장음표시 사용
241쪽
geneae ad habitum corporis protrusonem mmime confert : ita illud ipsum etiam contingit in ira, unde animadveriimus, Purpuram, variolas, morbillos, erysipelata ab eadem suisse excitata, & graves ac contumaces morbos ejus prudenti proritatione fuisse sanatos. Quare Hippocrates Lib. H. Epidem. Se l. IV. hoc remedii genus commendavit in iis, qui ex assiduo leguminum usu crurum impotentes saeti fuerunt, dubio procul ad viscidum sanguinem resolvendum de calorem ac spirituascentiam sanguinis reparandam. Dicit enim gravis simus auctor: viligentia adhibenda es, ut excan scentia inducatur, O coloris reparandi, ct sanguinis in habitum corporis invitandi causa. Et alio loco ita fatur :ira frigiὰis remedio est. Cujus in sententiam eunt plures alii gravissimi viri, ut passim hinc inde annotata observationes contestantur. Ita paralysin inveteratam& singultum enormiorem irae beneficio sanatum describit Valeriola Lib.II. Obs. IV. Dan. Becherus de euhrivomo Borus eo suae X. 9 Crato Lib.VI. Confith in paralytico de phlegmatico iram cum insigni euphoria proritari adlerit. Hor ius Lib.III. Cono. Dist. XII. reseri: trie natem paralyticum, qui ob praesentiam hostis in fur rem fuerit actus, e lecto repente prosiliisse, de cum sociis civibus hostem invasisse. Porro etiam in aliis affectibus confirmatis mirabilem iram praestitisse opem obse vationes testantur. De irae emcacia in podagrico quodam egregiam communicat observationem Pethlinus Lib.III. Ob . 28. ct Bartholin. in Hist. Anat. Cens. VI. Hist. XXVIII. Quareanas de tertianas febres coruum cillimas subito de vehementi iracundiae affectu sublatas suisse momorant Misceli. Nat. Curios. Dec. II. A. III. Ob 9ῖ. 9. Paraeus Lib. . Cap. XXIII . Valeriola Lib. II. Obs. IV. adstrietionem alvi ab ira solutam refert. Cons. quoque Misceli. Nat. Curios. Dec. II. A. V. pag. II minium ira loquentem vid. in Aet. H niens. Vol. I. Obs 8t. Illud certum est, iram minus csse pernicialem, quam reliquos animi asseelus. vid Baco Verulam. in Hist. Vii. o mor .pag. 2q9. Cavendum Vero maximopere est, ne in cholericis, vel etiam in cachecticis, te ubi male constituta sunt viscera, itentque ubi ad erysipelas, ad haemorat, Agias, ad apoplexium, de ad metastiles sanguinis ad caput, ad aflcctiis spasinodicos inclinant co Pora , ejulmodi curam adhibeamus.
s. XIV. Ulterius ira spasmodica partium, qua agit, strictura
vim suam inprirnis in ventriculum de intestina, ceu par tes valde nervosas dc membrianaceas exquisitioris, lensus de motus, exerit, dc e lacili inflammationem ibidem subinde peliculosam, imo leuialem enicit.
Seholion. Nihil frequentius in praxi occurrit, quam ab ira inflammationem pati ventriculum de intestina, eamque cumprimis lethalem fieri , s mox potus frigidus paulo avidius superingeratur, vel purgans, Vel emeticum prometur ad bilem ab ira, ut vulgo putant, commotam ventriculi sinu cxturbandam. Et facillime quidem hoc contingit in subjectis debilibus, qualia sunt hypochon-driaco malo obnoxia. Ita in virgine hypochondriaca post iracundiam notavimus inflammationem lethalem, quae duravit viginti quatuor dies, cum delirio de circa monem secessu sanguinis per alvum. Aucta suit inflammatio ultimis aegritudinis diebus, cum denuo iracundia excanduisset, Zc notabile etiam erat in hoc subjecto, quod seces per intestina inflammata de sphacelata ad colori transierint. Ceterum non semel, sed aliquoties Vidimus, a purgantibus vel emeticis post graviorem iracundiae associum exhibitis omnia versa suisse in deterius , dc mortem acceleratam. Neque enim aliam,
quam nocendi facultatem hoc in statu exserere possiant in morata pharmaca, siquidem eorum operatio spasmia
tunicarum ventriculi de intestinorum absolvitur. Canε igitur de angue pejus vitanda sunt in affectionibus Msymptomatibus ab ira produetis omnia purgantia drastica de cinctica ; quo in casu potius exhibere convenit blanda antispasinodica , diaphoretica de nitrosa, bilem corrigentia de abstergentia, neque minus laxantia henigniora rhabarbarina.
Agit insuper iracundiae affcctus in membranas cerebri de alia viscera, ubi sanguis irae impetu celerrime aspulsus regredi nescit, eamque ob rationem subsistens inflammationes 'riculosissimas emciti Seholion. Quod si ad caput impetuosius compellitur sanguis, in meningibus exoritur phrenitis. Observavimus ingens sanguinis profluvium per venas sedis in hypochondri co accedentem iram vehementem ita constrinxisse colon , ut lanis instar contortum de anginatum fuerit, tasanguinis ad caput appulsum augendo delirium comvulsivum lanesium in viro gencroto induxerit. Hildanus Cent. I. Obs XVII. meminit juvenis, cui caput vulneratum de cranium stadium erat, qui ex sola ira in phrenesin incidit ac mortuus est. Cranio post obitum
aperto inventae fuerunt cerebri membranae inflammatae, venaeque de arteriae sanguine congrumato turgentes.
Si ad pectus sertur sanguis non raro ab ira exorbitante, oboritur pleuritis Sc peripneumonia, ad abdomen d latus suscitat inflammationem hepatis. Erysipelas quoque subsequi iram, praesertim in cacochymicis desto buticis corporibus, res similiarissima est.
Peculiarem vero vim ira eκcrcet in ductus biliosos . de hepatis, adeo ut eorum strictura sortiori facile hepar sciretiosum fiat, imo calculi in cyside ac ductibus Diliariis generenrur, quia liber motus de effluxus bilis hac ratione impeditur. Scholion. Praesertim hoc accidit ab ira pessimae notae, quae cum tristitia aut metu, ubi vindicandi occasio aut facultas deest, conjungitur. Propter constrictionem quoque horum ductuum icterus fit, qui iacile in vesicae biliariae calculos desinit, quemadmodum id ex sectionibus cadaverum eorum hominum, qui ieiero demortui sunt,
Quando bilis ab irae assectu vehementius commovetur, de copiose ex ductibus biliariis de cysticis ad duodenum de ventriculum effunditur, ex ejus ibidem iacta stagnatione de concepta ob diuturniorem moram acredine, nausea, vomitiones, di arrhoeae, cholericae passi nes, cephalalgiae, anxietates, febres biliosae continuae de intermittentes suscitantur.
Hinc est peculiare illud iracundorum *mptoma, quod in latere dextro sub scrobiculo cordis sentiant dolorem quendam constrictivum, in ore autem amarorem.
originem suam haec pathemata non aliunde ducunt, quam a motu bilis ejusque effusione in intestina impetuosiori; dum ducestus biliarii, nervosis ac musculosis tunicis contexti, ab influxu spirituum animalium citatiori nimium compressi ingentem quantitatem bilis ex nerant de infundunt duodeno, unde etiam dependet inclinatio ad vomitum Be diarrhoea, quare Hildanus Cent. VII. Obs XVIII. annotavit, alvum subductam suisse ab ira, ac si pharmacum adsumtum suisset. Si bulis acrimonia delinquit, de a frequentiori hoc adsectu bilis nimium effunditur, intcstinorum de vent culi πω siones cum lenta febre sequente non raro vidimus.
242쪽
. ' De rerum insalubrium dc nocentium natura &C. 19 r
- . Tandem & illud proprietatibus irae accensendum venit, quod intensiori partium solidarum & fluidarum per
eam reddito motu sanguis copiosior cym impetu ad paries Pellatur, quas deinceps narium & venarum ibi exissentium orificia aperit. Sesollam Constat experientia practica, iram maximam habere facultatem, in consuetis & dispositis minime enormes sanguinis excretiones, sue per nares, sive per arieriae pulmonalis aperturam, sive per venas mi, & in semi, nis per uterum excitandi. Quotidianum etiam sere est, vultum satim rutisre suffundi, & venas capitis praesertim frontales, mirum quantum intumescere, mOκ etiam
singuinem naribus, si haec haemorrhagia olim juveni conlucta fuit effundi. Ita vidimus seminas ab iracundia in uteri haermorrhagias incidisse, vel etiam hamorrhagias narium passas suisse. Et haec quoque est ratio, quare in senibus & plethbricis vehemens'ira apoplexiam sanguineam, quae fit ab arteriolis plexus choroidei in capite. perruptis , non raro producat.
