장음표시 사용
271쪽
hementi generis nervos stactura potissimum defixis
s. XI. pulvere ulceribus in corporibus tenellis insperso , pr tinus eos de dolore dentium & gingivarum inflammatione conquestos suisse. Atque etiam Joh. Langius Lib. I. F. s. reseri, se crebrius expertum esse, cum sordidis in genis ac juxta alas ulceribus mercurii praecipitati pulverem paulo frequentius inspergeret, illius virus caeteris membris illis sis ad dentes penetrasse, & os in ac pharyngem diurno nocturnoque saliVae essinu m ' est ., a merc. talibus ver extra per unben apias fis, vel intus in pulvere insipido datis vehementem essectum observari. κ
Sicut ex venenis caussica de ex evacuantibus acri ra & drastica membranarum nervearum vehementiori
confrictione & spasino suas perficiunt operationes &molestissima subinde symptomata excitant : ita etiam eodem modo mercurialia in corpus nostrum vim suam eXerere , plura argumento esse possunt. Seholion. Ingens illud salivae profluvium, quod mercurialia, intus data vel extrinsecus inuncta, peculiari ac propemodum propria quadam ratione movent, non aliunde derivari videtur, quam quod mercurius, fidibus praesertim armatus , maxime glandulas, quae ex pluribus membranis nerveis & vasis invicem convolutis conteritae sunt, aggrediatur de sortiori fibrarum nervearum strictura modo lymphae per universum lymphaticorum Vasiorum systema motum augeat, modo ex glandulis contentum mamsessam ad sensum quoque acri. im salmam medii generis & cui ammoniaco min
'i' habet: Ι tur mercuriale remedium ubivis invenit
talia, quibus si associetur, non caret effectu de orer tione. Quoniam vero in quibusdam morbis ob dia. cientes excretiones & copia & acrimonia talum in. getur , ut m anhritide, scorbulo , podagra, scabie, te quibusdam antermittentibus febribus: non mirum est, mercurium corrosivum inde redditum admodum fieri
Corporis humani naturam prorsus salium genitricem esse, sudor, urina dc alvina excrementa, salis admo. cum foecunda, eorum , qui continenter inspidis planaal mentis utuntur, satis abundeque demonstrant' que vero unius ejusdemque salia illa microcosmica. sed omiuno dissidentis sunt indolis , idque 'maxime piscondicione locorum , quibus insident. Uentriculus --xime omnium acidos & ponticos humores fovet de eorutinet, qui inflatu praeter naturam, ut in hypocho facis , quartanarias & qui alvi sunt durioris, item in seni bus de otio deditis mani sessius se produnt. Intestina secundum naturam magis alunt humores, qui ad esca. linam uadolem vergunt, prassertim , si copiosa hilis,alcatinae de sulphureae naturae, influat, M acidi in ventriculo minor adsit quantitas. Serum vero sanguinis iapotissimum conglomeratis, cuius generis sunt salivales, moniti s sit,i ri sortiori compressione facta in copia salivalem latieem 'O gςΠ Π uir ammoniaco iussi
eliciat. Cui excretioni sanguinis per Venas glandularum compressias regressius impeditior multum velificatur. Praeterea medicina mercurialis glandulas quoque ventriculi & intestinates , imo pancreaticas maXime omnium lacessere videtur , dum a paulo acriori & caustico sumto mercuriali remedio subinde per vomitum &dejectiones alvinas non sine anxietate ac torminibus ventris ingens pituitae viscidae copia elicitur, & non ra- ε . .
ro ad aliquot dies alvus fluida cum stimulo & irritatione . . zouadam interna permanet. Si vero copiosus ac diutius igitux mer Italia neque interne neque externe eon. saliva fluit, venter adstringitur, urina pauca ac tenuis IVRin 'x 'iu ς0rum magna est impuritas de clyse profluit, & partes extremae refrigescunt, manifesto do--GβDini ulphurea, ut in scorbulo, arthritide, & quucumento, quod constrictis aliis emunctoriis ipsaque cu- -ibu nascuntur , morbis. te, excrementitiae sordes undiquaque ad glandulas fau- Scholion. cium & palati cum impetu confluant, quarum Vasa nia Notissimum in praxi medica est, quod mere damium distenta & a salibus quoque excrementitiis erosa deXtre adhibita praestantissimam tape opem serant iu non modo ingentem salivae ac pituitae viscidae, corruin terdum Vero pessima & molestissima producant symp. ta, ac foetidae effluxum causantur, sed & tumores, Gul- ismata. Hujus diVeris operationis ratio , si medicamenia cerationes , dentium vacillationes , putredines pariunt. ti praeparatio alias commoda fuerit, & nullus in ae rotam Quibus molestis symptomatibus non meliori ratione oc- te error accesserit, in dispositione corporis immani eius. curritur, ac si humorum impetum a faucibus ad eX- que humoribus unice quaerenda videtur. Et quoniam haeecretoria relaxata & aperta derivemus, & per tempe- rartu a medicis minus attenditur, utique fit, ut haec merata constringentia & balsunica uberiorem in faucibus dicamenta ispius infida & insecura sint. Esto saepius ab assi um praepediamus. aliquot Mania mercurii dulcis, in quartana vel etiam ter
h. X. xi Πῆ ς'ibiti , Π eis Se vix coercitatem salivationemr observavi, Id quod etiam confirmat Harderus ObG2. Truculenta & lethalia symptomata a Veneno mese P. I92. qui granis quindecim mercurii dulcis in il curiali excitata partim Vehementiori humorum motur X ageRario quartana laborante pluallimum excitavit. ad caput, panim eciam uaflammationa & vehementi Aliis Vero quartana laborantibus pulverem meum amspasino primarum Viarum an acceptas serenda esse vi- tiquartanarium , qui describitur in Dis de fetiei qua dentur. ἡ tώtur cur tione, filicissimo cum successu decli, ea tamenis . . in q/ ρη' uti D*s ut ante ejus usium acidae & eorrosivae, bilis Prioris effectus exemplum poterit esse & epilepsia is & viscicis sordes convenienti medicina correcta &ει apoplexia, quae interdum mercurialium usum tri- eX purgata suerint. Quare non mirum videtur, s aliis,stissimo eventu subsequitur. U1dimus a granis seκ me idem remedii genus tentantibus , quando haec non obiscunt dulcis, binis vicibus in corpore repleto sumtis, servant, non exoptatus successius obveniat. Ouam noxia postquam ab eius usu intenso stigori aeger se exposuit, a mercurio suscitata salivatio hypochondria o suerit, id subito amplexiam lethalem oboriam. Vidimus ab aqua satis ex Dec . am. I. obf. 8o. Misse Nat Cur Ioc mercum sublimati largiori dosii data summas diaphraν mur. Mercurialem inunctionem a sititicis eo itasmatis cum anmetate constrictiones , Inquietudinem , valde noxiam suisse, autor est Hildantis Cerea AObm rcorporis sietationem, delirium & conJussones & γ- Scorbutici & cacochymici
sero die mortem secutam, ventriculo in dissectione Cain armis aliquot mox sedes sum e ,ri ,. I cΡ
Quum argentum vivum in se innocens & nullius fera operationis, & pro additione demuin salium vim suam& virulentiam acquirat, atque multa divers generia falla in corpore humano reperiantur,: non mirandum l
272쪽
De virulenta mercurialium noxa
istes Hi Wichius in Msc. Cur. Dec. 3. ann. 8. Obs T. spectavit. idem turpethum minerale ad granum unum quotidie in pilulis cum extractis virgini cachecticae exl mciuium suppressione quidam ex nostris Practicis dedit, idque I er tres leptimanas continuavit, quae indei in intolerabiles artuum dolores de mali moris cae ulcei rationes, in pedum malleolis orientes, in contraeturam brachii, & atrophiam incidit. Quae mala quum a meri curialibus suiniis indies cresccrent, quidam medici morbum a lue venerea ortum esse existimarunt. Tandem vero his Omnibus remotis decocta eκ solis cmollientibus parata , litem balnea & diaphoretica medicamenta depellebant haec mala, de intestie sanitati aegram restituebant. Legimus praeterea in observationibus, quod a solo mercurio dulci bene praeparato & gravia symptomata &mors icquuta fuerint, quum sui stuli, esiectum non tam soli mercurio, quam potius pravae humorum in primis viis dispositioni adlcribenduin esse arbitramur. Legitur notabilis historia de mercurio dulci pulveri sato, anno ITO2. Quedlinburgi typis mandata, ubi adolescens quindecim annorum simus sumsit quindecim grana mercurii dulcis bene praeparati pro una dosi ; s
quutus suit vomitus , anxietas, tremor manuum ac pedum, inquietudo, corporis jactatio , contractura manuum sexto die mors. Miscellanea Nat. Cur. reserunt , quendam errore inductum sumsisse unciam semis
mercurii dulcis bene praeparati, qui intra viginti quatuor horas extinctus est. Retulit etiam nobis colebris Bacticus, U. D. N AB OTH, Lips. foeminam scor-buticam ab assiunto mercurio praecipitato, quem empiricus aliquot diebus ad sex grana cum pauco potu tulit, horrendis spasinis suisse assectam de mortuam. Sectione iacta plures maculae rubrae in iando ventriculi, duodeno & jejuno repertae fuerunt; Ventriculus' tumenesus, portio vero jejuni arctissime constricta fuit.
