장음표시 사용
261쪽
contrahuntur eaeci morbi quorum causas ne medici quidem per*icere queunt. Quocunque igitur anni tempore insolita insectorum copia observatur, non sine ratione insalubria tempora & grassantes morbos praedicere possiimus, quod diutuma experientia & observatio praestantissimorum virorum confirmavit. Ita Iob. Damasicenus aph. lῖ2. scribit : Ubivis gentium quocunque anni tempore phalanges muscarum redundaverint, ibiadem O steritudines, quae ex Putredine oriunIrer, in comporibus indigenarum redun)abunt. Riverius tradit, post innumerabilem insectorum copiam sebrem epidemiam mali moris grassatam fuisse. Auctor quoque est Veru- Iamius in Oper. ρa .923. annos insalubres sore & pestis suspicione infamari , quando ranarum , muscarum de locustarum multitudo est. Et Valeriola obf. I. Lib. I. Pag.9 s. ex insectorum .& locustarum copia morbos epidemios praenunciavit. Atque exemplum habemus in recenti memoria et anno videlicet i692. incredibilis copia tacustarum in aere volitantium visa est , qua universain Thuringiam , Milniam & Uonlandiam infestabant , inque terram descendentes segetibus ac Vegetabilibus maximum damnum inserebant; a quo tem-Pore coeperunt grassari in hisce regionibus multae mali moris, imo cum petechiis junctae febres. Hildanus Celit. q. obf. 23. affirmat, eo tempore , quo pessis grassab tur, talem filisse muscarum copiam, ut post hominum memoriam vix tanta visa suerit. centibus aquis in aerem dissunduntur, dantur adhue in illo alia, naturae corporis humani identidem nociva& gignendis morbis idonea. Seholion.
Putridae, stagnantes aquae ingentem quoque copiam effluviorum salino-causticae & volatilis indolis in aerem emittunt, quae partim ex ipsis aquis, partim etiam ex insectis 1ale volatili turgidis exspirant. Seholion. Insecta sere omnis generis copioso caustico sale imbuta sunt, unde pleraque cuti applicata vesicas excitant , & interius sumta vehementi rosione ac stimulo partes solidas inflammant atque in spasmos conjiciunt,& virulentas vires habent. Quod autem infesta spa gant emuvia, caeitharides testantur, quae, ubi arbores& ex his maxime sambucum Hispanicum invadunt,scetidi,timo odore aerem replent.
Ipsae aquae stagnantes feraces admodum sunt salibus acribus & causticis, cuius rei. documcnto esse possinit plantae , quae in stagnis Sc humilioribus locis proveniunt , quarum pleraeque acrem , plures caussicam &virulentam naturam poisdent ; quae observatio nunquam , quod sciam , antea notata est. Scholion.
Qui diu in artis exercitio versati sunt, iis non obscurum esse potest, quo hahitu & more subinde diversissimo quotannis sere incedant epidemici morbi & modolias , modo illas paries hostiliter aggrediant & diversis ac saepe dissidentibus symptomatibus infelient.
Veteres incognitam eorum causam ad To reserebant. Nos materiis tenuioribus , virulentis & variae indolis, in aere potissimum volitantibus, eos adscribimus,& eorum diversam naturam a diversa harum materiarum indole deducimus. Est enim aer univcrsale quasi menstruum, quod expansiva sua classica vi & materia aetherea calida ex omnibus corporibus subtiliores partes solvit, abripit & imbibit, quae diversissimae naturae exhalationes per mutuum conflictum, combinati nem & miscelam, intercurrente solari & coelesti copiosa materia, varias formas ac texturas induunt. Sunt in aere salinae , sunt etiam sulphureae diversat naturae
substantiae; Nitrum , inflammabile illud & elassicum
sal , aeris foetus est ; caput mortuum aluminis & viatrioli extreme adustum & omnis salis expers, si diutius aeri committitur, denuo aluminoso & vitriolico sale impraegnatur. Aer etiam ingentem copiam sulphuris alit, quod sulphuris mineralis naturam & odorem habet, uti eκ fulmine & tonitru constat. Ecquis vero ausit asseverare, ex subterraneis locis & sulphureis mineris illud in aerem pervenire, quum solis aestus ulva duas ulnas non facile penetret, nec mediocri igne egeat sulphuris mineralis evaporatio. Ueri itaque est sindillimuin, illud ipsum ex sale illo universali aeris vitri Iliaco Se unctuosis ac pinguibus exhalationibus in aere generari , non secus ac in chymicis videmus, eκ salo acido vitrioli mixto cum carbonum pulvere verum sulphur& ex alumine & vitello ovi vel stercore humano sulphur in aere inflammabile debita encheiresi produci. Quidni igitur pro diversitate effuviorum , quae certis in districtibus e terra exhalant, & pro anni tempore variant, pro diversa solis operatione & ventorum flatu varia in aere seminia salina sulphurea fabricari po sunt, quae in corporis cavitates admissa disterentes epi-demias vel etiam clademias amictiones inserunt; quorum tamen indolem ac vires potius a posteriori & esse-ctu, quam a priori per sensus & talionein cognoscimus.
In hujus rei confirmationem exemplo esse possimi
aquatica, cicuta aquatica, colchicum, flammula jovis , gladioli & iridis species, ros solis, Iaersicalia acris, cqui-1cium palustre, ranunculus aquaticus, caltha palustris ,
nuturtium aquaticum, beccabunga, quarum pleraeque .siant Venenatae . oc pecoribus etiam , si iis vel ontur, exitiosultima'. Causa, cur stagnantes aquae acrimoniam plantis ingCnerent, haec poturit asterri : aquae in terra
praefertim liniosa de sulphurea diu lubsistentes incipiunt
putruicere, sive earum inixti a motu intestino di1solvi tur. Jam vero ea est motus intestini natura, ut ex su
cis temperatis, itassidis & inodotis, imo dulcibus sapidos , latinos, volatiles, item sulphursos foetidos producat, ut in sermentatione vinola ac putredinosa conspicuum est. Quidni etiam incipiens putredo partes stil-I laureas ac terreas aquarum, & quae in plantarum nu- tramentum cedunt, in lallas acres commutare Poteritλ- . s. XUII.
18'raeter i i illa & morbosa effuvia , quae ex Puues Morbi castrenses, qui omnium pessimi sunt, & ν
viter de laeviunt , aeris vitiis de pravis exhalationibus potis limum debentur. Soholion. Castrenses morbi sunt maxime ex malignorum &contagiosorum nurnero , & ex intima succorum vitalium corruI tela nascuntur. Ut ut vero hujus corrupti
nis variat 5e multiplices sint caui, , ad quas maxime fames , assidua vigilia , continua fatigatio , incongrua victus ratio pertinenCaer tamen vitioliis & scelidis varii generis exhalationibus inquinatus omnes reliquas causas facile luperat. Quanta enim in castris sub tanta hominu
ac pecorum multitudine non est impuritatum,excrementorum de foetidorum vaporum copia & colluvies , quae continuo circumsu sunt aerem inficiunt & corrumpunt.
Unde si accedunt ex imbribus aquarum sagnationes,& venti austrini, purgando aeri minus idonei, diu regnant, atque immodici aestus ac nocturna frigora atque dormitiones sub diu sunt, non potest aliter fieri, quam
ut in magnam corruptionem animantium corpora disponantur & graves inde morbi exsurgant. Solent vero Milla certum quendam servare ordinem: incipiunt nempe
262쪽
De venenis in aere Contentis epide mi Corum &c. a ti
ressivis mensibus intermittentes tertianae hi liciis & comtinuae , sed in siuetis lymptomatibus stipatae. Tunc enim solis serventissimus aestus in aere acris & causticae iuuphureae indolis materiam copiose producit. In autumno , quo fructibus sermentescibilibus & aquarum potu venter repletur, dysenteriar malignae contagiois oriuntur. Sique in hyhema concedunt , sequuntur febres majori malignitate insessae, exanthematicae fc petechiales. Solet enim interna putredo cum tempore vires sinmere atque increscere.
Virulentae contentae in aere exhalationes laedunt quam maxime de morbos facile inserunt, si quis veN pertino de nocturno aeri corpus committit. Seholion.
Omnis generis emuvia , quae de die validissimo solis
aestu in altissimam aeris regionem evehuntur, tempore vespertino de noctumo sole occiduo iter frigus condensari, atque cum humiditate quadam descendere notissimum est.