Terroris essectus est spasmodica partium extemarum custrictio, qua languis a circumferentia ad centrum propellitur, & omnis generis excretiones supprimuntur; hinc disponit maxime ad morbos, qui ab excretionibus sadguinis sufflaminatis ejusque regurgitatione ad inte
servamus a terrore subito & venementi habitum corporis externum constringi, unde Vasa detum scunt, ν venis plane nullis vel minimis tantum apparentibus, facies pallarem contrahit, partes extemae refrigerantur 6c 'contremiscunt. Et cum sanguis sic cum impetu ruat ad
cor & pulmones; excitat ibi, mole sua premente, anxietates intensas , spirandi angustiam, pulsus debilit tem & frequentiam. Et quoniam cor ab onere hoc sese
expedire conatur, fluidum nerveum non raro maximo
cum impcin in ejus musculos sertur de convulsuum in tum rixis sive palpitationem , quae sere individuum est signum terrore aflectorum, producit. Quanta vel oκ solo terrore spirituum in sanguineo fluido condensando& praecipitando sit potentia, docet Malpthius tu obsis PMI o, ubi rescrt, virum quendam robustum terrore perculsiim, subito in pulsus inaequalitatem ac obscuritatem lucidisse, & recurrente ingenti spirandi difficultate 'brevi tandem per sputa quandoque rubri sanguinis por' tiones, quandoque copiosa alba quaedam frustula excrevisse, postremo turgentibus superioribus & eoercita sanguinis copia suffocatilin interiisse. Terrorem quoque cor virtute sua spoliare, horroremque febri similem inducere , essatum est Maebii in Institutionibm Lib. VII. squidem in febris principio itidem paries extremae spaLmodice constringuntin ut sanguis non libere possit in illas influere, sed potius retrogrado motu ad cor pellatur, ubi subsistens anxietates efficit ineffabiles.
A sipas nodica paritum ob vehementiam terroris constrictione etiam illud dependet, quod omnis generis
evacuationes Vel retardentur vel penitus sistantur. Seholiou.
Nihil stequentius in praxi occurrit, quam a terrore subito eκorio alvum fieri adstrictiorem , ita ut vel quinque vel sex diebus quandoque non deponatur; transpirationem quoque imminui, mensium, lochiorum, haemorrhoidum & uri rue suppressionem accidere tape in mentaneam. . Neque noVisi est in puerperis & lactam
tibus lac in mammis coagulari de purpuram in febr Frid. Ho anni Oper. ToM. I.
bus acutis vel exanthemata in variolis, morbillis retro-
pelli, uti produnt Misceli. Nat. Curios. Dec. II. A. IX. obf. 18. Vidi non semςl, ted saepius atque iterum, sonticuislos & ulcera antiqua a vehementi terrore non sine periculo consolidata, asthmate & colica convulsiva subse
Singularis quoque observationis est, quod terror non tantum fluxum sanguinis cohibeat atque sistat, praetertim in juvenculis virginibus & quibus venae s uni exiliores , lud etiam quandoque eundem resuscitet. Seholion. Non semel, sed saepius in praxi annotavimus, memsum fluxum nimium modo cessantem, terroris vi illicosuisse resuscitatum; neque minus lochia post aborium vel partum, immoderate fluentia, ii videantur jam sanata& in statum pacatiorem deducta, ex terrore contai linrevocari, quod sorsan accidit ob nimiam vasorum uterinorum relaxationem, qua impetus languinis, a pariibus exterioribus repressi, ad imbecillia vasa uteri urgetur.
. Quia terror reprimit sanguinem ad interiora ejusque motum plane inaequalem reddit: hinc is ceria in pario congcstus pro diversitate locorum, quibus insidet, graviaeκcitat symptomata Sc multiplices assectiones.. Scholion. Si in capite ejus fit congestio, non raro apoplexiae, hemiple&iae, paralyses, epilepsiae & convulsivi motus fiunt, secundum observationem Plateri Lib. I. P. II. Et elegantissimum locutia, qua ratione ex terrore quidam delirare de spectra videre pollit, vid. apud Hip-
tus sanguis inducit ejus palpitationem, anxietatem, syn-dopen, lipothymiam: in pulmonibus spirandi difficultatem , harmoptysia, catarrhum sutacativum, in utero apud gravidas abortum. Mensum tempore invadens seminas terror spalinodica symptomata excitat. Ita Raν-gerus in Obf. 6O. p. I 3 I. meminit virginis cujusdam , quae ex terrore levi aliqua de causa concepto incidit. Ei hysterica symptomata , scilicet dissicilem respirationem, dolorem lumborum pedumque, lipothymias de
alias molestias, cum mentium obstructione nullis remediis iacile expugnanda. Similiter observatione constat frequenti, mammas in puerperis & gravidis singulariter affici terrore, dum saepius tubercula in iis exsta gunt, quae tuterdum in ulcera cacoethica vel carcinoma mali moris mutantur. A congesto quoque de ad stasin deducto sanguine per terrorem exulcerationes labiorum& in certis partibus tumores e spelaceos progigni, in vulgus notum est: In abdomine post icrrorem vel meis 'tum gravem satus & horbo gini insessare solent, qui saepius vel cum alvi fluxu , quod honum est; vel cum ejus obstructione & abdominis distensione terrore pomcullos amigunt: de hinc contingit, a terrore hypochon-driacorum & hystericarum symptomata familiaria miru
Quemadmodum terror corpora maxime imbecillia,
& quae sanguine bono ejusque sufficiente ad partes e ternas influxu destituta sunt, invadere solet: ita in iisden
quoque majorem Violentiam exercet. Soholion.
Terror & frigus debilitatis corporibus validiisme nocent, & symptomata spasmodica facile excitant. Eκperientia certa cognitum perspectumque habemus, si te ror post harinorrhagiam largiorem, vel etiam sub mensum fluxu, vel post eorum proruptionem copiosam aut diuturnum morbum, vel etiam partu debilitatas se- It a minas
243쪽
minas invadat; spasinos & satulentias primarum via- mine sanatus est. Ipsam paralysn subito incendii tenorum, quin imo multo truculentiora non sine magno vi- re cessasse in viro alterius , partis solutione assecto, pertae periculo sequi pathemata, cujus generis sunt animi complures annos omni ope humana destituto, eleganti deliquia, extremorum tremores, paralyses, apoplexiae, observatione rescri n. Valeriola Lib. II. Obs. IV. Pent, respiratio difficilis, pectoris angustia cum metu suffoca- nus Lib. III. obs 2 annotaVit, uterum prolapsum terroretionis & horrendae cordis palpitationes, omniumque vi- sanatum fuisse. cons. quoque Zacui. Lusit. Lib. II. Obsrium subitus lapsus. Quid quod nihil magis morbis cun-- y ' L tagiosis viam pandit, & miasmati pestilentiali aditum praebet, quam graVis terror. Deinde etiam certissimum est, terrorem morbis acutis continuis praecedentem se, Vulgari experimento lipemorrhagiae narium ex improvilo adfusa frigida aqua, ut terrore percutiantur ἀ- steti, tapissime tolluntur atque cohibentur. Morbius in Epitome histit. L. IV. P. II. Cap. VIII. memorat termes vissima inserte symptomata, & saepius totum morbi ge- arthritidem curatam fuisse, quod non aliter fit, ac quianium immutare, ut medicus etiam peritissimus, nisi cer- terror ex extremis partibus spasmo repellit materiam, tus fuerit de causa hac antecedente, in prognosi sua in- quemadmodum adposito cataplasmate adstringente par- 3 signiter fallatur. Dici quoque vix potest, quantum ter- ti assectae podagra quandoque, sed non semper salutaritor noceat in morbis acutis, si praesertim die critico su- cum essectu recedit. Valeriola in Obs pag. i 6 a. refert, singultum contumacillimum terrore subitaneo excit tum curatum ruisse; ratio nulla alia est, quam quia partes nervota & musculosae', quae singultum efficiunt, terrore constrictae vehementiorem fluidi nervet adfluxum
intercipiunt. Cavendum tamen quam maκime est, ne has curationes terrore praestitas universales habeamus, ac temere imitemur. Sunt enim hae curationes & rari res & insecuriores 1 nam is motus naturae, qui ab exterioribus versus interiora sanguinem & humores imp tuose propellit, valde suspectus habendus eli. Si quando itaque a terrore silutaris enectus, vetmorbi curatio is quuta fuerit, id, nostro quidem judicio, non aliunde fieri arbitramur, quam intensiori S: quasi se ii sangu
nis ad externas partes commotione, quae stipissime v perVeniat. EVacuationes enim criticas supprimendo de exanclaemata repellendo, faciem morbi longe aliam reddit, & aegrum ut plurimum dat intemccioni. Ita non semel notavimus, a terrore in cacochymicis sebrem lesialem cum summa virium dejectione suisse obortam.' y. XXIV. ω . Nulla res tam insensa est vitae senum, quam gravis
Sehollam Aliquot nobis nota sunt exempla, ubi senes adhuc vegeti a terrore tam periculose laesi fuerunt, ut appetenetia ciborum omni dejecta, de placido somno desiituti, . ad pristinas vires redire non potucrint, sed marasino de Iunio calore consecti diem extremum obierint. Si enim ' hementem terrisum , praesertim in vegetioribus, combtanta terroris vis est, ut robus os homines infirmet, mul- tari Ec subselli solet. to magis minus vadentes Sc infirmiores laedere debet, re Coruinque vires depopulari.