Quemadmodum vero nunquam, si prima regio so i dibus & cruditatibus acido-biliosis & viscidis conserta
. cst, medicamenta ra mercurio parata exhibere oportet : ita multo magis id tenendum cst in infantibus tenerar in talis , & ubi Ventriculus atque intestina ex lacte corrupto humoribus corrosivis ac viridi colore tinctis ins areta sunt. 'Scholion.
Εκ duplici causa infantibus tenellis & lactentibus insensissima sunt haec remediorum genera. Primo, quia mercurius, praescrtim in pulvere, ob gravitatem suam intestinorum plicis & valvulis firmius inharrescens, a corros vis ibi contentis humoribus virulentam facile naturam induit. Eximium prosuem est monitum, quod
Clarissimus Prosessor Exsultensis VESTI in Diserti
de ussu O iabusu medicamentorum mercuriatium proposuit , dum ait: per accidens fit, ut mercurius Glcis in senenum abeat, si scilicet ab imperitis Litatr , non considerato prius, an eruditates acidae adyisu , his enim a cedentibus mercurius dulcis fit corrosevus ct interioresco moris Partes , ut osa , nervos Oc. corrodit ;'quandoque etiam gangraenam osthacetum in intefinis causatur, quo tiandem aegrotans morbo succumbat. Deinde mercurialia , ut omnia vehementia, insessa admodum sunt
huic aetati propter teneritudinem & imbecillitatem generis curvosi, quod ad ij alinos de convulsiones su eondas valde proclive est. Quare Wilii sius de anima brutorum CV. m. de paradis horiatur, ut omnes, qui cereuro debili laborant, aut motibus convulsivis obn xii sunt, mercurialibus abstineant: Sc Glauserus Part.
II. Furni philosophici XXXVIII. pag. 8a. valde dissuadet infantibus mercurium dulcem paulo majori dosi dandum , quia debilitatem & membrorum infimitatem adserat. Et CL Dolaus tu Enc elopadia Cap. I s. de De merea a mercurio dulci convulsiones de epileptica
Ceu graVium malorum Causa. III
symptomata in Principe Nassovico observavit ; it. CLI Alius in Dissert. de mercurio dulci identidem hoc medicamentum insantili aetati ob teneritudinem inimicum judicat. Longe vero magis inunctio incrcurialis tenoris infantibus adversa est. Qua de re legi meretur Misceli. Curios. D c. II. A. IV. Obs i 6. ubi gemelli
dimidium annum nati, unguento mercuriali inuncti, eodem die convulsionibus epilepticis prius correpti misere perierunt.
Longo vero major noxa ab inunctione mercuriali in corpore tinpuro , oc non bene prius praeparato, quam ab intro lunuo mercuriali remedio extimulcenda est.
Scholion. Innumera certe proflant in medicorum monumentis memoriar consignata exempla , ubi pessime inunctio mercurialis vel ejus iussiimigatio cessit de lubinde leuiisura fuit, sed pauca saltem huc adduxisse suffecerit. Do tu Epis. III. ad Waldschmidium historiam narrat
de ulceribus saucium lethalibus , ab unguento mercuriali induetis, quod etiam confirmare videtur Lan niits iu Misceli. Curios. Dec. III. A. ri. Obs. 38. Quinetiam ex improvida inunctione mercurii mortem secutam esse, Hildayus Cent. III. OU. 92. testatur. Ita quoque Montanus Gnim. 62. ab eadem opilepsam& mo tem secutam notavit. Et scitu dignam hic referre licet historiarn, quam anto aliquot annos Berotini notavi, cum pessis in vicinia grassaretur. Civis hujus urbis primarius arnuleium , quod argentum vivum capiebat , praeservationis causa cordis scrobiculo imposuit , quod pedetentim eκ poris corii, cui inclusum erat, prosiliens cutis meatibus se insinuavit, ita, ut juxta inguina
currens mercurius digitis exprimi potucrit. Perquamdiu hunc virum inappetentia, virium languor, motus impotentia cum tremore artuum & facie decolorata tenebat, donec tandem praestantissimis remediis ad sanitatem fuerit perductus. Studiosus quoque hic loci
tenerioris constitutionis ante annum mercurium ex staincto barometro manibus excepit cumque diutius in earum volis facta attritione vertavit, idque aliquoties repetiit ; postero die praeter omnium opinionem lipothymiae, quas artuum tractiones sequobantur , urgebant ,
diuque adhaesit artuum imbecillitas faciesque plane liavida ac pallida. CL Rametetini de morbis artificum Cap. II. pag. aT. refert: juVenum inauratorem, postquam per duos mentes decubuisset, tandem mortuum esse , qui a sumo mercutii cachini cum habitum primo con traxit , postea facies illi facta est livida & cadaverosa, oculi turgidi, gravis anhelitus , mentis stupor, totius corporis torpor , cui graveolentia ulcera in ore suborta sunt, e quibus sanies teterrimae magna in copia continuo stillabant. Mercurium vero foris illitum majorem noxam creare, ac si intro suimus fuerit, haec videtur ratio , quod primis in viis ejus vis saepius multum ab occurrentibus humoribus instingatur aut etiam per V mitum aut secessem citius climinetur; secus accidit , quando salva sua textura sese insinuat poris cutis , cui salinis serdibus immixtus diutius inhaerens, facilius vim suam deleteriain cum reliquis nervosa corporis parti
Cum tanta symptomatum laevitia minus caute adhubitorum mercurialium usum excipiat, omni utique cura Sc opera eo enitendum est , ut & individui & morbi& regiminis in usurpando hoc auxilii genere ratio h
Sehollam Primo nunquam corporibus infirmis, sanguine vel succis impuris abundantibus, senibus, insantibus, de quia praecedente morbo, gravi animi motu, vel immodica
273쪽
excretione vires amiserunt, mercurialia adhibere oportet. Deinde scorbutici, hypochondriaci, arthritici, -- chectici maximopere sibi ab horum usu caveant, Scubi genus nervolum spasmis valde lacessitur. Tum si salivatio mercurialis movenda est, tenendae sunt hae o servationes. Si plethora est, missione sanguinis solvenda, si cruditas in primis viis, corrigentibus de commodis evacuantibus ea est removenda ; deinde balneis& decoctis temperatioribus lignorum humores fluxiles reddendi sunt de corpus humectandum. Quod ad rationem victus attinet, omnia, quae falsae & acidae naturae , sunt removenda, vinum Vero ex toto circumcidendum. Tandem omne frigus arcere de conclave temperate & aequaliter calidum habere oportet, quo perspiratio libera maneat. Postremo etiam videndum, ne mercurialibus medicamentis salia adsocientur, praesertim quae ad alcatinam vel salis ammoniaci naturam accedunt, siquidem si haec ipsa invicem in mortario probe triturentur, vel quod pejus est, invicem coquantur , certissime mercuriale alias insons deleteriam ii duat naturam necesse est. Hac de re etiam eximium CL medelii in Dissert. de mercurio dulei in fine extat monitum , quod cum salibus neutris mercurius dulcis non temere, si maritandus , ne turbas majores in corpo re excitet de spicula nova redinduat.
in i o,ia solidorum & fluidorum lil ro de aequabili motu consisti. Illa fit per moderatam & aequabilem eorum systolen de diastolen, sive constrictionem di di
latationem ; hic vero a conVenienti sanguinis temperie& quantitate & meatibus apertis inhur. Quodcunque itaque potenter 8c celeriter μυνδεν illam tblidorum de fruit, de motum aequabilem fluidorum turbat, id om nibus iunctionibus corporis animati pervertendis artum est, & si cum vehementia id stat, recte venenum dicitur. Cum vero is risera & narcotica nimium πω tus sistant, & ἀυνίαν solidis partibus inserant ,& sensum imminuant, sanguinisque circulum cum excretio nibus languidiorem ess ciant, utique naturae admodum insensa existunt. I. IV. . Haud dubia experientia constat, ab optatis & nadicoticis, praesertim immoderatius userpatis, pulsum lan. Fidum , deprcssum ac parvum fieri, angustam ac disticilem spirationem reddi, soporem Sc torporem capitis, cum sensuum stupore de mentis nepe alienatione, inferri; denique appetentiam ciborum imminui, alvis adstringi , digestionem elanguescere , dc virium mu-bile enasci decrementum.