Cum rore maxime de nebula exhalationes naturae
humanae insensissimae ad inferiora descendunt, & vel animantibus vel frugibus nocent. Scholion. Quod frumenta , arbores & plantae ex vitiose rore, qui nomine rubiginis venit physicis, multum detrimenti patiantur, agricolae & horticulturae dediti ol me norunt. Peccat ut plurimum sale quodam Κbtili caustico, quo etiam hominibus nocet, legi hanc in rem potest Ob 93. Misceli. Nat. Curios. Dec. III. A. IX. ct X. ubi commemoratur, quod, elusinodi rore gultato , ulcuscula in labiis luscitata, dg qui nudis pedibus incesserant, pustulis de ulcusculis nigricantibus inde vexati , quidam vero sebribus ardentibus correpti fuerunt. Et prosectvi dysenteria epidemia, quae inter initia autumni post fer ventillimam aestatem grasIari solet , plerumque est adi ribenda corrosivo rori, qui partim se ictus inficit, partim corporis humani poris sese insinuat. Saepius in certo districtu grassatur haec lues, aliis ab illa immurtibus. Et quicunque pruna vel pyra hoc rore insecta comedunt, in eundem morbum labuntur , qui vero ejusinodi fructibus insectis abstinent, eos haec lues non invadit. Deinde virulentae indolis emuvia cum nebula quoque decidunt , & morborum epidemiorum caulas subministrant, quam in rem lectu digna est obs9ε. I. c. in Miseeli. Curios ubi nebula septem viros, caeterum sanos atque robustos, in sebrem malignam delethalem praecipitasse perhibetur.
Neque tantum tetra causticae indolis emuvia, sed &organica & animata ex aere, praesertim nocturno tempore,decidunt, de humani corporis interiora subeunt. Selolion.
Minutissima ac varii generis & magnitudinis insecta paludibus innasci & postea per aerem circumsu in dispergi, res curiosioribus physicis non ignota est. Sunt
enim revera paludes omnium insectorum seminarium, ubi citissime praesertim sub moderatiori aestu foecun dantur , & sunt quorundam adeo minuta corpuscula , ut reserente Laevumhoechio Tom. I. Epist. LXXI. o
Tom. II. Epist. XLVI. aliquot illorum centena simul
sumta crassum arenae granum mole non aequent: unde illa de eorum ovula in aerem diffundi te cum rore ruriasus defluere, mirum non estia Et quoniam hanc mate
tiam jam ingeniose non minus quam copiose pertractavit CL Lancisus in cit. Nact. Cap. XVI. lectorein
curiosum huc remittimus. Rorem saepissime ex aere in terram descendere fructibus ac plantis noxium, ex quo ingens insectorum atque vermiculorum copia pronas citur, rei agrariae & horticulturae addicti norunt, quo rore perfusis vegetabilibus si Vescuntur pecora, vel vehementer aegrotant Vel prorius eκtinguuntur. Si homines ejusinodi verminoso rore insectos cibos adsumunt, gravi corripiuntur dysenteria , qualis aliquot ab hinc annis ex tali causa in quibusdam locis Ducatus Brunsvicensis exorta fuit, ubi olera insecta rore verminoso Germ. Μ Ithau , cocta, gravem etiam hunc morbum
Quia tantum periculum ab h umido & noctumo ac re de rore imminet humanis corporibus , omni cura utique providendum, ut ne circa fusinodi loca noctu indormiamur vel peregrinemur, Stholiou. Hanc in rem memorabilia pro more suo erudite scri
psit Lancisius Lib. de Noxiis Paludum Ullaviis cap. 2o.
ρ.6a. qui testatur, plurimos incautos de venatores ocperegrinos, si in palustribus locis brevem etiam somnum capiant, malignis sebribus amictari, praetcrtiri P circa Romam. Quod etiam accidit peregrinantibus ad lacus tria Romanae plagae . Imo ipse Laneisius I. c. monitos vult eos, qui vigilantes per coenola loca peregrinantur , qui vel Neapoli Romam, vel Roma Neapolin contendunt iisque fiaadet, ut diutumos potius aestus subeant, quam nocturni frigoris voluptate decepti contemeratam ambientis aeris vim excipiant. Ιneidi etiam in locum insignem apud Petr. Lauremberstium Lib. I. Hortieuh.cap. ubi inquit: Uredinis, vulgo Metili hau infelicem dolapsum fere eum vita periculo aestivis nocZibus expertussium aliquando in Aquitania Montalbani o Colicae arens, eum nondum a tam infenso hoste mihi eavere disceram. Et noti itimum est, homines, qui aestate Romae degunt, de extra urbem dormiunt , gravibus symptomatibus corripi de plerumque mori, quia insectis aer Romanus
de tcrra scatent, quorum exhalationibus ros oc aer nocturnus inquinatur. Post pluvias vel maxime meuse Septembri aer salubrior est, de tum extra urbem sine noxa degunt.
Αer virulentis exhalationibus resertus per varias via interiora corporis humani subit. Seholion. Primo sese offerunt cutis spiracula , quae uti per petuo balneis de topicis medicamentis patent, ita hu-nraditatem virulentis vaporibus inquinatam atque ex aere descendentein iacile suscipiunt. Rectissime Hirpocrates Lib. VI. Didem. Sech VII. carnes appellat
attractrices ct ex ventre G extrinsecus, quia totum compus exspirabile. Adiunt deinde sciramina in naribus,auribus , quae mombranis glandulosis de ncrueis cincta sunt, per quae acr emuviis rethrius ingreditur, nullumque est dubium, quin per poros nervosis etiam partibus sese insinuent cum humiditate emuvia , quoniam ab odoribus salubribus de inlalubribus de robur & vigor de omnium motuum pervelso contingere potest , hyst ricamin exemplo. Tum aer humidus & vaporihus repletus per narium de Oris vias ac per laryngem ad intima pulmonum delatus, vesicula ruin pulmonalium poros intrat dil hac ratione cum sanguine miseeri potest. I andem in ore ipsi salivae adhaerescit & sacile per celisph gum, praesertim cum cibo ac potu, ad ventriculum des- cendit. Pertinet huc egregius locus apud Hippocra. rem Lib. de Flatib. ubi inquit : omnia , quae edunturae bibuntur , spiritus in corpus inferunt , aliquando plures aliquando pauciores. Id autem inde inanil
263쪽
potum evenire solent, discurrente nimirum aere incluso, ubi perruperit bullas, quibus inclusus fuerat. ΡΟ- fremo de illud dicendum est, quod organica 8e animata etiam effluvia,si non per poros cutis ipsamque salivam, tamen per cibum ac potum in corporis interiora admittantur. Unde fit, ut in malignis & putridis morbis su inde ingens copia vermium in alvi secibus & per v mitum rejectis conspiciatur. Neque ignotum est, quod animalcula in ovium visceribus, praesertim in hepate ,s paludosas aquas imbiberint, reperiantur. Inde quoque dracunculoriam in Africa de in Germania crinonum , qui pueros adoriuntur, lub cute generatio derivanda est.
Quicunque urbem ab cpidemiis, imo endemiis malignis morbis liberare vult, is praecipue omnium in exsecatione sotaruin ac paludum operam navare dc igne accenso id praestare debet. Seholion. Quod lacunis & fossis publicis stagnantibus eκ siccatis graves de grassantes morbi aVerti possunt, inter alios testatur Petrus Salius de Pestilente febre cap. 2O. ρ. IῖO. qui prodidit, patriam suam exsiccatione aquarum in se
sis publicis stagnantium a febribus testilentibus, alias
quotannis autumno grassantibus, fuisse liberatam. Et Cl. Lanesius in citato illo praeclaro opere illud etiam exemplis confirmat. Deinde accensis ignibus palustres regiones ab halituum malignitate purgandae sunt.Ipse Hippo rates igni tantam potentiam tribuit, ut eo pellitentiam abigi posse statuat, vid. Galen. de Neriaca ad Pia
nitis quoque in Hist. Nat. lib. 6. cap. ult. ignibus medicam vim pestilentiae adscribit; utpote ignis motu celerrimo superfluam aeris humiditatem absumit Sc ventum gignit, qui ad eventilandum putridum re ignavum ae
rem magnae est virtutis. Fumi etiam ex lignis resin ss Se bituminosis corporibus ad aeris emendationem multum conserunt. Inter Omnes constat, Halam nostram ante usuin carbonum solii lium, quorum jam ingens c pia ad salis coctionem accenditur,multis malignis moria
his. febribus poechialibus, ac dyienteria sutile infestatam de malo scorbutico huic urbi familiarissimo obiisse quam plurimos , qui omnes morbi per divinam gra- etiam jam sere per viginti annos, ex quo carbonumhΩfilium usus increbuit , ex finibus nostris excesserunt. Nam atmosphaera nostra non modo ob copiosas eκ Salat fluvio multis ramis luxuriante evaporationes , sed etiam ob continuam salis coctionem multa humiditate huitar, cujus noxam sumus carbonum fossilium egre gie castigat atque coercet, quippe cujus salubritatem vel hoe unico argumento adstruere licet, dum eae habita tiones. quas aer his carbonum Vaporibus repletus perpetuo transit de sumosa nigredine inficit, nullum in
colentium sanitati serunt incommodum.
Orientales de septentrionales venti, item pluviae egregie purgant aerem tetiis exhalationibus. Scholion.