. Neque vero tantum Varia generis morbos inducit ter ror , lad etiam quandoque ipsius subitae mortis causam praebet efficacissimam. Scholion. ἀMulta hanc in rem exempla in medicorum prostant
.. g. XXVII. Terror salutarites solvitur motu intensiori cordis M , arteriarum quodam febrili cum subsequente sudore.
Quia vehementiori spasmo superficies corporis com fringitur, di sanguis versus interiora urgetur, non si cus ac in febre. fieri solet, colleeti circa vitales partes humores intensum cordis 8c artesiarum motum
notavit Galenus Lib. de causJympi. CV. V. Ita dc Plia a A F pristinus circulus, unde calor occupat rursus editernas
partes, bc ita salutaris fit solutio morbosi status a terrore inducti. A. XXVIII. Quaedam gravia symptomata a terrore sunt statim in . principio, dum sanguis ad interiora vehementi spasino propellitur, uti sunt anxietates, palpitationes cordis cum spirasse ex sacris literis consat, ne de nuru eiuslem hoe Vix 'm dςjectione, item animi deliquia & apoplexia :loco dicamus. cons. quoque MisceIL Nat. Curio . Dre. qu P.M VH0 iucundo .'tertio sue obveniunt, cum III. A. IX. O X. obscI. pag. I i . Boneius in Pytilabri ili'Pi. I tu cum quodam impetu ad exteriora vergit, eo suo. Fort. Fidel. de relat. med. Lib. IV. Cap. III. Ra h genoris tum s Minuis inmodicae prosusiones nius Lib.VII. Hist. Naturai. Cap. XXXVI. refert, Publ. Rutilium, nunciata fratris in consulatus petitione r pulla, illico exspirasse. Heli quoque Judaeorum Pontificem cie Judicem accepto tristi nuncio de clade, qua Palaestinae hostes, capta arca occiusque ipsus filiis, Judaicum exercitum assecerant, magno lubitoque terroro' oppressum, de sella retrorsum cecidisse , ac subito eκ-ser. in Obs meae obf 96. Bartholin. Hist. 76. Cent. IV. 'lura quoque exempla collegit & hinc inde historice suae inspersit Valerius Maximus. Rationem autem hujustam ibiti & sunesti eventus investigare, in proclivi est; sanguis enim hoc modo circa cor & pulmones accumulatus coagulationem, si praesertim natura existit debilis, lethalem lubit promtissime. g. XXVI.
Licet motus, quem terror inducit, a superficie cor- per haemorrhoides, per uterum, quae in gravidis abo tum faciunt, per pulmones, per nares. Huc pertinent quoque crysipelata & tumores glandularum inflammatorii v. g. in mammis , glandulis inguinalibus, pone aures, qui quandoque tertio die terrore correptis luperio.
Ad saevissima illa mala, quae terrorem insequuntur, avertenda, non Opportunior datur medicina, quam quae spinicas partium nervosarum stricturas relaxat,vires reseporis ad contrum v1tae & sanitati corporis nostri sit ini- ί:t, langvinis cursum ad exteriora promovet, eumque Emicillimus, & ad morbos internos curandos minus uti- ω.eiriri. 4 e A it ' 'lis uel constantis essectus: nihilo minus tamen observationes Inveniuntur, quae docent, terrorem quandoque in cenis morbis sui sie remedio. Seholion. Ita RoNinceius Comment. in I. aphori . r. proferteκemplum inaniaci, qui incusso terrore a larvato h Setition.
Quia tam gravia & periculi plena symptomata a de
terrimo illo assectu proficiscuntur, omni utique modo providere oportet medicum, ut commoda medicina e praecavrat, quod optima ratione efficitur, spasmodici stricturis externarum partium attemmatis & languini circulo
244쪽
De rerum insalubrium & nocentium natura & Viribus &c. 193
circulo ad exteriora revocato: ad quem finem obtinendum ego cum felici semper successu uti solitus sum miκ- turis, quae aquas analepticas habent, ut sunt aquae liliorum convallium, florum tiliae, salviae cum vino de sine vino, balsamum embryonum, misceri potest essentia ambrae, spiritus nitri dulcis, mixtura simplex vel etiam essentia theriacalis, item pulvis Eoardicus. Praeterea liquor noster balsamicus tribus partibus liquoris mineralis modyni nostrae praeparationis mixtus, Sc ad guttas triginta vel ultra propinatus expertissimae virtutis hoc in genere nunquam non observatus fuit. Juvat quoque corpus in quiete servare & probe tegere, siletiones circa praecordia & partes extremas adhibere, pedes quoque balneo immittere, & molliente clylinate alvum Eluere. Sanguinis quoque missio in plethoricis necessaria est, hac tamen cum cautela, ne statim inter initia, ubi omnia stigent Ze tremunt, administretur, sed tum, quando pulsus incipit fieri major, de redeunt Vires, dc calor ad partes extemas revertitur. Nihil vero deterius est , quam potum stigidum vel externum frigus admittere,& validiora purgantia, emetica aut nimis calida propinare , siquidem hisce omnibus spatini invalescunt. s. XXX.
Εκ iis affectibus, qui tonum de robur partibus motri-ribus de nerveis sussurantur Sc vires maxime subtrahunt, nullus validior est, quam diuturnior dc profundior tristitia animique angor. Scholion. Sicuti tres maxime motuum naturae hostilium & morbi orum dantur classes, ut vehementior febrilis, qui ab intra foras cum impetu pellit sanguinem, dc spatinus,
qui ab exterioribus cum urget ad interiora, dc denique amnia, quae in nimia resolutione de relaxatione fibrarum motricium de remissione toni consistit: ita etiam tres vehementes in anima sic dicta sensitiva exsurgunt passii nes, quae singulas has motiones morbosas peculiari modosovent & sustinent, adeo, ut ira ritu febrili, terror spasmo, tristitia atonia operationes scris exserant. Et quemadmodiam ira de terror celerrime agunt, ita tristitia tardiori paulo gradu nocet, paulatim corporis vires depaleendo, M tonum ac robur partium solidarum solvendo.
Tristitia solvit vires corporis, dum pulsum reddit exilem ac lentum, appetentiam de digestionem dejicit, vires corporis convellit, faciem reddit pallidam, cutim flaccidam, transpirationem remissiorem, frigus in partibus cxtremis , alvi crebras delectioncs, somnum turbulentum parit.
Quia tristitiae affectus tonum de robur fibris motricia. bus sensim sensimque sussuratur, cordis motum dc sanguinis circulum reddit languidiorem, adeoque excreti nos fiamminat atque obstructiones vasorum viscerumque insarcius gignit, unde longorum ec dissicilium ino
Tristitia maxime insessa est visceribus, praesertim imi
ventris, inque primis cursum sanguinis per ramos vena portae atque per lienem, pancreas de hepar summinat. Quandoquidem haec viscera jam tum naturali quadam imbecillitate toni laborant, quia fibrarum carnearum& nervosarum elatere sunt destituta, de vena etiam
portae pulsu caret, & ordinario sanguinis segnior fit per haec Viscera trajectio ; hinc facile potest intelligi, ab affectu tristitiae haec viscera multum pati, de longe ambecilliora reddita morbis, qui ex horum ossicio neglecto proveniunt, v ' obnoxia fieri. Unde Hipp. Lib. II. de Morb. aut ζ cura iis visceribus velati spina est atque ilia pungit. Prodeunt vero a tristitiae affectuniae momanni Oper. Tom. I.
maxime cachmia, scorbutus, malum hΤpochondriacum
Tristitia pro diversitate partium, quarum tonum de-lli uit, de quas infirmas reddit, ut ad stagnationem dedecubitum humores fiant proclives, alios atque alios graves producit morbos.
In capite ad melancholiam, maniam, assectus soporosos, hemiplexiam, paralysin, ad guttam quoque t renam; in regione peeloris ad animi deliquia, ad polyposas concretiones, cordis palpitationes: in regione praecordiali ad inflammationem Ventriculi, appetitum deiectum; in intestinis ad di. rrhoeam, satulentias hypochondriacas, imo ipsum assecium hypochondriacum disponit, unde Sanctorius Se t. VII. A. moerentes, inquit, facile obstructiones, partis duritiem ct asse
tum Θpochondriacum patiuntur, eam nempe ob rationem, quia moestitia, si diu durat, carnes frigidas facit, dum impedit, ne perspirabiliuin crassa de inutilis ponio exhalet. In reliquis abdominis visceribus ca-chexiam de maxime scorbutuin inducit. Et de scorbulo quidem, quod is originem suam 1 profundiori tristitia ut plurimum ducat, multis in locis praeclare monuit Severinus Eugalenus in Tract. de Forbuto ; sq: idem pag. 3. ubi de causis scorbuti agit, hunc in modum
verba facit: quos cum crassiori victus ratrone diuturnior morsitia exercuit, de his aegrotantibus constanter siemper praedicere ausus fui, eos a scorbuto morbo vel solo veIaliis permixto teneri. Prellius adhuc hanc tuam sententiam explanat OV. XIX. pag. ψ . ubi ait: quos hac
ectione laborasse novi, omnibus fere vel pos erasum
melancholicum victum, vel post diuturniores tristitias αδ venisse eam memini. cons quoque Obs XXVII. pag. - 293. it. 28q. In renibus calculum gignit, in utero mei sum suppressionem facit. Oblervavimus, si magna tristitia ob damnum acceptum , ob mai itum vel liberos
deiunctos, incidat in mensium fluxum, illum statim inordinatum fieri, de gravissime inde lucre seminas ,
adeo, ut saeva pathemata spassica subsequantur, con- 'comitante subinde purpura. In habitu porro corporis
ad macilentiam, ad ludorem frigidum maxime in locis inserioribus, nimirum in pedibus, disponit.