I. I. Soporifera graece dicuntur hypnotica, item anodyna, si valentioris sunt indolis, narcotica seu stupefactiva vocantur , & sunt ea remediorum genera, qua subtili, tetra de naturat inimica exhalatione de motum Seholion. Qua singula quidem symptomata vix alia ex caussi, quam a sanguinis de fluidorum tardiori progressu atque stagnatione in partibus, s Veniunt. Cum v fluidorum motus unice a partium selidarum conditi ne , nempe tono, robore motuque systoles atque diassoles dependeat, liquido apparet, fluidum illud cerebrilive spiritum animalem, qui solidorum motum re tac. ὀ pHm. b hisce remzdIis praeter naturam s. U. de sensum solidarum partium modo minuunt, modo plane sistunt.
Seholion. In horum numero minime eminent, quae eX papa veris tota planta in usum medicum recipi 1blent, pret Cipue optum, quod a Veteribus papaveris lacryma vel meconium, quod papaveris extractum coctione factum est, vocatur. Ad stupefactiva vero, quae valentioriS sunt virtutis, omnia eκ mandragora, hyoscyamo , sol no, stramonio, datura , pertinenti
Stupefactiva & soporifera venenis non sine rati ne
Seholion. Celeriter enim & exigua mole nocent, paullo Vero majori dos necant. Deinde operationes suas praecipuem nobilistimas corporis nostri paries , quibus sensus de
motus inest, exterunt. Tum agunt elemento naturae P ane infenso , tetro nempe sulphureo vapore , quo ε- rartirn rnotricium & sensum ec motum minuunt, Vol Plane etiam auferunt. Volatilis ac penetrantis admodum indolis , quo nar, cotica agunt, Elementum est , quod altius membran, rum de nemorum poris instar vaporis sese insinuans, purillimum illud ac mobilissimiliti fluidum inquinand.;
tonum ac motum solidis suffuratur.
I. III. . . pς auo Veneni caussies, alia stupefactivi.
pςk rante acerrimo motus praeter naturamniin .a i e My conomia motuum vitalium insen
c. - 'ς .m membranas ner eis vigent, sedat vel
Acretiones segniores reddit. Seholion. Fugacis & penetrantis admodum naturae elementum esse, quo vim suam narcotica exerunt, pluribus argvimentis evinci potest. Primo enim sorti de longa cocti pe instituta cum aqua , omnis pene eorum virulenta vis
in auras dissipatur. Deinde in unguento vel epithemate capiti aut aliis locis nervosis, ut pedum plantis vel manuum votis., applicata, vel etiam tantum odore suscepta, soporem inserunt. Dio rdes optum solo Odoratu seporiferurn esse aflirmat, & Plutarchus in Θmpos lib. m. qu. I. p. 6 . memorat, Tvorem a papavere prodeuntem, non caute observantibus iis , qui reum coli gerunt , homines subvertisse. Tum non rectius eorum v, rus castigari, quam acidis , ut succo cydoneorum, citri, aceto vini, spirim vitrioli, quae volatile sulphur valide figunt,: multiplici experientia chymica compaertum est. Neque ignotum est, optum, lamina ignita tostum, pivari sere venitus sua Virtute. Graveolentis vero Se adverse indolis omnia narcotica de hypnotica, odore teste, exhalant vaporem, manifesto ingrati, quod alunt, se,phuris indicio. f. VI. Agunt maxime sulphure vaporoso & graveoIente in
nervosas ventriculi de intestinorum membranas. Scholiou. SPholio
corporis humani vita ejusque functionum integritas
Sicut omnem remediorum vim de emeaciam primo& proxime Ventriculus cum intestinis eκ peritur; ita eo inagis id circa validiora , & quae penetrant totis sunt naturae , mussicamenta obtinet. inium vel aliud narcot,
274쪽
cum si tum , quam primum calore Ze humido dissolvi incipit, tetros spargit Vapores , quos dum nervolae membranae in poros suscipiunt, fluidum illud , a quo earum tonus & motus pendet, protinus amittit suam naturam. Hinc sensatio & motio quoque intestinorum p ristallica languidior fit. Nam si odor graveolens , hystericarum exemplo, naribus susceptus. V. g. ex accensis plumis vel asa foetida, efferos motus in nervolo de Incin-hranoso systemate componendi tam praesentem vi in habet ; sique suaveolens vapor mox vehementibus t palmis universam mulculorum rempublicam pervertere potest; quidni etiam narcoticorum tetra exhalatio, fluidum celerrimae activitatis inquinando, motus sistere vel stimaminare potorit. Celerrima vero est harum, quae in nervos agunt, rerum efficacia, quod mox per universum nervorum systema dispergitur. Opiatum, simul ac suerit a
sumtuin atque adhuc in ventriculo haeret, mox inclinationem ad somnum ci dolorum levamen in dissitis etiam panibus inseri. EX ferunt vero maxime omnium optata suam emcaciam in nervos, unde in momento atrocitas dolorum, qui intestina torquere consuescunt, sese remittit: nautea vero & ciborum fastidium, interdum etiam, ubi satis virium est, vomitio sequitur.
. o Agunt etiam potenter narcotica in membranas cerebri, ubi arteriarum, quae tenuissimis tunicis vestitae sunt, elaterem & systolen valde minuendo, sanguinis ibi stagnationes de vasorum capitis distensiones efficiunt, ita ut torporem, somnolentiam, mentem alienatam, in innia terroris & phantasmatum plena causentur. Seholiou.
Neque ullum aliud quid in rerum natura tam celeriter lanum de intelligentem hominem stolidum & stupidum reddere potest, quam narcoticum. De datura res est notissima, de solano surioso ejusque baccis , quod sa- . nos subito maniacos reddat, plures prostant observationes, quae I vii possunt apud Matthiolum Commem. in Dioscoriae L. Im e. 69. item Amerum de prasigiis damo-ntim lib. III. c. I T. Mercurialam Iib. I. de venenis cap.
I 3. Lobelium in adversariis stirpium pag. IO . Et quae nostra est oblematio, medicina , quae feminis hioscyami largiorem poritonem habebat, liberalius ex incuria assumta, haemoplycus aliquot dies vigilans omnisque m
moriar de sensus expers erat. Simile quidpiam ex pitulis de cynoglossa largiori dos sumtis ad compelcendam
vomitionem annotavimus. Quin imino hyoscyamum exterius applicatum ad insaniam hominem redigere posse, eκ Rondeletii fide Platerus prax. T. I. c. 3. recenset. Qui possimus horum medicamentorum enectus neque veteribus incognitus suit. Hinc Coelius Aurelianus lib.
I. c. q. inquit: facile me=ue alienanlur, qui Papaver aut
mandra Oram aut bosicyamum bibunt, sia tune pulsus
est rarus. De opto vero rediissime Hemontius lib. de Lithias sentit: errant insigniter, qui maniam optatis compestere satagunt, eum omne optatum si inse amens. Et Iib. tenta ρ. 82. Narcotica vix somnum conciliant amemtibus quadrupla dosi,sed amentiam insuper augens. Spectat huc quoque obf. 78. Dec. II. M. N. C. ubi dysentericus , injecto memate ex hyoscyami libra una, statim temulciatus factus, & in eo statu per sex septimanas permansisse legitur.
Ob vim deleteriam stupes activa antiquis & sapiemtioribus medicis valde semper suerunt sulpecta in sanandis morbis. η Se Lam. Placet in hujus rei confirmationem quaedam eκ innumeris testimonia adducere. Galenus in opio exhibendo si mper fuit timidissimus, ct Iib. III. de medicamentorum composit. cap. IO. scribit: Corpora viseruia ab omnium ex opis, bosi amo ct mandragora rempositorum usu mortisicationis simile quippiam patiuntur. Hunc le-quitur Celsus , pulcherrimus ille autor , lib. III. c. i8. ita pronuncians : Si medicamentis somnus es arcessi dus, necessaria haec moderatio es , ne , quem obdormire
volumus , excitare postea non possimus. Et lib. V. cap. as. anod 'nis uti, ut ι nimia uecessitas urget, alienum est. Suntenim ex vehementibus medicamentis O stomacho ali eis. Pejora vero sunt, quae recenset plaeno
mena Scribonius Largus Compositi lo8. cap. q8. Opium potum facis capitis gravitatem, telationem ct livorem artuum siudoresque frigidos manare, praeterea stirationem impeὰit, mentem soporat ,sensis alienat. Trallianus quoque Lib. III. cap. s. memorat, quendam solo usu opii vocem de lentum amisisse, ut non potuerit amplius restitui. Neque reticendus est Aetius, qui optime noxas ab optatis Sem. XII. p. uar. describit, dum ait: Optata nequaquam affectiones ipsas, in quibus dolores fiunt,curant, verum si poremo sensus hebetationem membris induceu do quietem quandam doloribus obducunt. Et id ipsit in ulterius Lib. IX. ρag. Ioa. idem auctor confirmat; sedant confestin dolores, causam vero intus reserviant, O aut
paulo post animi deliquium inferunt O mortem, aut diu turnos ct inaestolabiles afectus reddunt. Ac profecto hi
effectus tam celeres & noxii, quos omnis aetatis medici a sumtis somniseris annotarunt, non sunt nihili pro
sus habendi, sed potius de principio intus latente valde
activo & ad nocendum potente praebent tessimonium. Quo magis medici circumspectissime cum hisce rem diorum generibus agere debent.