Horum ventorum ea est nariira, ut non modo eX-
pansiva de classica suavi tetra effluvia distipent ac di Djiciant, sed Sc , dum animantibus vigorem , robur ac motum asserunt, Zc circulationem sanguinis ac transpirationem promoVznt, impediant, quo minus noceant. P arro I b.I. de Re rust.cV.q. pag. I a. testatur, se CODc3 ram insulam a gravi poste liberasse, obstructis iis se-
neuris, quae austrum spectabant, iisclue, quae ad aqui-bmem vergebant, apertis. Certa etiam observationum
fide constat,quod tempore pestis illa gravius saeviat ventis flantibus ex austro & oriente ; siab flatu vero septentrionalium illa statini remittat. Imbres quoque, si
piosius decidunt, atmosphaeram causticis Muviis sim tam egregie corrigunt ac depurant, nam statim post imbres aer est desecatissimus. Et constat ex historiis, pes tilentiam in AEgypto statim cessare , imbribus mense Junii largiter descendentibus.
Grassantibus morbis epidemiis ad noXam eorum avertendam magno praesidio sunt temperantia in victu& venere, evitatio aeris vespertini de nocturni atque frequens uius eorum, quae naturam roborant & motum sanguinis cum salutari transpiratione promovent. Seholion.
Omnibus roborantibus , quae simul vicem alimentigerunt, summo jure praeserendum est vinum potens digenerose spiritu turgidum, cujus notae est Rhenanum, quod circularem sanguinis dc humorum motum augendo, quicquid aliena vitalibus undis admixtum est, potenter eliminat, atque adeo omnem ad luscipiendum contagium dispositionem aufert. Ex medicamentis vero ad arcendum contagium commendationem merentur omnis generis balsamica, salia volatilia oleosa, am-hrata, succinata, de bessamum nostrum liquidu, qtrae sanguini de humoribus spirituascentiam scen rant, nervis robur addunt, dc omnis generis excretionoes egregie tu vant. Multum quoque huc conseri liberalior usus ms, sorum eκ herba Thee, inelissae, Liviae, VeConicae, & sa- bis com , quae sanguinem dc humores ad corporis habitum propellendo omnes peregrinas sordes per emunctorium cutis cVerrunt. Neque alia profecto causa afferari poteriti, quod nostra in urbe inque vicina Lipsiensi maligni ac putridi morbi, olim familiarissini de conbtem habentes purpuram , jam rarius incidant, quam liberalior usus calidarum lorbitionum, quibus maxima pars incolarum liis temporibus assuevit.
De medicamentis veneni vim habentibus. I. I.
D Ari in medicamqntorum classe res venenatas,quae de perniciem corpori inferre , de causam mortis praebere polluit, mirum forsan videri poterit. Seholion. Plurimis haec firmiter insidere solet opinio, eas res, quae remedii nomen sibi vindicant, esse in se salutares, neque ullo modo vitae 8c sanitati insensas esse posse; in. de etiam fit, ut quidam afficti vehementiori med c,
mentorum aviditate, quae rectius pharmacomania dici posset, laborent, quum tamen omne, quod magnam vim habet, medicamentum , si non cum cautione adhibeatur , noxiosissimum sit. Unde non mirum est in dicamenta temere usurpata & morborum & mortis causas subministrare. Quo magis necessarium est, ut peritus medicus ea, quae plurimum nocendi facultate pollent , probe noscat.
Quae veneni vim ac naturam aemulantur modicamemta, in eorum numero sunt emetica de purgantia drastica sive velletnentiora ; sunt etiam stupefactiva quaedam dc
Seholion. Si ulla ex remediorum classe multum cautionis &prudentiae ratione usus desiderant, certe sunt emetica, purgantia, optata dc rnercurialia, eo quod ob vehementem eorum vim plures in graves morbos conjectos, Vel
264쪽
De medicamentis veneni vim habentibus. stra
in orcum ea imperitiam medentum praecipitatos fili Dse , experientia proh dolori quotidiana edocemur.
Ex emeticis multum vehementiae & virulentae qualitatis habent stibiata, praeseritin in substantia data, utri antimonii vitrum, mercurius vitae, crocus metallorum, sulphur auratum.. Seholion.
Dicta haec antimonialia in pulvere data vehementis, si me ἄνω Se non modo purgant, sed de hyperca-thartes saepe lethales inferunt. Unde perpetuo non sine Periculo dantur, eo quod plicis ventriculi & intestinorum firmiter inhaereant, & a succis confluentibus soluta Continuo ea, quibus insident, nervosa loca lancinando Convellant, & vicinos non modo nervos, sed & universum saepe eorum genus in convulsiones conjiciant. Cl mentioris autem naturae sunt, quae ex horum solutione Parantur Vomitoria , ut est aqua benedicta Rulandi, tartariis emeticus, Syrupus emeticus Angeli Salae vel Dispensatorii Brandelaburgici. Sicut vero vitrum antimonii omnium est potentissimum , ita tartarus emeti- cus ex hoc paratus multo valentior est eo , qui secundum praescriptum Unsichti cx metallorum croco conficitur, quod omnes, qui medicinam iactitant, velim ut
Antimonialia summa partium, quae salino-sulphure caulticae naturae sunt, subtilitate adeoque in exili admodum dosi , & quidem celeberrimc operantur; pom haec vim suam in ventriculum Se partes nervosas exerunt & majori dosi exhibita etiam interficiunt. Hinc, quia omnes veneni characteres habent, rectissime in eo
Seholion. Frustum vitri antimonialis, quod scrupulum circiter ponderat, vel millia hominum vomere facit, si ejus infuso fiat eκ vino. Et nota quoque sunt pocula illa emetica ex mixtura stanni & reguli antimonii parata, quibus vinum infunditur, & intra aliquot horas emeticum evadit, atque illa vis poculi nunquam desinit. EX quo apparet, quam stupenda sit illa exiguitas partium , quae totius corporis lanctiones perturbare vel etiam destruere possit, quod maxime proprium est ve
Necant antimonialia emetica , dum in vehementissimos spasmos genus nervosum conjiciunt, & ventriculum maxime ejusque orificia constringunt, & circulum sanguinis intercipiendo inflammationes sphaceiosas easque tunestas eniciunt, unde praesentissimam mortem α hominibus de animalibus inferre possunt. Seholion. Quomodo venena ex mineralibus hominem jugulent , & quae symptomata producant, jam supra cap. a. de venenis s. al. explicavimus. Vim vero suam primo omnium exerunt in ventriculum, qui a venenis Praesertim. caussicis primo ac primario astici solet. Incipiunt ibi spasticae constrictiones, quibus ejus orificia aestissime clauduntur, unde mira ventriculi inflatio le-quitur; brevi etiam sphaceiosa & atra stigmata illi inuruntur. Pulchra ac memorabilia sunt illa expcrimenta, quae Cl. V Uerus instituit, dum varia venenorum genera animantibus obtulit, de post sectionem alia atque alia phaenomena annotavit. Vid. ejus et rarit. de Cicut. Aquasi ubi etiam cap. 2O. commemorat, quod cani robusto vitri antimonii grana obtulerit, & facta sectione maculam palma latiorem atro. rubicundam in ventriculo , qui flatibus distentasimus erat, annotavel rid. Hos anni Oper. Tom. I. rit, & quia utraque orificia ob spasmos clausa erant spertinaciter ventriculus flatus inclusos retinuit. Deinci 2 idem auctor observavit, quod diaphragma a vi medicamenti sortiter succussum vomitum adiuverit.
Antimonialia emetica, in substantia & paulo ma jori di si exhibita, sunestum saepillime essectum exerunt in corporibus sensibilioribus, ad iram pronis de hujus affectus vehementia exagitatis , item si ventriculus ad inflammationem inclinat de doloribus ac spasimis divexatur. Scholion. .
Complura certe in praxi notavimus exempla, ubi post gravem iracundiam di, quae hanc insequitur, car- .dialgiam datum antimoniale emeticum morti serum fuit. Et ante aliquot annos tristissimum habuimus casum , ubi serenissima persona ex tariaro emetico improvide adhibito brevi tempore lethalibus symptomatibus occubuit , ubi post mortem pars ventriculi sphacelota re- Ieria fuit, de putredo vicinas partes ejuidem lateris, ienem, diaphragma , dc Pulmonem infestavit. Vid, mus brevi ante paroxysmum intermittentis pulverem vitri antimonii datum, qui praeter Vehementillimas vois mitiones de purgationes conVulsiones & tremores par tium cum summa cardialgica anxietate excitavit, quae symptomata, sub febrili calore inlequente, ad tempus
cessarunt, altero vero die redeunte paroxysino resuscistata mortem intulerunt, de identidem ventriculus inflammatus ac sphaceiosus repertus est.