Observatione constat, morbos alios benignos & miliares hominibus per diuturnam moestitiam pericu-tolos de lethales fieri, de medicamentis omnem in atrocioribus 1Fmptomatibus avertendis alias insitam vim demi atque denegari. Seholion.
Ita observavimus, in seminis pathemata hysterica , in viris calculum, podagram, itemque scorbutum ob invadentem ingentem tristitiam laevii sima imo lethalia symptomata concitasse , eam videlicet ob rationem , quia hic afleetus vires penitus destruit, unde inor, ejusmodi ingruente, cui iubigendo Vires lunt impares, inflammatoria: εd sphaceiosae sanguinis flases perquam facile contingunt. Quod medicamentorum operatio sub gravioribus animi pathematibus dc praesertim quoque minore suspendatur, id extra omne dubium est de inter alios graphice hac de re loquitur Bagliv. in prax.. Med. pag. I 3. cujus verba haec simi: anima quamdiu in perturbatione est, remedia nequicquam proficient cilicet quis ea recipias , viribus tamen non auscultatur umtura. Μorbi igitur ab animi pathematibus orti blande ac leni: cr tractandi sunt, de tunc li nimia remediorum copia 3e vehementia quam mmime abstinendum, uti idem gravissimus auctor pulchre monet. Convenit
245쪽
igitur, ut verba Tulpii Lib. IV. Cap. q9. nostra faciamus, Uros securos agere, ut eorpore tantum, non etiam
animo laborent, ct s quae sunt, quae ipsorum animos exasperatura sint, optimum es ea, dum aegrotant, ipso- νιιm notitia subtrahere. g. XXXV. Ad praecavendos morbos, qui a diuturniori tristitia proveniunt, nihil utilius esse analepticis, roborantibus, quae sanguinis & humorum spirituascentiam & liberiorem curtum promovent, jam quisque facile perspiciet.
Plura huc pertinent tum ex diaetetico, tum ex pharmaceutico sonte petenda remediorum genera. Nam aeris sereni & temperati usura , coeli mutatio, motus,& moderatior vini potentis & purioris aquae ulus , omnis animi blandior relaxatio mirifice eos profligant morbos, qui a tristitia viriumque dejectione proveniunt. Denique insula ex herbis aromaticis calide pota, it. succinata, ambrata, salia volatilia, oleosa & alia balsamica & quae digessioni maxime ciborum succurrunt, Vires mirum recreant, & morbos a copia, in farctu & corruptione proficiscentes arcent.
Praeter animi affectus motibus vitalibus conservatoriis de excretoriis, ac robori partium nervos artim inse sitsimos dantur adhuc alii mentis morbi, videlicet intensa desideria, cupiditates, inqui tat cogitationes, profundar & laboriose meditationes, quae aeque vires consumunt, systema nervorum debilitant, & oeconomiam naturalium motuum potentcr invertunt. Seholion. Animus certe variis motibus & laboribus agitatus nunquam sanitati prodest, sed perpetuo secundum n turam actiones interturbat, quarum integritatem mens quieta cupiditatibusque & motibus vacua , id est, sana conservat. Plurimi itaque morbi primam a morbis animi ducunt originem; quemadmodum id ex accuratis morborum lituoriis abunde diicimus. Siquidem anima , quo vocabulo principium cogitandi, lentiendi &imaginandi designamus, directe 5c proxime operatio nem in fluiduum tenuillimum, quod in cerebro, ne vis & medulla lpinali continetur, cxserit , dumque hinjus naturam motum naturalem pervertit, eumque vel intendit vel sistit aut imminuit, non potest aliter seri, quam ut Omnes corporis iunctiones inde mutationem in deturius patiamur.
Diuturni animi labores & prosundat cogitationes con
sumunt maxime vires, ut adeo robur non tantum toti
corpori, sed etiam potissimum iis partibus, quae digessioni, secretioni & excretioni vacant, detrahatur, O multae in primis viis cruditates progignantur & accu
Seholion. Experientia constat, senes illos, in quibus a labore immoderato studiorumque intemperantia spiritus com sumti sunt, & noVus eorum proventus ac reparatio ob viscerum tonum destructum, digestiones turbatas languidas , & sere deficientes suit impedita, ad flatulentias, spatinos hypochondriorum, paralyses, admodum proclives fieri. Cicero non ob aliam causam summa fuit corporis gracilitate & infirmitate, quam ob ass- duas lucubrationes & meditationes, quas in vita ama vit, & quarum adeo frequentem in operibus suis mentionem facit. De Baronio resert Ianus Metus Erγ- thraeus Pinacoth. I. p. 9o. illum tabe obiisse assiduo studiorum labore concepta, qua ita cibos omnes fastidiebat, ut nullum esset tam nitidum, tam delicatum, tam suaviter conditum obsonium, ut posset in ejus stomacho edendi appetitum excitare; imo cum ad coenam vel prandium vocabatur, tanquam ad supplicium se rapi dicebat. Apparet etiam hinc, quare ex nimia studiorum intemperantia hypochondriaca sic dicta passio, in meris spasmis & flatibus consistens, frequentissiliae
suboriatur, & quare ex insano amore in feminis c chexia seu chlorosis proveniat, qui morbus identidem ad cruditates & cxcautioncs imminutas velut ad camsam iam reserendus est.
Neque vero tantuui inordinati animi motus corpori nocent, scd oc, quod maximum, peregrinae impressi nos & ideae susceptarum a perversa phantasia rerum plane mirabiles in peculiaribus morbis concitandis , &1tructura etiam partium vitianda vires possident. Seholion. Quantam vim atque emcaciam talis impressio pro diversitate idearum re individuorum in corpus possideat, ut tam varie actiones namrales ab imaginatione determinentur, inter alia conspicuum reddant gravidae sceminae; nihil enim ipsis familiarius est, quam adpem Versam earum phantasiam mirifice serinationcm scelus& fructuram partium laedi & immutari. Dependent inde maculae L naevi materni, item muti Iationes &consermationes ceriorum membrorum in Petu depravatae. A sola imprellione ce imaginatione firma praesentis pestilentiae plures peste correptos esse historiae Stobservationes testantur, uti videre licet apud Helmoint. in tumulo pesis pag. 98 i. it. Die merbroce. in Trast. de
pesse pag. Ss9. Pechlin. Lib. III. obf. XVI. Quod δε-lus aspectus eundem Variolaruin morbum Provocare
possit, quotidianae est experientiar, qua de re contuli rotest Pecflin. O . aa M.III. it. Misceli. Λ at. Curios Dec. III. A. IV. I. XXXIX. o
Maxime omnium Vero motus partium convulsivi vehementiores & terribiles, concepto inde quodam horrore, aspecti eam vim habent, ut in similes motus spectatores conjicere possint. Seholiou.
Ita plures viso epileptico inciderunt in similem morbum. Huc jure optimo pertinent eae obtervationes, quibus edocti sumus, homines meditationibus sacris addi iis limos, in convulsivos sanguinis motus mora modo imcidisse, sed & alios hisce inconditis motibus consternatos similiter extra se raptos atque convulsos fuisse. Facit . huc quoque, quod nuperrime in pueris quibusda1n Sit . siacis observatum, itemque & ille morbus convulsivus& phantassicus, qui annis superioribus Annabergae saeviit; de quo conserri potest Andr. Lunavi Consideratio Theolog. morbi convusivi ct pbautasnanim, quibus Aanabergae nonnulli homines misere consistatiDeruns.
s. XL. Animi passiones insistant maxime imbecillos & re
nerioris constitutionis liomines; qui vero animo & cor pore robustiores sunt, eos minus laedere silent. Seholion. Agunt enim assectus animi maritne in partes nervo sis, & quae lensibus ac motibus vacant, quarum tonumν ac motum Violant planeque immutant, dum ne Osuiusuido valde alienum ac turbulentum motum inserunt Si itaque hae partes ad anomalos motus recipiendos jam antea admodum pronae liunt, in quo maxime natura par
tium imbecillium posita est, tunc utique longe faciliu
246쪽
in alienos & pririernaturales motus ab animi passionibus abripiuntur. Quin imo harum paritum natura atque indoles ita est comparata, ut si semel graviter V.g. a terrore laesae suerint, postea levi de caula & praeter voluntatem terrore afficiantur, eosdemque alienos motus in Corpore producant. Quod etiam de ira valet, quae, si animus semel vel aliquoties vehementer illa excanduit, Postea frequenter de levi data occasione recurrit. Notatu etiam dignum est, quod homines praesertiin foeminae, ad animi affectus Ze maxime iram proclives , corpus plerumque infirmum & alienis motibus recipiendis accommodatum obtineant. Et patet hinc etiam ratio, quare foeminae sensibilioris naturae utplurimum laedantur amaveolentibus, siquidem probabile est, haec eoidem vel similes motus excitare in parii bus nervosis, quales ab
animi affectibus produci solent.
