장음표시 사용
231쪽
fibras habent tenerioris & sensibilioris texturae, temperaturae sunt cholericae & aetatis juvenilis, longe acerbiores dolores, convulsivas artuum tractiones, spat- mos , anxietates & subriles impetus experiantur, quam ubi fibrae sunt densiores, laxiores & ubi temperamentum est phlegmaticum, segnius & provectior aetas. Iia interceptio solennis mensum fluxus in juvenculis tenerioris. texturae atroces spasticas & convulsivas nemvolarum partium tractiones parit: in torpidis vero &habitus corporis spongiosi & laxioris sceminis decol rem faciem, pedes tumidos Sc insignem languorem potius inducit de morbum cachecticum, qui chloroseos nomine venit, progignit. g. XU. Cuin igitur insenis morborum causae principaliter in partes sensiles & nerveas agant, atque morborum Plu
rimi & praecipui nihil aliud sint, quam acerbae generis
nervos adflicti mes, plurimum utique refert, ut medicus in quovis morbo nervorum systematis dispositi nem , imbecille, an Validum sit , ad motus anomalos
proclive, nec ne, probe noscat. Scholion.
Supra jam satis ostensum est, motus praeternaturales in morbis non solum sitis causis deberi, sed maxima ex parte a dispositione subjecit, in quod agunt, dependere. Quapropter inter causas morborum praecipuas partium itervosarum constitutio jure meritoque reponenda venit, quia haec ipsa aclivitatem de egeeium causarum morbidarum valde immutat atque modificatur. Juvat itaque, si quis morbum curandum luscipiat, ante omnia inquirere, quale sit genus nervosum, validum, an imbecille de valde sensibile, de utrum hic imbecillitas stinVeterata, an recens, a perversis animi pallionibus, nimia venere, vigilia , ebrietate, acidorum abusii, elab imprudenti medicatione inducia, vel an a natuva de haereditaria dispositione, vel a praecedenti graviori morbo dependeat, ubi certe omnis erit supervacanea cura, quae in evacuatione aut remotione causarum materialium in occupata; sed tum potius id estaciendum erit, ut commoda de benigna vivendi ratione ac medicina amissum robur re tonum nervosis partibus restituamus.
Homo prae omnibus aliis brutis animantibus Se copios iis cercbrum Se nervos teneriori, texturae de subtilioris sensationis obtinet ;' ideo fit, ut longe sicquentius aegrotct lc gravioribus morbis obnoXius tit, qualia quos vis ex animantibus. Seholion. Hujus asserti veritat in ipsa cxperientia, optima rerum magistra, stabilit atque confirmat. Rarilliine sobres vel epilepticas convulsiones in animantibus animadve timus, statas sanguinis eruptiones nunquam videmus, neque particinata spasnodica, quibus maxime adfligitur genus humanum, in illis locum inveniunt, unde Obliorum desectuin impetuosiores sanguinis & humorum ad alia loca congcstiones & translationes non observan- vir: sed brutorum morbi magis ex sanguinis de humorum copia,stagnatione, extravasatione, suppuratione de visse
rum corruptela ac tyliacelatione subnascuntur.Vtut vero homo gravius dc frequentius aegrotet, quam ullum animal brutum, tamen vita Omnia sere animantia exsuperat.
Causa, quod frequentius moibis laborent, in sensibili selidanim partium textura, ad motus se les de spesticos lusip .ciendos admodum idonea, quaerenda est. Quod vero diutius vivant, haec causa videtur: sanguinis & humorum in corpore animantium sases nisi re- , m V amur, mortem intendunt camque certistiine inserunt : jam aulem Ea est motuum sebrilium Zd spasmodicorum indoles, ut plerumque salutarem essetam exerant in resolvendis, discutiendis de tollendis pernicialibus illis sanguinis & humorum sagnationibus.Quo cognito jam facile elici poterit ratio, quare homines natura sensibiliores & imbecilli frcquentius quidem morbis laborent, facilius vero convalescant 8c diutius m que subinde vivant, quam qui natura robusti de valem
tes sunt, atque rarius morbo assiciuntur.
De disserente morborum ratione causarum indole atque esseritu. I. I. INgens est morborum ratione essectuum differentia,
ruar unice a disserenti caularum, quae eos inducunt, indole, virtute atque actione desumenda est. Seholion. Omnes quidem morbi in eo conveniunt, quod sui. 'iones corporis vivi de sani laedant. Quia vero id dis serenti modo , gradu atque effectu fit, quaerendae utique hujus dis fierentiae erunt causae , quae partim in materiae laedentis perniciosae natura, partim in locis & pa tibus cflectis, Ipartim in ipsius corporis aesrotantis nati ra resident. Quanta sit causarum morbificarum dist rentia, supra jam ostensum est, loca vero, quibus eae limsidei it , insignem quoque iaciunt ditarentiam, quod jam olim agnovisse videtur Hippocrates cum Libr. defatibus ait: morborum omnium unus ct idem modus es, locus vero i se rerum disserentiam facit. M
xime omnium vero ditiarentem morborum naturam atque ussuctiam ipsius corporis, quod aegrotat, natura mes
dit. Si quod enim illud imbecille vel senile sit, si visco a sint corrupta vcl obstructa , si quaedam viscera n ii a vel inveterata imbecillitate laborent, si venae sanguinis ruri vel impuri copia turgeant, si tonus Ventriculi δρ intestinorum destructus sit, de prima regio viti
lorum humorum, aut Vermitim copia reserta sit, si menses vel aliae sibi ennes evacuationes interceptae, si nervorum lystema ad spasmos .valde proclive: tunc profecto una cadeinque morbi causa valde diicrepantem ratione sὶ tiplomatum , uventus de curationis producit effectum.
Exquisita morborum disserentia medentibus scitu admodum est neccssaria. Scholion. Morborum picna & cxacla ratione differentis causae de clkesus cognitio medicum tum in prognos, tum in curando inultum juvat. Nam secundum Hippocratis ectatum Libr.de articulis ρ.6. prae dictiones morborum splendidae liliat ac gloriosae ex cognitione, quo de qualiter de quando singuli desinant, sive eo vortantur, ut incurabiles fiant, sive curationis spem exhibeant. Tum differens morborum ratione causarum indoles de aptiorem de ce tiorem mcdentcm reddit, ut sciat, quae medicamenta, an debilia aut sortiora, quo temrore, qua dos sint porrigenda de an salus vel spes curationis ab iis sit expec
. III. Quidam morborum sunt acuti & hreves, quidam longi, illi ex stasibus inflammatoriis viscerum vel a laesione partium nervoso-membranacearum ab inhaerente
acri caustica materia; hi vero potius ex humorum de sanguinis stagnatione de spasmis ortum suum habent.