Emetica sortiora si non necant, gravem tamen &fere immedicabilem morbum inferre possunt ζ dum ser- . tissima vasorum strictura de compressione sanguinem Zehumores cum impetu ad partes praesertim debiles peluiunt , ubi subsistentes pro partium disterentia varios eosque graves in bos inducunt. Sebosion. εSi sipasini ab antimoniali emetico excitati vehementia sanguinem atque humores cum impetu ad caput propellit, facile aphoniae , aurium tinnitus , vitus de auditus amillio, imo mentis abalienationes oriuntur. Ita enim Hildanus Cens. s. Obs Ia. commemorat, quendam capitis dolore amictum assumto emetico n entis ac rati nis usu penitus suisse orbatum. Idem auctor Centis, Obs19. refert, in corpore cachectico ab alsumto vomitorio caecitatem suisse sequutam. Foen ina quoque optimo corporis habitu praesti ita, de dolore grarativo ventriculi conquesta, assumtis tribus infusi antimonii dosibus, s perveniente inter vomendum doloroso aurium tinnitu , auditum amist. viae Midan. loci cit. pag. I9 S. Alius, reserente Impsero in Tr. de Cicuta aquar. pag. 28 s. post sumtum antimoniale emeticum ejusque vel ementissimam Lia Se iώτω purgationum in internum pectoris amdorem, tussim siccam, raucedinem, gutturis frangulati nem & aphoniam diuturnam incidit. Si spasmorum s rocitas artus de partes exteriores aggreditur, fiunt indssa vissimi artuuin dolores , truculentae nerVOsarum partium convulsiones de sphaceiosae corruptiones. Aue oeest Cl. IV ferus loci eit. pag. as S. quendam cacheel, cum , assumtis aliquot granis vitri antimonii per noctem in vino infusis, non modo in enormes vomitus, sed etiam crudelissimos pedis dextri dolores incidisse, superveniem te tandem inesta ejusdem partis sphacelatione. Hild nur quoque loc. cit. P. 9Iq. O 9 I s. ab assumto sortiori emetico maximas brachiorum de crurum convulsiones , lipothymiam , summam virium prostrationem, imo hera ruam intestinatem annotavit.
Quia emetica sortiora graviter convellunt ventricu- , T - lum
265쪽
tum & partibus nervosis spasmo nocent, atque etiam congestiones humorum in elailguidis partibus emciunt, prudentiae est in hypochondriacis, hystericis,haemorrho, dariis & instante mensium fluxu ,& ubicunque ventriculus cum genere nervoso spasmis tentatur, iis tanquain
veneno absunere. Scholion. 'Quum sistennes illae & salutares per menses & ha morrhoides fluxiones cum spasmis continuo fiant, facile . patet, nocentii sima tunc elle & purgantia & emetica. Truculenta circa instans mensium tempus ab emeticis etiam non adeo validis exhibitis symptomata vidimus. , In haemorrhoidariis validior vomitus mesenterii abscessus cum lenta subre excitavit. Ubi sanguinis congestio inclinat ad peetus, periculosa a validiori vomitorio nas.ci 1blet haemoptysis. Cessus Lib. I. cap. I . si morbus acutus est, si subris est , inter rigores alperiora ejusm di medicamenta damnat. Tutillimum vero est, ubi natura Se morbus urgent vomitum , clementia propinare, de minus periculi est, si in minori & refracta, quam pleniori dos , offerantur. Deinde antimonialia nunquam in forma solida & pulvere , sed soluta & cum sussiciente liquore adhibenda sunt, & si nimiae dejectiones sequuntur, medicamentum theriacale cum analeptico , ut aqua cinnamomi, mixtum, quod consortat , spasinos coercet, & ab interioribus ad exteriora sanguinem propellit, omne puneium absolvit. Caeterum nisi urgeat necessitas, fani ac valentes homines ab ejusmodi emeticis abstineant. Perbelle enim monet Celsus Lib. 2. cap. I 3. quod omne ejusmodi medicamentum non semper aegris prosit, semper vero sanis
Medicamentis , quae veneni quidpiam, quo operantur e habent & ob id atque ob malam administrationem gravium malorum te mortis subinde causa fiunt, non immerito validiora purgantia annumeranda esse censemus. Purgantia , quae acri & penetranti stimulo sulphureo agunt, non modo tunicas intestinorum spastico comprimendo motum peristallicum augent, & ex eorum glandulis lympham eliciunt, sed & universum
m mbranarum.nerveo- musculosarum genus spasmo quodam convellunt.. Seholion.
Adeoque purgantia Validiora ea dicimus , quae vehementer , id est, cum spasmis & torminibus ventrem movent, & subito copiosas dejectiones cssiciunt. Ηorum in numero sunt ex simplicibus uterque helleborus, colocynthis, gummi guttae , scammonium, elaterium, elata , laureola , resnosa gies appa & species maximeque semina catapultae, & quae sortiora haec aliquanto majori quantitate recipiunt compositiones.
Sicut venenis prauertim causticis commune est, sale acerrimo, valde tenui de volatili opςrari, eoque omnes per universum horpus nervosas partes , maxime Omnium vero ventriculi & intestinorum tunicas irritare atque arrodere ibique violentos spasmos, quos saepius inflammatoriae sanguinis stasius & 1phacelationcs sequuntur , brevi tempore dc non adeo magna dos efficere :ita cum purgantia acriora easdem notas & proprietates habeant, jure in venenorum causticorum numerum recipienda elle concludimus.
Manifestum salis acerrimi in purgantibus testimonium cst, quod masticata fauces graviter adurant, &horum pleraque cuti admota vesicas excitent, naribus. que attracta vehementia semulamenta moveant, acu
lenique improvido usu ventriculi & intestinorum erosionein po1t se relinquant.
Ut elementum illud, quo Venena in corpus agunt, maxime volatilis & penetrantissimae indolis est, quia per universum corpus & solidarum minime ac mentia. branacearum partium intimos recessus penetrat: ita. etiam illud , quod purgantia custodiunt, viriix subtilissi mae naturae atque indolis est plura sunt, quae hujus praesentiam satis abundeque ostendunt. Seholion: Primo compertissimum est, Validiora purgantia, cundiutius in minutissimo pulvere serventur, eo plus vi tutis suae, qua 1upra & subter humores educunt, amittere , utpote cum volatile illud sensiin paulatimque e spiret, inque auras subducatur. Secundo , nihil tam potenter virtutem purgativam defruit, quam diuiu Dior , ut omnium Venenorum, ita maXime purgantium cum aqua instituta coctio. Neque tantum validiora, ut helleborus uterque , colocynthis, elaterium, esula, sed & leniora, ut solia sennae, rhabarbamm , aloe, agaricus virtutem suam purgati Vana hac rati e perdunt, ita, ursi sortior sit coctio, prope ex tori eam amittant. Tertio, non leve tenuissimi in purgantibus principii argumentum est , quod potentiora, ut sunt c locynthiaca , item elleborata , exterius ventri vel pedibus adplicata alvum commoveant. Ita Uetcre , des decocto ellebori lavantes per alvum purgatos esse cem tam auctores faciunt fidem, neque unguento Arthanite Vinuri adplicato infantes purgari plane novum est. Id Vero non omnibus notum , consectionem Hanaetii cum unguento dialtheae plantis pedum impositam ad alium pertinaciter adstrictam reserendam vix habere tui . te. Neque forsan aliunde, quam a tenuitate , quda purgat, principii petenda erit causa, cur insans a lacte nutricis , quae in o purgans adsumsit, promte Purgetur ; item quod reserente I hco in methodo medendi pag. qa. elleborus sonticulis ad mundificationem imp situs per vomitum & secessum subinde purger. Quo etiam illud pertinet, quod adlunata purgantia saepius fibmulent vehementer ad venerem, & quod magis m,rum videtur, cum semine vis purgans in Pentinam transfundatur, ut Mima Idus Lib. III. Geneanthropia r. I. Cap. XII. asseverat. Spectat huc quoque Ex amtiquitate illud, quod Plinius His. Nat. L. I S. c. sis re seri , Melampodem observasse icapras elleboro passas purgari, & lac eorum adhibuisse ad filias Hoetii regi
Neque diversae, sed ejusdem indolis sunt mala, quae a drasticis purgantibus improvide datis, & quae a venenis causticis excitantur. M
Mala ex drasticis purgantibus importunius datis cum aliis. venenis communia sunt, atrocia cum crebris dejectionibus tormenta, subversiones ventriculi, enormes vomitiones, singultus, acerbi cardialgici dolores, pra cordiorum incendia, frangulationes saucium , anxietates & inquietudines, animi desectio, pullus ad tactum durus & contractus; ex capite vero convssianes, epi-lepsia & mentis turbationes prodeunt. Praeter haα habitus corporis constringitur , partes cxtremae stistent& inhorrescunt cum sudore frigido , quae cuncta facies cadaverola de tandem mors excipit.
