장음표시 사용
301쪽
ra=it. Nam ut ea summas in secunda valetudine sibi partes Vindicat, ita quoque in adversa plurimum momenti obtinet; sanat enim plenitudinem nimiam , obesos , pituitosos , vitiaque ex cruditate nata, quo melius inedia a veteribus inter ea auxiliorum genera recensetur, quae corpus nostrum tam sanum, quam a Prum Vacuant , siquidem, ut Galenus in Com m. Sect. II. aph. II. docet, nullo in ejus locum, quod fuit vacuatum, accedente alimento , fit, ut inedia vacuet.
Uomitio & alvi per insuia eluitio optima quoque sunt
adversus nimiam repletionem a cibis auxilia. Seholion. Niliit enim tam tempestive saburram in ventriculo contoniam & molestam ciborum copiam exonerat, quam vomitus, qui brevissima via statim , quod molestum est, expellit, unde mox incommoda dilparere incipiunt. Et orant liaec duo repletionis praesidia olim athletis Hamiliarillima, qui ut melius serrent tam copiosin.n alimentum, de novo ingerendo idonei ellent, de clysmatibus & vomitionibus tantum non quotidianis utebantur. Vomitum vero ciebant lenissimis, bibebant enim hyssispum contritum in aqua , cui aliquid aceti vel salis miscebant. Et veteres quoque Romani utebantur Vomitu laepius ex aqua tepida adjecto sale & melle, ante di post coenaim, & vomitandi conluetudine Imperatores Vitellius Ze Caligula luxuriae & comesIationibus frequentihus sumcicbant. viH.Sueton. in Viteli. Cap. XII. item in Nerone Cap. XX. ct Celsus Lib. I. III. in minit althletarum consuetudinis , qui quotidie ejicientes Vorandi iacultatem moliuntur. Ut vero ad vomendum faciliores essent veteres, samiliari in ulu habebant certa instrumenta, pennas nempe dc lora vomitoria, quae in- trudebant in ventriculum, digito quoque quam longissime in fauces iii ruso vomitum provocabant, qua de re latius egit O. Dr. Schuleius in eruditisim Disert. de aethletis veterum eorumque diaeta ct habitu I.6 i. 62.63. Idem laudatus Celsius alio loco, nempe L. I. c. s. Vomi- sum nimium repletis, & qui parum concoxerunt, ibadet& hanc adjicit rationem : sive plus est, quam quod concoqui possit, periclitari, ne corrumpatur, non oportet, sive jam eoruptum est, mhil commodius es, etiam id, qua via primum expellι potes, ejicere.
Denique ciborum nimia copia robustam naturam Γ Pius ad purgationem sollicitat. Seholion. Hinc Hippocrates Libr.de purgantibus cibis etiam adscribit vim purgantem, si supra modum edantur , & addit, quod hominus purgentur ab iis, velut a sinceris medicamentis, id est, purgantibus , verum minus &tardius, hinc concludit his verbis: clarum igitur est, quod de cibi medicamenta existant. Si vero natura noni ponte se a cruditatibus per secessiam liberet, tunc utique eam finiatilare clementiori laxante oportet. Cujus rei gratia pitulas aloephanginas Vel Avicennae, Cratonis
vel Becherianas commendamus; quarum tamen OPCr tio auspicatior semper erit, si ante earum usum acidum temperantia , quod alvum moventibus valde resistit , exhibeantur.
Vitia ex mala concoctione nata optime somnus &peripiratio liberior discutit. Seholion.' Sicuti somnus de quies praeter naturalem nervosarum partium agitationem, motum ec spasmum , qui periri-
rationi libem admodum adversus est, sedat ac sistit: ita etiam illas generis nervosi adflictiones, quae ex laceς sente & nimium distendente ventriculum cruditate proveniunt, componit,hinc iacta liberior perspiratione, quicquid adhuc residet vitii in partibus solidis, promte discutit. Praeclara igitur sunt & sapientiae plena illa sanitatis , quae nobis hanc in rem tradit Celsus Cap. IILor. I. praecepta e qui bene concoXit, mane tuto siurget, qui parum , quiestere debet, ct si mane siurgendi neces
tas fuerit, redormire. sui non concoxit, ex tolo eo
quiescere, ac neque labori se , neque exercitasioni, neque negotio credere. Ipsa quoque experientia, ceu optima rerum magistra, deprehendimus , Opportuno reddito somno per urinam & perspirationem , item per alvum melius & copiosius excretiones fieri, & totum corpus levius atque agilius inde reddi. Qua de causa etiam Ex meo quidem certe sagulari consilio omnia evacuaniatium genera , quo etiam pertinoni therme & aciditiae, cuiri multo utiliori fructu post sufficientem somnum& concoctionem factam usurpantur. Tum etiain inissus a herbarum ex aqua calida ad promovendam pem spirationem utilillime sumuntur , & srictiones ad di cutiendum in habitu corporis, qui in vitio est, humo. rem adhibentur.
Liberior perspiratio , quae aucto singia inis circulo fit, stomacho laborantibus bene succurrit bc ad concoctionem juvat. Seholion. Perspirationem egregie adjuvat corporis motus &exercitatio , unde Celsus Lib. IV. Cap. V. in omnibus stomachi vitiis hanc ipsam primo levem, cieinde m jorem, & maxime eam, quae superiores partCs moVeat,
laudat, idque adserit quoque Libr. I. Cap. VIII. his verbis : si quis sumacho laborat, legere clare debet, post
lectionem ambulare , tum pila vel armis aliove genere, quo superior pars movetur, exerceri. Spectat huc quoque sapiens dictuin spocratis , quod proponit Libri Epid. VI. Sect. IV. exercitatio sanitatis est vesci citra satietatem o non refugere laborem.
Neque tantum laboranti stomacho in concoctione juvanda evacuantibus, sed & roborantibus succurrere oportet, quo eo melius & digessio & expulsio inge-soru in fieri possit. Seholion Id consilium secuti quoque suerunt laudatissmi veteres , quare Celsus Libri L Cap. VIII. somacho laborantibus stadet, ut non aquam , sed vinum calidum jejuni bibant, item post cibum vinum frigidum, sed per siphonem. Idem quoque sentit Hipp. lib. de Afest.
I 2. cum ait : quicunque cibi aut Iliatum , aut aestim, aut morsum, aut repletionem, aut tormen faciunt , a salibus liberat vinum meracum instuper potatum; corpus enim a vino calefactum ρer calorem amovet ea, quae insuit a cibis 2 potibus er a sinuitibus. Et Celsi s Lib. IV.Cap. V. jejunis potionem ex absinthio , hyssopo & ruta commendat , & jubet uti cibis & potionibus calidis
primo aquae vel etiam vini austeri. Patet hinc esregius itomachum roborantium usus , quo in genere sunt salvolatile leosum Silvii, stomachale Michaelis, nostrum, item liquores balsamici ex oleis penetrantibus aethere s& suaveolentilius parati , qui balsama vitae audiunt, quae utique moderata re frequenti dos egregie discutiunt cruditates, concoctionum adjuvant & stomachivitiis silc nunt, inodo & sapiens & egrestium illud Celsii praeceptum, quod proponit Lor. IV. Cap. V. ol servetur , ce hoc cst: illud in omnibus stomachi vitiis pr. ccipiendum, ut quomodo P qm'iue Vor refecerit, eodem canus utatur , nam redit huic imbecillitas siua,nis istam defenditur bona valetudo, quibus reddita est. Tandem
302쪽
De alimentis intemperatis ingentique aCidorum no Xa . . ast
Tandem & illud adjiciendum putamus, motum in
aere sereno ac puro , qualis est ruralis , de animum ab omni cura dc lollicitudine vacuum mirifice Concoetio nem adjuvare de stomachi vitiis tollendis aptum esse.