Plurimum reseri, ut medicus sciat, an morbus, quem
curandum suscepit, sit acutus vel longus, siquidem illo
232쪽
De disserente morborum ratione Causarum indole &C. 381
cito finitur Vel cito hominem tollit, neque periculi expers est: nam si stases non discutiuntur oc removentur, in Exitialem putredinem dc sphacetum transeunt. In longis morbis secundum Celsum Lib. III. can. I. neque sanitas, neque existum es in propinquo, sea diutius pers
verant; acuti vero periculi non sunt pertes, quia plerumque inflammatorias stases viscerum vel partium ne voso- membranacearum laesiones pro caula habent, quae nisi natura adjuvante , quae in hisce morbis optima est medicatrix, per auctiores motus removentur, in exitialem putredinem transeunt. Hippocrates Lib. I. de morbis A. IS. in acutorum classem maκime reponit inflammatorias & acutas febres, phrenitidem, peripi u-moniam, anginam, pleuritidem; inter ringos vero reseri tabem, alvi fluxum, podagram, arthritidem, ca-chexiam, coxendicum morbum, stranguriam, in s
moribus nephritidem, haemorrhoides, ani fistulas, in mulieribus fluxum sanguinolentum. Quod pertinet ad Curam acutarum illud sciendum est, quod natura ibi plus sibi vindicet, quam ars, quare secundum Cesum Ioc. cit. magis ignoscendum medico es, parum proficienti tu acutis morbis,quam in longis. Hic enim breve spatium est,intra quod quod auxilium non profuit, Ver extinguntur: in chronicis O deliberationi o mutationi remediorum tempus Patet, adeo ut raro, si inter initia medicus accessierit, obsiequens aeger fine illius vitio pereat, de monet idem Celsius, quod in cura eorum non statim contemnendum sit, si quid non statim prosuit, neque satim removendum, si quid paululum saltum juvit, quia dese
g. IV. Sunt quoque morbi vel continui vel intermittentes: illi dicuntur, ubi sine interia iitionibus accessiones ici plomata urgent, quia eorum caulae firmius nervoso generi de partibus meia branaceis insident,ubi uni-Versa Iem dc continuum quendam spasmum, uti in febre fit, ossiciunt. Si vero laedentis causae a partibus vitalibus Paulo remotiores sunt, de in primis viis vel excretoriis consissunt, tune spasini intermittunt, de symptomata plane ad tempus quieicunt, postea certis periodis re
Ωholion. Do continuis illud circa praxin tenendum cst, quod plus habeant poriculi, quam intermittentus, quia continuo Ze sine intermissione, ut ut non aequali vehementia, universi corporis lanctiones laedunt, de vires stangunt , quae penitus fractae causis de effectibus morborum removendis non amplius suffciunt. Accedit, quod in continuis de ubi natura est in motu, valida auxilia nunquam proficiant. Qula vero vacuo tempore vires clanguidae recolliguntur, de spasticis motibus conquiescentibus omnia tranquilla reddita sunt, non tantum adest periculi & medicamentorum etiam eXpeditior & cc tior est operatio, utpote quae ex male habentibus primis viis Ionge citius hostiles causas eXturhare, quam ex interioribus nervorum de viscerum sedibus propellere possunt. - I. V. . Morborum acutorum alii sunt benigni, alii maligni: in illis rum tam pernicialis indolis est causa morbi, neque tanta labes 8c proclivitas ad corruptionem , quam
in malignis, qui facile inclinant in putredinem vitae de viribus insensissimam.
Scholion. Quia benigni a causis non adeo vitae infestis producuntur , symptomata sunt mitiora de tempora tua ac ordinem servant in excretionibus criticis de remediorum etiam viribus magis Obediunt, S: ex hisce raro pereunt homines, nisi magna aegrotantium vel medicorum culpa. Quia Vero malignorum causae frassantur magis in eas partes corporis, quae motum dc impetum iaciunt M.
sblidorum robur firmant, hinc vires, a quibus vita froxime pendet, valde prosternunt te insuetis incedunt symptomatibus, inconsantis sunt decursus & exIert rum etiam remediorum vires eludendo plures I urimum
Dantur quoque ex morbis chronicis qbidam maligni , de hi fiunt, si succi valde impuri dc in i utridam
corruptionem proni sunt. Soholion. Ita scabies, gonorrhoea, purpura, intermittentes s bres, scorbutus, diarrhoeae dantur benignae vel etiam malignae. Horum indoles ut plurimum a conlii tutione ipsorum corporum laborantium dependet, si luccis impurioribus in corruptionem pronis venae magis vel minus resertae, sique partes solitice adhuc robustae vel a robore punitus dejectae sunt. Et quia temporum anni
mutationes de praecedcntes consitutiones tempestatum praetematurales magna potentia gaudent corporis nostri
succos prava diathesi imbuendi de ad corruptionem eos disi onendi, hinc efficitur, ut arthritides, intermi tentes febres, purpura, quae alias satis benigne de placide incedunt, pestimos mores induant, neque absque omni periculo sint. Chronicis quoque malignis meriato annumeramus cancrum , si in exulcerationem abit,
item sphacetum, qui a causa interna fit, quandoquidem summam dyscrasam de promtitudinem sanguinis de humorum ad putridam corruptionem indicat.
Μorborum quidam sunt communes, qui plures uno in loco invadunt de Graece dicuntur epidemit. Quidam non multos communiter, sed separatim sparsimque asprehendunt de sporadici vocantur. Illi a communi ca 1a , nempe acris vitio de inquinamentis, hi a pravat ubiae dc victus ratione nascuntur. Seholion.
Epidemii ccrtis tantum temporibus prodeunt, dc quia aeris vitiis de alienis exhalationibus Se inquin mentis in eo contentis icinporumque constitutioni plane praetumaturali debentur, fit, ut in uno districtu plures invadant. Quia vero harum mutationum aeris magna est dii serentia, iamve unius ejusdeinque sempcr indolis sunt inordinatar aetis constitutiones de exhalationes in eo contuniae noxiae, quae diversissimo saepe genio de
moribus incedunt, accidit, ut non una semper methodo curationem recipiant, scd quae uno tempore prosunt remedia, alio noceant, nequC etiam eadem auxilia omnibus aegris Propter dissidentem vim atque naturam conveniant. Solertis itaque de periti est medicr, morborum , qui grassantur, origines de causas a priori, id est, ex praecedenti temporum ac tempestatum habitu
probe cognoicere, eo consilio, ut rostra communes duimodi unlictiones convenienti diaeta vel auxilio avertere Sc corpora ab iis fraeloivare possit. Nihil enim prassantius est, quam lub piaerernaturali tela rorem morbosorum constitutione accuratiori vitae de vietus rationi invigilare, ut vel inorbi communiter grassisntus arceantur, vel cola oribus bene sic praeparatis modonius de benignius te eaehibeant.
Alia quoque est morborum cndemiorum, alia pandemiorum ratio: hi spectant ad universum populum de quasi sunt plebeii ac vulgi secem maxime asti iunt,
atque uno Eodumque tempore in multos cujuscianque sexus, temperamenti, aetatis, conditionis aut generis vitae fuerint, promiscue graisantur ac desaeviunt, cujus
generi sunt morbi pestilentes. Endemii vero certis locis proprii 1unt ic inquilini de ab aere situ loci, vicintu conlueto, de pravis aquis nascuntur. Seholion. Ad morbos pandemios maxime pertinent casrentes,
233쪽
qui ex same Selannonae difficultate, ex 'insolentium 8e eorum, a quibus natura plane abhorret, esu, ex alimentis , quae uliginosis in locis ac foetidis justo diutius condita suerunt, vel situ putrilagineque obsita atque
inquinata sunt, vel ex ingurgitatione aquarum stagnantium nascuntur. Hoc genus morbi sunt febres dysentericae, diarrhoeae, morbus Ungaricus, anginae. Ad pandemios referri etiam debent, qui ex frugibus sideratis, aerugine, quae pestis segetum est, obductis, secati cor
rupto & lolio temulento insecto originem suam traxerunt superioribus annis, cujus generis exemplum n Per habuimus, cum ob copiam pluviarum temulentum Iolium secati admixtum miras convulsiones excitavit. Endemiorum, qui certis regionibus vel etiam locis groprii sunt, causis variae sunt, quas longa serie clam meravimus & pertractavimus in Dissertatione de mo his endemiis.
Sunt quidam morbi contagiosi, quidam contagii plane expertes; illi ex subtiliori mi asinate serinentalis indolis proveniunt, quod cum aere & alimentis in ventriculum descendit & primum succos ibi contentos, postea lympham & sanguinem inficit atque corrum pit. Seholion. Ex contagiosorum classe maxime eminent pessis &omnes subres peiochiales & catarrhales malignae, item variolosae, morbillosae, dysentericae. Eκ numero chr nicorum scabies, lepra, tuus venerea, gonorrhoea virulenta , ulcera mali moris sunt. Res notatu dignit lima est, quod omnes febres acutae, quae ex sanguinis
inflammatoria stati fiunt, item morbi chronici, qui ex
viscerum corruptione nascuntur, a contagio sint immunes ; contra vero, qui a lymphae corruptione & putredinc fiunt, sermentativae oe multiplicativae indolis sint, ει contagio se propagent.Sanguinis enim putredo sphacelota sive interius, sive externis partibus insideat, prointer insectionem minus est terribilis, quia crassioris paulo est texturae & sensus afficit, sed quae in tenuissimo lymphatico humore residet, penetrantioris est naturae, quia in poros altius se insinuat, de fluidas partes in intestinam similem motionem promtissime abripit. q. X.