De ven nis eorumque natura, viribus ct modo agendi.
A. I. ALit natura res, quae exigua mole & summa partium tenuitate hievi tempore concentum atque
ordinem motuum vitalium rorvertunt, vel plane desi unt, & hae vocari solent venena.
inum itaque venena tam insensia sint naturae corporis nostri conseri atrici seu motibus machinae conservatoriis & vitalibus , ut vel cito perimant vel in extremam, Poniciem corpus conjiciant: ut que solertis ac prudentis i medici est, horum naturam ac vires alta icrutari indagine, ει quomodo illata ab iis noxa averruncari possit, paulo solicitius inquirere.
I. II. . Venenorum tres notae essentiales sunt, quibus ab aliis rebus exitialibus de humanae naturae inimicis discernum tur. Prima est , quod summa partium tenuitate adeoque minima mole agant; secunda, quod brevi tempore partium solidarum ac fluidarum motus ordinatos ac propol tinnatos universo in corpore pervertant, Sc gravi Dsima tymptomata vel moriena ipsam inducant: tertia, quod in fluidum tenuissimum de paries marime nerV iis vim ac violentiam svain eXerceant. Sehohou. Inveniuntur in amplissimo regno naturae plima, quae brevi tempore nocent ac perimunt, ut aqua frigida , corpori sudore diffuciati immoderatius superingesta, frigus acerrimum, vel large assumtus spiritus vini aut mineralis, acidus, ut oleum vitrioli, quae tamen venenorum cI alii proprie & commode annumerari non possunt, quoniam praecipui characteres ac proprietates venen rum deficiunt. μ
Quodvis naturae regnum peculiaria venena profert.. Scholion
Uenena omnium subtilissima, & quae penetrantissimae indolis sunt, in regno animali hospitantur, quae morsu
communicantur ab animantibus rabie vel ira vehementi piscitis. Secundum locum tuentur ea, quae regnum m
nerale suppeditat, ut sunt arsenicalia & mercurialia. His proκime adjungenda sunt quaedam eκ vegetabilibus,
acerrimo di nocentissimo elemento irnbuta , quorum
. classem ducunt purgantia sorti a & narcotica, primcipio sulphureo vaporoso insessat . .
Nam quorumlibet animantium vel insectorum morsus plagam inseri virulentam , ted eorum tantummodo , quae rabie Se vehementi excandescentia exars runt , de quae calidioris naturae & ad iracundiam pr na sunt. Seholion. Ex animantium quadrusaedum genere, quae cholericae sunt temperaturae & frequenter ira vel rabie corripiuntur, sunt maxime canes, lupi, scies , vulpes, simiae, quorum morsus ob virulentiam extimescendus est. Ex insectis potiti imum hunc censum subeunt viperarum , scorpionum & alanearum species.
Firma constat experientia, in climatibus & locis c lidioribus & tempore ardentissimo inscctorum morsus multo esse venenosiores , quam in locis frigidioribus. Seholion. Araneae, scorpiones & viperae .nostris in regionibus, utpote temperatioribus, & septentrionalibus rarius morsu vel ictu nocent vel necant; serpentes etiam nos rates plane sunt innoxii. In calidissimis vero italiae, Siciliae & Asiae locis horum insectorum venenatus morsus & ictus multiplici experientia satis superque cognitus & exploratus est.
I. VI. Neque insectum, neque ullum aliud animal in se
est venenatum, sed maxime eorum ictus vel morsus v in veneni obtinet ; siquidem tunc demum venenosam quasi naturam induunt, quando ira vel rabie, quae e trema de continua irascentia est, exagitantur.
. ' Seholion. Nunquam fide dignis historiis vel certa quadam eκ-
perientia probari poterit, a Viperarum, scorpionum, aranearum vel aliorum insectorum, quae Vulgo pN Vcnenatis habentur, usu interno mortem vel insignem
quandam perniciem sanis corporibus suisse inductam. Quamvis enim negari non possit, plurima insecta in se reconditum habere sal quoddam caussicum partibus
nervosis non adeo amicum; noxam tamen, quam cor
pori inserunt . ab eorum morsu vel ictu proncisci cc tiismum est. Et quoi sam sortiter urinam pellunt interius assumta, ideo hydropicis haec ipsa remediorum genera saluti fuisse, fide dignae observationes testantur.
Venetium quod animantia ictu vel morsu communicant, originem de naturam Liam maxime ac primario debet an uni affectui vehementiori, qualis est ira, eaque extrema & continuata, quae in morbum, rabiem vel insaniam tandem degenerat. SPholion. Est ea omnium animi affectuum indoles , ut univer iam fluidi in cerebro ac nervis contenti ininam Se ii
jus ministerio totam nerVOrum dic membranarum compagem afficiant, omi que motus vitales partium solid rum aeque ac fluidarum, secretorios nempe, dc excret rios magnopere pervertant, quippe in quo Veri veneni vis atque effectus continentur. Atque hinc clari iii me patet, inter Vcnenum & animi aisectum, praesertim vehementiorem, ratione efficaciae, virium de uri uinnullam prorsus intercedere disserentiam.
247쪽
concitatissimum motum, quo nihil datur pemiciosus,
violenter abripitur: non mirum est, omnes corporis succos inde venenosam quandam indolem concipere. Seholion.
Non desunt exempla, ubi a morsu hominis iracun- rari solent st eadem prorsus ratione in aliis excitari Ponst. Neque enim ex toto insuper habendae sunt illae o
servationes, quae de Philtrorum noxa nos certiores reddunt. Ex hisce vero jam cognitis illud maxime ad usum& salutem generis humani depromendum esse eNistia ino, quod diligenter evitanda sit consuetudo eorum limdia commoti lethalia symptomata sequuta suerunt, non minum, qui rabie, ira vel terrore exagitantur, ac sum aliam certe ob causam, quam quod saliVa Veneno insecta ina cum cura proVidendum, ne ejusmodi homines quis fuerit. Ita novimus quendam ex morsu homini. irari piam de saliva, semine, vel lacte aliis sanis, de imbecil-
mortuum cum eruptione macularum purpurearum acce lioribus communicent. Dissuademus itaque magnopere dentibus convulsionibus ac delirio, cujus corpuS Post coitum cum Viris, quos paulo ante gravis animi assectus mortem dissectum tumidum, de summo foetore inquina- corripuit. tum reperium fuit. Deinde non modo rabies, sed etiam vehementiores animi affectus in corpore humano, ut terror & ira, totam lymphae massam venenata qualitate imbuunt, id quod clarissime eX co apporere puto, quod infantes eκ assumto lacte nutricis, quae brevi ante ira vel terrore perculsa fuit, in gravissima pathemata convulsiva epileptica, & sevissima alvi tormina incidant, non secus ac si veneni quid illis fuerit propinatum. M morabile etiam est exemplum, quod Timeus a Gulden-λDe Lib. VII. de Morb. Venenat. eas. 23. refert de Vacca a cane rabido admorsa, cujus lac omnes, qui eo usi
Utut Venenum, quod morsu animantis rabiosi infertur, valde activae & penetrantis sit indolis: quandoque tamen accidit, ut illud sine omni noxa diutius partibus admorss insideat, & demum elapio aliquo tempore in
actum deducatur. 3 5choliou. Prostant in medicorum tum veterum, tum recenti rum monumentis plures obtervationes, ubi a rabidis
animantibus admors longo inde tempore nihil molesti fuerunt, in rabiem egit. Et Femelius de Abdit. Morbρr- rum perpesti fuerunt; exacto vero mensis vel ultra spacius cap. I . pag. FO8. Commemorat , lupo rabioto tru tio consuetis gravibus symptomatibus, inpi miique su-- sera n nesto aquae timore correpti fuerunt. Recte hinc Cael.
Aurelianus Lib. 3. eap. 9. post morsum quidam celeriuscidato, & in varia obsonia a venatoribus quibusdam p rato & cocto, omnes, quicunque esitarum, non multo post rabie suisse correptos. Geminum huic exemplum
I. IX. Saliva inprimis venenata qualitate imbuitur; qu niam humor est valde subtilis, sermentativae & spiri- tuosae indolis , qui facillime motum concitatissimum a rabie impressum recipere, cumque per reliquos succos
distundere & quasi multiplicare potest.