De alimentis intemperatis ingentique acidorum
I. I. ALimenta, quae temperie gaudent, sicuti sanguinis
crasi ac naturae admodum convenientia atque amica sunt, & corpus nutriunt, & robur ac vires ipsi praestant ; ita eminenti facultate de sapore praedita, tum ad nutritionem, tum ad vires conservandas minus sunt idonea , ut potius morbis materiam de semitem praebeant. eainque destruit, crassores coagulat de subtiliores sulphureas ejus partes figit. Scholion. Neque hac in re destituti sumus Veterum consensu: Ipse Hippocrates Libr. de Vict. acutor. arida plus noceresceminis, quam viris, adfirmat, Se Libr.de affectionibus vim erodendi ipsis adlcribit: Celsus Lib. II. Cap. XVILI acetum infirmis nunquam dari debere praecipit, do Cap. XX. acida alimentis mali succi annumeraei.
Alimenta, quae acidos succos fovent, id habent incommodi , ut excretiones retardent, sanguinem dc lymphaticos humores inspissent, coagulent, viscera ad obstructiones de infarctus disponant, selennes sanguinis eκ- cretiones morentur, Zc hac ratiune ad ingenerandas longas de graves aegritudines magnam vim dc poten
Seholion. Seholion. , Hanc sententiam plenissime confirmat Hippocrates Libr. de veteri medicina f. 26. Verum robur ct aug- 'mentum per nihil aliud contingit, quam quod probe temperasum est alimentum , O quod nihil intemperatum OJorte habet f. 24. ct a. hos edos incommodos ese Se ingestos laedere, qui intemperati sunt aut nimis salsi, aci-ci p. aut amari aut dulces aut sortes, copiose exponit& dicit, eos humana natura potentiores cile, qui non
possint, quibus conferri potest Lib. de Natura I. 6.
Temperata alime ta corpus humanum conservam le , orant, quia vitales humores, temperie blanda gaui, calore de motu amissos retarciunt.
S holion. 5Mis temperatus admodum humor est, gelatino-l, omnis saporis expers , ex Variis elementis, oleosis, i de subtilioribus terreis commixtus, de cujus natu nixtione atque ingredientibus latius egimus in G-uo priori, qui philosophiam eorporis humani vivi ct sani:rtractat, CAP. s. Et cum temperata , ut carnes, lac, a , panis, ratione miΣtionis valde conveniunt cumine, quare non modo eum generant, sed de adiendum de robur corpori conciliandum prae aliis uin limi idonea.
omnia itaque intemperata esculenta de potulenta cre brius de copiose ingesta, quia non conVeniunt cum tem perata & blanda sanguinis mixtura, de laedunt corpus de sanitatem ossendunt.
Equidem non mea est sententia, ac si plane nullum intemperatum intus sumi debeat, cum videamus, Sc' dulcia de amara de salsa de spirituosa moderatiori usu an facile nocere, sed saepius medicinae loco esse ; sed il- tantum urgeo, quod haec ipsa copiosius ingesta n re, neque corpori alimoniam praebere possiat. Quare Hippocrates Libr. cit. non in totum damnat di-rsos cibos, si Probe inter se commixti de contempe I fuerint, sed saltim in suo genere sortissima, separ eque aliis contemperata, ut inter acida acidissi-
κ intemperatis nullum tam infestum humanae natu st , Variisque modis laedit, quam acidum copiosiusam, quia mixtioni sanguinis plane est adversum Frid. H manui Oper. Tom. I. Quum diligenti observatione Ze attenta ac crebra experientia teste liberior acidorum in cibo de potu usus nunquam sere non valde noxius de naturae humanae inimicillimus deprehenius sit, inde perducti eo sunt quidam superiori seculo medici, ut acidum omnium morborum causam adterere non dubitaverint, quam sententiam tamen peculiari tractatu ego adhuc iuvenis olim sat validis argumentis infirmare laboravi. Quamvis a tem non omnes morbos foveant atque ingenerent aci . da, ad plurimos tamen producendos utique conserunt.
Quae acidi sunt generis atque naturae, ea cumul lius assumta alvinam excretionem retardare , indubia docet experientia. Hinc reeie Hippocrates Lib. de distis acetum alvum potius sistere, quam movere pronum ciat. Seholion.
Neque difficulter hujus rei inveniri poterit ratio.Nam biliosi succi, qui satis largiter ex amplo hepatis vilce
re primum in vitellinum dulcendunt , detersiva sua al- lina lulphurea virtute acidos , e ventriculo egredie tes succos, non modo contemperant, sed de intestin rum tunicas ad propulsorium motum stimulant, idquocum omnibus amaris commune habent, quae excretiones alvinas egregie juvare solent. Iam vero nihil est , quod tam valide bilis alcatinam Sc abstersivam natu ram infringat, quam sorte acidum, adeo, ut mutua mi tione postea corrosivam subinde naturam induant, id quod aeruginosa bilis testatur. Deinde videmus indies, hypochon acos sic dicios , nec non melancholicos Mquartanarios non aliam ob causam, quam quod copi suin prima in regione semper foveant acidum, alvi es.se adstrictioris , quam abserbentia ic quae acidum tem perant , ut mannata dc sontes medicati, Carolinae thermae, quae alcatinum sal in sinu Qvent, longe felicius in iis expediunt, quam sertiora pharmaca , eo quod eorum vis purgativa volatilis salina serti acido plane ina Vertatur. Et quoniam in iis corporibus ordinario acidi succi biliosis praedominantur, hinc fit, ut eorum Excr menta , quorum color alias ex flavo brunus , qui tali debetur, pallida de albicantia appareant.
Acida supra modum comesta generationem seceschylos plane impediunt, ita ut nec sanguis bonus, neo nutritius succus laudabilis produci possit. Schollam Chylum emulsonem quasi naturalem esse, ex alimentorum Iosiadis, aqueis, gelatinosis, oleosis partibus Y a invicem
303쪽
nvice ii inter se exacte mixtis consectam, nemo negabit. Nihil vero in natura reperitur, quod hanc aquearitin cuin oleosis partibus mixtionem magis impediat de destruat, quam acidam, quod statim terreis de Ole ss sele adsociando coagulum ad iandum secedens efficit. Destructa itaque statim sub primo ortu lucci chylos , qui proxima materia de sanguinis de lymphae nutritiae est, natura ac crasi, non mirum est, propter abundantiam liaccorum primis in viis acidorum corpora Sc r hore & nutritione dubita defraudari. Canes Bononienses minimae staturae permanere serunt, si primis statim men-sbus modicum aceti ipsis datur. Atque eam ob causam etia fit, ut acetum polylarcia laborantibus commendetur. Notum ptieterea est illud memorabile exemplum apud Famianum Stradam Libr. VIII. de bello Belgico, ubi refert , quendam prassectum Regis Hispaniarum media aetate adeo increvisse , ut fascia e collo demissa sustinemrius ventur esset, quod ille incommodum minuere V lens, vino valedixit de aceto usus est, enecitque , ut ante mortem octoginta librarum pondere decreville compertum sit.