Ulut hisce medicamentis multum noxae & periculi
subsit, adeo, ut non longe a veneni natura recedant: tamen omni tempore magnum praesidium in anodynis , hypnoticis adversus graves praesertim dolores defluxiones tum antiqui tum recentiores quaesiverunt.
Quid enim dulcius Se jucundius est , quam a dolorum tormentis atrocibus liberari y Accedit, quod ea saepe dolorum sit indoles , ut, si diutius durent, vires animi de corporis frangendo , morbum alias benignum lethalem eisiciant, vel etiam ipsi 1bli mortem accertant. Quicunque itaque hos tollere & tanta pericula averter scit, is prosedio egregiam de sere divinam inueris aegrotantibus opem de solamen adfert. Quare si vetustilis mas medicamentorum compositiones spectemus , quas maxime congellit Scribonius Largus, item Celsus, plura ibi contra dolores & fluviones antidota reperimus , quae sere, ceu basin, opium recipiunt. Exemplo ponsiunt esse celebratis limum illud Casii antidotum, descriptum a Scribonio Largo Composit. Iao. cujus etiam meminit Celsus Lib. VL. Cap. XIV. pag. 2s9. Porro me riaca , mithridatium, aurea Alexaiicirina, requies Ni colai , triphera magna Nicolai, Philonium I . recenti ribus autem sere infinitar praeparationes , correctiones opii & ex hoc adornatae compositiones froflant, Ut v Oolumen iis enarrandis vix sufficeret. Sunt, qui ceu uni
Versale , omnium morborum curationibus idoneum mpium celebrant. Sunt, qui panaceas ex eo eliciunt; sed profecto validissime optandum esset, ut quidam EX IN dicis celebrioribus in depraedicandis hujus remedii la dibus parciores fuissent. Neque enim ulla medicina tam impune opprelsit se necavit homines, quam lim ipsa, noliris praelertim temporibus. Μeretur hac de re legi CL
Mahlii Diseri. de imposura opii. Ego hoc loco praenerire nequeo , quod nostris temporibus nimium invales.cat mos , nimias haemorrhagias vel etiam dolores compescendi gratia pitulis de cynoglossa utendi, quae tamen , quum habeant 8c opium & semen hyoscyami ,
' & ingentem capitis stuporem saepius relinquant, cautiis- me omnino adiubendae lunt. N eque unquam, ubi mitiora
275쪽
tiora rem expedire possunt, ea dare oportet, sed tamen hac cautione, ne corpus valde viribus dejectum sit.
I. X. Omnia, quae stuporem inserunt, in ventriculi & i
testiuorum vitiis cautissime vel nunquam offerre oportet , quia nec ullum remedii genus tam inimicum naturali tono de motui partium nervosarum est eumque
laedit, quam ejusinodi auxilii genus.
Soholion. Ad valetudinem tuendam & aegritudines corpore arcendas nihil inlue juvat, ac tonum, robur, & motum primarum, ut Vocant, Vivum custodire incolumem, eo quod saluberrima illa per alvum excretio, qua modo sordes , quae ex digestione remanent, modo quae eκ univerib corpore huc confluunt, expurgantur , ab hoc ipso maxime dependeat. Ea itaque 1 egniore saeia, vel penitus intercepta, ingens vitiolorum humorum ibi collecta colluvies de dare Se fovere morbos consuevit. Nihil vero tam repente intestinorum peristesticum motum minuit & intestinatem excretionem supprimit , quam sedativum & anodynum, ipsa testante experie tia. Nam sicut omnia remedia, ita etiam validiora , &quae motum sistunt, in ventriculum & intestina primum& primario suam exerunt efficaciam.
I. XI. Res periculi plenissima est, ubi ventriculus & intestina ad inflammationem & 1 acetum inclinant, vel ubi magna humorum in corruptionem prona impuritas est , optata & anodyna propinare.
Stasin & quietem sanguinis firmam in vasis, quae
inflammationis productrix est, nisi opportune discutiatur, in sphaceiosam putredinem abire, extra dubitati nem est positum. Quandocunque itaque atroces has partes exercent dolores vel spasmi, corporaque sunt infirma vel impura certe haud parvum imminentis inflammationis est periculum. Prudentis itaque est, in dysenteria, in passione iliaca, colica spasmodica & atroci cardialgia, probe & vires aegrotantium & tempora mor-hi atque humorum dispositionem intueri , si sedativa exhibere velimus: alias, loco exoptati solaminis, mo tςm accersimus. Ita legimus apud probatae fidei aut res, ab optatis per os assumtis, vel per clysterem inlusis, lethalia mox symptomata eκorta fuisse. vid. Non- nerus in Obsiervat. lib. III. cap. V. IVald chmidius in Dissert. de nova opii. Tillingius de Opis pag. 46. Sennerintus lib. VI. Praxeos P. III. cap. I. it. Marcellus Donatus in historiis medicis mirabilibus.
Quum sedativa & stupefacientia tantam vim robori intestinorum inserant, ut illud labefactent & tantum non penitus evertant: ideo nihil te producendae de is vendae hypochondriacae passioni tam opportunum est ,
quam crebrior horum medic mentorum ulus. Seholion.
Morbum, qui dicitur vulgo hypochondriacus., ex continuis inflationibus & spasimis ventriculi de intestinorum canalis plane nervet fieri, eumque excretionis alvinae suppressae, & inde ingentis vitiosorum hum rum congestionis obortae productum esse, cenistimum est. Cum vero haec remediorum genera alvo cohibendae admodum sint dicata, vim de robur intestinorum
minuendo, quid iis exitiosius in hoc morbo excogitaripoisit, ego quidem non video. Non semel, sed aliquoties , quod sancta fide testari pollum , a selo immoderato adstringentium Se optatorum usu, in diarrhoeae vel dysenteriae fluxu coercendo, vel cohibendo inter-
mittentium impetu, molestissimum hypochondriamst quod in seminis hyssericum dicitur , malum, & quod
per omnem seri reliquam aetatem homines misere exet
cuit , enatum animadverti. Et si quis symptomatuludolorum nempe in hac passione tavitiam paullo sie quentius anodynis infringat, profecto ad tempus qui dem allevamentum quoddain adfert, sed contumaci,
Sunt etiam sedativa & maκime soporifera & ssursiacientia admodum insensa eapiti ejusque morbis, quia
carotidum , quae ex tenuissimis tunicis conflatae sunt, motum & pulsum languidiorem reddendo , valde tardum sanguinis per caput iaciunt circuitum. Unde La-guinis ibi factae stagnationes graves pariunt morbos.
Seholion. Multum interest , ut caput a morbis immune m. neat , membranarum cerebri tonum de sanguinis ci
cui tum per hoc ipsum integrum ac salvum custodite. Nihil vero praeter omne vaporosum , graveolens, &quod sortem spargit odorem , nervosis cerebri tunicia infestius est. Nam sistitur inde earum tonus & robur, minuiturque vis illa arteriolarum systallica & elastica, atque ideo tardior fit sanguinis per caput progigio, quam humoris serosi secessio tequitur , ex qua praecini capitis morbi, ut paralysis , memoriae abolitio, apta. nia , auditus dissicultas, affectus soporosi , hemiplexia,& dolores fixi suam trahunt originem. Vel etiam a Valoruin cerebri nimia , ob insarctum sanguinis, distensone melancholia , cui non raro phantasia plane corrupta, spectrorum viso , & insomnia terribilia junguntur , item mania , quae iacile in furorem transit , natales suos ducunt. Hisce morbis & ingenerandis hcssivendis vaporola haec & supefactiva maxime sunt accommodata , neque ego semel, sed aliquoties vidi, ab
uincauto horum remediorum usu mitiores capitis morbos in gravissimos transmutatos , adeo , ut capitis dolor in affectum soporosum, hemicrania in latuitatem, paralysis in apoplexiam, vertigo in epilepsiam, audiardissicultas in turditatem degeneraverit.
Quum tam inimica & cerebri & intestinorum membranis sint anodyna & optata, minuendo harum partium Vim ac robur, maxime omnium infantes re senes cavere ab eorum usu oportet. SP olim.