Morbi sunt vel simplices vel compositi; illi dicuntur,
qui ab una morbi causa proxima oriuntur, hi vero sunt, cum plures causis ad morbum producundum conspirant. Scholion
vertigo, si capitis dolor, si tinnitus & difficultas auditu,
aut melancholia ex inglu assecto ventriculo, cruditate
acida ibi haerente & spasmos ac inflationes concitante subnascitur. Ita quoque vomitus symptomaticus est, si dolori ex calculo supervenit & iustis symptomatica sit, si ab acidorum & acrium humorum saburra primis in viis congesta oritur. Eellepsia idiopathica est , quae supervenit graviori capitis pertusioni, si festucae vel fragia menta cerebri membranis infixa sint; vomitus idiopathicus sit pyloro erisiente eroso, Vel duodeno, humore corrosivo, bilioso oppleto. Tulsis idiopathica pulmon, lis est, si tubercula, obstructiones aut vomicae ibi haerent, vel serum acre a sanguine secedens bronchiorum
membranis altius insidet. Haec distinctio inter modi hum idiopathicum & symptotnaticum magni momenti est in praxi medica, nam iacilius semper symptomaticus tollitur, si causa in prima regione, ubi facile corrigi & evacuari potest, haeret, ac si alitus intcrioribus visceribus suerit infixa. Dein curato morbo principali secundarii & symptomatici sua sponte desinunt de solvuntur. Tandem vero & illud sciendum est, quod
morbus acutus aliis acutis ceu symptoma superveniens
lusaalis plerumque sit, quia exhaussis jam a magno
morbo viribus, alius magnus supervcniens non potest tolerari. Ita phrenitis vel inflammatio ventriCuli, quando supervenit acutis, plerumque necat.
Morborum alii sunt vel genuini, alii corrupti. Primres situm genium, Π pum, progressum atque oflectum
decenti tempore dc ordine obtervant; posscriores ex perverso laborantis regimine aut Errore medentium alium plane dc pelorem morem adsumunt. Seholion. Corrupti morbi picrumque sunt e flectus malae asministratae curae, si c. g. intermittens febris ante correctionem vel evacuationem materiae peccantis intempestive semigerato illo chinae cortice, vel alia adfringente medicina reprimitur, vel si exanthcmata cum subre sociata ut variolae, morbilli, purpura, paulo calidioribus & expellentibus praepostere tractantur, vel si lolennes & ssatae excretiones v. g. mensium, harmorrhoidum nimiae validioribus conli ringentibus intercipiuntur, vel si virulenta gonorrhoea intempestivis adstringentibus aut calidioribus balsamicis frae prosere ss litur,
aut excrctio quaedam critica sit prunitur. Tunc enim
plerumque insucta & deterioris indolis symptomata, ac ordinario fieri solet, sequuntur & tum certe ariis &laboris est , corruptos hos assectus pristinae suae formae restituere. Pulchra sunt, quae cἰrca hanc rem suo jam tempore monuit Cessus Lib. III. Cap. II. multum int res, ab initio quis recte curatus sit, an Perperam, quia
curatio minus his prodest, in quibus assi Re frusra fuit. Plura de hac materia legi posIunt in diustertat. nostra de
conversione morbi benigni in malignIun.
Dantur morbi recidivantes,qui ad tempus silent, postea majori vehementia & periculo recurrunt, partim ob causam non penitus sublatam & in corpore adhuc relictam, quae cum tempore vires sumens priorem esse'ctum producit; partim ob insignem partis adfectae imbecillitatem a morim inductam, quae promte, data cau se occasionali vitiosos motus repetit. Seholion. Ex recidivantium numero sunt maxime intermitten tes sebres, si imperite, quod plerumque fit, tractantur nec persecte sanantur. Recidivant quoque sanguinis ni miae per haemorrhoides, fer pulmones, per ventricu tum proruptiones, quae plerumque ob validiorem spas mum primarum viarum M a nimia sanguinis abundan
Saeptissime fit, ut compositi appareant morbi; ita opi-
demit cum endemiis frequenter miscentur, sebros omnis generis, item Variolae, morbilli, catarrhales &aliae grallantes saepe cacochymicos, scorbuticos, hyp chondriacos, vermibus laborantes, arthriticos de lue v nerea inscctos invadunt, & tunc semper minus tractabiles fiunt, multumque medentibus sacessunt negotiis quia simplici methodo & remediis alias morbo appro-
I. XI. v Differens quoque morborum idiopathicorum &symptomaticorum est ratio. In illis morbi causa sun-etionum turbationem efficit, ubi sedem suam habet. Quandocunque Vero causa morbi in alio loco residet, ruam ubi iunctiones turbat, symptomaticus morbus
Ita epilepsiae & convulsiones, si quando dentium dolori ex eorum eruptione violenta vel atrocioribus intesinorum tormentis, aut calculo vel Vermibus superveniunt, morbi habendi sunt symptomatici. Idem fit si
234쪽
Dct disserente morborum ratione causarum indole &C. 183
I eritas acrimonia nascuntur. Recidivant quoque inmata, affectus apoplectici, paralytici, capitis dolores ini eri rattu sanguinis ad caput ob violentos mimo Nemre spasmos producuntur, qui si partem a mor-- priori clebilem relictam inveniunt, iacile periculosas strumationes de novo ibi essiciunt.Ipsa quoque experientia cleprehendimus, quosdam ex morbis chronicis, qui sublati videbantur, recurrisse, ut icterum, hydropem, phthisin, luem veneream, scorbutum, purpuram; in
Redeunt quoque certo anni tempore , quo primum invaserunt, quidam morbi, de hi vocari solent anniversarii. Seholion. Nullum anni tempus facilius eosdem morbos revocat , quam Vernum de autumnale, ob sanguinis copiam, quae spasmos essicit de sanguinis congestiones, quas Vctercs raptus vocarunt, ad alia loca: Ita maxime narium haemorrhagiae, pleuritides,peripneumoniae, cephalalgiae, inlimata, in autumno certo de stato mense saepius re- Vertuntur ob congestos multos impuros humores, Scob aeris inaequalitatem frequentiorein , quae ingentem imbecillitatem partium antea laborantium denuo producit. Ita quoque redeunt arthritides, podagra, malumischiadicum, di arrhoea, catarrhales sebres, defluxiones rheumaticae, qui morbi etiam in senioribus, de imbecillioribus verno tempore stata sua anni tempora ser
gruorum ; illi dicuntur. qui ceriis aetatibus, temser,
mento, sexui, anni temporibus convenientes de san .isares sunt: incongrui vero appellantur, si plane lusce
De hisce morbis tale judicium fert Hippocrates Sech
II. aph. s. q. minus periculose V rotant ii, quorum vel natura , vel aetati, vel consuetudini, vel tempori famialiaris es morbus, quam quibus horum nullus ainnis cognatusque existit. Et ut rem planiorum faciamus exemplo, cpilepsia, variolat, morbilli, insantili aetati sunt maxime proprii faciliusque tum solvuntur ac leviores sunt: si vero hisce juvenis vel vir laborat, ob frictiorem fibrarum habitum longe periculosior est eventus. Haemorrhoides & apoplexiae stinibus familiares, si primam aetatem insessant, aliquid monstri alunt. Febres
teritanae aestati conveniunt, de citius ut iam tunc finiuntur ; ubi vero, si autumnali tempore incidunt, pertinacissimae indolis sunt: men struae purgationes circa quinquagesimum annum discedunt, si vero in senili aetate accedunt, sanguinis erupriones gravillinae, & quae periculo non vacant, osse solent. Pleuritides, si juvenilis aetas est, iacile solvuntur, in senili aerate ut plurimum
necant. Plura, quae ad hoc argumentum sertinent, tractavimus in Dissertatione de morbis imongruis.