Nocciat quam maxime tam esculenta , 'quam potu lenta acida iis, qui ventriculum habent infirmum, in quo videlicet lucci facile coaceicunt, diutius retinentur, nec probe per alvum transeunt. Seholion. Horum in numero sunt insantes, senes, moerore animi aut morbo praecedente consecti, maxime omnium
vero hypochondriaci de hystericae sceminae, & quibus
caput insimum cst, vel spasmo laborat. His omnibus fructus horaei, qui multum acidi habcnt, ac sermentatione in succos acidos transeunt, vina acida de cerevisae triticeat , quae facile coacetcunt, insensissima sunt.
s. ' IX. Acida ingesta 8c diutius retenta ipsa mora pejora
sunt, de commixtione cum biliosis succis valde corro-sivam de virulentam naturam induunt, ita , ut nerveas ventriculi de intestinorum partes exquisiti ismae de tenerrimae tensationis, quae cum toto nervorum genere
contentiunt, arrodendo gravissima symptomata 1 vici
Scholiou. Haec veritas antiquissimis medicorum non ignota suit. 'Hippocrates Libr. ae Prista medicina I. 3 . in fine prodidit: quos acuta acrisque ae aeruginosa bilis ad uis, qualis mox rabies css morsius viscerum ac pectoris o desperatio' non fedatur autem hac, priusiquam eadem expurgetur 9 proster natur O aliis permisceatur. Nam atra bilis, quae atro carbone semper notara veteribus suit, non aliunde suam habet originem , quam a miscula sortis acidi cum succo bilioso , cujus color primum fit viridis, deinde niger, si diutius in corpore retineatur. Martia nus qui optime commentatus est in Hippocratem, pag. 38 a. noxam , quam acida in primis viis excitant, egregie describit, dum inquit: acidum in ventriculo existens vispores acres huc os illuc diffundit, quotidie obsimaturdum acetum nou est conveniens , quemadmodum etiam iuillis, in quorum ventricula cibi acestunt; nam communia ter talibus caput Alet propter cerebri membranas , quae ab acetos vapore punguntur, idque hujus humoris adeo proprium est, ut raro cuput Per consensium a ventriculo
dolere invenias, quin acriosa in eo confisant, o qui epi- Dptieis motibus Onι siubjecti, a Jmplomate corripiuntur,
cum acida in ventricula peccant, tu enim vomitiones si/bsecutae palam faciunt, s ego obsiemavi, quam 'lurimos ροισricos ab eadem causa doloribus tolli conssuevise li-h ratosque aut sal em mitigatos , ubi aceto a momuisent. Taceo mulieres variis uteri DNtomatibus confictatas, quae a vomitione acetosa e vestio Iιberabantur. O pr
fetio a copioso acido , ut patet in f vorsondriacis
moibus melancioliae nascitur, fom rus absurdis ac vanis imaginibus turbatur , animus continua tristitia atque meIu concutitur, cardiastia quoque , frequens vomi-tIO , ardor, foda , continuoe eructationes, animae δεν ictio, circa praecordia anxictas, alvi quoque crebrior dejectio
vel cholera etiam frequentis me inde suam trahunt oriaginem.
Illud quoque incommodi habent cruditates , quae in prima regione conssunt, acidae, ut lacticinia, dulcia dc pinguia corrum rendo, ea quest in Venenum convcm
Lac, si ventriculus est firmus & purus, optimum alias corpori praebet nutrimcntum, si vero infirmus ostde acidis succis consertus, hosite illi inducit coaguluis,
inde magnae molesiae, ut cardialgiae, anxietates, VEH-triculi inflationes, capitis dolores , flatulentiae intcssin ruin , alvi obstructiones oriuntur, atque ob eam catasam, hypochondriacis, senibus, quibus compresta alvus
est , nihil lacte potest esse infestius. Neque dulcia, nisi ingenti mole , firmis de qui laboribus dediti sunt, facile
nocent, sed alvum ascrtam mollemque servant. Si vemro acidum restagnat in ventriculo, vel cum acidis adsumuntur, Se paulo diutius intus retinentur, sermentatione tam corrosiva evadunt, ut cholera vel tunicarum
intestinatium corroso metuenda sit, de semper cum dolore de tenesmo de sine odore excrementa alvi pallida dejiciantur. Eodem modo pinguia de butyro frixa inventriculo acidum offendunt humorem , mutua taur- vcscentia de conflictu excitant ardentissimos flatus seu ructus , suinma cum molestia junctos , ut subinde tussis vel vomitio irritetur. Quin etiam optimo alias nutriem tes cibi, ut sunt ova sorbilia, carnes juniorum anima lium gelatinosiae, in tuis uro Se acidis succis referto VCn triculo inplurimum corrumpuntur, ut major laeso, quam
nutritio de robur inde expectanda lint. Ex quo jam libquidius apparet ratio, cur hypochondriaci, l. ystericae, sebricitantes , de qui cum alvo adlidicta statulent ijs &spalmis subinde exercentur, ad omnem sere cibum etiam
Nihil est, praeter frigidum excessivum , in rerum natura , quod tam prompte suxiles humores in spissat,
coagulat adeoque ad circuitum per minima vasa ineptos , oc a i flagitationem aptissimos reddit , quam aci-duin ; niles quoque est , quod teneriori nervosarui' partium texturae, tum ob consi irationem , tum ob arissionem, tam hostile sit, quam illud ipsum: unde non mirum est , affectus spasi nodicos Ec hypochondriacos , praethrtim concursantibus aliis causis, de ab hisce gen rari, de ab iisdem foveri.
Seholion. Ego hac in re experientiam ceu tessem provoco, eX ingenti hystericarum numero vix unam dari, quae non eκ acidorum dc fructuum horaeorum abusu sub paucol tu de vita sedentaria in inordinatum mensium fi xuin, Se malum inde subortu in hypochondriaco - hyl- 'tericum inciderit, quod moestitia diuturniori de perve sa in medendo tractatione ita lypius invalestit, ut nul- .la arte vinci possit: sunt Vero plures causae, cur sexui. seminino tam insensum sit acidum.
Quicunque evitare volunt graves de diutumas aegri- 'tudines, ii maxime sibi cavere debent ab acidis intemperantius adsumiis, eo quod haec ipsa motibus vitalibus progrestivis , secretoriis te excretoriis admodum sint adversa, humores coagulent, polypolas dc calculosas co cretiones inducant, vilceraque infarciant. , Scholion.
304쪽
De alimentis intemperatis ingentique acidorum noxa . a13
Sebollam Inter chronicos morbos malum pypochondriacum& scorbutus praecipuum locum tenent , & misere permultos annos homines excruciant, quia in visceribus radices agunt, si insarcta , obstructa vel nimium distenta, aut indurata & sciretiosa, pra sertim hepar , pancreaS , lien, renes fuerint, vel si polypi in vasis majoribus su sstentes liberum & promtum sanguinis circuitum impediant. Haec omnia promte sunt, si gelatinosa sanguinis pars ab acido coagulatur ejusque sulphurea, quae caloris genitrix est, figitur. Rectissime enim statuit Helmontius, acidum venis admodum esse hostile, de morbos chronicos gignere , quia bilis generationem impedit. Nam acidum sanguinem recenter e vena emissum promtu coagulat, & liquor acidus , sphone in venas anima tis vivi injectus, brevi illud enecat.
