbi spalmodici, de qui circuitum habent, ut paroκysmi subriles, e leptuci convulsivi, vel acerbiores dolores, uti maxime videmus in hypochondriacis & scorbuticis, ex levi admodum causa & occasione tam facile revertantur.
Pe petua lex naturae est, quod spasmorum in paries operavio non sit continua, sed plerumque ad certum tempus eorum vehementia se remittat, vel plane intem et mittat, interjecto autem aliquo tempore' statis ac certis a periodis, cum eodcm saepe impetu, revertatur. Seholion.
4Est haec natura atque indoles omnium morborum tam acutorum quam chronicorum, Sc qui per paroxysemos, Puriodos ἐκ exacerbationes corpora humana exerincent , Ut non contilauo affigant eodcm gradu vehementiae , sed certo temporis i patio conquielcant, & quasdam quasi faciant inducias. Adeo etiam atrocissima intestinorUin tormina, intolerabiles anxietates, vomitiones aut concitatae alvi dejectiones a veneno, vel drastico purgante aut emetico subortae, non continenter corpora affigunt atque excruciant, sed remissiones-exacemationes suas habent.
Quod spasini illis partibus, quas diu obsederunt, atoniam atque imbecillitatem inducant, haec etiam una ex Praecipuis naturae legibus & observatis censenda est. Seholion. Partium imbecillitas, quae diuturnius spasinorum s quitur eXercitium haud aliunde arcessenda videtur, quam quoa validissima illa fibrarum agitatione, mutua alli- sono ει contorsione fluidissimae sanguinis ac succi nervosi partes, quae tonum ac robur vitale efficiunt, avolent ac dissipentur. Unde siquitur, partibus tamdiu illam inhaerere debilitatem, usque dum cum tempore paulatimque recentibus succis spirituosis iterum persciae ac remittatae fuerint.
Atonia & imbecillitas, quam vehementia spata , Frid. Host anni Oper. Tom. I.
rum in partibus relinquit, Variorum phamomenorum ui pathologicis rationem de causam lubministrati Scholion.
Mirum est, quam levi negotio plura dissicilia phaenomena per hanc legem mechanicam explicari possint. Res perquam notatu digna est, quod sub intermittentium paroxylinis maxima adsit pulsuum, cuin intenso calore, celeritas ac vehementili, diebus vero vacuis mirabilis pulsuum tarditas ac debilitas cum partium restigeratione observetur. Si affectus & motus spasmodici hypochondriacos, arthriticos vel hystericas exercunt , pulsus valde duri, celeres cum interno ardore & mXietate obtervantur: remittentibus vero his paroxysmis pulsus tardissimi ac debitillimi evadunt. In febrium par xysinis inque acerbis doloribus cutis arida, tensa , servida, stricta & exsiccata visitur, ut nucquicquam humoris prodeat: sinito autem paroxysmo relaxatur, Mtumida ac mollis redditur , largissimoque sudoracum frigi liusculo sensu perfunditur. Sub spasmis, se-hrili calore , ac doloribus urina valde aquosa ac tenuis ,& quae nihil sedimenti deponit, mingitur, quum tamen in declinatione ει silentibus spalmis propter nimiam
meatuum laxitatem urina valde crassa ac saturata, quae facile sedimentum dimittit, excernatur. Quid notiusCst, quain quod partem vehementer inflammatam Sc acutissima sensatione vexatam non ita multo post tanta Monia de resblutio excipere lolcat, ut omnis dolor su latus sit, atque sanguis Ob extremam debilitatem partis quiescens sphaceiosam corruptionem concipiat. Sub omni graviori dolore partis adeit constrictio, quam inasequens intumescentia certum desaevientis doloris inductum est. A venenis caussicis mire contorquentur intestina cum ventriculo ; operatione vero peracta de post mortem venter ab intestinis instatis in magnum tumorem attollitur. Fortiorem emetici aut purgantis operaritionem plerumque ventriculi & intestinorum atonia ac flatulentia excipit, & labefactato motu peristallico al- . vi tarditas subsequitur. Petenda hinc etiam est ratio, quare cessante febris impetu aut convulsione demum inis gens languor ac virium prostratio percipiatur. Simbliter in principio tussis materia admodum tenuis est, sub declinatione vero, remittente glandularum spasmo, valde copiosa ac mucida excernitur.
Quo vehementior itaque est spasmus , & quo diutius pariem amigit; eo major atonia, imbecillitas ac virium resblutio relinquitur. γ Scholion. Inde fit, ut profundior ac vehementior inflammatio sphacetum post se trahat. Motus vero epileptici ashma convulsuum, si diu perdurant, plerumque ita vitiant tonum cerebri ac nervorum, ut paralysis, hemiplexia vel apoplexia finem vitae imponant.
Quia partes per motus spasticos & paroxysimos adis modum debiles & imbecillae evadunt, hinc fit, ut stagnantes & subsistentes, qui assi erunt, humores, imulem ac materiam ad novos paroxylinos producendos ingenerent.
Seholion. Frequentissime accidit in intermittentibus, ut paro xysmi , statis temporum intervallis redeant, etiamsi omnis materia febrilis subacta ει exturbata suerit. Qua de re ego ita sentio. Nimirum ipsi paroxysimi novam semper materiam & causam novi oc suturi paroxysmi pr gignunt, dum intensiori calore & motu sanguinis adaucto plures biliosae ac salsae excrementitiae sordes, in quas sanguis vehementiori motu attritus, tandem satiscit, producuntur, quae in partibus inembranosis a FaroxyG