Ut in dissectis ex veneno caustico, v. g. arsenico νmortuorum corporibus Ventriculi & intestinorum partes maxime inflammatae & sphacelota deprehenduntur, intestinis simul mirum in modum insatis atque distentis : ita idem etiam me deprehendisse in iis, qui purgantibus vel emeticis interemti fuerunt, bona fide . . ' testari
266쪽
De medicamentis veneni vim habentibus. strue
testari & pluribus observationibus omnino confirmare possem. σ
Quemadmodum non certius & securius adversus ominnis caustici veneni mortalem noxam praesidium &. au-πilium, quam in pinguibus , mucilaginosis de lacte est, si ingenti in copia hauriantur: ita etiam nihil inveniri Potest, quod tam promte tu tam secure ex purgantium abutii luthiseris orientibus malis occurrat, quam lac vel oleum in copia datum. ' Scholion. Res & vulgo non ignota est, agyrtas sine noxa s Te cx venenis pessima, ut vi unicum albula', item sublimatum mercurium ferre, si prius pinguibus de lacte ventriculum cum annexis intestinis probe muniverint, ει post horum usum etiam copiose adhue illa adium-serint. Ego ad exemplum experimenti hujus idem tentavi, cum aliquando illustris persona ex incuria lo-- eo unius doseos sex pitularum purgratum latis sortium sumsisset, tum selicissimo cum successu suas ingentem latiis vaccini, quod ad manum erat, copiam cbibere,& citra ullam noκam vel atrocia tormina quatuor tantum sedes sequebantur. Nam quod veneni acrioris ferociae potenter resistit, id etiam vim mitioris evincere posse , quid rationi magis consentaneum videtur Ιgitur non sine causa antiqui medici & maxime Hippocrates ante & post usum purgantium lactis potum commendarunt , quod praecipue ex insigni illo loco, qui extat Lor. de internis affectionibus I. U. clarius apparet is venter nigro elleboro purgatus fuerit superne vel inferne aut etiam sicammonii succo, post purgationem serum ae lae bubulum aut caprinum vel etiam asininum commodisime exhιbetur. Et l. e. s. 31. idem gravissimus Huctor madet, ante purgationem cum scammonio ashibendum fomentum , de post clysterem lac asininum coelum in potu dandum. Aetius elaterium cum lactis mulcti hemina porrigendum praecipit. Rulandus in Curationibus tanquam specificum ad vermes cnecandos Se expellendos species diaturbith, item. radices esulae in lacte coquendas majorem in modum commendat. Sira Iliam, curte lamen catapultae majoris vehementissimum est, cujus tamen serocia, si cum lacte caprino in emulsionem redigatur, multum mitescit, ita, ut non sine emolumento in hydropicis ad educendas ex habitu cot- Poris aquas adhibitam eam fuisse meminerim. Ob vim, qquae laeti inest, acrimoniam causticam mitigantem , accidit quoque , ut insanies lactentes , si modo lac non Corruptum & corrosivum in ventriculi cavitate stabuletur, sine minori subinde molestia acria etiam purga tia serre queant, quam aetate provectiores. Ex quo conficitur clariusque elucet, ad castigandain nimiam M virulentam illam in drasticis purgantibus vim e rum coctionem cum lacte cetera alia tantopere ab auctor ibus celebrata purgantium correetiva , quorum ingens adducitur numerus, longissime superare.
Q in omnium sere venenorum ea natura ac indoles sit, ut praeter exitialem, quam corpori animantium inserunt vim , quodvis ex iis propriam quandam operationem atque virtutem possideat: ita etiam illud ipsum Circa validiora purgantia animadvertere licet.. . Scholion. 'Colocynthiaca prae caeteris tormina iaciunt, & vasa aperiendo 1anguinem sive per alvum suo etiam per alias vias, praueritim si importunius data suerint, effundum. Ellcbolus, Draesertim albus, id habet vitii, ut peculiari ratione saucibus insentus strangulationem &suffocationis metum cum lumna anxietate inserat. Ela terium vim suam maxime in tunicas arteriarum nCr-
e musculosas evibrat, hinc pullus fit celer, sebrili non Erid. Hos manni Oper. Tom. I.
dissimilis , qui etiam in digitorum apicibus percipi potest. Unde non mirum est, hujus purgantis beneficio hydropicorum in habitu corporis stagnantes aquas ad alvum deduci posse. Aloe utut ex mitioribus sit, ani venas maxime irritat , atque per has sanguinem ejicit. Scammonium & gumini guttae vires maxime infringunt, & robur ventriculo subtrahunt. Semina catapuistior perquam facile inflammationem ventriculo lane- 1lam inserunt. Resina , quae elicitur ex gialappa, comvulsivae colicae de paresis non infrequens est prod diri X
Quemadmodum Venenorum naturam maxime in eo positam esse, ut majori dosi hominem perimant , n turae consultorum judicium est ; pari ratione cum acri ra purgantia , praeteritin sub majori portione data , c leriter interficiant, non injuste haec ipsa venenorum catalogum subire iudicandum erit. iScholion.
Lethalium purgantium effectum jam olim ipse Hippocrates Libr. V. Did: c. I 6. T. 2. annotavit his Verbis : Quidam homo Euboeus poto pharmaco deorsum pumganse elaterium dicitur in textu Graeco per tres dies dabatur O mortuus est. Dici vix potest , quaina de tristia, imo deploranda in praxi medica occurrant exempla eorum, qui ab improvide adsumtis pharmacis vel enecti vel minimum in pessimum & vix eluctabilem valetudinis satuin conjecti suerint , si modo quis paulo majori cum industria horum pessimorum eκperimentorum investigationi & observationi invigilare , aut curiosus, quae ab agyrtis, ab imperitis chirurgis de aliis etiam plebeiis indies sere hac in re fiunt, colligere velit. Nam prosecto ita est, quod impune
multi a medicastris occidantur. Atque ideo non sine ratione ejusinodi drastica a magni etiam nominis me dicis Germanice Mord-Μittet vocata fuerunt. Impense prosecto optandum foret, ut magistratus & physici civitatum omnibus , qui cum aliis medicamentia purgantia divendunt, severius interdicerent, ne pro mileue omnibus, non secus ac cum Venenis fit, ea potentibus darent Venderentque. Apud nos hic loci lunt in usu pilulae aloeticae cum extracto ellebori & tr chiscis stlhandat acuatae, Germ. vocantur Gesch. 4'. Havt - Pilien , quae a vulgo etiam ad usum commendantur , & promiscue ex pharmacopoliis dantur ; complures tristes eosque funestos non lemel, sed saepius abhiice pitulis , praeserti in in debilioribus & ubi vent, i cuius maxime in inflammationem proclivis suit, esto. eius non sine dolore apud illustrcs etiam per iras o servavi. Inter pcssima vero , & a quibus maxime ca- ωendum est. suadeo propter nocentem inflammatione interimentem efficaciam, album elleborum, colocynthidem & tilli grana sive mina catapultae dc quae e
Cum acrioribuet & drasticis purgantibus tam nocons& naturae , sive , ut rectius dicam , motibus , qui vitam contervant, tam insensa insit potestas: lapientissime &optimo consilio saniores tum ex veteribus, tum ex recentioribus ad conservandam integram Valetudinem aut eam amissain restituendam eorum usum , vel plane reformidarunt, vel summa cum cautione admi le
Seholion. Ad confirmandum hoc salutare adsertum non dubitabo auc oritate antiquissimorum medicorum uti maximeque Hippocratis , qui in scriptis & aphorismis suis
omnes in genere evacuationes repentinas rejicit, easque tantummodo laudat, quae in corpore talia educunt,
qualia sponte exeuntia juvant. Idem quoquu disertis Vela
267쪽
bis Sea. II. aph. 3 6. 37. pronuntiat: Sana habentes cor pora , dum medicamentis purgantur, cito exsoletosentur, itemque qui pravo cibo utuntur. Et porro : qui seni sun3, eos grave est, medicamentis purgari. Plato in I ima o vio-Ientis medicamentis corpora nunquam temere esse movenda admonet. Neque ex methodicis praeteriri debet Coelius Aurelianus , qui in opere suo Cap. XXX. pag. Ia8. de purgantibus , quae Graece cathartica Vocantur, ita statuit, quod nempe ob acrimoniam stomachulia tu. . mescentem ossiciant, atque ejus membranas inflamment& periculosam veniris ellusionein provocent. Et Lib. I. Cap. I. de cephalaea prodidit, quod purgatiVis mcdicamentis stomachus male adficiatur de omnis nervositas qua genus novorum universum subintelligit) inde laedatur. Reserente Cel b Lib. I. Cap. III. pag. 3I. Asclepiades purgationes omnes ceu perniciosas in tota medicina expulit. Atque idem Celsus luam senteni iam de purgantibus Lib. II. Cap. XIII. pag. 98. his verbis profert: Θιisquis daturus erit pharmacum, id agere au- re debet, ut accepturi corpus humidius su , ct illud lioire oportet, omne ejusmodi medicamentum nousemper aegris prodestie O semper sanis nocere; de alibi et purgantia stomachina latam ct nunquam in adversa valatudine, nisi tibi morbus sine febre es, dantur. Haec sententia antiquorum fuit de purgantibus, quam postea superioris de iiOsri quoque seculi peritiores incisici tuo calculo adprobarunt. Fernelius Libet III. Cap. V. camarticis substantiam de vim venenatam disertis verbis adscribit de maxime colocynthidi atque seammonio, quia, uti ait, horum minima portio in putredinem veneno finitimam facessit. Et nemo prope gravius in purgantia invehitur ipso Helmontio qui in Tradi. potestas medicaminum pag.