Acida copiosius sumta , dum migrant in sanguinem, non modo ipsi fluxilitatem demunt, sed & congrediendo cum particulis terreis & salinis copiosum tartareum sal in humoribus producunt, a quo intra corpus retento, nec per renates tubulos eVecto, varia calculorum genera in renibus, vesica, ductibus biliosis & variae arthrutidis species oriuntur. Seholion. Ego multoties observavi, ab immoderata Vinorum, quae multum acidi continent, potione & arthritidem &rensem calculum, praesertim accedente quadam haereditaria dispositione, diu adflixisse. Helvetos & Batavos vesicali calculo maxime esse obnoxios, notissimum est; cujus caula dubio procul in crebrum lasticiniorum acacidorum usum rejicienda venit. Cyprianus , celei herrimus ille Angliae lithotomus , reserente D. Allen in J Vsi universae medicinae, inter FCC. in quibus ex- metionem calculi vesicae tentavit, oenopotas quamplurimos, sed ne unum quidem Zythopotam calculosum invenit, unde cerevisam blandam & mitem magis , quam vetustam, ad potum ordinarium commendat.
I. XIV. Acida sceminis gravidis de laetantibus & puerperis,M quibus ob aetatem mentes deficiunt, valde perniciO-ia esse, experientia edocemur. Soholion. Horum ratio ex modo dictis iacile elici potest; nam nutritius succus, qui insantem in utero dc extra eum at re debet,misceta acidorum deliruitur atque intemperatus fit. Insantes, qui mammas sugunt, si nutrices acida sumserint, inde ardorem &.tormina percipiunt, & gravidae,s fruetibus horaeis abutuntur, infantes vel debiles guynunt , vel in puerperio graves poenas luunt. Ubi mei
sium plenarius est ob aetatem desectus, facilis est disipositio ad chronicas & spasmodicas passiones , quam
Ciam acida augeant, omni cura ea evitare oportet. Pue
Peris Vero nocent, quia lochialem impuri languinis flu-Xum cohibentis. XU.
Ulut acida intempestivo & immoderato usu admodum noceant, moderate tamen adsumpta, ubi corpus nimium aestuat & celerius sanguis movetur, sique aestas est serventissima & corpus juvenile motu exercetur, tantum abest, ut valetudinem offendant, ut potius conierant , atque appetitum & digestionem excitent.
Seholion. Ita Certe est, ut, quae nocere vehementer possunt abusu , Prudenter usurpata prosint plurimum. Medicina itaque potius, quam alimenti vicem praebeant dulinodi cessi vis sacultatibus donata, quortum etiam VI
Did. Hostmanni operi Tom. I. acidiuscula & spirituosa reserimus. Et pro isto alimenta illa validiora, quae potius ut medicamenta coms deranda sunt, ingentia illa in differenti corporum nytura discrimina satis abundeque docent, quae obser vatio utique in medicina tam dimetica , quam ther peutica lummu necessaria est , multumque momenti habet. Perpetuum enim id essu debet, ab uno homine , qui hoc vel illud sine laesione surre possit, non judicandum esse ad alterum. Noli mihi sunt medici, quibus obtemperaturam cholcricam acida nihil secerunt incommodi , & ob id perducti sunt, ut insons sere acidum , nec inorbosuin , neque in hypochondriacis etiam accusandum esse contenderint. 'Iam corrupta lispius est argumentandi ratio,cui quotidiana experientia contradicit.
Quam perniciosus acidus vitae & sanitati est humor,& uκ omnibus intemperatis, qui adsumuntur, pessimus, tam promtum ac facile est , si in prima resione consi C. tit,eum temperare,corrigere & plane innoxium reddere. Scholion. Id praestant emcaciis me omnia terrea , alcatina, ut conchylia, ovorum testae, cancrorum lapides , item salia fiκa alcatina de hujusmodi alia quamplurima, quae absorbendo, invertendo omnem statim noxam adimunt. Sunt haec simplicissum, domestica & parabiliora medicamenta , sed probatae virtutis & praulantioris usus, quam ulla alia pretiosa, summa arte conquisita, vel chyinico igne consecta. Et certe hoc nomine 'Tachenius de Sylviiιs , qui horum usum summe proficuum in arteiri
nostram introduxerunt , eximiam laudum merentur.
Optandum certe foret, ut & alii intemperati , & qui in vitio sunt, humores , quales sunt nimis acres, salsi, biliosi, vilcidi, tam cito Si tam valide aptis remediis Mspecificis alterantibus corrigi & inverti possent. Certo absorbentia, si quis iis recte uti potest, subjunctis nem- pel clementioribus laxantibus & temperatis balsamicis
ac roborantibus , tanta pollent, tum in aVertendis, tum
in mitigandis chronicis & gravissimis, quae somenta sua primis in viis habent, palsonibus efficacia, ut lon- .gilsine aliorum medicamentorum vires post se relin
Inter cibos intemperatos & insalubres reserendi etiam sunt nimium late conditi Se immoderatius usurpati. Seholion. Est quidem sal commune non alimentum , sed potius ejus condimentum praecipuum & utilissimum, quia cuborum distatutioncin non modo adjuvat, sed & saluberrimas excretiones maxime per alvum de urinam promovet. Recti stime enim Hippocrates Libr. de assectionibus de salsis pronuntiat,quod alvum & urinam cieant. Aquas salsas purgationis causa 8c foenum Graecum salia sum , ut refert Celsus Libr. III. Cap. XXVII. Asclepia des praescripsit: atque etiam acidularum & thermarum operatio purgativa & diuretica salinis ingredientibus praecipue adscribenda est. Aqua salsia alvo infusa plus eam stimulat, ac sorte purgans. Deinceps & sal commune & omnis generis salia non modo alvum promo Vent , sed & urinam provocant, urinosos renum tubulos apertos servando & stimulando , quo magis palam fitialium usus ad sanitatem proficuus.
Salia cum cibis sumta non remanere diutius in cor pore , sed rursus mox tam per alVum, quam per urinam eκcerni debent, alias dulces de roscidas sanguinis ac lymphae partes vitiant, & morbis, quorum origo a tale est, causam ac somitem suppeditant.
305쪽
Seholiou. Salia sibi relicta minime corporis animantis principia constitutiva ingrediuntur , sed praestito usu vel per
urinosum renum cribrum, vel per alVum rursus evehuntur. Illud enim sal, quod in urina continetur , maxima ex parte sali communi, quod etiam arte olici potest, debetur. Nam omnium salium promptissimum est iter per renes , qui primum aqueos & tenues in sanguine humores evehunt, unde urinae sunt aquosae& pallidae, postea vero crassiora & sale turgida liquida admittunt, unde urinae fiunt coloratiores. Quo plus itaque salis , sive inter cibum, sive inter medicamenta, sive cum aquis medicatis & thermalibus, adsumtum suerit, eo largiorem salium copiam urinae continent, quod vel ex earum per instrunientum staticum instituto examine , vel leniori evaporatione constat. Si itaque lalia in corpore accumulata per congruum eorum emunctorium, quod renes constituunt, si vitio laborant , vel spasmo constricti sunt, non probe separantur, sed remanent: tunc multi ex late vitiose prodeunt morbi, cujus generis sunt varia pustularum, vescularum de exulcerationum genera, artuum dolores , rheumatismi, catarrhi, fluxiones falsae & acres, diarrhoeae, tomnina, cutis erosones & varia calculorum genera, in quibus omnibus medicamenta salina, sive v latilia sive fixiora , tantum abest , ut prosint, ut potius
praesentaneam noxam inserant atque symptomata exal- perent.