Duplici eκ caussa & insantibus & senibus exitiosa
sunt sedativa. Primo, quod alvinam excrctioncm retardant, deinde quia systemati nervorum Δc membranarum imbecillitatem quandam inserunt. Utrumque& senibus & infantibus perniciosissimum es, quia morbi , has aetates insultantes , vel eκ alvo adstricia, vel ex dubilitate cerebri & nervorum prognaicuntur.
Certae & indubiae experientiae est, infantes ab ano dynis Daullo liberalius datis ingenii & memoriae stuporem longius durantem contrahere. Seholion.
Siquidem in tenerrima illa membranarum cerebri apud infantes structura facta gravior laesio non tam sa-cile diluitur. Praeeximium & sapiens est monitum Sta partia vander Wiel, qui Cent. r. OU. 42. inquit: δε-veant atque observent, quotquot cura Sae infantes traditos custodium mulieres nutricesque, ne illis, quamprimum molesta ac dolore apiciuntur, anoona propinent. Contingit enim sepenumero , ut quamvιs non occidant, in famum tamen cerebrum nervosique debilitent, ad shmmumque tremorem, parat in se fatuitatem excitent. Hulus
276쪽
De certis me di Camentis virulentam naturam referentibus. 22 et
jus sententiae est etiam VIII uta , in Pharm. P. I. p. 9 I. dum inquit: Ab hoc pharmaco ingenii tarditatem Osu-piduatem , alιos amentiam contraxisse scio.
Anodyna & optata nocentissima sunt valde debilibus, vel aetate vel morbo stadiis, item ubi pulsuum est languor, motuum desectus in succorum corruptionem prona dispositio. Seholion. Perpetuum in praxi medica debet esse monitum, primo. ut nunquam valida sedativa propinemus, ubi virium est infirmitas, ubi pulsus, qui semper ab exhibitis optatis fit minor, est debilitas. Secundo, ubi viscerum adest. insuetus & ά risia, ut in morbis chronicis, numquam sere utilia sunt, oe tertio, ubi ingens sanguinis &humorum est impuritas, ut in cacochymicis, scorbuticis; in quibus ad sistendum dolorem vel spasmum paullo immoderatius datum optatum lethi serum est, sphacetum quia inducit paratissime. Quarto, ubi diutius inhaerens atrox dolor admodum vites debilitavit, parcius ea remedia tentare oportet, ne post majorem virium lain sum Sc sudorem pare sis vel alius nervorum adsectus membra Occupet. Quare semper praviat, si res postulat, in morbis incipientibus, ubi vires semper sunt firmiores , quam ubi per vim continui morbi eae exhausta sunt, haec auxiliorum genera adhibere.
s. XVII. Quoniam duo doloris sistendi capita ac veluti scopi
sunt, doloris nempe magnitudo atque atrocia, pulsuum durities 8c robur, videtur profecto, si haec adsunt, tentandum hypnoticum esse, prauertim si dolor a causa
quadam externa enatus fuerit. Seholion. Per causam externam eam volumus intellectam, ubia vermibus, a calculo, a dente prorumpente, a punctura tendinis vel nervi, discissione unguium, Vel prosundiori clavo in pedibus atrox nascitur dolor, qui non raro ingentem symptomatum insultum, quin ipsam Ino tem post se trahit.
Sicut in genere omnia leniora, ceu tutiora, ptarserenda sunt validioribus : ita ad levandos etiam dolores, si mitioribus possumus esse contenti anodynis., non facile ad sortiora confugiendum est. e Scholion. In mitiorum classem sulphur ex vitriolo anodynum M spiritum nitri dulcem bene praeparatum, eX vegetabilibus crocum, nucistam, ex suaveolentibus moschum M ambram, eX praeparatis oleum chamomillae 8c mille- folii verum reserenda esse eκistimo. Atque etiam huc pertinet optum, saltim cum aqua pluviali depuratum , M adjectione analepticorum, aut purgantium, aut ale- Nipharmacorum dextre correctum. Plura vid. in Dibsera. nostra de correctione opiι.
De certis medicamentis virulentarinaturam referentibus.
P Raeter supra allata Veneni vim habentia medica
menta, sunt adhuc alia, nocendi virtute instructa, quae improvide ex errore medentium usurpata Sc gravium symptomatum de mortis tapius causam praebere possunt. Frid. Hosmanini Oper. Tom. I.
νSeholion. Horum in numero de classe sunt cantharides, nuX vomica de medicamenta ex metallis, auro, Venere dciaturno Parata, quorum non adeo tutus usus Est.
Cantharides penetranti caussico sale pollent, quo inflammant de vesicas excitant, atque ideo 1blidis partibus vim quandam inserunt. Seholion. Acrimoniam salis volatilis, quod ejusmodi insectis inest, satis abundeque inflammatoria de vesicatoria ea rum Vis demonstrat, quam prompti: sime in cute, si ci applicentur, exserunt. Et praeterea luXuriantem camem ablumunt; nam si emplastrum vescatorium, in globulum redactum, sonticulo, qui ob carnem exsuperantem conglutinari incipit, imponitur, carnis excrescentia 1la tim tollitur, bc fluxus ichoris promoVetur.
I. III. Sal volatile cantharidum causticum, si vel interne vel
externe usurpentur, ductus urinarios maxime peterede ibata is corripere solet: unde plerumque urdorem de disticultatem urinae, quandoque etiam inietionem cruentam emciunt. tholion. Sicut omne virus sere peculiarem de propriam in certas, quas asticit, partes nervolas vim habet, ob convenientem forsan pororum particulis veneni 1lriacturam. ita etiam mirabile, cantharides , de intro sumias de exterius adplicatas, in duectibus illis nervolo- membranaceis, qui de legregandae, de retinendae de emittendae urinae destinati lunt, vim tuam causticam de spassicain exerere, id quod satis abundeque ex obtervati artibus
fide dignissimis liquet. Legi hanc in rem possunt Miseess. Nat. Eurios. D. II. A. VIII. Obs i 357. it. Dec. II. A. X. Obsi 3'. it. Barto sinus Cetu. V. His. XXI.it. Hist. 82.
urinam quoque cruentam non raro reddit, obtervante
Iohanne Langio Epist..i . it. Henrico ab Heer OVIX. Ran erus I. c. scribit: se plus quam centies a vesicatorio adplicato urinae difficultatem observalle.=. IV. Neque tantum in urinariis viis erodens can:haridum vis subsistit, sed de alias nervosas partes vehementer stimulando dolores accendit.. Scholion. Reserunt Misceli. Curios. Dec. LI. A. VII. Obs 236. juvenem pro stimulanda venere binas cantharidum drachmas vino infusas potast. , unde in inquietudinem, graves dolorum cruciatus de animi deliquium incidit. Hiiadanus coit. VI. OV. 98. ct 99. a vesicatorio ex cantharidibus febrem, dolores de urinae ardores notaVit. Quum sal volatile illud causticum, etiam per usium
extemum, in universum nervosarum partiuin syscina penetrans, eas convellat, non sine periculo 3c exacerbatione in inflammatione meningum, ventriculi, dct.bi delirium de convulsiones sunt, vel cae metu ndae, Vesicatorium adplicatur. Seholion.
Peccant in eo sepius medici, quod praesente in acutis febribus delirii vel convulsionum periculo ad vescatorium, tanquam ad sacram ancholam, confugiant.
Quam tristis sepe sequatur eventus, brevi post auctis istis symptomatibus, de ipse didici experientia, Scaliorum hac de re observationes id confirmant. vid. inter alia Obs II1. Mec. D. A. IX. misceIL Aat.
277쪽
Curios ubi CL Xoni exempla adfert sebre maligna laborantium, deliriis, vigiliis & inquietudine adflictorum, quibus adplicata vesicatoria intensis limos dolores , ardores summos, ac si pars aetneo igne torreretur, & capitis incendium cum convulsionibus epilepticis sunestis concitarunt, id quod etiam Nonerus lib. r. obf. XX. variis exemplis confirmat. Et Baglivus pag. 68. phreneticis valde pernicialia vesicatoria esse scribit, quia omnes iis usi in pejus ruebant, & maxima ex parte convulsi moriebantur. Gersardus Columba de febre ρ silenti dissiladet ea in tenellis hac febre laborantibus, ne
ob dolorem ansam convulsionibus dent. Horum quoque usum valde noxium in variolis deprehendit, quia non multo post secutae sunt convulsiones, dubio procul obdolorem, quem excitant, praesertim quando eo tempQ- re adhibentur, quo ardentillimus in exulceratione manuum dolor urget: ex quo certe, mea quidem sententia, juvenes sensibilioris texturae, praesertim si confluentes lunt, moriuntur, eo quod atrocissimus ille dolor membranas cerebri in consensum rapiendo, mox delirium & convulsiones suscitat.