Diversi quoque sunt morbi ratione aetatum, dum
quidam in pueritia, alii in adolestentia de juvenili aetate, alii in virili de senili oriuntur.
Seholion. Asia est differentia morborum recentium, alia antiquorum it habitualium, illi in partibus magis fluidis, hi magis in solidis vitium stium positum habent.
Scholion. Omnes morbi recentes sicilius admittunt medicinam, quam inveterati, eo quod vitium, in panibus
suidis consissens, facilius emendari potest, quam illud,
quod in paritum solidarum , viscerum vel nervorum depravata constitutione laaeret. Assectus quoque spasimodici, de qui in habitum atque conluetudinem abierunt , iati videmus in hypochondriacis Se doloribus inveteraris , dissiculter de aegerrime sanatumem recipiunt. Hippocrates antiquos morbos di ilius curari, quam recentes adserit Lib. de locis in homine s. qT. quia morbos
antiquos primum recentes facere oporael.
Sunt quoque morbi vel haereditarii vel adventitii; priores in solidae cujusdam partis vitio de imbecillitate
nativa causam suam positain habent. Adventitii pravae victias dc vitae rationi, Sc omnibus, quae fluidorum crasin destruunt, accepti sunt reserendi. Seholion. In assectuum haereditariorum numero sunt epilopsa, mania, melancholia, apoplexia, qui in mala te nativa constitutione cerebri sundamentum suum habent. Ex pulmone, si imbecillitate nativa laborat, nascitur hae-moptysis Sc phthiss; ubi a natura male assectum est
hepar , cachexia dc hydrops cum tempore Oriuntur :uta ventriculi dc intestinorum tubus nervos membranaceus a tono suo plane dejecius, de ad spasmos ac flatulentias a natura promtus est , inolestissima illa assectio , qUR hypochondriaca audit, producitur. De congenitis Vero morbis scribit Hippocrates Lib. II. pra- dict. s. II. quod qui hisce corripiuntur, aegre ab ipsis lia
Nia morborum species est congruorum, alia incomobservatione digna sunt, quae de morbis aetatum Hippocrates in Coacis Praevotionibus se l. Q. p. 9 s. profert. morbi ante pubertatem non sunt peri emnonia, pleuri-ris , poda ra , naephrisis, varix circa tibias. luxus sau-iuinis, haemorrhois. Horum morborum nullum amestvertatem fore , expectandum es: verum .:b anno decimo quarto usque ad quadrage rem fecun um nutu a comporis morborum omnis generis ferax est. Rit us ab hac aetate usique ad annos sexaginιa tres non sunt fruma , neque lapis in vesica, nisi prius existat, neque deguxus medullae *inalis . neque nephritis, nisi ex alia aetate com tentur, neque Morrhoides , neque fluxus s. anguineus,
nisi prius Derit. Hi usque ad senectutem absunt morbi. f. XIX.
Memorabile est, quod aetates sbos proserant morbos incipiendo a capite ec superioribus partibus, succelsa temporis ad alias inferiores de extremas progrediendo Seholion. In insantia caput maxime petitur, ibique ob nimiam humiditatem dc fibrarum flacciditatem, nuutiquam vero ob pulsionem sanguinis ad caput, a natura sapiente inititutam eo consilio, ut per nares nimia sanguinis copia excernatur, fiunt a stagnatione seri actiores de tineae capitis, crusta lae ea, fluxiones ex auribus, epilopsiae, glandularum tumores , parotides, Ophthalmiae, lippitudines; in adolescentia gravedines, coryzae, cephalal
giae : in aetate juvenili de virili morbi magis pectoris invadunt, de tum magis tusses siccae, pleuritides spuriae de verae, peripueumoniae, Pulmonum vomicae,
phthisis, circa hypochondria de praecordia spasimi, ardentes febres, alvi constrietiones. In prima senecta. haemorrhoides fluentes vel coecae, flatulentiae, id erus,
quartanae, cacbexiae, calculus renum, colicae fatulentae; in provectiori vero senectute morbi magis adhue
descendunt in ima viscera te regionem corporis infimam , unde scorbutus, cachoxia, stranguria, calculus vesicae, tenesimus, haemorrhoides ulcerosae, podagra fixa, malum isthiadicum, gonagra, inarasmus, atro
235쪽
phia, mictus cruentus, in sceminis profusiones sanguinis enormes per uterum contingunt.
Morbi aetatum iundamentum suum maxime habent in dispositione solidarum partium ad motum de ad humores commotos Zc congestos recipiendos. Scholion. Etenim in aetate prima & adolescente & juvenili magno impetu humores 1 ursum seruntur propter validum elaterem, dc tensionem, ibique postea, si ob partis jam antea adsectae imbecillitatem,stasin vel stagnationem emesunt, facile hos morbos procreant. Quoniam autem paulatim & procedente tempore hic vigor, hic motus, hoc robur partium remittit, imo plane deficit, illud emcitur, ut ob laxitatem paritum solidarum magis humores inseriora petant & descendant, ut in abii minis visceribus stagnationes, de ab his morbi ciconicidi imi ventris fiant.
Morborum alii sunt sanabiles, alii insanabiles; ill rum vitia magis consistunt in partibus fluidis, quae s cilius emendari possunt: horum causae in tanta labe viscerum politae sunt, quae medicina nulla superari potest. Seholion. In morbis insanabilibus praecipui sunt herniplexia vel
paralysis inveterata, turditas de gutta screna antiqua, hectica ex viscerum corruptione, hydrops ascites exinduratione viscerum cachexi a scorbutica ex corruptis visceribus , hydrops pectoris ex polypo cordis vel vas rum pulmonalium, cordis palpitatio vel inlima ex polypo , calculus renum per plures annos amigens, mania inveterata, cancer exulceratus, sphacelus a causa inte na , podagra haereditaria, gOnOrrhoea inveterata ex pr statarum fistulis, cxulcerationes pulmonum fistulosar, calculus vcscae, exulceratio vetus uteri, chlorosis deserilitas cx polypo vaserum uterinorum, maralinus senilis.
Distinctio inter morbos sanabiles Se insanabiles non caret tuo usu in medicina. Scholion. Praeclara sunt, quae hac de re prodidit Hippocrates Libr. de articulis s. 6. polit aliquis dicere, extra medicinam talia 69. suid enim opus es de his , quae incurabilia se la sunt: amplius tractare ' Αι Me facere multum re eri. Gusdem enim profestionis es, O haec coenostere. Non enim Leri potes, ut inter se dirimantur. Oportet
enim curabitia ita tractare, ut ne incurabilia fiant, ea intelistentia, ut quam maxime Prohibeamus, ne ad hoc deveniant. .
Plurimi ex morbis sunt salutares, nonnulli etiam exitiales : illi restituunt hominem pristinae secundae valetudini vel etiam corpus praeservant a gravioribus malis ;hi ad perniciem vel destructionem corporis VErgunt. Seholion. . Morbi salutares dicuntur, quia salutarem habent exitum, dum motibus ibis extraordinariis de vehementioribus a causa pemiciali morbida corpus liberant, quatenus eam sive dilcutiendo sive soras ejiciendo a corpo
Morbi plurimi ex salutaribus solvuntur excretionibus sive languinis per Varia excretoria, sive propulsione excrementitii humoris ad habitum corporis, vel per se dorem aut transpirationem auctam, siVu per crebriore, dejectiones. Seholion. Non omnes morbi, qui cum eXcretionibus jungum tur , salutari semper fine atque esseelu gaudent, sed ii
tantum , qui cum lcvamine fiunt ec causam, a qua motus morbos orti sunt, evacuant : si videlicet ir orbi non tam a qualitate vitiosa de motu inordinato, quam a copia nimia vitiolae materiae nascuntur.
Ex morbis salutaribus eminet maXime sebris, quae summum prassidium de medicina lispius est corpori it
ludque non tantum a causa morbifica, sed a graviori morbo, imo morte praeservat. Sehohon.