Non praesentior medicina advorsus morbosa salia &ab iis nascentes morbos ipsa communi aqua frigide vel calide largius hausta datur, utpote quae commode omnis generis salia diluit atque imbibit. Praeterea viscidos humores dissolvit, obstrueta vata aperit, & por urinam aeque ac per sudorem eXcrementitia salia evellit. Seholion. Quare non possum non laudare consuetudinem, qua nostris temporibus invaluit, aquam domestica quadam herba alteratam copiosissime & calidis lime hauriendi, quae mane & peracta digestione egregie pro Valetudine est. Et haec quoque mihi videtur ratio, quare scor- huius , qui olim hisce quoque regionibus communissimus suit, in eminentiori gradu rarius conlpiciatur. Sed uti in omnibus , ita & hic moderatione ac prudentia opus est, qua de re satis egimus in Dissert. de Aqua Medicina Universati. At ego quidem non possum non hoc loco solennem , sed detestabilem consuetudinem improbare, qua foeminae praesertim, quae debile genus nervosum obtinent, insulum fabarum Cassis non semel, sed bis vel aliquoties de die hauriunt. Hac enim ratione eniciunt, ut, cum insusium illud ad acidum primarum Viarum domandum alias non sit inutile, nervoso tamen generi inimicum immoderatiori usu toti corpori & maxime nervis inducat imbecillitatem , unde , si in morbum quendam acutum incidunt, rarius, quod
I. XX. Intemperatis quoque ες insalubribus cibis jure nimium dulcia , mellita . laccharata, fructus dulces &multa annumeranda sunt, cum modo sermentatione acescant, modo valde tenaces deglutinosos humores reddendo viscera in sarciant, obstruant de ad generationem morborum chronicorum multum contribuant. Seholion.
Uti quidem sanis & robustis omnia sunt sana , nec facile laedunt, ita etiam dulcia, si non diutius primis viis
inhaerent, sed alvo mox expelluntur , non adeo nociva sunt. Aliter vero res habet in infirmis, & ubi ventriculus laborat, tunc enim facile coacescunt. Et hanc
ob causam Celsus Lib. I. Ca . V. par et s. de hisco
hanc profert sentcntiam : conuitia cmnia duobus de caiι-H inutilia sunt, quoniam O plus propter dulcedinem adsumitur , oe quod modo par es, tamen aegrius concoquitur ; secunda mensa bono somaclo nihil nocet, in imbecillo coacescit, omniaque pradulcias omacho aliena idem Auctor Cap. XXV. judicat.
Experientia clarum est, dulcia jejuno sumta ventri-c lo appetitum destruere & vim digessionis instingere, manifesto documento , succurn illum sermentativum Sc menstrualem, qui alimentis optime solvendis servit, horum copia multum debilitari.
Eadem dulcia, quia glutinosos & viscidos humores reddunt, morbos, qui ab assiuentia & decubitu pituitae fiunt, exasperant; praeter haec & atoniam pulmoniabus inserunt, eorumque fibras nerveas Sc inumbranaceas solvendo decubitum viscidae pituitae ibi causantur. bimili ratione tunicarum ventriculi & intes inalium robur & tonum laxando digestioni minus patrocinarifur Soholion. Quod vel ex eo cognoscitur, quia non tantum a numio eclegmatum, pectoralium & dulcium usu gravLtas in ventriculo fit, sed & alvus nimis relaxatur : levidemus , ut Crato animadvertit Lor. V. Consi. Med. VII. a nimis frequenti usu eclegmatum eos , qui pectoralibus morbis laborant, ut tussi humida & aesthmate diuturno , interdum in hydropem de tumores pedum oedematosos incidere. .
Eadem alimenta propter glutinosos, quos ingenerant, succos nimis corpus replent, & visceribus vascuIosis ut sunt hepar, lien, pulmo , admodum inimica sunt. Seholion.
Dulcia replere jamdudum notavit Hippoerates Libr. H. de diaeta s. 33. O Celsus Libr. IV. Cap. 9. omnia dulcia lienosis inimica pronuntiat. Oribasius Libr. IV.Cap. 2 3. audior est , omnia dulcia lienem & jecur o fruere & scirrhum producere. Quod vero dulcia multum nutriant & Venas repleant sanguine & succis malis, Nonnius de re cibaria Lib. I. Cap. qI . p. I 29. claro hoc experimento comprobat: uva, scribit, non mediocre praebent alimentum quod in vinearum custodibus observare licet,qui dum duos prope menses solis fici bits ct uvis vescuntur, cor oris molem egregie augmi, sied cum defi runt eas comeὰere , celeriter iterum concidit O dolumes eis, quia earnem non solidam, sed fluxam generant, minus tamen, quam ficus nutriunt. Quo etiam pertinet illud , quod Antonius Musa Bras olus refert Commenti in Hippocrat. devictu acutor. Ferrariae suo tempore suis se anseres susiles, quorum hepar duas saepe libras pendebat. Ut autem illud in molem excresceret, ficubus
illos alebant. Spectat huc Horatii Flacci illud : pinguibus O feis pastam jecur anseris albi.
Igitur abstineant a praedulcibus omnes plethorici , phlegmatici, imbecilles, senes, pueri, mulieres , in ca-choxiam vel alios morbos longos proclives, qui spongi si habitus sunt, qui exercitationibus minus sunt dediti, multo magis Vero hypochondriaci. Seholio Insantes, qui dulcibus delectantur , iacile laborant lumbricis, qui optime inde ει generantur & nutriuntur. Praeterea dulcium usum intemperantiorem lympham corrumpere , Vel illud argumento esse poterit, quod dentes ab eo facile nigredinem & cariem contrahant, atque in senibus, item hypochondriacis cruditates aci
306쪽
De noxa potus spirituosi vel nimis pauci. as s
tas augeant. Si quis vero dulcia velit adsumere , is ex consilio Celsi melius fructus dulces primo cibo comedat Lib. I. pag. Idem suadet Nonnius Libr. cit. pae. TI. quod nempe , si quis velit vesci melonibus de aliis dulcibus fructibus , cos primum stimere & deinde
probos cibos comedere debeat, ut adventu melioris escae illorum malitia obtundatur. Cuspirianus in vita Frid rici auctor est, ab esu melonum quatuor Caelares periisse. I. XXV.
rus, phthisis, ano xia, universi corporis languor, hec tica febris. Nonnulli in seralis capitis morbos, ut apo l lexiam, paralysin, assectus s oporolos , vel capitis do ores , incidunt. Soholion. Experientiam hac de re satis evidentem auctoritati bus etiam quibusdam praefantis sinorum medicoruπissabilire nobis visum est. Et hos inter eminet Casip. Hostf- maniuu,qui in Praefat.de mei camentis officinalibus aqua- Ad milius salubres cibos reserendos quoque eos duco, qui pillorii operis sunt, de placentarum nomine Veniunt , ex butyro, ovis & saccharo consecta, vel in igne frixa , praetcrtim , si non satis spongiosam de teneram, sed lentam & glutinosam habeant lubstantiam. Seholon. Dici vix potest, quam nociva sint illa edulia, quibus maxime insantes, pueri, sceminae & plerumque imbecilli , qui motus corporis non exercent, sed vitae citi is indulgent, delectantur. Nam rarius haec recte in ventriculo subiguntur ac resolvuntur , sed in tenacem &acidam manam degenerant, quae modo tunicam interualem villosam, qua chylus filiratur, obstruit, glandula' tae gastricas & intestinates muco obducit, modo ad sanguiciem delata lentam & vappidam lympham reddit, & glandularum obstructiones causatur, unde impurae lymphae morbi oriuntur, quo in num ro maxime est purpura , tam chronica , quam quae acutis pallionibus se adlociat, qui dissicilem sanationem recipiunt. Neque ego aliam rationem conjicere possum, cur in
iis locis , ubi haec alimentorum genera quotidiani sere usus sani, de albus fluor & purpura familiarissime in foeminas incidant, & illis etiam locis jam regnare coeperint, quae ante aliquot lustra plane ab hisce affecti nibus fuere immunia, idque Dequenti sacchari usui in potu Cossee, Thee adscribendum esse puto, praesertim , si simul utantur cerevisiis triticeis.