Qua de causa salivalis ille virulentus liquor, non tantum mediante morsu nervosis fibross partibus insi riuatus, summe penaicialis est, sed alio cliain modo ad fluidum corporis nostri tenuissimum dolatus, ipsi virulentam hanc indolem affricat. Itit Palinarius Libr. de Morb. Omlag. pag. 32 I. insigne exemplum de rustico in in pasionem veniunt, quidam tardius, ideo etiam post annum aut eo amplius sed magis plures pos quadraelata dies. Cujus peculiaris phae non leni causae quamvis paulo difficiliores videantur, tamen quid vcrisimile sit, exponere placet. Constat nempe dilaceratas per morsum fibras cu-taneas crit pari id contractione quadam in se invicem coire, unde renitens quidam tumor subnasci solet. Sub hoc itaque virulentam illam subtilein maioriam inclusam de quasi incarceratam detineri posIe probabile est. Praeterea concutiu lucci tenacioris, qui ex sauciatis fibris exstillat, volatile illud virus quodammodo etiam figitur, de sub cjus involucro non secus ac acies in vagina vel favilla sub cinere ad tempus reconditur, donec ce tas ob caulas a compedibus liberatum de sui juris factum, in partes ncrvosas saevire Se vim suam pemicialem prodere incipiat. Exissimamus quoque, disserens horr.i-U num temperamentum huc multum facere, utpote quum
rabiem acto refert, qua liberis suas Oscula figunt Cosdζm corporibus legruoris, torpidae, Sc phlegmaticae natu
pari lue insectos internecioni dedit. A Coelio Aureliano
L. III. c. m. hanc in rem quoque notatu dignum memoratur exemplum sutricis cujusdam, quae in vestimemtis a cane rabido dilaceratis reparandis occupata, admoto prius ore, filum praemordens rabiem contraxit.
g. X. Virus animantium, quod ab eorum ira vel insania seneratur, non modo salivam, lac & lympham , sed ipsum quoque liquorem seminalem inficit. pholion. Tristissimus ante aliquot annos obtigit Duderstadii casus, ubi a lupo rabido multi canes Sc homines admorsi fuerunt, quorum pauci servati, plures cito, quidam post
aliquod tempus, praecedente aquae metu, obierunt. Quidam horum mox post plagam morsu acceptam, quam neglectui habebat, coitum celebravit cum uXore; post aliquot vero dies una cum uxore, quae a lupo rabiolo non tacta suit, consuetis symptomatibus correptus est , ubi tamen semina servata, maritus vero extinctus suit. Praeterea novimus patrem quendam, cenis intervallis inaniacum, qui paroxysini tempore cum uXore congrediens filium genuit eodem malo post exactos pubertatis
annoS Corrcptum; quos vero EXtra parOXysmum progenuit liberos, si omnes ab hoc malo immunes fuerunt.
Spectat huc etiam illud, quod amor inlanus per philtra , quae ex saliva , semine, vel sanguine menstruo p rae riusmodi venenum sne effectu longe diutius, quam in cholericae cre agilioris indolis hominibus latere possit. I. XII. .
Ex penu & regno minerali pauca prodeunt Vera Venena , inter quae tantum unicum es nativum cohattum: tria vero arte facta, talent cuia, cujus tres damur species, mercurius sublimatus, & vitrum antimonii. Scholion. Cobaltum, cujus copiosor proventus in venis su terraneis Misniae est, ob virulentam di. enecantem suam
vim, quam exerit in insecta, bruta & homines, notissmum est. Est vero hoc ipsum minera arsenici, dum acriori igne sub praeparatione vitri caerulei, quod dic,
tur sinaltum, germanice Blaue Farbe, ex eo flores
albi sublimantur, qui vocari solent Gissi - Mehi; talartiori igi,is temperamento sunduntur in corpus Vitrbserme album, quod vocatur aricnicum alburn, vel etiam
crystallinuin venenum innumcris lethalibus exeir plis satis infamatum. Quandocunque ad partes decem florum additur una lulphuris vulgaris Se haec invicem sunduntur, non album, sed citrino colore tinctum arie-nicum prodit. Si vero duae partes lulphuris cum d cem partibus pulveris albi miscentur, igne fusionis a
senicum rubrum emcrgit. Haec ori nia sunt venena,
sed pumiciosissimum Libum; veteribus vero plane in-
248쪽
De δε nenis eorumque nat ra, viribus & modo agendi. 197
cognitae hae tres species fuerunt; mineram vero suam ,eX qua praeparantur, videlicet cohaltum, vehementia &celeritate nocendi longissime exsuperant. Atque hoc venenum est nostris temporibus commune & usu pervulgatum, quo ad patranda veneficia pessime utuntur, ma- Mimo ob hanc causam, quia gustu non percipitur, & insolida aeque ac fluida forma commode osserri potest.
Vera venena mineralia veteribus fuerunt incognita, qui res alias norias ex hoc regno venenis falso adscri-Pserunt. '. Seholion.
tute caret, neque animantia necat, frequenti raperimento instituto in canibus, selibus, quibus in insigni dos ad
drachmam unam & ultra sine ulla subsequente'noxa id obtulimus. Et utut auripigmentum accensuim sumum foetidum emittat, itanen potius est 1ulphureae, quam a ,.s . senicalis vel mercurialis naturae et quod vel inde patet , dum ex aequali auripigmenti & mercurii lublimati parte sublimatione cinnabarim elegantissime rubicundam obtinuimus. Arsenicum vero, sive album, sive flavuin .& rubrum, summum est venenum , de omnis generi animantia in paulo majori dosi assumtum brevi necat. Ut adeo ex jam dictis latis clare appareat, auripigmem tum cum arsenico citrino neutiquam esse confunden Antiqui medici res fere omnes minerales nativas na- dum, quod tamen 1 plurimis medicis, imo collegiis turae humanae incongruas vel insessas pro venenis habuerunt, unde argentum ViVum, antimonium crudum,
v itriolum album, & omnes vitrioli species , lithargysactum esse acta & relponsa publica loquuntur. g. XV. rium quoque & rerussam, it. lapidem l uli, adama
tem venenorum classi annumerare non dubitarunt. Ma- Hinc omnium vero auripigmentum, quod arsenicum . vocarunt, teste Ceso Lib. s. cap. s. pag. 26O. in venenorum familiam reduxerunt, quod tamen omnis virulentae & enecantis naturae expers est. Quo spectat etiam veterum sandaraca, quam arseitacum rubrum vocarunt, ' deeκ colliquato auripigmento consecerunt, quod Etiam enecandi virtute orbatum est. Neque vero negamus , has omnes onumeratas species naturae humanae minus convenire, vel etiam rodente quadam virtute esse instructas; sed tamen neutiquam hinc concludendum Praeter arsenici tres species etiam argentum vivum, in spiritibus acidis & mineralibus solutum, veri veneni indolem atque vim habet. sicholion. Mercurius currens vivus omnis virulentiae expers est, neque in ingenti quantitate haustus ullum ex animantibus interficit, sed pondere suo cito per alvum elabitur s. atque adeo in pallione iliaca, quae a secibus insuctis &intestinorum complicatione At, summum, & frequenti experimento probatum remedium existit. Si vero ab acia 'do corrosvo, ut est spiritus salis vel nitri, di luitur , est δ eas ad venenorum classem esse reserendas, quo- acrimoniam summe corrosivam acquirit, qua non modo fibras ventriculi & intestinorum nerveas lancinat fediscindit, ut omnium corrosivorum mos est, sed de constrictivam & erodentem vim suam ulterius diffundit,& universum systema nervosarum partium in spasticas constrictiones violenter conjicit; unde sanguinis liber influxus & effluxus sistitur, ει mors paratur. Quia Vero ob cavilicam acrimoniam hoc venenum non facile osteni potest, hinc rarillimi casus in medicorum libris proslant nivix veri veneni characteres deficiunt.
Pessum errore a recentioribus auripigmentum pro veneno venditatur, & cum arsenico citrino factitio coim funditur. . .. Seholion. Error est minime excusandus, dum plures ex recentioribus auripigmentum arsenicum citrinum vocant, & eorum, qui veneno hoc intersecti fuerunt. Eo plura
pro veneno declarant,' quemadmodum id latius dedu--μv mmira ri mr v - ε, .
xi & loca allegavi iri Diss. nostra de Erroribus circa
venena vulgaribus. Nam arsenicorum, quae Veteribus nota suerunt, & ad auripigmentum referri debent, Mquar demum nostris temporibus inclaruerunt, & ex c halti ininera proveniunt, ratione natalis soli, indolis &effectus ingens est disserentia. Nam auripigmentum est , antimonium in vitrum redactum, quod in pulvere ob- - Φ- laetum non modo vehementes & fievissimis torminibus stipatas vomitiones, sed etiam haud raro mortem inducit. - , '. Scholion. vero exempla in praxi medica occurrunt, ubi medicamenta mercurialia non rite parata de correcta valde atrocia, imo funesta symptomata Excitarunt.