383. eorum operationes latenti veneno, quo vitales suscos sermontant ac putros aciunt, adscribit. Neque in eo carpendus est BonrehoJ, qui identidem purgantia prointer virus occultum in totum sere ex soro medico Ricienda putat.
. Propter latens venenum magna cum cautione Se cura non in quibusvis, sed in longis ac difficilioribus morbis , inque valentibus Sc robustioribus corporibus, de maxime in tempore Veteres usi fuerunt purgantibus potistimum clic ratis. SAOIOH. Mirum sorsan videbitur, quo modo res insessissimae usum de auxilium dissicilioribus aegrotationibus praebere possint. Sed quod genuina oc pura venena in usum
etiam humanum ad graves pellendos morbos cedere possint, argumento poterunt esse arienicum album , argentum Vi Vum Vario modo praeparatum , antimonii Vbtrum, sapium de hyoscyamus, quae rite praeparata & de tre etiam adhibita non sine emolumento Eκhibentur. Quare non mirandum cst , Hippocratem etiam Veli mentioribus purgantibus, ut elleboro, claterio, colocynthide, scammonio , ut ejus monumenta testantur, Ulum
fuisse; non tamen promiscue de sine discrimine, sed ubi morbus sine febre , in principio Se ubi penetranti coque valido stimulo ex partibus 1 olidis de vasis Ocretoriis nimium relaxatis de languidis subsistentes copios nimores crant Excutiendi, ut in molancholia , insania, morbo comitiali, quartana febre , hydrope. Urinceps ante horum usum aliquot dies pra parabant corpus , abstinentiam a vino de cibo commendabant, fluida de mobilia per balnea, per somenta de interna humectantia reddebant corpora. Et ut Plinius i. c. auctor cst, cl- Ichorum album in laedi aut pulte dabant; vel secundum Diostoridem Lib. IV. Cap. Iqs. cum pii lanae succo aut lentis cremore Se pauco antea cibo sumto, maximo omni uiri vcro satis diu decoquebant elleborum in aqua , addito melle, qua ratione usurpatus, tesse Prospero ALpino de Medicina methodica Lib. III. pag. 96. neque strangulationes, neque ullum aliud damnum unquam adfert. Hac occasione non alienum nobis videtur , qui circuiv lj cctu, nec icinere cum aegrotant ibus agere volunt, medicos serio admolnere, ne unquam, si ejusmodi purgantibus vel emeticis vel mercurialibus vel antimoniali sorte medicina opus est , sne omni praeparatione de distinctione corporis haec ipsa onerant, sed ut, si salutarem utique encelum ab iis expectare velint , eodem modo, ut Veteres, si elleboro vel at o sorti pharmaco usi fuerunt; praeparent prius & dist)oiudicorpora. Quod nostris temporibus cum Valentioribuachymicis ex mineralitregno petitis remediis in vincendis contumacibus morbis praestamus , id olim veteres valenti pharmaco dextae adhibito praesiiterunt.' I. XXI.
Peritiores ex antiquis de recentioribus medicis omni tempore sapienti consilio in morbis tam avertendis quam sanandis rarit e usi fuerunt sortioribus, sed id egerunt, ut potius lenioribus, tutioribus de ventriculo non inbmicis excretionta intestinatem , si opus erat, promo-VCrent. Seholio I. Laudandi hoc nomine maxime sunt methodici, qui omnia vehementia repudiantes solis lenientibus, ut manna, callia, aloe, ritabarbaro contenti alvum movebant , vel eam commodis infusis tantiammodo ducebant , ut ex praeclaris cibi monumentis & Prospera Alpino , qui methodicorum dogmata fideliter tradidit, id dilucide apparet. Horum postea vestigia ex Italis maxime Montanus, dc apud Germanos Crato, circumspectus admodum medicus, MIenander, Cassar H mannus de Simon Pauli laudatis lime sequuti sunt. Quorum quidem egregiae pitularum compositiones hodienum in frequentissimo usu sunt. Quo pertinent etiam aloephanginae fc dictae insignis usus ia Augussana Pharmacopoea descriptae. Atque ad harum jam dictarum imitationem Becherianae, quae in concisa admodum d si aloen recipiunt, aliaque temperatiora gummata &extracta admixta habent, concinnatae magno cum emo, lumento nostris temporibus usurpantur. Nam ut evacuatio, quae per alVum fit, praeter liberam perspirationem valetudini tuendae apprime favet; ita etiam , quaesiae destructione ventriculi ejusque toni salutariter ηpraestant remedia , magno utique in pretio habenda esse existimo. ' . .
Nihil tam valide ventriculi atque intestinorum t num laedit atque pervertit, & ob id excretionis alvinae negotium turbat, ac sorte purgans. Scholion.
Salutaris illa foecum alvinarum excretio, sine qua ne ino diu valere potest , quam maxime a motu intestinorum naturali, qui Graecis perissalticus dicitur, neque
minus a bilis de lymphae glandularum intestinatium affluxu dependet. ille ejus generis est , quo successuede reciproce intestinorum canales contrahuntur & expanduntur , ut ejus beneficio contenta in intestinis prinpellantur. Cui negotio bilis stitnulus & lymphae intes inalis lubricitas multum servit. Quandocunque igitura vehementi per purgantia irritatione de stimulo nimis citis & crebris dejectionibus bilios de lymphatici humores magna in abundantia eliciuntur ; non mirum pinssca est, segniorem alvum sequi. Tonus vero intestino rum a purgante Validiori laeditur, quia id nunquam si ne spasmo sortiori operationem suam in intestinorum tunicas nerVcas, in quas primum Ze proxime salva re integra sua virtute agit, exercet. Notum vero ex natu ra legis microcosmicae est, longiorem & validiorem par tis spatinum tandem subsequi eius atoniam , sive m gnam ad motum imbecillitatem. Atque adeo turbata ii la motuum altemorum , contractionis de expansoni ν. in
268쪽
De medicamentis veneni vim habentibus.
in intestinorum canalibus nerveo- musculosis successi ne non potest aliter fieri, quam ut excretio, quae per alvum fit, non recte post purgantium usum respondeat.
Atque id ipsum jam olim suo tempore ipse Galenus animadvertit , qui libro de methodo medendi haec prodidit: Non nulli hi praesens gaudent, si copiosius dejecerint,ver m quanto magis fuerint vacuari, tanto his venters quentibus diebus adpringitur. Neque de hac re ullo modo dubitandum, quia quotidiana confirmat eκperientia , crebriores a purgante lecessus sequi postea per alios dies alvi difficultatem.
A crebriori & perverso purgantium usu, si ventriculi & liuestinorum naturalis tonus pervertitur, multa eaque gravia in hisce partibus mala enascuntur. Scholion. Praecipua certe integri status corporis nostri pars in motu ventriculi & intestinorum peristallico vers
tur: hoc quippe salvo , biliosi & lymphatici humores, qui alimentorum digestioni, extractioni & stimulo ad
excretiones serviunt, recte influunt, atque inutiles sordes ac saeculentiae foras debite ejiciuntur. Quandocunque Vero harum partium ἰωμα non recte sese habet, & vel nimia has ipsas spinica constrictio aut relaxatio occupat, totum digestionis & excretionis negotium. turbatur. Nam neque succi utiles ex relolutis alimentis per glandulas & vasa intestinalia recte secernuntur, neque excrementitii per alvum secedunt. Unde diutius stagnantes naturam suam mutant , corrumpuntur de corrosivi evadunt. Hinc spasini & flatus continuo urgent, & molestiismum demum ac longum illud , quod hypochondriaci nomine venit, malum , praesertim asir simul rebus, quae has partes nerveas offendunt, accedentibus progignitur. Et quoniam communi , sed pessimo more hisce malis per purgantia medici succurrere conantur: hinc fieri aliter non potest, quam ut Ea increscant, tantum abest, ut minuantur. Perpetuo enim inflationes ventriculi vel intestinorum cum alvo adstricta, anxietate, nausea , internorum phlogos, tensione praecordiorum & capitis gravitate urgent, &nori nisi natibus vel ruetibus exeuntibus quodammodo mitescunt. Profecto in praxi mea, quam ultra so. annos sub divino favore eκercui, innumeros praepostero & crebro purgantium usu, praesertim infirmos, in diuturnas aegritudines , flatulentias, tympanitides , tumores , morbum coeliacum, ἀποφIαν, conVulsivas c
licas conjectos obtervavi. Id etiam Casp. Holmannus in Institu Iib. 9. e. 9. contanare videtur his verbis : L quor de experientia 3O. annorum , quod homines apud
nos fiant uelutarii, ob intempsivas vel venae sectiones vel purgationes. Atque in hac re eximium illud Cratonis monitum attendi meretur, qui, vid. Schuletii consilia p. t 6. hanc depurgantibus sententiam so- vel : Purgantia valida o vires dejiciunt, is sepegraves exulcerationes, tormina debilitatesque sequuntur, O ma- Iigna qualitas somaeho imprimitur , ut postea plura excrementa colligantur, quam evacuatioJustulerit. Uuod si ob id rursius o saepe ad purgandum redemidum es, cito vitam breviorem reddunt. Neque praeteriri hoc loco debet insignis locus , qui apud G I. AURELIAE
NUM lib. V. D f. ehron. cap. 3 . extat, dum ita ait: Vitandam probamus frequentem potationem medicam naim , areae ve=urista dicuntur. Etenim iis livenditur ,
ct 'halaris eibi fastidium duplicatur θ ejus fortitudo
minuitur atque cδι accepti eorrumpuntur.