Quamvis cantharides virulento quodam & saepius cum noxa agant principio, tamen in febribus continuis, etiam malignis, ubi pullus sunt languidi, sopor & to por capitis urgin, & petechiae, variolae, morbilli, pur-l ura, podagra, erysipelas retrocedunt, non sine em
umento vesicatorio ex cantharidibus nuchae 5e carpis manuum imponi, observationes practicae testatum sa-
Mercurialis inter alia auxilia vesicantia in peste, ut praestantissima Libr. de peste Cap. 26. commendat, &Gerhardus Glκmba ea brachiis adplicata in retrocessione morbillorum de variolarum magni facit. O. Wal chmiadius in Misceli. Curios. Dec. I. A. D. Obs 2Iq. scribit:
Nunquam me fefellit vescatoriorum usus in morbis malignis. Neque vero alia ratione ct rempore juvant, ubi motus solidorum o fluidorum desciunt, motus arteria
rum languidi sunt O vis quasi naturae fracta, dum p
netranti illo, quo praedita sunt, stimulo universi corporis tubulas nervos musculares ipsassite arterias de novo animant, easque ad vividiorem contractionem ct f D-Ien invitant. sua de causa ab eorum adplicatione pulsus ante depressi sese attollunt, parvi vigores fiunt. Ex quo apparet, non sine cura de cautione in pulsu sorti de celeri vesicantia adplicanda esse, nisi dolores, febres, inflammationes accendere de phrenitidem accersere velimus. Ex his quoque credo facile apparere rationem, cur in vetustis de rebellibus hemicraniis, cephala iis, doloribus ischiadicis, ophthalmia inveterata, interne vero in hydrope cantharides maximum levamentum adierant; siquidem irritando ne eas tunicas sortiorem reddunt arteriarum systolen, qua universa sanguinis de
humorum malla velociori curtii per vasa sertur Se veteres subinde obstructiones hac ratione re lolvuntur.
Inter medicamenta suspecta de quae virus quoddam
reconditum alum,ut adeo plus damni, quam utilitatis ab iis expectandum sit, merito nux Vomica referri debet. Seholis I. Nuces vomicae duplicis sunt generis, aliae sunt maiores, aliae minores : illas arbor, quae dicitur Caniram de in Horto Malabarico pag. 67. descripta est, profert, eaeque sunt ossicinales. Minores sunt fructus arboris Timorerisis, quae lignum colubrinum s uppeditat. Utrinque sunt amarae, sed lub amaritie virus quoddam latere , CX symptomatibus, quae praetenim in animantibus producunt, dijudicamus.
Quum canibus nuces vomicae oblatae brevi temporis intervallo omnis generis inuiculos de artus, neque minus diaphragma atque ventriculum de intestina invehementes convulsivas tractiones le constrictiones eonjiciant , quas post subita mors sequitur; recte ideo conis cluditur , eas non sine periculo in usum, praesertiin si is
promit us fuerit, hine vocandas. Seholion. Experimenta illa, quae cum nuce Vomita in canibus G. - erus perfecit in Libr. ejus de cicuta aquai. P.
XIII. Pag. I94. 6 seqq. pulchra sunt & lectu utilissima. Atque horrendas convulsiones tam in internis, quam externis pinibus nervos ,-membranosis eas co citasse animadvertimus. Quanquam vero nonnulli EX medicis hoc simplex animalibus, non vero humano corpori infestum esse contendant, ego tamen minime
hisce eκ toto adsentiri possum; nam legimus apud Marrhiolum, pauca nucis vomicae quantitate mulierem jam senelcentem esse extinctam. Et ipse novi exemplum, ubi puellae decem annorum ad pertinacem vincendam quartanam grana I s. nucis vomicae duabus Vicibus propinata suerunt, quae brevi post summis anxietatibus praecedentibus &. ad vomendum conatibus extincta est; quo magis apparet, quam periculosa sint ejulinodi experimenta, sine ratione de cautione instituta, ubi utique latius est cum Celso nullum ejusmodi experime istum tentare, ne medicus occidisse, nisi servasset, vi
Quamvis sit venenum summe activum, veheme
ter genus nervosum convellens nux vomica ζ tamen ut
aliis venenis, ita etiam huic non omnis laus & virtua detrahenda est, & non modo verisimile est, sed εα ipse uius docet , in morbis languidis, ubi natura actmotum & ad excretiones quasi est excitanda, alexi- pharmacis aliis hoc medicamentum mixtum non leve auxilium ferre posse. SehoIion. In hac re maxime observatici Fallopii me confirmat, qui in Tract. de tumoribus praeternaturalibus Cap. 27. adseverat, in peste nucis vomicae scrupulum unum vel
duos, & quandoque drachmam unam pro dosi adsum- eam magnum sudorem excitaste, & quibus hic sudor accidit, eos evasit Ie. Neque exissimo, citra experien tiam & usum tantopere olim celebra um fuisse Et si aritim de ovo, Maximiliano I. Imperatori oblatum, de cujus eximio effectu idem IV ferus Le. refert: ipsi posse periculose aegrotanti parentem suum portiunculam Electuarii de Ovo in aceto rotaceo solutam propinasse,
inde mox obdormivit, tota nocte sudavit, mane suri reκit emergento sub aκilla dextra bubone pamo, qui citra suppurationem evanuit. Ex quo rursus appa*t, non omnia venena esse in medendo respuenda, ted haec velut heroica auκilia magnam observationem & prindentiam in medentibus desiderare. Caeterum de nuce vomica ejusque effectibus & symptomatibus, quae sumta excitat,equi piaeter Sennertum lib. y I. pari. T. c. 2O.
copiosius M accuratius scripserit, novi racminem. s. N. Ad medicamenta veneni loco habenda pertinent
etiam metallica eX auro, ex Venere non recte praeparata vel usurpata , item Oinnis generis i iturnina.
Aurum in corpus mercuriale, naturae fixissimae de compactissimae, sique aqua regia solvitur Se solutio coagulatur, tam corrosva evadit, ut sere murcurium sublumatum in corrodendo aemuletur.
278쪽
Equidem aurum, per solutionem corrosvum redditum , in eo discrimen quoddam recipit a caustico me curio, quod illud sixioris naturae in ventriculum potissimum agat, hoc vcro indolis penetrantioris magis & v latilis in dillitas corporis partes vim silain evibret ; sed tamen utrumque ob corrosivam virulentiam & gravia symptomata di ipsam mortem accersere potest.
Aurum salibus adsociatum stimulando primas vias purgat, vel nimium tunicas nerucas ventriculi cie intesinorum lacessendo inimicos spasmos concitat. Seholion. Aurum fulminans licet bene praeparatum sit, tamen majori dosi vel in pulvere vel in pilulis datum alvum sortiter subducit, Oc aliquot sedes cum torminibus movet, sine omni dubio ob particulas menstrui latinas, in ejus poris adhuc derelictas; intrum quippe est, quomodo salia vim hujus metalli intendant. Nam si quis granis tantum duobus auri fulminantis drachmam semis talis cujusilam v. g. arcani duplicati adjecerit, omnibus his invicem bene trituratis, ita vis intenditur hujus remedii purgativa, ut vel decem exinde sedes non sine contorsione abdominis moVeantur.
Aurum sulminans non rite edulcoratum inque pulvere paullo majori dosi datum tam vehemens est, ut ventriculum vel intestina interdum corrodat, idque magis fit in stabjectis tenerioribus, de ubi prima regio corrosivis cruditatibus obicisa est. Seholiou. Neutiquam is noster est animus, ut aurum, quod dicitur, fulminans aliaque ex nobiliore hoc metallo parata, in curationibus ex toto damnare & rejicere velimus, Cum probe nobis cognitum sit, mercusum vivum, auri connubio fixatum, incomparabile esse praesidium.1Id tamen inficiari non polliamus, ea intecura
saepius fieri medicamenta per talia, si ipsis intime ad-
. iniic Rntur, si Ve ea eXtrinsecus, sive in Corpore demum accedant. Tunc enim aurum non secus ac mercurius
corrosivum quasi in venenum armatur. Vidimus qua tam iis , hypochondriacis etiam ad quatuor vel kκ grana tantum aurum sui minans datum tormina, spasmos atque anxietates cum ludore cκ tremorum frigido, tam more , immo animi desectione excitasse. Idem medicamentum tenerae constitutionis virgini, ex rheumatica febre laboranti, virides cum summa anxietate v mitiones , quas brevi tempore animi deliquium Se mors sequebatur, concitavit.