Praeclara sunt, quae resert Celsus de Asiclepiade, quod febre ipsa praecipue se ad remedium uti l rosessi: s sit, de Lib. II. Cap. VIII. scribit: febris, quod maxime misrum videri potest, saepe praesidio est. Sanguis enim, cum
in febre majori celeritate per omnis generis tubulos sintur , ipsas periculosas stases de sagnationes sensin pali. Iatimque resolvit, humorum nimiam copiam consumit, obstruela & confricia excretoria & tubulos tandem aperit , de liberum sanguinis & humorum reddendo circulum , Omnes suppressas evacuationes restimit. Quod si itaque haec praestat, utique talis sebris salutaris dicenda est. Porro omnes febres, quae cum levamine ad parte.
eXtremas materiam nocentem exturbant, uti sunt vari
losae, morbillosae, purpuraceae, arthriticae, catarrhali ,& quas dejectiones copioste comitantur, salutares qu0 que morhi sunt. Pleraeque etiam intermittentes febres, si sibi relinquuntur, de remotio causae morbificae arte adjuVatur, nec praepostera medicina aut diata impeditur, saluti de praesidio potius sunt corpori, quam detrimento se & corpus ab aliis gravioribus malis vindicant. Maxime omnium vero sebres catarrhales cum tussi, cum coryza junctae, omnium saluberrimae sunt.
Morbi Se febres, quae ad exitium & summam pemi-ciem tendunt corporis, sunt, qui a vehementiori infammatione, a partium nervolarum corruptione de sphac lo interno nascuntur, item inflammationes, Quae aliis gravioribus morbis superveniunt, ut sunt phrenitis de inflammatio ventriculi ac intestinorum, vel illae sebres atque Excretioncs, quae a graVissimo animi asseetu, ab adsumto veneno, a tale caussica, a gravi laesione e turna partium nervosarum, a vermibus intcstina rodentibus , a flatibus, ab hernia incarcerata, a nimiis doloribus fiunt, quia omnes hi morbi Sc motus morbosi non ita sunt comparati, ut causas removeant, sed p tius laesiones reddunt graviores dc in extremam pem, ciem ac imbecillitatem vel univcrsum genus nervo vel certat panis tonum ac robur praecipitant. Scholion.
Ex hisce jam omnibus clarisinae apparere arbitror quanta cum cura & solertia motus, qui in salutarem finem tendunt, de qui perniciem adserunt, sint distinguendi; nam in illis naturam adjuvare de ejus negintium promovere debemus, ubi pestilans error ost, si ejus inodi motus sinu respectu ad causam statim sistamus cum contra perniciales omnes motus , qui nihil salutare prae sant, sed vires magis exhauriunt, utique
protinus de sedandi de profligandi sint. s. XXVII.
Distinctio etiam non exigui usus in medicina admittenda est inter morbos frequintiores de ratiore ἰ. Priores dicuntur, qui crebrius ec sere omnes homines
236쪽
De differente morborum ratione causarum indole &c. 18
invadunt; possetiores tales sunt, qui rarius & tempore de numero eveniunt. Seholion.
Omnes quidem morbi in genere rariores sunt, id est, minus frequenter homines infestam, si consder mus tantam rerum insalubrium & nocentium, quibus perpetue corpus humanuin objectum atque expositum est , copiam. Causam hujus peculiaris phaenomeni jam supra attulimus, quia ea est insalubrium rerum indoles, ut non proximo, sed potius remote & tantum disipositive ad morborum generationem quidpiam conserant , atque etiam ex his plures cauis ad partium solidarum tonum naturalem destruendum conspirare &concurrere debeant. Scit tamen neque tam rari sunt
quidam morbi, quia plures frequentissime in praxi eveniunt, de non semel, sed saepius homines per omnem
Inter frequentissimos morbos, seu potius cflectus morborum, qui jugulant & e vita tollunt hominem, est interna viscerum corruptio de sphacelatio. i Scholiou. Quo rarior est sphacelus in partibus externis, eo frequentior est in intemis ; nain nec ullus sere hominum , qui morbo naturali moritur & non violenta vel celerrima morte perit, est qui non ex putrida spha- celosa corruptione paritum internarum moriatur, quod iis quidem, qui rarius vel plane nunquam morbis it iunctorum hominum cadavera di siccuerunt, isnotum Videtur , utiquam vero iis, qui frequentius hisce exem, citiis interfuerunt.
i Morbi frequentiores ii sunt, qui πaκime a causae commurii, ut aeris constitutione fiunt, de potissimume a tranipiratione mhibita suam originem habent. Ita pius iratra almi spatiuin invadunt & plures simul di-V ant Catarrhi, coryZar, gravedines, tusses humidae, catarrhales sebres & rheumaticae, item diarrhoeae, cephalalgi , variolae, morbilli, febres intermittentes, prae sciti ni tertianae, dolores anuum de id genus plures.
y. XXX. . Frequentiores etiam sunt ii morbi, qui certis locis ob peculiarem coeli constitutionem, si una regionis, . aquarurn & alimentorum naturam samiliari stimi linit. Selolion. Ita in Nestphalia frequentiores sunt peripneumonia, quartana de hydrops. Qui loca maritima incolunt, vel diutius in mari versantur, scorbutum vix effugere pol- sunt. Qui dulci, farinaceo victu utuntur, in febres vulpdas, malignas, lumbricos, purpurain & OXanthet mala maligna facile incidunt; qui in locis paludosis degunt, creberrime intermittentibus iisque anomalis
Frcquentissime quoque & graviter homines labor rant EX Vehementia animi pathematum. Seholion. , Nullus sere gravior morbus acutus vel chronicusi est, quem non animi affectus, multo vero magis cum, aliis causis juncti cxcitare possunt; inde enim apoplc-xiae , epilepsiae, haemopUsts, narium haemorrhoidumque emenes haemorrhagiae, sebres inflammatoriar vem triculi, ardentes, cholericae, abortus, mensium, hae i morrhoidiam, alVi, sudori'ue supprestiones, de exinde gravia pathemata, cordas palpitationes, tremores, animi deliquia oriuntur.
Frequentiores etiam sunt moibi, qui ex pravae di- gellionis vitio, item ex mensum vel haemorrhoidum desectu vel suppressione oriuntur. Soholion. Foeininae frequentius aegrotant, de de variis incommodis conqueruntur, si sunt gravidae, vel eo tempore, quo menses instant: multoque magis affliguntur, si hi deficiunt vel supprimuntur, aut plane in senioribus celsant. Crebrius quoque assiciuntur homines ex pravae digessionis vitio & cruditatibus prima in regione si gnantibus : inde enim nautea, colicae flatulentae, div- rhoeae cum torminibus, cephalalgiae, vertigines , Vigi
liae, si asini praecordiales, inflationes ventriculi, dolores hypochonditorum, alvi adstrictiones : adfectus enim hypochondriacus dictus malum est, si ullum, Dequens de familiare, quod plures hominum per multos
annos quotidie divexat de excruciat.
s. XXXIII. Notabile es , quod morbi salutares, id est , qui ad
salutem machinae tendunt longe freq entiores sint, quam qui in ejus perniciem cedunt. Seholiou. Divinar sapientiae tanquam corporis humani archi
tectrici, hoc beneficium debemus, quod plurimi, quis requentili me homines exercent, morbi liberent corpus a gravissimis malis, dum materia vitiosa vel corripitur, vel per convenientia emunctoria excernitur; quales sunt illi sipalini & indetioncs morbosae, quae circa mensum vel haei inorrhoidum fluxum insessant, item omnes catarrhales de rheumaticae febres, defluxiones, coryzae, tusses humida', diari hoear, intermittentes subres, variolae, morbilli, arthriti cis, aliaeque Lbrium species.