Neque adversus vitia, quae ex intemperatis, dulcibus&viscidis alimentis prodeunt, emcacius novi praesidium, quam ut iis omnibus abstineant, corpus probe eXerceant, de aquas puras & simplices, balsamica herba temperatas calidissime bibant, & cerevisias praestantissimo lupulo Bohemico bene coctas hauriant, quod consilium idi saepe salutare.
rum ardentium abusum admodum increpat, cum ait: jam etiam ct mulieribus innotuit. aquas stillatis ias propter empyreuma, quod plerumque omnes habent, ventriculis
quibusdam seu libitibus adeo esse adversas , ut per usum
earum manifestam pereeperint usionem ves ventriculi J-lius o appensiorum inusinorum , vel hepatis , lienis, renum: olea illatitia, que fere essentias vocant. tam aperte inimio siunt ventriculo quiarm membranaceo, absumendo humidum illius radicatrihepati autem aliisque usceribus sanguineis inflammando, aut, ut distinctius loquar , phlog si excitando , ut quidam sitim perpetuam sibi accers-verint, quidam caehexiam biliosam , quidam hydropera calidum. Ne longe abeamspis itus vini no as seu ex fee bussa lus eu ex baccis juniperi,iam es in festus hepati, ut duorum triumve mensum spatio colliquatione introducta dropem fecerit,qui omnibus funestus juit. Elasdein qu que sententiae est Θωius, qui Libr. I. Prax. Cap. X. ab abusu spiritus vini frequentilliine morbum regium Mhydropem ascitem obiervavit; de Cap. VII. O. plenariam appetitus pros rationem & abolitam ciborum digestionena a spiritus vini crebriori usu oriri adierit. Lγ- serus in Mercitat. de Ddrope cum Londino popularem
abusui spiritus vini & certivisae adscribit: fine fundi, inquit, nostri calamitas, hine illae lachi Imae. IVMelius iurithologia ab eodem ij iritu largius hausto saepius phthisin & frequentillime hydropem oriri observavit. Vidimus , pergit, talia frequentissime, adeo ut si offeratur
aeger alias orthostadios, qui citra aliam aliquam causam manifestam conquestatur de inappetentia ciborum ct talia rudine membrorum , solenne fit nobis quaerere, anspiritu vini utatur , an funio tabaci.
De noxa potus spiritu si vel nimis pauci.
I. I. EX potulentis valetudini insensissimis & naturae humanae plane incongruis maxime eminent spirituo1a, quae largiori de continuato usu de solidis de fluidis coriaporis humani partibus gravem noxam inserunt. Seholion.
Per potum spirituosum praecipue intelligimus spiritus inflammabiles , ex sermentatione paratos, aquas sic dictas ardentes de vina valde potentia, omnes liquores ac cercvisas, quae facile inebriant. Quorum noxa eo gravior, quo ulus est liberalior de stequentior. f. . II. Observatione frequenti & certa comperimus, eos νqui paulo liberalius aquarum ardentium potationi indulgent, morbis maxime chronicis, quae sunt sanationis
dissicilioris, implicari, ut sunt hydrops, atrophia, icte- Omnis generis liquida spirituosa copiosus sumta
pari ibus sulphureis inflammabilibus non modo intestinam calidam Sc expansivam in sanguine commotionemem ciunt , sed de systolen cordis & omnium impellentium vaseruin augendo fluidorum progressum per uni versutri corpus accelerant, unde pulsus sortior, celerior, de sitis horum ulum ordinario sequi solet.
Auctiori sic facto sanguinis circulo de increscente aestu humida de subtilior languinis portio , quae secundum naturam triplo major, quam solidi esse debet, plus justo consuinitur, nutritio hinc perditur, partes elangueo cunt, dc sanguis intemperatus, imo ad coagulum valde
I. U. Spiritus vini, phlegmate suo privatus , mixtioni Mconsistentiae sanguinis , lactis , chyli de succi gelatinosi plane adversus est, quia hisce rebus adfusus unionem& vinculum illud partium fluidarum de solidarum, in quo earum genuina crasis consistit, plane deliruit, pamtes solidas a fluidis separando. Et quia rectificatissimus spiritus, sanguini humano infusus , illi sorte de stabilo coagulum infert, non datur eo praesentius ad sanguinis fluxum cohibendum auxilii genus. s. VI.
Propter vim, quam lpirituola obtinent animantium succos coagulandi, ad morbos, qui ex valorum obstructionibus , viscerum indurationibus, polyposis concretio nibus, icirrheIcentiis nasci solent, valde dilponunt.
307쪽
Seholion. Et hujus generis morbi utique sunt hydrops, cache-Nia , contumax febris, phthisis , atrophia : nam hi ipsi morbi, testante lectione corporum iis mortuorum , in hepatis indurationibus , pulmonum tuberculiS , pan- creatis & glandularum meseraicarum scirrheicentia , Iienis insuetu & corruptione sedem suam & radicem fixam habent. Ritalinus in Lin. Meae reseri, quendam continuo vini spiritus usu, neglectis carnibus alii l-quc eduliis, mortuum, & dissecto corpore ventriculum, intestina omnia rugosa & contracti, hepatis tubulos
Concretos , bilem in totum corpus succedentem, pan- creas aridissiimum, membranam aliquam corrugatam &
Concretam reserens, totum Vero corpus exuccum re
pertum fuisse. Nota mihi aliquot sunt exempla hominum immoderatius spiritum vini & cerevisiam bibentium , qui ex hydrope, phthisi , haemoptysi mortui
fuerunt, ubi in apertione corporum non modo hepatis& pulmonis indurationes & exulcerationes, sed &p Iypolae concretiones in vasis repertae suerun'.