XXIV. Quum tam insecta sint ventriculo & intestinis acria
purgantia, adeo ut etiam alvinas evacuationes valde perturbent easque segnes efficiant; non mirum est, i
uellos & lactentes infantes graviter ab illiscissumus laedi. Friae Husanania Oper. Tom. I. SPholion. Quam salutare & congruum naturae insantum alimentum lac est, tam perniciosium illud fit, si in vel triculi & intestinorum plicis diutius stagnans in corro- svum coagulum abeat, & pejorem adhuc , acri & sulphurea bile accedente, naturam induat. Hinc plurimorum , qui infantes exercent, morborum Origo est. Tormina quippe ventris 1 ubinde convulsiva, sebriles aestus , inquietudines, inlimata atque intumescentiae abdomi- 'nis flatulentae, neque minus epilepsiae lethales inde sua trahunt incunabula. Quae omnia non sunt enimescenda, alvina excretione recte succedente. Cum autem eam crebrius data purgantia mirifice laedant, tonum intestinorum plane destruendo; non mirum est, si ante bene valens Sc simus infans a temerario praesertim evacuantium usu , si v. g. mercurialia & alia ex gialappa acria sicquenter offeruntur, in suininas miserias de epi-lepticas tandem convulsiones , quibus maxime haec aetas ob imbecillitatem nervorum patet, conjiciantur cujus rei tristissimos easus cum dolore vidimus.
I. XXV. Acriora purgantia, praesertim sub majori dos , saepius laedunt 8c arrodunt teneras & .valde sensibiles imtestinorum tunicas , ut hypercatharses , dysenteriae M longi ventris fluxus cum torminibus sequantur. Seholion. Evenit id maxime omnium in corporibus impuris& tempore autumni, ubi ex varietate coeli, ob transpirationem prohibitam, multae impurae, salsi sulphureae sordes in venis colliguntur, & stimulo in intestinis validiori prarcedente, affatim ad vasa meseraica atque ad . intestinorum glandulas , neque minus ad hepatis viscusseruntur. Hisce autem viis valde laxatis de dilatatis
humores & bilios Se salsi, per habitum alias corporis evacuari soliti, ingenti copia ibi separantur. Ex quo fit,
ut intestinorum corrosione haec mala producantur.
Neque vero unquam gravior noxa 1 purgantibus metuenda est, quam ubi ventriculi inflammatio tam
Imminet ventriculi inflammatio in omni febri acuta, praesertim circa statum, ubi etiam superveniens certiss- me mortifera est. Ad eandem quoque inclinat post gravem animi excandescentiam , item si frigidissima potio corpori sudore diffluenti ingesta fuit ; aut, si retrocessio variolarum, morbillorum , atthritidis, e sipelatis, purpurae , de aliorum symptomatum ex habitu corporis suit. Quibus existentibus casbus, validum, non adeo magna dos datum , purgans cito perimit, ventriculo Se intestinis post mortem inflammatis vel sphacelo laetis inventis. Siquidem inflammatio , quae est firmior sanguinis in vasis 1iasis & quies, non facile, nisi vehementi spastica membranarum, per quas seruntur vasa, strictura gignitur. Nam per venas compressas sanguis redire nescius firmiter 1ublissit, & nisi fiat mature discussio, in putredinem terminatur. Nunquam Vero putredo gravius minatur periculum, ac si consssit in partibus nerveis, cujus generis sunt ventriculus cum intestinis & membranae cerebri, eo quod putrida illa corruptio fluidum mox nerveum inquinat, & citissime
per omne membranarum & ner Orum genus propagatur. Unde uti spasmus, ita etiam putredo, tantummodo in parie quadam ventriculi existat, mox in universi corporis paries nerveas deriVatur atque tyranni dem suam exercet. Quamobrem non mirandum est,
si ab exigua veneni vel purgantis acrioris dos, brevi admodum interjecta mora, mors sequatur, levi tantum sphacelatione in ventriculo aut intestinis reperta. Eκ
269쪽
quo apparet, quam caute agendum sit Manicis ejusmodi guinis per stricturas libero motu, in retus & copia eis, in casibus cum purgantibus, & quam facile mortem, ad alia loca transfertur , ubi nimium congcsus & 1ia citra omnem opinionem, inserre queant. - gnans dissicilia inmat mala, quae eo certius loquuntur, quo maiori par. Jam tum Imbecillitate quadan I AN Vii. borat. Ab ejus odi congcstionibus in gravidis facile Spasmus ex purgante non modo intestinis inhaeret, fiunt abortus , in senibus lethargi. apost xiar, peripnem sed & altius in reliquas nervo -musculosas partes cor- moniae, viseerum insoctus de ex hilce haemorrhoi aporis penetrat; ex quo sit, ut ab ejus usu pulsus Celer caecae vel nimiae, sebrcs lentae , marais .i, abdominis imo ' mores. Igitur in plethorico & cacoch mico corpore ab omni valida medicina, & maxime ab emetica & purg,
tiva, maximopere cavendum esse, serretua regula pra rica est. Nunquam enim utile, corruptos humores sortiter commovere, sed blande eos ducere oportet. Multum
hae in re mihi placuit constans Eugaleni, optimi scriptoris, de scorbulo observatio, qua affrmat, semper sco buticos purgantibus pessiine 1e habuisse. rior & clevatior evadat , cutis lumina cum strictura quadam paullulum inarescat , facies detumescat, parcius urina emittatur, lapiusque paresis vel convulsio
Febris naturam in spastica quadam eaque universali systematis vasculosi & membranos strictura possitam esse , supra jam tetigimus & infra latius deducemus.
Quare non mirum est , ad ventris dolores , tormina &spalmos subinde mutationem in pulsu , ut ad celeritatem inclinet , item cutis inhorrescentiam, sudorisque supprellionem fieri. Et ob hanc causam accidit, ut exanthemata , & maxime purpura ad omnem alvi irritationem, prauertim torminosam , facile retrocedat, idque non sine periculo. Siquidem per stricturam me tuum cuticularium . residens ibi prava materia intro- vergit, inque ventriculi vel intestinorum membranas transmittitur. Ex quo conficitur , quam periculosum sit in omni febri, praeserit in exanthematica , & ubi materia peccans per cutis habitum eliminanda est, alvum sortiter stimulare. Id quod etiam jam suo tempore anti I -
qui Medici, praesertim Hippocrates Lib. de purgantibπs, & conVulsiVas stricturas , Quibus genus nervosuitem Cepus probe annotarunt; qui nec unquam in subre gitur, etiam ipsa substantia purgantis, tanquam ituta esse purgantia , memoriae prodiderunt. Ille enim Valde insensa & virium destructrix culpanda ven in lib. de purgatuib. f. q. anquit: Purgatu dare non oportet, enim in Omni sere purgante nauseabundus quidam sis donee febris remisierit. Nihil purgandum, nam febris ma- por & odor, de puregrini 1ulphuris re salis volatilis mis-jor fi ct ealor revertitur, o s. purgans forte a febri cela testimonium edens: atque adeo nihil dubii est,quin forti correptis non est dandum. Verum, alicubi opus D ex purgantibus vapor adversus volatilis, diam nervosis ris, infusium per et erem exhibere potes, quotiescinique partibus sese celeriter insinuat, fluidum piarissimum , volueris. Denique quia purgantia ob spasmum, quem quod solidis robur & vires foenerat' validissime coni, derivant in tunicas arteriarum , systolen harum celerim minet, ejus crasin Sc motum destruenta , unde viri rem reddunt; clarum fit, cur intermittentium paroκyl- fit dejectio. Ex quo clarius detestabilis purgantium timi cortice Peruviano suppressi, subinde sortiori purgan- malignis, in lenibus dc omnibus infirmis , cacochymbie revocentur. .. cis , infantibus quoque do a morbo praecedente, vel, s. XXVIII. gravi aliquo animi afluctu fractis abinus apparet.- εUbi dolores sunt, & sanguinis profusiones metue 'dae , ibi purgantia magnas calamitates afferunt.
omnia drassica purgantia vires valde infringere, res haud dubiae experientiae est; ideoque ubi vires iam fractae & corpora debilia in morbis sunt, plurimum periculi
- Scholion. . Quare a purgantibus adeo debilitemur homines, s r tio invectiganda erit, certe non copia dejeetionum sola accusari poterit, utpote ab aquis mineralibus, v. g. thesernis Carolinis , ab insulo mannae cos iosiuS dato saepe X ginti tu ultra sedes, citra ullum virium vel appetitus decrementum , moventur; sed potius fraeter spasticas illas Seholion.