Infantibus, si a Iacie corrupto aegrotant, Se virides secos, quae corrosi vos testantur succos, ejiciunt, aurum fulminans praebere valde perniciosum est. Seholion. Memini, olim a medico, magni quidem nominis, seu temeritate omnibus lisperiore, insanti dimidii anni, eκ corrosi vo laeie ventris torminibus vexato, sulminans aurum ad sex grana pro una dosi in pulvete oblatum ; ubi paulo post summa anxietas, inquietudo eum eXtremorum frigore, convulsiones, Se mors Iecuta fuit. O. Rivinus, Profesor Lipsienses, memorat in tib Ilo Pathologico Therapeutico, ab auro sulminante mortuum infantcm, in cujus intestino, facta lectione,
Aurum fulminans aliaque eX auro concinnata tutius in pilularum , qtiain pulveris forma exhibentur
stholion. Uti aurum omnium, quae in tota rerum natura reperiuntur, est ponderosillimum, ita etiam medicamenta ex eo parata gravia admodum sunt. Hinc fit, ut
non facile o sede sua possint dimoveri. Ita aurum sui minans , si in cochleari cum vehiculo deglutiendum OG sertur, Vix ac ne vix quidem elui ex cochleari poterit Igitur gravis hic pulvis, descendens in ventriculum ;fixam quandam sedem ibi occupat, & a succis occurrentibus corrosi vis vim delateriam assumens , vehemem ter eam partem, cui inhaerescit, lancinat atque erodit ;unde gravia nervosi generis pathemata nalcantur necesse est. Id malum vero praecaveri potest, si ejusmodi gravia aliis forma pitularum milceantur. Tum enim successive fit in ventre dissolutio, de graves metalli partes non in unum coeunt, nec unam partem Occupant ,
sed hinc inde parietibus ventriculi de intestinorum im
Alia quoque eκ auro corrosiva, quae Venditantur , remedia non omni periculo & noxa vacant. SohoIiou.
Venditat quidam empiricus chymicus in hoc dissi,ctu pulverem, ad tria grana singulis diebus sumen-duin, in doloribus podagricis, quos tribus desibus se
sublaturum promittit. Accepit eundem pulverem vir generosus, annorum 6o. ted admodum sensibilis constitutionis, atroci podagrico dolore vexatus, & altero die statim cessavit omnis dolor. Cum vero alteraltidosin circa somni tempus sumsisset, post mediam n ctem minimis anxietatibus, ventris torminibus, inqui tudine exagitatus fuit. Mane caput ob vertiginem dc Virium languorem vix attollere poterat. Animi postea deliquium oc ipsa mors successit, & sic sanus alias de robustus vir brevi interemptus fuit, Cognati miserunt ad me aliquot doles pulveris, qui saporis admodiam constringentis& corrosivi .rat, ut longo tempore amam lentus & quasi venerem reserens sapor non potuerit ex lingua detergi. Sive ex auri, ut vulgo fertur, sive ex veneris & mercurii prosapia hic pulvis prodierit, certum est, corrosione intestinatium tunicarum eum n cuisse. Quod vero ad ejusmodi remedia interdum au cistimi dolores repente conquielcant, id mea quidem sententia fit, quod genus nervolum assiciendo, xtiam ex extremis partibus validioribus stricturis materiam peccantem ad interiora celeriter repellant, sed majori certe damno atque periculo. Monendi proinde etiam sunt omnes illi, qui arcana ex auro venditant, sub tiatulo pulverum vitalium, auri diaphoretici, qui tamen saporem ad venerem proxime accedentem adhuc praese serunt, ne ea corporibus sen bilioribus, de quae spasemis exercentur, in liberaliori dosi offerant. Neque enim paucae sele mihi obtulerunt obl)rvationes, ubi de summa anxietate praecordiorum post largiorem eorum dosin aegrotantes conquesti fuerunt, ita ut inflammati
Naturam quoque valde corrodentem & vitulentam Pollident eκ venere parata, proinde rarius & magna cum cautione lumenda sunt. Seholion pertinent ad hanc classem vitriolum album, mere venereum, vitriolum Cyprium eluidum ingenii, timeturae vel crystalli veneris, item , tincturae lunares coe-ruleae, quae a venere tantum suum mutuantur col rem. Quae remediorum genera ad vermes necandos &expellendos , ad quartanam contumacem expugna γ . dam, atque ad morbum epilepsicum vincendum a quibusdam maiorem in modum commendantur.
279쪽
CaVendum in omnibus venereis corrosvis est, ubi corpora sunt infirma, cholericae ac sensibilioris naturae,& ubi spataodicae strieturae ventriculum & intestinaeκercent; circumspecte vero data non penitus usu &laude privanda sunt. Scholion. Vidi certe, a granis Is . vitrioli albi cum granis Io. croci sumtis & desuper pingui jusculo hausto, in contumaci quartana vomitiones cum summis anxietatibus ortas, quibus aliquot diebus finitis ex toto subris desiit. ratione de Metaliurgia morbi Lea. Eundem effectum a granis 6. vitrioli Cyprii notavi. doloribus & alvo pertinacissima seequentius corripi. Neque λrsan adhuc ignoratur, quam senesta damna ante aliquot annos quidam lucri cupidi, acidis vinis lithargylii pulvere, ea dulcificandi caula, admixto i tulerint, dum plures hoc modo e medio sublati sunt,
cum colicae convulsivae, nauseae, Vomitus, id erus ,
contumax alvi si ictura, paresis, contractura, asthma, eos adorirentur, & elumbes quasi, pendulis artubus taresolutis enervati viserentur. Plura de hisce legi possunt in Miscelian. curios. Dee. III. ann. IV. obf 'O. 9 a. ct IcM. item Dec. I. anno III. IRI. Item in nostra Distem Vidimus quoque a tinctura veneris Helvetii in infantibus Vermes cum alvina colluvie secretos. Sed tamensatendum etiam est, ab ejusinodi remediis, sub ve triculo infirmo & spasmis obnoxio, diutumas anxietates, pectoris constrictiones cum spirandi difficultate, tussi sicca, nos non semel observasse. In memoriam mihi hoc loco incidit, medicum temerarium sebre acuta laboranti drachmam unam vitrioli albi cum aqua rosarum sumendi septimo demum die praescripsisse, quo sumto non multo post strangulatus periit.
In numerum eorum medicamentorum, quae minus
tuta, & tristibus exemplis quasi infamata sunt, jure
meritoque ex saturno parata reserri debent, quippe quae sale constringente vim suam pernicialem in tunicas ma-Xime ventriculi & intestinorum nerucas, quas spalmis
Propter vim naturae humanae valde insensam veteressatumina venenis annumerare non dubitarunt.
Seholion. Scribonius Largus de Compostione medicamentorum Comost. I 8 . p. Ioi . scribit: Cerussem qui bibunt, in tigine urgentur, Ubmate laborant, probrantur: Iuvat oleum, lae cum melle, cremor ptisanae, aqua mulsa M. Anatarbaus lib.6. cap. 27. inter symptomata lithargyrium haustum sequentia memorat stoinachi, ventris Mintestinorum gravitatem, cum magnis torminibus dis. tendentibus, urinae retentionem, tumorem ventris &plumbeam deformitatem. Quibus sumagatur CaesaLpinus lib. III. cap. 24. qui cerussam & lithargyrium v nenis annumerat, & sequentia ab iis notavit sympmmata, cum ait : horum usium insequuntur gravitas in Scholion. adfligunt, exercent, & inde quoque in alias corporis ventriculo, inresinis, visceribus, tormina vehemenuia, Partes virus suum evibrant. urin fureres ιο, corpus intremescit, color plumbeus es, valvulosa tormina incenduntur, alvus supprimitur. ν'
Quum tanta noxa a fatuminis intro sumtis corpori humano immineat: prudenter ii agunt, qui plane ejus- inodi medicamentis, quae plumbum habent, in curationibus abstinent, ut sunt satumi saccharum, & tinet in Equidem in frequenti usu interno nostris temporibus non amplius sunt remedia ex plumbo parata, nisi quod saccharum saturni & eκ eo paratam tincturam antiphthiscam Grammanni praescribere etiam nunc solennis moris sit: a chirurgis vero & empiricis magisterium laturni, cerussa quoque ejusque saccharum ad λ Grammanni antiphthisica. flendam gonorrhoeam eo frequeia ius ut pantur.
EX Omnibus, quae inimica naturae sunt, nullum est, quod tam valide & tam graviter intestina eorumque eonum destruat, quam satuminum quoddam. Scholion. Scholion. Eget testari hic bona fide possum, me nunquam a auspicatum vel diu durantem effectum ab ejusnodi t mediis exhibitis annotasse. Laesius inde non modo suit ventriculus ejusque digestio, sed de alvus adstrictior reddita. Plures, qui gonorrhoea laborarunt, in tum . . . . rem testium minde lapsi sunt. Et meremur hane in rem Equidem satumina non sunt ejus generis, ut more certe attendi, quae de noxa salis satumi Boralius Cen aliorum venenorum cito perimant, etiamsi Ia paullo ma tur. Obs. 32. observatione digna memoriae reliquit: jori dosi praebeantur: tamen, repetita si fuerit uriam Ru Habui amicum,qui sacchari saturni nimiam hausit quam nordosis, lenta morte homines tollunt, adeo ut plures ritatem, ut tanquam parri 'tieus o fere mortuus factus sibi persuasum habeant, lentum illud venenum, quod Galli timuise de sueeepion vocant, saturninae esse ΠΟ- sapiae. Quemadmodum vero omnibus venenis propriata peculiaris indoles ac virtus est, quae certas quasdam Parios prae aliis gravius adficit; ita satumina inimicis- sina sunt intestinis. .