Liberaliores aquarum ardentium & aliorum spiritu sorum potatores tandem penitus ciborum appetentiam amittere de anorexi a laborare , indubitatae experientiae fide constat, de hinc tabe & viribus consumti tandem
Seholion. mines attonitos observavit & supidos, ac si optum bibissent. Et pucr apud V epferum in Tract. de elauta aquatiea profundo lomno obrutus, semimortuus cum extremorum frigore redditus est. Meretur quoque huc elegans locus adduci ex Hollerio in Comment. Se i. Hapl. s. saepe accidit uoseris , ut per ebrietatem fant phr neticis similes ter delirent. At si obmutesicam, satim 'moriuntur perinde ac apoplectici, ct hoc fit ratione vianorum vinosiorum, crassorum , qualia sunt Cretica. Quot vero capiti tam insenta sint spirituosa inebriativa , ejus
rei ratio non una videtur. Primo enim sulphure admodum volatili , vaporoso, cerebri & nervorum maeandros replent, unde non aliter ac narcotica purissimam
nervorum lympham inquinando stuporem, torporem , somnolentiam , imo brevem insaniam , sensuumque ac motus impotentiam inserunt, quae symptomata tamdiu durant, dum sulphur illud volatile exhalavcrit; nam ob vim narcoticam spiritus venenum est solibus , cum cochleare ori immissum eas brevi convulsionibus na-cet , sicuti omnia narcotica & ob id etiam Duces vomicae id efficiunt. Deinde a spirituosis motu intestino sanguis valde rarefit & cκpanditur, unde arteriae car tides & vasa plexus choroidei tenuissima hinc nimium dilatata in systole Se contractione impediuntur, & sanguinis transitus per caput tardior fit, unde Venae ab eo insarciuntur, serum secedit & sic graves capitis morbi
Spirituosi liquores ventriculo & annexis intestinis eorumque sanctionibus valde inimici sunt, & quidem
plurimis ex causis. Primo enim minimas illas in tunicis insidentes glandulas, ex quibus serinentalis & solvens liquor stillat, quae innumerae sunt, spirituosa rigiadas efficiunt atque indurant, ut lympham illam stomachicam , ad appetentiam & digestionem ciborum valde utilem, amplius plorare nequeant. Deinde appetitus Se ciborum digessio secundum naturam quae aliquamine illo acidulo sermentativo , a coctione in plicis ventriculi relicto fit, plane destruitur , quoniam spirituosa vim lymphae gasivae valde enervant. Notum enim est, summe corrosi vos liquores, adlociatione Valde rectificati spiritus , penitus edulcorari polle, & omni sermentationi spirituosa admodum resistere. Tum etiam totum digestionis in primis viis negotium maxime a temperato calore satiguinis aeque ac a temperata sucincorum lymphaticorum salivalium & solventium natura& cras fovetur, utriusque vero temperiem spirituosa Plane destruere, apud omnes in consesso est.
Spirituos potus laedunt maxime omnium caput, unde in capitis & nervorum morbis nocentissimi sunt, quippe quos etiam vel Excitant vel exasperant. Seholion.
Id quoque intelligendum est de vino sortiori & potente , nam spiritus Vini veteribus erat incognitus. De Vino vero Galenus Libr. III. de temperamentis ct Libr. II. de Omptomatum causis haec prodidit: tremore corripiuntur , qui se vino meraeo amplius impleverunt, Ovinum immodice haustum morbum attonitum, Filapsiam, Iasones motus siensusque facit. Rollinctius orae ct method. medenae Comment. Seci. III. Cap. 89. mentionem facit quartanarii cujusdam , qui pro recuperanda sanitate spiritum vini ad ebrietatem usque ingurgitavit brevi ii sequente convulsione & insperata morte. Horobsi dierusaee. X. CV. VI. scribit . quidam de aqua vitae Matthioli copiosius bibis ct is parablicus factus est; altaersimili viario laboraus, apoplesticus; tertius, qui cacoe micus fuitiac Podagricus , totius eo oris pruritum sientiebat ac D rudinem , cui icterus , Aspnoea ac tandem mors sive penit. Platerus a spiritu vini immoderate sumto ii
Talneis vinum longe temperatius sit spiritu vini ,
tamen ex ejus immoderato ulu plurimae etiam noxae in corpus humanum redundant. Scholion.
Quamvis praecipua vinorum potentia & virtus in ejus spiritu resideat, tamen , quia it Ie admixtione Partium aquearum & acidulo tartarearurn temperatus est . quae quasi freno cjus subtilitatem coercent, ne nimis praeceps sit in commovendo , hinc vinum innocentius . est ejus spiritu , qui totum corpus penetrat, inque mem branas ventriculi maκime & cerebri magna potentia grastatur. Et in eo quoque consentientem habemus
Iuchlinum , qui Libr. III. OU. 38. ita judicat qui vino
se quotidie ingurgitant, non adeo periclitantur, quam qui spiritu ejus, o in hisce pauci sieram atatem attingunt. A viui qui lem cousiuetudine , si eo natura contendat, a qthritidis periculum, sed a vini spiritu tabes , hydrops atque i Ierus membrorumque omnium ac sensuum PAEL
Vina ex acido tartareo de spiritu temperata, ut sunt Germanica, praesertim Rhenana , quotidie immoder lius hausta,& jejuno imprimis stomacho de ante Cibum assumta , ad calculum, ad arthritidem , ad podagram , ad catarrhos , ad plithisin etiam disponunt, Mnocent quoque iis, qui capite & ventriculo infirmo, ubi
cibi facile coacescunt, laborant. Schohon. Vinum purum, antiquum, Rhenanum convenienti lusu summa est medicina stomachum consortans de omnes vires reficiens , quod mentem exhilarat , quod ci
culationem sanguinis promovet & digestionem quoque juvat; nihilo minus immoderatiori ulu corpora disponit ad morbos jam dictos: de quidem propter spirituosum
clementum sanguinem nimis exsiandit, capiti nocet, Mpropter acidum, quod fovet, abundantissimum non m do ad morbos tartareos disponit , sed & cos praesentes exacerbat. Ualde vero insensa haec vina sunt hypochom driacis , quia augent acidum dc dissit ilius per alvum de alia excretoria secedunt. Novi plurimos hisce morbis obnoxios, post multa stus ra tentata, sola abstinentia vini, ad sanitatem perductos suuIu. At Vero major Est
308쪽
De noxa potus spirituosi vel nimis pauci.
noxa a Vinis metuenda, si vaporosa spirituosa substantia imbuta sunt, si vilioris conditionis , li diu in sanguine
morantiar, nec bene transeunt excretoria. Ea enim est salubrium de meliorum vinorum nota , si urinam cient, alvum movent Sc bene transpirant, ut nullum torpo-tem , sed potius alacritatem de levitatem quandam in capite rclinquant.
Nocet vero quam maxime vinum ante cibum copiosius sumtum, s caput infirmum est, si dolet ; nocet quoque infantibus de lenibus in majori copia datum. Seholion. Recte Hippocrates de veteri medicina : vinum merum Potum hominem quadam imbecillitate ascii : OLibr. de flatibus : aucto derepente sanguine per ebrietarem animi functiones ejusque intellectus concidunt. Et Libri de diaeta in acutis s. 3o. in ejusmodi morbis, ubi
veheme=uem capitis gravitatem aut mentis iamnem metueris , vino omnino ab Aendum O tum aqua utendum
est. Catius Aurelianus nunquam vinum concedit in morbis capitis, in doloribus , vel acutis passionibus , iusi morbo declinante vel finito. Ita etiam Celsus Lib. IV. Caph. II. in dolore capitis vinum rejicit ic aquam bibendam suadet. Si vero Lxcus is ex toto dolor est , etiam aes vinum reverti polle fcribit. Idem auctor in dentium dolore vinum ex toto circumcidendum esse suadet, Lib. VI. Cap. IX. pag. εω. Pueris vero Plato inferunt de Legibus praxcpit, ne usque ad duod vigesimiam annum vinum gustarent, quia nutritionum impedit propter nimium calorem , de aliam adhuc adjicit rationem Galenus Libr. I. de tuenda fauitate , quia eos ad iram de libidinem praecipites facit, de partem:hmalem hebetem uoidamque reddit. Prae-Eobantis cecinit : odici sensu perturbat copia Bacchi, quis enumeret, quot mala proveniant pexhaurit succos , animique vigorem rimit, ingenium frangulat atque necat.
tque de vinis crassioribus & vaporosis dicta Scholion. Nam sanguis bonus 3c sanitati commodus minimum tres partes liquidi aquei, de unam solidi continere debet , quo satis fluxilis minimos tubulos libere de sine impedimento permeare dc excrementitias salino - visciadas s ordes per emunctoria evehere possit. Si itanue ex desectu liquidi humores nimia 1pissitudine de crastitie laborant, quid aliud contingere potest , quam ut hinc inde in minimis vasis restagnent, de viscera ad Obstrinctiones atque indurationes disponant, de relictis excrementitiis partibus impuri lucci reddantur , praesertim si
corpora motu de exercitatione careant, atque intemperatis, acidis de Viicidis utantur. Videmus itaque, praeter experientiam , etiam ipsam rationem pro valetudine integra servanda non modo motum , sed de potum liberaliorem , modo is sit congruus, suadere. Videmus etiam eos , qui nimium potu se ingurgitant, non tam frequentibus morbis esse obnoxios , quam qui nimium voracitati dediti sunt de gulae indulgent.