Rariores sunt morbi, qui ratione aetatis tempera- . menti & fructurae partium incongrui sunt, ut & gravior s chronici. Seholiou. Ita insantibus vel pueris rarius Vel plane non eveniunt podagra, apoplexia, harmopΠkS, vomitus cruem ti , vel sanguinis ex haemorrhoidibus, Ves utero prosu-sioncs, nec non maniae, melancholiae; senibus vero raris lime accidunt hareo; tyses, cpilepsiae, Variolae, mor-
billi, phthises, lumbrici, spathii hypochondriaci. Rariores etiam sunt alloplexis, hemipleλiae, Paralylus , mania, gutta serena, melancholia, opilepsia chronica; rarior quoque est vera phthisis de as luna spalinodicum, 'rarior hydrops dc icturus niger, lucibus niger, & vesicae calculus; i em lepra scabies maligna: quia dicti hi morbi non tam sacile oriuntur, sed lun .mam imbecillitatem & dcjectum robur paritiam carumque magnam lubcin & corruptionem, sanguiniique ac succoram in ximam dylcrasam, & viscerum obstructionem, quae non tam facili negotio ingignitur, subindicant.
Differentia inter morbos raros de frequentes non caret in therapia suo usu : distimus enim exinde naturam varum rerum, quae frequenter de graviter nos ra corpora iniciunt iisque inimicae sunt, ut majori cum cura
Hujus generis sunt animi commotiones, auris repentinae mutationes, frigus, acida, lacticinia, M quae excretiones menstruas, alvinas, & cutaneas lupprimunt, inremperantia, nimia Voracitas, sedentaria vita.
237쪽
Dantur quoque plurimi ex morbis, qui stato tempore , certo mense, circa lunae mutationes, vel certaleptimana, Th, vel etiam hora determinata redeunt,
& hi vocari solent periodici; alii vero sunt morbi simplices, omnis circuitus eXpertes. Seholion.
Disserunt periodici 1 recidivantibus morbis, quia
hi non servant periodos, utut variis de causis reVertam tur , neque confundendi sunt periodici cum remittentibus , nam dolores ex calculo, item colici, artitatici remittunt quidem, raro tamen certo ac definito tem
Omnes assectus periodici habent suum scindamentum in motibus spasmodicis, quare & omnes morbi spataodici, qui inaequalem circuitum sanguinis, ejus que congestionem in partibus esticiunt, sunt etiam periodici , & inter hos primas partes tenent haemorrha-gia . Sololion. De mensum & haemorrhoidum fluxu res jam satis nota & explorata est, quod statas periodos servent, neque ignotum est, has sanguinis excretiones semper cum spalmo partium externarum de lumborum, quo comprimitur sanguis versus uterum & anum, fieri , & quia abortus etiam cum spasmis Sc nimiis uteri haunorrhagiis invadunt, illi pariter inter assectus
periodicos lure meritoque sunt reserendi. Nam in recens ni tis non raro tUrtio mense re circa ordinarium
fluxus ii citarui tempus, exactillime etiam leptimana, respondente, non len .el vel bis, sed saepius ter vel quater imo ultra recurrunt. Ita quoque multiplici experientia compertum est, & narium haemorrhagias hae- inoptyses dari ment ruas, cic semper cum extremorum restigeratione de coiistrictione invadere ; neque rarum est, vomitus cruciatos intra certum mensis spatiuin Hseminis, quibus n.entes suppressi fuerunt, reverti.
Quando satae & solennes excretiones sanguinis per nares , haemorrhoidcs vel mensus non respondent, oc aspasmis fiunt sanguinis Se humorum ad partes infirmas congessiones, varia inde I athemata convulsiva, spasimodica, dolorosa periodica nascuntur. Seholion. Saepissime occurrit in fraxi, quod interceptas sanguinis per menses & haemorrhoides cxcretiones excipiant hemicraniae vel ophthalmico hemicraniae, Montalgiae,otal-giae, item capitis crysipelata periodica, neque minus inrrdiore asstimata spasmodica, tusses convulsivae & vi ntae. Circa praecordia vero graves anxietates, dolores, cardialgiae, inflationes ventriculi ructuosae, vomitus, sitis cum ariditate linguae , ingentes dolores circa lui hos , & os sacrum fiunt, quae omnia periodice evelaiunt,& cxacerbantur. Uantur quoque cκ mensium desectu epilepsiae, & motus convulsivi periodici, circa mensium maxime fluxum provenientes , & postea singulis diebus certis horis redeuntes. Neque minus ab eodem sente hysterica pathemata, per periodos recurrentia, prodine a vidimus. g. XL. Cum spatai maxime samiliares sint tubis nervose- musculosis vcn riculi & intestinorum , non mirum est, eos morbos , qui ex spasmo primarum viarum fiunt, periodos de stata sua tempora saepillime servare.
Ita dolores cardialici & colici saepe certis horis de
die recurrunt.Uidimus vomitus biliosos singulis plenilu niis recurrentes per aliquot dius cum sumina angustia, anxietate de virium prostratione. Vidimus quoque exspasno duodeni idterum singulis mensibus dominica die recurrentem, & per aliquot dies perdurantem. Viadimus non semel, sed saepius iterumque eX primarum viarum vitio & cruditatibus inde propullulantibus peri, dicas tusses, & infuctus pectoris certis horis de die vel nocte redeuntes, item vertigines, cephalalgias certis horis ingravescentes.
Febres intermittentes statis & determinatis diebus imo saepius horis redire notissimum est. Seholion. Paroxysmi intermittentium etiam soboles sunt spa morum, qui ex prima regione veniunt, postea partes extremas & corticem corporis, cutem & subjacentes musculos constringunt, sanguinemque ad interiora res ellunt , ubi anκictates, dissicultatem respirandi Sc parvum ac debilem pulsum efiiciunt, donec n.otu in contrarium facto a centro ad circumscrentiam validiori, hi motus spasmodici discutiantur.
Periodicorum morborum causi perperam interno agenti, quod determinato tempore motus praestet, vel semento morbi fico, aut aetheris peregrini per lunas vel
sidera influxui adscribitur: sed potius partium imbecillitati, quae stagnationi & corruptioni humoris, &inde
producto spatino occasonem lubministrat, debetur. Seholion. Supra jam in cip. III. I. 27.28. 29. 3O. 3 I. Iatius de duximus, spatinos semper relinquere post se quandain imbecillitatem, quae deinde facile ad stagnationes occasionem subministrat, & ad motus jam adsuetas fibras producere potest, id quod citam suo calculo adprobare videtur Galenus in Libro II. de diserentiis febrium. dum omnes accestones Vritudinum ex membrorum di σιω- ne male aff)cita ortum habere prodidit. Atque etiam inter cerias de statas leges microcosmicas reserenda haec est , quod natura ad partes infirmas maxime humores ablegare soleat, Iraesertim si illa in spasinis ac motibus violentis est occupata. Ita frequentillime evenit, quod in hisce partibus, Quae scarificatione vel incisone venarum aliquoties assectae fuerunt, ceriis temporum intervallis, idque ex redundantia humorum, tensui de pungitivi dolores ac languores percipiantur. Oble vavimus, a contusione dorsi & scapularum circa Glubnoctialia tempora in partibus aflectis ingentes dolores recruduisse. Si dens vitio laborat & cariosius est , sa-cile recrudescit dolor intra certum temporis spatium, praesertim circa vesperain; exemto autem dente omnis dolor quiescit. Id quod unicum exenarium nos potest deducere ad cognitionem causalem resetitionis febrium; necessario enim flatuenda videtpr mala in primis viis diathesis , quae infirmitas fasnationem & motum hinmoris facit, qui possea causa subris est : sublata vero hac prava diathesi & vitio pariis correcto necesse est, ut motus & febris provocatio cellet.
Morborum periodicorum causae investigatae clariss- me medentem instruunt, quod nec valentiora reme dia , quae spasinos concitant, neque optata de narcoti ca, omniaque ea, quae robur partium infirmant, io cum habeant, sed potius roborantia, nervina, item diaphoretica cum clementioribus anodynis mixta mas num solatium adserant. Scholion.