Inter venena arte parata nota ansimum locum tenet minerale aurei coloris, sulphureum, ex tenuibus cru-
sis, tanquain squamis, instar lapidis specularis fissilibus compostum, quod in Graecia, Mysia nempe Hellesponti, ex montibus eruitur & ad nos advehitur. Hoc in pulverem redactum & flammae admotum fluit, accenditur, & flammam cum sumo albo, subflavo , emittit, qui cultrum superpositum albo luteo & subrubro colo- . re, pulchro spectaculo obducit, in fundo arenosis Se i, pidosis particulis relictis: sumus odorem habet foetidi sulphuris. Idem auripigminium in cucurbita vitrea v hementiori igne liquatum massam dat instar cinnabaris rubicundam, in superficie instar rubini splendentem ,
quam veteres sandaracam appellarunt. Arieni cum vero
album, flavuin & rubruin nostrum est iactitium & patriam habet Militiam , ubi tantummodo , inque nullis , aliis terris, & quidem in pago Ehren nitarich orm ruleum, solanum sariosum, hyoscyamus ac datura. conficitur ex minera Mysei coloris, quae Vocatur cota, Sehesiou. tum, germ. Hi eu- Pulver, quia mulcas hujus pulvere enecare solent. Ex hac minera parantur, ut supra in- Cicutae venenum jam antiquissimis temporibus apud nui, illae tres arsenici venenati species, quae veteribus Graecos, & maxime apud Athenienses familiarissimum plane incognitae fuerunti Unum vero ex illis igni in v , fuit, quippe quo solenni more sibi vel aliis mortem in se impositum , totum in auras avolat, ne ullo vestigio ejus in vase relicto, densus albus sumus seetidissimum alli euin spargit odorem, & laminam serream albo colore obducit neque flammam concipit. Jam vero a ripigmentum omni drastica, purgante & emetica vi Coenita nobis sunt aliquot exempla, ubi vitrum a timonii in substantia propinatum, praesertim, cum jam
prima regio spasmis obnoxia fuit, non secus ac arseni cum intra aliquot horas mortem intulit, praecedentibus omnibus signis ac symptomatibus, quae propinatum v neniam indicant de sequuntur.
Ex vegetabilium regno inter praesentissima venena referri debent cicuta vera, napellus sive aconitum cae- serendi usi dicuntur. Neque facile aliud venenum veteribus cognitum & similiariter usurpatum , praeter hoc ipsum, invenimus. Memoriae etiam proditum est, iac- cum cicutae, leni insolatione spissatum, olim pubjice Athenis in poenam fuisse asservatum. Neque tarneninficias
249쪽
inficias ire licet, Graecorum cicutam multo fuisse va- venefica, iit carceribus Maholitauis adhue misens, iulentiorem ea, quam regiones nostrae alunt siquidem si ce=uoin Πληι ρer vicim usa est. illa in locis calidioribus nata, a serventissimo solis artai longe penetrantiorem vim insitam habet. Nec tamen cicuta , quae nostris in regionibus progignitur, indolis' venunatae expers est; nam quod lethalia symptomata hominibus induxerit, aliquot consignatis historiis lu-' . culenter docet O. Π Uerus in elegantisimo libro de ci-- ' cuia aquatica. Napellum venenum esse plures historiae& observationes testantur, quas videlis collestas in Dom. Zornii Botanologia Med. pag. q. I 8. De noris Venenatis solani furiosi, & hyoscyami memorabilia &, ut 1 olet, erudite tradit O. I Uerus Ioc. cit. pag. 22T. f. XVIII. - .
Dantur venena certis potissimum animantibus noxia, quae in hominibus venenatam emaciam uta exerunt. Seholion.
Hoe Oero nihil alitiues, quam arsenicim costallinum in larga aqua copia pers Iicem decoctionem solata, addita, nescio in quem finem, om baiaria herba. me mihi commvnicavis Au gustisimus Imperator, citi transmissius est processus crim natis propria venefPae confessione confirmatus. Aqua vero utitori idiomate Neapolitano Aqua delia Tufanima ampellatur. Certissme inιerficis o plurimi hoc veneno O
' . g. XX. Agunt quaedam venena principio tenuissimo salino acri constringente, alia subtilissimo vaporoso sulphureo,
Seholion. Sale subtilissimo acerrimo caustico agunt maxime Ne nena eκ minerali regno, ut arsenicum, Cobaltum, vitrum & regulus antimonii & mercurius corrosivus Ex vςgetabilibus cicutae napelli quaedam sui . gorum species. Et utut acrimonia illa ob summam tenuitatem gustus organon non seriat, salina tamen acria eorum indoles partim ex solutione cum liqua, partim ex septica, crodunte & vesicatoria, quam exierunt, ε
- - P . partibus externis applicata, ea satis liquida dijudicanda
mox horrendas producit convulsilones. Videtur autem. Graveolenti vero de inimico sulphure vaporoso sulphur illud vaporosum, quod commemoratia simpli' operantur narcotica; siquidem coetione ingratissimum cibus inest, oe quo etiam amygdalae amarae imbutae vaporem exhalant. Et sicut corrosiva in lubstantiam Ita amygdalae amarae in volucribus, praesertim in ciconia, columba, conVulsiones excitant. Eaedem amygdalae 8c nuces vomicae selibus de canibus oblatae cum convulsionibus interficiunt. Pitcatores cocculis pisces necare, notillimum cst. Spiritus etiarn vini rectificatus ad unum vel duo cochlearia selium ori insusus , in iis
sunt, testante id ipsum spiritu vini luper illas abstracto,
animantium cerebro maximo insensimi, atque adeo iis magis noxium , quam hominibus, quos natura majori cerebri mole & uberiori fluidi nerves quantitate donavit.
Agunt Venena summa partium tenuitate, qua sic altius partibus nervosis insinuant, iitque insensissimos
motus indu unt. Seholictu. Habet hoc regnum naturae', ut ex minimo maximi& stupendi producantur effectus. Quam tenuis atque exigua est illa portio, tam in ovulo taminino, quam semine virili, ex qua homo progigni: ur. Nonne totius naturae confervatio , si animantium ac vegetabilium regna spectemus, tenuissima materia seminibus inclitia sultinetur. Quam stupendi enectus in rerum partium nervovum mahime grassantur: ita vaporosa& narcstica tenuit simum illud quidum, quod nervosis partibus insidui, & ex cerebro ad eas derivatur , ' eo rumpunt busque motum extinguuFt, unde motus d
sensus perire olent, quemadmodum contra corrosiva .motus reddunt vehementiores.
Venena, praesersi meae minerarium & vegetabilium regno petita, s evitiati, suam maxime exercent in v nti Dculum , velut pariem valde neriosam de sensibilem. . ' Scholion ' - . Ventriculum cum ejus orificiis propter tunicas ne vcas & copiosos ex intercosiali & octavo pari nervos ad cas abeuntes excivisitissimo sensu & motu petistallico gaudere, atque adeo cum universi corporis partibus communicationem & consensum habere, supra jam sanatura praestentur a tenuissimis fluidis, aere, aethere iis ostensum est. Quum itaquς venena hanc partem imis propatulo est. Est etiam illud exiguum, quod mor- ter nerveas principem primo O immediate tingant a tem infert, & machinam corporis humani destruit, ut quidem videmus in peste, cujus contagiuin.subtilissimo vapore serpit, alitique communicatur. Non igitur mirum videri debet, venena summa partium tenuitate suas praestare operationes, id quod ex morsu rabidorum animantium & venenis per vulnera communicatis clarissime apparet. Antimonium cum vino insulum vel decem line diminutione sensibili ponderis vehementer purgat. omnis deleteria purgantium vis, ut hellebori albi, nicotianae, alari, colocynthidis, it. narcoticorum, ut seminis datura , hyoscyami, sola diuturniori coctione cum aqua in auras dillipatur. Mercurius vivus, utut plane insolubilis videatur, & eκ fixioris & solidioris naturae partibus compositus : si tamen cum aquaque assiciant, Se diutius quoque illi immorentur atque etiam litam serirent a li gastrico disibi vantur, non misrum cst, illa in ventriculo praecipuam suam tyrannidem exercere, quod cardialiae, anxietates, constrictiones&. comprestiones fraecordiorum, vomitiones, nausea, inflammationes, maculae & stigmata sphaceiosa post. . mortem satis abundeque testantur. Et notabile est, quod narcotica, it. arsenicalia, antimonialia cito, antequam ad massam sanguinis eorum materia dispersa su rit, cum quas adhuc integra & vix soluta in ventriculo haerent, virulentiam suam prodam, dum arctissime contrahunt orificia, tesse anatomo, de vel vomitum & 'anxietates, vel gravem semnolentiam derepente inse- utpote virulentia, simul ac insinuatur fibris ven-
coquitur, illa vim vermes enecantem acquirit. Cobal- triculi nerucis, statim per universum nervorum sysi tum, arsenicum, utut dissicilioris solutionis & nexus ma dispcrgitur, & hostilis spatinus ditiunditur. vidcantur, tamen cum aqua si decoquantur , virulentatri vim ipsi communicant. Et aqua ejus inodi arseni- t 9- XXII. ealis infamatum illud venenum est, quo veneficae quo - Quum venena summa partium tenuitate agant, ac dam Romanae sub Alexandro VII. gravom stragem partibus praecipue nervosis, quas on nos facile in comediderunt, de aqueitain appellarunt. Et memorabile sensum trahunt, inlusa sint, in violentos motus eas adi- est, quod nuper ad me scripsit iliu is Dom. Garelli, Archiatrorum Caesaris princeps, his verbis: Occasione eleganιis Tuae differiationis de Erroribus circa venena in mentem venit Ientum quoddam venenum, quo famosagendo, in proclivi est judicare, quam ob causam intra cutim adia illa plus noceant, quam maiori dos intuν
250쪽
De venenis eorumque natura, Viribus & modo agendi. 1 9
Sebolion. Planum ac perspicuum inde evadit, quare tam exiti sa sint vulnera, quae telis venenatis infliguntur. Notum ess , venatores Hisbanos & Gallos olim thcco hellebori albi, qui intus assumtus non statim interficit, tela sua illivisse, iisque necasse cervos, uude venatoria Venena M palaestrica vocata fuerunt, qua de relegi inermi C alpinus Di et r. de Venen.pag. t q. I. Crato Lib.2. Prax. P. aaO. O Celsus Lib. s. e. aT. Tanta etiam napello Vis inest , ut telorum mucrones ejus succo insecti plagam lethalem instigant, cujus rei testes fide digni sunt Do- Gnaeus Lib. 3. de Purgant. Herb. Hylar. cap. II. ct Conrad. Gesinerus de Lunaro. Herb.pag. 77. Capiυaccius in Ased Praed. Lib. 7. cap. I. Notatu quoque dignum est , quod Franc Rhedi in observat. de Viper. P. 3ῆ. refert οῦ Pertum es, inquit, quod terribilia O lethalia jacula
incolae instulae Bantham feriendo brevi tempore mortem concilient. Relatum vero mihi est venenum, quo infi- Ciunt tela, esse linimentum eκ succo citri & arsenico Paratum. Arsenicum interne majori dos surritum vim summi quidem veneni obtinet, mirabile tamen est, quod in exigua quantitate exterius applicatum ulceribus cancrosis sobres, deliria & convulsiones moverit, id quod aliquot observationibus confirmat Hildanus Cent.