De virulenta mercurialium noxa ceu gravium malorum causa.
Hujus quidem assertionis ratio inventu non adeo disi scilis est. Nam nusquam febris dolor sine assecto genere nervoso est , nusquam haemorrhagia sne spatino partium musculo ruin de sine ingenti pulsus mutatione fit; ideo nihil pejus est , quam spasmos perpurgan- tmnina cient , augere. In Manibus quidem 1 TN eorum classem, quae magna iacultate nocendi,
I abutu accedente, innructa sunt, ex mineralium regno maXime, quae ex argento vivo prodeunt, recensen' da esse existimo.. Scholion. . ' Peritiores non sine ratione in ercurialia in heroicorum . spasmo morbis perpetuo utile est , alvum apertam sier, vare, vel eam blande subducere , minime vero omnium
per purgantia , sed potius per emollientes clysteres de clementia laxativa id emciendum est.
Rethoricis & more athletarum repletis , item imp mediserum numerum retulerunt, eo quod ejus indo' ris corporibus omni tempore a validiori eamistico si virtutis sint , ut eorum providus usus valde p*
gens periculum imminet. Seholion. Nullum corpus tam subitis afflictionibus obnoxium est, prieter illud, in quo sanguinis & seri, praesertim impuri, copia redundat. Equidem quaindiu humorum etiam peccantium libera & aequalis per vasa progressio est, tamdiu non facile quis morbo assicitur. Simul ac vero haec ipsa, quod maxime fit per spasmos , turbptur, Protinus gravia imminent mala. Intercepto enim san-desse, abusus vero validillime obesse possit, ideoque i manu imperiti tanquam gladius in manu suriosi sinu
Medicamenta mercurialia 1unt remedia, validior3 arte eκ argento vivo additione salium parata, quae Nime glandulas afficiunt vehementique harum strictu ra lymphae motum promovent, corrosiva vero reddi ta propter spasmos, quos in partibus iacmosis excitant violentos veneni vim naturam induunt.
270쪽
De virulenta mercurialium noxas. III.
Argentum vivum nullam in corpus humanum exerit operationem , nisi prius suem solutum Se fluidum
Argentum vivum ingenti copia cum jusculis oleosis haustuin, non raro in desperato affectu iliaco divinam, restantibus observaticinibus, praebuit opem , dum solo Pondere convoluta inter se intestina, vel lacibus induratis obsessa expedit, idque sine ulla noxa. Nam quia pondere celeriter intestina transi,nec diu ibi moram nectit , sed citius alvo emuit, innoxium est. Deinde mer- Curius currens dissiculter admodum a salino quodam, nisi is valde corrosivus sit , liquore distatuitur, qualis Primis in viis rarius continetur. Quod vero metallica operationis in corpore humano expertia sint, nis suerint soluta,ratio videtur non longinquius quaerenda Praecipua siquidem in corpore nostro mutatio a motu partium solidarum in fluidas proficiscitur. Si quid igitur solidorum motum augere vel immiti uere aut alia ratione mutare debet, necesse est, ut immediato contaeiu ea
assiciat. Id vero fieri nequit, nisi in eorum poros altius sese insinuet. Quemadmodum vero id fieri possit sine fiamma subtilitate & exiguitate partium & sine vehiculo fluidi, ego quidem non capio. CHm vero solutio comporis nihil aliud sit, quam ejus in minimas paries per liquidum quoddam redactio, facile apparet, corpora firmioris compagis, ut sunt metalla, non aliter , nisi in minimas partes redas a Sc soluta suerint, mutationem in crioribus animantium emcere posse.
Omnis generis sadra in argentum vivum agunt 1 Icl-que tandem solvunt. Seholion. Menstruis corrosivis , ut sunt spiritus salis concentrarin , spiritus nitri, aqua sortis, promptii sime solvi me Curium , vel chymicorum vulgo est compertum. Lix viosa vero de lolutum lat ammonia una, Item sal commune , aliaque cum mercurio cocta eum ex parte dil-λlvere , sorian non adeo notum est. Quin etiam solamua communis propter subtilissimum illud universale, iri poris ejus residens lal tandem, coctione diutius institiata, EX argento vivo partes abradit, unde hoc decoctum ad tuis venerear virus, item ad Vcrminosam progeniem expellendam, in praxi non ignotum est. f. V. Promptius adhuc solutio mercurii cum salibus perficitur , si is in pulverem prius attenuatus lucriti
Currentem mercurium propter politam & globosam figuram paulo dissiculter menstrua agyediuntur, facilius vero id fit, si chymicis artisciis in pulverem, ut multas superficies adquirat, redactus sucrit. Quare si
mercurius dulcis vel praecipitatus albus aut ruber , aut minurale turpethum , cum sale ammoniaco vel laletartari miXtum ex aqua coquitur, protinus solutio valde corrosiva, fauces confringens, coloris grisei evadit,quod tam subito non sit, si experimentum cum mercurio cur
Mercurius salium additione solutus virulentam id cor rosivam naturam plene atque exae te induit, adeo, ut quo magis fuerit a salibus solutus & concentratus , eo potentius Venenum fiat. Seholion. Manisessum exemplum praebet mercurius ille vulgaris subitinatus, venenum valde. Insame., qui ad grana' '
ceu gravium malorum causa. II '
decem intus sumptus interimendi facultate pollet. Et quamVis non adeo plura in medicorum monumentis veneno hoc interfectorum prosient exempla , cum v Eneficio patrando propter corrosivum saporem plane in idoneum sit; Eo tamen masor numErus obtervationuin colligi potest, ubi remedia mercuriesia non rite parata vel adrninistrata gravissima & venenis similia sympi Inata intulerunt, siquidem a mercurio dulci non legi time parato, sed adhuc corrosivo saepius truculenta symptomata orta legimus. PIacet vero hic insinuuieiyinplomata, quae a mercurii vere corrosivi subitinati granis duodecim infanti annorum Vix duorum ex hibitis funesta fuerunt, historiarn describente Cl. delis in Dif. de mercurio dulci pag. 22. asIuinto Pharmaco mox sudor anxius ex turgebat, lainc vomitus pituitosus, mox repetitus cum mero sanguine , hinc strepitus pectoris, rauce do, insequente morte e dem die hor. V. a meridie, frustra non uno medicamen to porrecto. Aperto & lustrato cadavere, deprehensi suere ungues digitorum Sc manus ipsae sustae, totum abdomen tumefactum , colore ex Viridi coeruleo, os plonum vesiculis de pustulis albis, Cavitas ventris distenta intestinis inflatis , emuente mox ab apertione aqua insigniter flava, quae eodem colore dc proiectoris manus oc orificium interius ventriculi de intestina , maxime colon , impense tinxit; sinistro latere ventriculus a s periori corrosus , non nisi exigua adhuc membrana quas vesiculari perliante. Atque etiam plura nobis sunt nota exempla , ab Azoth Hessingit, ab arcano corallino, tu pellio minerali , in majori dosi oblatis, Sc non bene edulcoratis atrocissima tormina cum vomitu, alvi dejzetione, praecordiorum anxietate, de spasino internarum partium producta.
Mercurialia veri caustici & constringentis veneni viruic naturam aemulari, ex aliis cImmunibus veneni notis judicandum cst. Scholion.
Primo enim mole non admodum magna celerrims operationes suas exequuntur Vel etiam necant. De incla acrimonia penetranti non modo in ventriculum de intestina , sed de in omnes corporis membranas nerveas
gratiantur de vehementissimis spasmis saeva symptomata , quae a Venenis proficisci sblent , inque primis viis inflammationem sphacelotam lethalam inserunt. Tum corrosiva mercurialium acrimonia in salivationis actu ex saucium ulcusculis , ex doloribus de exul cerationibus , quas excitat Vel jam praesentes exasperat, commode evinci potest.
Argentum vivum non secus ac aliud venenum ob pcnetrantem suain vim intima corporis subit, de non . modo nervolas partes petit, sed propria de quasi peculiari ratione glandulas faucium assicit Sc 1alivalem la ticem copiole ex iis elicit. ν , Scholion.' Illud maxime proprium de quasi peculiare habet mei Curiale venenum , quod praecipue sauces cum larynges linguam de dentes assiciat, utut externe tantum nervosis pedum plantis vel articulis cum unguento suerit illitum ; inde fit, ut lingua cum amygdalis intumescat, fauces aphthis obsideantur, continuum salivae, cum fi tore interdum , fiat stillicidium , gingivae flaccescant , dentibus mobilibus de nigri uantibus redditis. Vidimus quoque unguentum mercuriale, ex impura Venere Ol tis bubonibus inuncium, brevi tempore lalivationem concitasse, quod de a solo pulvere mercuriali exulcem ratae parti insperio evenit. Saepius expertus sum, inquit Hildanus , Cent. 3. Obs. 9a. a mercunia vivo vel ejuv