Pessime periodici assectus tractantur, praesertim stat acti
238쪽
De differente morborum ratione Caularum indole &C. I 87
ad facti & habituales sint, per Valentiora emctica, purgantia de sudorisera; haec enim omnia robur partium valde infirmant, de spasi nos magis adaugent, tantem abest, ut eos sistant. Deinceps ea est ratio atque
indoles motuum adsuefactorum, ut a leviter nocente caula revoeentur, cui removendae tam valida remediorum genera minus quadrant. Neque etiam expedit,
dolores vel convulsiones sortiori medicina sedativa tractare , quia in principio quidem allevi amentum quoddam praestant, postea vero propter infirmitatem, quam partibus nervosis inducunt, pejoris indolis fiunt, de crebriori usu facile in cachexiam, tumores cedematos sac lentas febres aegros praecipitant.
Datur etiam sngularis species morborum, in quibus
ad externas partes propulsa materia peccans stationein suam relinquit, Sc ad interiora revertitur, Sc hi vocat tur retrogradi vel retrocedentes. Scholion.
Variant multum inter sese, retrogradi qui adpellantur morbi. Quidam enim ex iis ad summam cutem, ejusque luperficiem tantum seruntur, ut lunt morbilli, variola , purpura, scabies, crus a lactea, quidam vero
profundius inhaerent sartibus camosis de nervosis ipsisique glandulis, cujus generis sunt erysipelata, bubones venerei, pestilentiales, carbunculi, tumores podagrici,
venerei, cedematosi, antiqua ulcera.
Retrogradorum morborum pessima est ratio atque eventus, quia materia ad supersiciona corporis detrusa indolis subtilioris salino - Ιulphureae postea ad interiora delata neri osas paries occupians, gravissima pathemata
. Scholion. Quoa. si enim materia retropulsa ad cerebrum ejusque membranas delata fuerit, graves assectus capitis, ut phrenitides, convulsiones colepticae, lethargus, henii pleria, aphonia, gutta serena, mentis Sc mem fiar alienationes suscitantur. Si vero ad praecordia delata nervosas ibi fatigat partes , graves pectoris morbi, ut ullam a convulsivum , tussis serina , catarrhus suis cativus, difficilis de aegra cum anxietate de angustia spiratio Se ingens virium collapsus resultant. Etsi ventriculi Se intestinorum tunicis firmiter inhaerescat, atrocia ventris tormina, cardialgiae de periculosae harum partium inflammationes, singultus, diarrhoeae oriuntur. Εκ quo intelligitur, quantum periculi omnes illi morbi habeant, qui ab exterioribus ad interiora converiuntur, id quod jam oli in probe annotavit Hippocrates in Coac. A. Io3. erysipelas foras qNidem accedere commodum est,iλι ira autem converti lethale, invertitur autem Duro, cum
disparente rubore pectus gravatur, O difficilem spirati nem habet. Et quod de crysipelate hic ilicium est, id
de omni assectu externo, qui cum quadam inflammatione de dolore jungitur, intelligendum venit. Quod vero tantum periculi hi morbi alant, ex eo fit, quod
materia morbifica virulentae indolis ad interiora releg, ta nervosas maxime partes obsidet, in quibus gravit sima pathemata producit, nec tam facile ex iis rursus evelli potest. Quapropter oportet utique medicum hos omnes morbos, qui facile ab exterioribus ad interiora revertuntur, cautissime tractare , & ab omnibus iis, quae ullo modo repellendi iacultate pollent, uti sunt externa constringentia, item purgantia, emetica, sanguinis missiones, quae ab ambitu corporis humores reVocant, abstinere. Contra nihil praetentius est, quam eiulinodi in morbis corpora in perpetua leniori de aequabili transpiratione servare, de omni modo a topicis sibi cavere. s. XLVI. Morborum alii sunt cogniti sive manifesti, alii imcogniti sive occulti: illi dicuntur,quorum causae cognitu faciles sunt, hi vero vel novi sunt, vel corum natura, caulae, eventus adhuc latent. Scholion.
De novis de incognitis morbis insignis occurrit locus in Praefatione Cornel. Ces pag. Iq. dum ait: rarius , sed aliquando morbus quoque ipse novus es, quem
non incidere mauisse salsum est, cum aetate nostra quadam ex naturalιbus partibus carne prout D ct arente intra paucas horas e piraverit , e ut novilissimi medici neque genus mali, neque remeditim invenerint, quos ideo
nihil tent k juaeco, quia nemo in splendida persena per clitari conjectura sua voluerit, ne occidise, nisi servase
videretur. Veteres illi morbos, quorum causae erant O
cultae , Θωον τι sive divinum quid in se continere judic
bant, de tales suerunt, quas ex temperaturae sicultatibus minus explicare poterant, unde huc reserebant in primis epidenatos, dc qui eκ aeris insista de virulenta quadam qualitate nascebantur. Caeterum Hippocrates Lib. de r. in homine s. 66 I. de curatione morborum incognitorum id egregie monet, ut, si quis H.orbum non cognoscat, medicamentum bibendum non sorte
praebeat. Illud saltem hoc loco adjicimus, quod plurimi
morborum de ratione indolis dc causarum de ratione πιηrotantis corporis, adeoque etiam ratione curationis
snt proh dolor incogniti non ex se de sua natura, sed
propter ignorantiam corum, qui divinam hanc artem temerario plane ausu excreent. His itaque de ego au tor suaserque sum, ut cum i rodessὰ nequeant, si non nocere velint, debili .limas temper medicinas porrigant, quibus maxime diaphoretica fixiora, clementur laxantia
dc analeptica temperata annumero.
239쪽
De rerum nocentium & insalubrium natura, proprietatibus & viribus in corpins humanum, item de omnibus iis, quae ullo modo corpora ad morbos reddunt proclivia.
De rerum infulubrium re nocentium natura
o viribus, speciatim de assectibus animi.
s. I. Atas morborum proximis exquisitius enucleatis & perspectis, tractationis
nos rae ordo & methodus omnino requirit , ut jam rerum, quae iunctiones corporis laedunt Ze dus conservationi resistunt, naturam de vires ad causarum morbificarum originem & generationem inquirendam ea, qua par est, accuratione & sedulitate investigemus atque eVolVamus. Sesolion. Cum morborum causae, quae corporis nostri motus, secundum naturam proportionatos inque aequilibrio com situlos , turbant ac pervertunt, non a se existentiam
suam habeant, nec casu quodam incomprehensibili, sed ab aliis causis praeexissentibus de ante dentibus prospgnantur & sustententur ; harum utique causarum primordia atque Originem follicita indagine ut perscru
Scientia earum rerum, quae insalubres sunt, & eo Pori humano vivo ac sano nocent, atque ad causarum morbificarum productionem multum faciunt, modico turn ad praeservationem , tum ad curationem morborum summe utilis & necessaria est. Soholion. Rectissime hine definitur medicina ab ipso Galeno, quod si rerum salubrium & insalubrium scientia. Etenim non susticit, medicum earum tantummodo rerum, quae saluti sunt corpori, ejusque sanum statum & val tudinem prosperam tuentur, notitia esse imbutum, sed id etiam potii limum requiritur, ut insimul illas res plene M EXacte cognoscat, quae miserandis doloribus Mvariis aerumnis corpora humana objiciunt, animo Vigorem & integritatem demunt, ac morbos dc Praematuram mortem inferunt. Nam quia praesemtatio a morbis circa remotionem & depulsionem causarum, quae illis ingignendis aptae sunt, unice versatur: facile quisque medicorum solertissimus videt, scientiam harum rerum , quae corpori ossiciunt, Se vitae ac sanitati as versantur, ipsi esse pernecessariam, & ad suam perse-Etionem non parum contribuere.
Uti causarum morbificarum multiplices sunt classes atque genera eorumque quaedam celerrime & vehementissime, quaedam tardaori gradu & longiori tempore vim suam nocentem exerunt; alia vero tantum partium dispositionem ad morbos inserunt & remote concurrunt: ita etiam non unius ejusdemque sunt generis& virtutis res exitiosae, siquidem nonnullae citissime &essicacissime inque minima mole operationem patefaciunt , nonnullae tardius inque majori mole & longiori tempore id praestant: aliae vero tantum dispositive ad causas morborum proximas ingignendas concurrunt.