Symplomata, quae ex satuminis in corpore producuntur, sunt maxime contumacissinae alvi adstrictiones, atrocia tormina, colicae convulsivae, nauseae, Vomitus, telarus, ventris intumestentiae, gravitas in ventriculo, urinae suppressio, color plumbeus; postea paretes, contracturae, a limata, lentae sebres, vertigines, de saepius
Hisce symptomatibus metallurgi, qui satuminas muneras igne tractant, vel litharorium ponderant, aut sumum ejus ore hauriunt, s ad ventriculum descendit, torquentur. Neque ignotum est, figulos a sumo liuiar,rii sepe so pessime habere, saevisique intestiuorum sit; rigebam membra ejus ct tamquam congelatus oe V
De rebus venenatis in atre, interque esculenta Cr potulenta reperiundis.
SI cut aer fluidum est & menstruum ac vehiculum universale , quod omnis generis emuvia & cisal tiones ex corporibus extrahit & in se recipit: ita etiam subinde noxias & naturae insensas detinet exhalationes, quae spirando intus haustae in summam pemiciem hominem conjiciunt. Seholion. Aerem corpus esse fluidum, elasticum, materia in
therea, quae caloris fons & causa est, repletum, di quod inter sua interstitia copiosos vapores & exhalationes
280쪽
De rebus Venenatis ita aere, interque e utenta 8cc. 229
recipere pollit, nemo ignorat, nisi qui plane rerum physicarum sit oxpers. Nilque vero illae exhalationes, quas recondit, sunt tantummodo aquear, ted Ee 1ubtiles terrear, salino- sulphureae, caloris vel lolis actione attenuatae inque aurem diffusae. Quemadmodum id apparet, dum ligna, carbones, gummata accenduntur, vel etiam mineralia ac metalla sortiter igne torquentur.
Recipit etiam aeris suidum multas graves tetras e halationes, quae Sc nocent, Ze subinde etiam, imo cito mortales perimunt.
Seholion. De hoc ne ullus quidem facile dubitabit, qui mi aDmata pestilentiar Sc aliorum, quae contagio in sella sunt,
morborum per aerem ferri, inque alia corpora transmitti considerat.
EX virulentis & valde intensis exhalationibus primo
sere loco habendae sunt eae, quae ex carbonibus vivis &ardentibus in aera feruntur, eo quod non modo gravem noxam, ted &. celeriter necem ει hominibus de ceteris animantibus inferre pollini. Soholiou. Ict quidem vix videtur credibile, tantam noxam, tantumque virus habure hunc sumum, quia quotidie homines carbones accendunt, neque tomen temper, sed rarias sanitatis vel vitae damnum exinde perlentiunt; cum tamen res sit veri illina, abunde id testantibus tristissimis exemplis, dum quidam ex hoc sumo, praesertim concentrato, celeriter opprimuntur, vel grave damnum accipiunt.
Iam inde a vetustissimis temporibus plures a sumo carbonum ardentium interfectos pi sicorum pariter& medicorum monumenta r ferunt.
Scholiou. Caesarem Jovinianum sumo carbonum in conclavi mortuum esse, testatur Eutropius o Cellarius in notis
aras I ibr. X. Cap. X. item Galenus lib. VII. de usu partium Cap. VIII. Plures historias in unum collegit m collus Donatus in Hisoria Memorabilium pag. O . Velfchis s in SI EMe Curationum ct Observationum inter Rhu-mHIianas Obcs. i. pag. . item Foroius Lib. IX. ObsIV. Toleuander in Consibis Sect. V. Pax. 663. Chesin uob L. Lib. I. pag. 78. item Amatus Lusitanus Cent. VII. Curat. s ῖ. pae. F8. Ex recentioribus histo re de l'Acad mle des siciences A. i i O. Pax. a . Losus in Observat. Lib. I. ObL. 26. Laneisus de sibitis mortibus Lib. I. Cap. IV. ObG II. pag. 3 3 e . Ramaettini in stupplimento diatribes de morbis artificum, O plura exempla a nobis notata lexi merentur in Germanico a nobis conscripto 16actatu, Bedenchen von dem sichadlichen Damp er Hollet-Xoblen, qui extat parte V. Dissertationum, quae de valetudine tuenda agunt in fine.
Symplomata, quibus affiguntur, qui incautius hunc sumiam Ore dc naribus haulerunt, sunt sensuum omnium oppressio Sc torpor, profundus sopor, ut quasi cataleptici videamur, mentis alienatio; alii, qui non tam copiose spirando hunc sumum attraxerunt, in graves cephalalgias , animi deliquia , aphoniam , summam artuum impotentiam viriumque languorem incidunt, qui dissiculter dis utitur. Seholion. Caelii s Aurelianus Lib. II. Cap. X. tradit, non alito
sese hς ero. ut eae odore carbonum tunsuum oppressione vel torpore assiciuntur.cri .ain catalepticos,qui oculos na
Frid. H Omanni DPer. Tom. I. bent distentos, dentium concidente junctione cum pulsu parvo atque imbecillo. Subito lensibus & moi bus homines e inde privari Mareellus Donatus I. c. ct Lofisus I. e. item Solenander I. c. notarunt. Vehementem Vero cephalalgiam, animi deliquia & mentis alienati nem inde lecutam Veschius O Foresus Ioc. cit. pr
Sectio perniciali hoc sumo enectorum cerebrum maxime affectuin ostendit; dum vasa meningum nimium sanguine distenta, insucta & inflammata invenerunt: Seholion. Id ipsum maxime advertere licet in Histoire de P Aea demie des Sciences anno II ID. P. Ta . ubi memorabilis& lectu dignissima ejusmodi observatio occurrit, qua docemur, quam lethi serum effectum in tribus hominibus hic sumus habuerit, de quae post mortem in cerebro reperta fuerint. Neque forsan adhuc ignoratur tristis ille calus, qui aliquot abhinc annis denae contigit, ubi asperia rima hyeme in humili di sarvo conclavi tres homines cita morte oppressi fuerunt, quem inluetuin & rar o rem casum rerum physicarum penitus ignari omnibus viribus daemoni adscribendum esse contenderunt. Qua
de historia consuli potest nostrum judicium , item Responsium Facultatis Theologica, Iuridicae ct Medicae Lipa ensis.
Omnia & singula symptomata, quae ex sumo cat bonum ardentium immoderatius hausio contingunt, si iii abundeque planum ac testatum iaciunt, huic sumo,
praeter vim lustocat imam, omni sumo concentrato com
munem, messe narcota inserens sive stupefactivum magnae aditu itatis principium,
Seholion. Necat hic sumus, si valde suerit compressias & in unum collectus, duplici ex causa. ' Primo enim sblenne est, animalia ab omni sumo, etiam lignorum, accenso, item sulphuris, & qui ex sementatione musii vel cere-visiae sortiori prodit, sutacari: quia susceptus intra traciaeatri & vesiculas pulmonales vapor destituitur potentia illa elastica, qua aer vesiculas istas Sc vasa pulmonalia expandit, ut liberior sanguini pateat transtus.
Deinde hoc vapore repletus totus s ulmo, ob impcia trabilitatem Se resstentiam, dissiculter aeris etiam puri ris illapsum admittit. Porro cum vapor ille narcoticae Virtutis poris vasorum & membranarum per nares, fauces & pulmones mox altius sele insinuet, more aliorum narcoticorum statim elaterem Se sy stolen arteriarum, quae in meningibus sunt tenuissim ae,infringit & tandem penitus tollit, unde ob deficientem arteriolarum eapbtis systolen sanguis ibi stagnat Sc cong. ritur, unde so por, torpor, mentis alienatio Ec omnium lensuum I riv tio, animi quoque desectio non lecus ac a narcoticis
Quoniam vapor carbonum vel ab intenso frigore, vel in conclavi minus spatiose nimis coarctatur, non mirum est, tunc demum pernicialem, vel etiam lethalem noxam ab accensis carbonibus hominus experiri;
minus verossi in loco libero, patente dc liatiolo hic fumus conlinutur, per quem aer transit cic movetur, ni contingure., Scholion. Ex hoc jam apparet clarius, cur sub algidissima , quas anno 17 .dc l Ti s .incidit, hyeme complures duim di sunesti calus hinc inde, alias sere inauditi, acciderint. Possum enim vel decem mihi notas rvcvnsere ejusmodi histolias, illi per omnia suntles,cluae contigit Ienae.
Servati autem sunt plures oc ex moriis faucibus erupti. si quis statim auxilium rei terit, homines heiulmo