VI. Obs So. 9 8 i. Cujus experientiae adsipulatur Cl. Wrmerus in s. de Cicuti Aquat. pag. 28 . qui ab ars nico cum butyro capiti inuncto febrem, deliria, sync
pen, & totius capitis intumescentiam imo mortem ipsam annotavit. Denique memorabilis cirea hanc rem locus ex at in Thuani Hist. Lib. a . p. 22. ubi ita fatur :A fide die nis mihi narratum es, apud Convallenses, seu
Idensio in usu est, ut studiorum acies, spicula, venabula, saginas, glanis plambeas ct caetera misella , Torae vulgo ditae ceu potira phthora succo, qua in illis Iocis frequens nasicitur. θ υukari toxici nomine appellatum in sciant, quod pressentis,um venenum ese siciunt Medisi. Gus o longo alium in re dispari usum inter
Alpinos, quem minime reticinndum putavi, mirabitur le-elor: gallinas ct pullos ct hujusimodi volucres, quorum
carnes edtiles in disessoriis appontintur, cultris eo Dcco
iustis sub alis figunt, quo ictu mox emiso sanguine ex
nimantur, nullo vitio inde contracto; tantum carnes in
de teneriores redduntur, o statim hospitibus comedenda apponuntur. Cicuta exterius si incaute usurpatur, testibus Borello Cens. a. obf. 3.-Sim. Pauli suadripart. Bo-tan. cias. III. pernicialia symptomata excitat. Ranunculus hortensis flore pleno miniato omnis quidem odoris expers est, emitrit tamen virulenta emi via; praesertim si naribus admoveatur, unde angustias praecordiorum, capitis dolores, de vomitus ortos suisse legimus in Misceli. Nat. Cur. Dec. 3. ann.9. ct lo. Obsia. Quibus cognitis neminem magna tenere debet admiratio, quod venenum morsu rabidorum animantium lubcutaneis .hrillis insinuatum tam acerba ac saeva symptomata in universo paritum nervosarum systemate concitet. Caeterum quam periculosa symptomata ab inunctione n ercurialium proficiscantur, id complures historiae Ec obtervationes satis luculenter evincunt, cujus rei exempla prO- fert Hildanus Cent. R. obf. 92. dum a mercurio Vivo Vel ejus pulvere ulceribus insperso corpora tenella protinus de dolore dentium de gingivarum inflammatione comquesta fuerunt. Idem auctor in alio subjecto moriem ab inunctione mercurii vivi inductam commemorat. Et Borelius Cent. a. obf92. perhibet, aquam mercurii sublumati in scabie exterius usurpatam paulo post lipothymiam excitasse.
omnia vera venena id commune habent, ut spasmos partibus nervosis & fibross inducendo interficiant. Suollam Uana est in medicorum scholis contentio, utrum venena sanguinis massam colliquando , an potius coagmiando perimant. Nam venena, ut nobis firmiter persu sum est , primario non tam in fluidas, quam potius insolidas partes, quae fluida regunt, vim suam exercent; si que ex innumeris hominum, venenis intersectorum, hi sortis invicem collatis annotata ibi symptomata intue mur , facile intelligemus, ea ut plurimum inter se coimVenire, eorumque caulain unice referendam e1Ie ad vio lentas di convulsivas partium nemolarum contractiones,
quae liberum fluidorum motum perturbant vel penitus extinguunt. Quo maeis illa veritas confirmatur, quod spasmi nervosarum panium naturae humanae sint inien- sitimi, nec tantum morbosi, 1ed etiam plane mortisuri. Perturbant enim sanguinis Se humorum motum vitalem, qui ad exteriora & superficiem corporis tendit, omnes-qde excretiones juvat, atque adeo vitales succos potius ad interiora urgent, ac tubulis constrictis liberum eorum itum ac reditum sumaminant. Agunt Vcro Omnium trium regnorum Venena eadem prorsus vi, spasticas numirum stricturas inserendo. Pro differente autem locorum de partium natura alia atque alia inducunt sympistomata. in cerebro nempe ejusque membranis deliria, convulsiones, epilepsiam nimiumque 1bporem inserunt in membranis spinalis medullae agitationes artuum convulsivas, inquietudinem de jactationem corporis; in comde & arteriarum compage animi deliquia, Virium picia
riam prostrationem, cordis tremorem, pulsum contractum & celerem, imo plane deficientem producunt. In nervis pneumonicis & diaphragmaticis, sngultum, in gram & summe anxiam rei pirationem cum violenta dia-phragmatis ad superiora retractione, strangulationis ac sustocationis metu eniciunt. In cesbphago sitim intolerabilem ac dissicultatem deglutiendi; in ventriculi tunicis nerveis maximas cardialgias cum nausea de vomitu, in intestinorum volumine atrocillima pariunt tormina cum contumaci alvi adstrictione. Cutem horror occupat cum frigore vel sudore frigido, facie pallida, frigida,
livida, cadaverosa: ductus urinarii spasmo constricti urinam retinent, vel persetuo ad illam reddendam 1timulantur. Due us quoque biliarii spasmo coarctati bilios uinsuccum transfundunt in sanguinem, unde ic eritia nascitur. Imo veneni contagium etiam ad membrum virile distunditur, in quo moles a sentitur tensio. Quibus accedit , quod cadavera venenis interfectorum quoad ventrem mirum intumescere soleant, reliquo corpore maculis & stigmatibus rubris obsessis. Quod procul omni d
hio cam ob causalia contingit, quoniam vehementes partium stricturas tandem excipit ingens fibrarum laxitas &atonia; unde flatus antea spasmis compressi de coacerv ti, jam sui juris iacti, volumen intestinorum mirifice expandunt. Quod vero ad maculas & stigmata rubra, iii ejusmodi cadaveribus conspicua, attinet, illa a sanguine vi spasinorum expresso, Sc inter fibrarum interstitia flagnante provenire videntur. Atque haec sunt praecipua Msolennia illa, cum quibus veneno laeti conflictantur, symptomata, quae si non omnia ac singula semper de ubivis sunt obvia, illorum tamen praecipua nunquam non observantur. Ecquis autem inde non perspicit, omnes has truculentas adflictiones a violentis partium nervosarum fricturis praecipue suos trahere natales atque origia
Certae ac perpetuae observationis est, quod corpori communicata venena menti vim inserant, eique sana rationis usum eripiant. Seholim. Est ita omnium udnenoruin indoles comparata, Ut non modo mentem emoveant, sed fere singula eorum peculiarem insaniae speciem inducant. Ita ex morsu canis rabidi hydrophobia, seu vehemens aquae timor nascitur, ita prorsus, ut ad ipsius aquae vitum, sonitum vel ri men non tantum sine ulla caula vehementissime inlio