Quemadmodum dantur morborum causae, quae motus paritum solidarum, a quibus sanguinis circulus, vita, sanitas cum secretionibus & excretionibus congruis dependent, proxime ac immediate invertunt ac destruunt: ita similiter etiam dantur res, quae hoc praessant, nocentissimae, cujus generis sunt graves animi Commotiones Se omnes illae inateriae, quae veneni vim habent, & cum magna vehementia ac celeritate inque minima mole solidorum motus destruunt. I. U. Plethora & cacochymia magnae sunt morborum, praesertim chronicorum , causae, hinc omnia ea , quae ad nimiam redundantiam, item summam impuritatem& corruptionem sanguinis de humorum aliquid conserunt, in classem in lalubrium & nocentium jure meritoque referri debent. Seholion. Si probe naturam & vires causanim morbificarum cognitas atque perspectas ha, mus : utique nobis in sa-cili erit earum rerum naturam explorare, quae insessae
sunt corpori, & causas illas stabiliunt. s. VI.
240쪽
De rerum insalubrium & nocentium natura & viribus &c. 189
Quia excretiones sanguinis tum puri, tum impuri consuetae interceptae, itemque ordinariae evacuationes superfluarum lc excrementitiarum sordium per urinam, alvum, de cutis porulos cohibitae ad productionem pletliorae, & ad generationcm & augmentationem impuri ac lutulenti sanguinis & lymphae variarumque excrementitiarum sordium in corpore plurimum contribuunt: sacile hinc potest intelligi, omnia illa, sive ex classe rerum naturalium, sive non naturalium & praeternatur lium sint, quae salutares illas ianitatis conservatrices e cretiones ullo modo impediunt, pro rebus maxime n xiis de insensis esse habenda. Seholion. Ad hunc censum pertinent nimia ciborum copia, acidorum te viscidorum abusus, aer valde humidus destigidus, vita laboris & motus expers, incongruus potus , cibi plane corrupti de alieni, atque id genus plura. A. VII. Cum dejectio virium in universe corpore vel atonia
Ze infirmitas certarum partium ad stagnationes hum rum , obstructiones glandularum , dc vi lcerum corruptiones, adeoque ad passiones chronicas inserendas de acutas sanestas reddendas multum contribuant: hinc facile concludendum, omnia ea, quae corpus infirmant, & partium tonum ac robur driiciunt, ut sunt praecedentes morbi vel imprudentes remediorum administrationes , res esse nocentissimas oc ad morborum, ipsiusque adeo moriis generationem aptillimas. .
Quoniam morbi non solum ex iis rebus, quibus ad vitae sustentationem quotidie opus habemus, in corpore nostro progignuntur, sed subinde etiam ad morborum productionen, multum conserat peculiaris alicujus corporis siructura de natura: hinc utique a medico de aetas de sexus, de temperamentum 8c habitus corporis 8c nativa atque haereditaria, seu a parentibus suscepta partium constitutio, ipsa quoque consuetudo, quae altera est natura', probe considcranda sunt, ut inde certus reddatur, ad quos morbos singula haecce disponant.
Inter res nocentissimas, Sc quae celerrime corpora afficiunt, de morbos, imo mortem inserunt, jure optimo valde gravia animi pathumata sunt reserenda. Seholion.
Tanta est affectuum animi vehementia, ut celerrime corpus otiam firmissimum de integra sanitate seuens laedere, ejusque motus ordinatos, qui vitae praesunt, d struere, Pervertere de gravilliinos morbos, imo subitam mortem inferre possint ; hinc fit, ut potentia acceleritate nocendi validii lima etiam venena superunt , quae non tam cito mortem inserunt, vel in momento in actiones vitales grassantur, quam subitus de vehemens animi affectus, qualis est ira vel terror.
s. X. Animi pathemata in fluidum nerveum , hujusque
ininisterio in partes nerveo- musculosas, quae motuum directioni Praesum, proxime de immediate agunt. Soholiou. Assectus animi maxime ac primario afficiunt cor Se arterias, deinde operatio eorum transit in membranas
cerebri, Vcutrices1 dc intestinorum, tum in ductus biliarios M urinoses praecipue vero in tubulos Se fibras subcutaneas; hae enim partes singulae ex sensibilissimis fibris membranoso - nerveis constructae sunt. Quod vero in fluidas partes animi Pathematum via de operatio Frid. Host anni Oper. Tom. I. sese exserat, id inter alia eX eo clarum fit, quod per salivam, per lac nutricum longe gravissima mala in ii fantes inde transferri queant. s. XI. Quemadmodum motus solidorum ac inde dependens fluidorum triplici modo laretitur, dum vel vehementior
te celerior fit contractio nervolo - musculosarum partium corporis, de motus ab internis ad exteriora tei
dit : vel ab exteriori paritum constrictione motus h morum ad interiora vergit, vel tonus dc robur partium plane dejicitur de perit, atque ob atoniam 8c imbecillitatem circuitus sanguinis de humorum imminuitur: ita etiam affectus animi simili plane modo operantur, de motus solidorum ac fluidorum turbant, uti ex moX subjungendis evidentissime patebit. Seholiou. Praeclare de operatione affectuum animi scribit Per gamenus Lib. II. de cavs Ompt. Cap. V. ubi haec verba leguntur: est quadam ex primis oe, ut aliquis diceret, principalis mis moventibus ipsa naturalis caloris intro
forarique delatio multas animi palliones, sequens, sinuIautem eum iUo ct spiritus ct sanguis modo intro ct ad
principium feruntur ac contrahuntur , modo foras diasenduntur funduntur. Et licet motus hos evidenter petibicere eum in aliis multis , tum in i is animi perturbationibus e. g. terrore O ira, ille intro O ad priu-cipium spiritum ct singuisum una cum refrigeratione corporis superficiaria subducit O contrahit, haec vero foras agis, fundis ct calefacit. g. XII. Ira ejus est indolis, ut vehementiori partium nervo
so- musculosarum contractione totum systema nem sum celerrime commoveat, dc littolen cordis eique adnexorum vasorum cum arteriosbrum , tum venoto
rum, Sc tonum etiam partium fibrosarum univerib in corpore mirifice adaugeat, ut adeo recte a veteribus parva febris, insania, ac momentanea epilepsa dicta suerit. . Seholion. Equidem post iram manifestum motus cordis aug mentum, pulsus intensio, respiratio concitatior, sitis, calor, inflatio dc rubor aciei, arieriarunt capitis , prae- senim circa tempora, major pulsatio de intumescentia, oculorum serocia, tremor extremarum paritum de acti num mentis praecipitantia observantur, quae omnia tu culentum satis de linpetuosiori fiuidi nervet de sanguinis motu edunt testimonium. Neque parum ad hujus rei illustrationem conseri illa observatio practica, quaedocemur, nihil tam celeriter febrem acutam biliolam intermittentem inflammatoriam concitare posse, quam iptum iracundiae vehementiorem assectum.
Deinceps is quoque irae liberioris 8e a metu, tristitia vel vindicandi libidine non interruptae essectus est, ut
sanguinem a centro ad circumferentiam moveat, dc hoc modo humores viscidos, de hinc inde in vasis stagnantes de firmiter harrcntes resolvat, discutiat, de eκ- crementa ad habitum corporis externum detrudat. Et ob hunc motum resolutorium de excretorium adauctum
accidit, ut iracundiae affectus interdum saluti sit corporibus , frigidioris praesertim temperamenti, id in morbisse dictis frigidis, de qui ab humorum insuctu ac nimia mole proficiscuntur
Sicuti sebris sue intensior solidotum 6c suidorum
motus, quo cum impetu sanguis circumvolvitur; ad viscidorum humorum resolutionem dc materiae hetero- R. geneae