De eacretionum defectu, praecipuo morborum fundam nis.
A D firmam valetudinem de corpus sanum servandum non tantum ingesta, sed maxime omnium etiam excreta spectari debent. Siquidem de nimia limgestorum copia de mala eorum materia non facile offendit corpus , si modo bene per excretoria tranteat dCforas ejiciatur. Nam illud saltim , quod in vitio est, si in corpore retinetur, si motus expers est , si 1 ubsistit, dc partes exquisitioris lentus de motus lacessit, mor-hum parere dc motuum oeconomiam salutarem pervertere solet.
Ingens cst copia, quae homo adultus , laboribus Se,yea etiam intelligenda sunt de cerevistis valde ine- eXercitJtioni deditus, quotidie adsumere debet, sed ejus
iativis, quae plus certe nocent lanitati, quam Vinai Seholion. .
γici viκ potest, quantum sanitatis detrimentum patur ii homines , qui pro ordinario potu cerevistis sis inebriativis utuntur; multo vero magis pericli- , si immoderatius eas adsumant, utpote quae lon- iutius manent in sanguine, nec tam facile eκcreta subeunt. Nec vero tantum cerebro de nervis, sed visceribus vim inserunt, dum illa obstruendo moria dantechronicos incurabiles. Non possum autem pessimum illum medentium quorundaln morem: loco reprehendere, qui morbis tam chronicis, quam acutis laborantibus ejusinodi crassas cerevisias concedunt , quas vix sani homines, multo minus aegroti,ferre possunt. Ego omnibus aegrotantibus suadeo , ut deco- corporis tamen pondus lilb ludio calculo non increscit ;ergo sequitur, ut de ingestorum de egestoruin eademelle debeat mentura.
Non modo optimo rerum magistro, ulla atque eκ- perientia docemur, sed de praestanti minae illae a Gi florio propositae dia teticae cκ flaticis leges confirmant, hominum de bene valere de ad omnes aetiones tum animi , tum corporis obeundas esse promtissimum , si corpus, ab luta digestione non ponderosius fiat, de exiscreta ingestis per omne tempus bene respondeant. Seholion.
Si ullus ex veteribus medicis scriptor, qui utilia propolin , laudem meretur, certe est Sanctorius, qui elegantissimum illum de medicina statica maximi usus lictum hordei, vel chinae de scorgonerar cum passulis, bellum composuit, in quo docet, si corpus ponderosius quantiam velint, bibant, Ianis autem de valentibus vi- obiexcretiones , praesertim transpirationem , imminutas num aqua pura de levi dilutum, quotidie bibendum evadat, paratissimam esta ad morbos viam, qui etiam, commendo , ubi pro ratione temperamentorum plus vel minus aquae addendum est; nam vina certe lymphata omnibus cere visi is de potibus praestant.
Quam nocivi vero sunt potus intemperati vel nimis copiose hausti, latii perniciale etiam est , quae consuetudo maκime loeminarum est , nimis parum liquidi assumere, siquidem hoc ipso passionum chronicarum sundamenta tapillime sternuntur. nisi evacuationes restituantur, certissime sequuntur.
Maximi igitur momenti est, ad morborum genera tionem probe intelligendam , de ingestorum de excr torum naturam, modum Sc rationem recte. examinarsatque perpendere. Seholion.
Amplissimae hujus veritatis vestigia jam apud antiquissimum artis medicinalis auctorem Hippocratem resoriis
309쪽
reperire licet, cum Libr. IV. de morbis f. I 6. hunc in modum dii Ierit: quomodo ct cur homo s. anus degat, roferam. Postquam comedis ac bibit o humor ad corpus pervenit, admisicetur ei, qui in corpore jam es, ct ea die, qua accessit, in eorpore manet, postridie alius humor ad ipsum accedit. atque duo sunt dies ct duo vi eo pore humores , ct alteri quidem humori duo dies sunt,
alteri unus , qui postridie accolit, manet in coryore, a ter autem coetus a caliditate dissunditur ct tenuis factus postera die a recenti expellitur. Si vero permanserit, graveolens fit, tertia vero die una cum errare o urina
exit copia φρ Mi aequalis O eonsimilis o aequilibris, tocibi quidem semper postridie per alvum secedunt, humor
autem ad tertiam diem. Et hoc modo lanitas contingere
solet. Deinceps addit: si humor pluribus diebus, quam
tribus, in corpore permaneat, aut alius implens accedat, majus aut minus malam homini areedere. Et hic totius
I. V. Sapientissimum , quod in structura microcosmicae
machinat apparet, artificium maxime in eo positum esse video, ut innumera organa velut ossicinae sint, quarum beneficio per continuum tritum, motum, impulsum ingesta subiguntur, attenuantur de inter se invicem probe miscentur; postea innumera quoque organa colatoria de emunctoria exstant, per quae mate ria supervacua , inutilis de mixturae animali ac vitae aliena corpore ejicitur. Seholion. Quum ventriculus & longus ille intestinorum canalis de pulmones omniaque vi lcera & cor cum magno arterioso canali motu elastico dc contractorio perpetuo exerceantur , tritorii quasi vicem gerunt, quo alimenta
interventu liquidi subtilissimi solvuntur inque minutillimas partes dividuntur, exquisite miscentur ac uniuntur , ut inde puri fovenditque viribus de alendis partibus idonei succi progenerentur. Cum Vero eκ ali-m ntis plures supervacan eae de inutiles relinquantur seculentiae, Se boni quoque ac laudabitus humores pcrcontinuum illum amitum atque intellinum motum paulatim benignam suain naturam exuant, inquC mat riam alienam, quae excerni dcbet, tandem sacessant,caque non sit unius ejusdemque , sed plane dissidentis indolis, ecce providentissima natura multiplicia fabricavit Organa , evehendis hisce varii generis sordibus apta. Haec inter eminet cutis, quae quas universale t tris corporis emunctorium est, innumeris poris ac tin iis pervium, ex quo innumerabilis vaporum copia
continuo exhalat. Neque exigua est sulphurei illius salsiseri, quod urinae nomine venit dc per tubulola renum colatoria perpetuo transit, copia. Per glandulosas quoque arteria: alperae, saucium, oris de narium tunicas multum vitiosi seri quotidie exhalat atque emittitur. Tum crassioris naturae seculentiae , quae ab EX tractis alimentis remanent, de plures alieni, salio- sulphurei,
biliosi de lymphatici humores, qui ex glandulosis intestinorum tunicis quotidie separantur, alvo excludi s lent. Ex quo maxime disci potest, mirabile illud conservationis vitalis mysterium in eXcretionibus motibusque excretoriis de organis, per quae secretiones fieri debent , apertis ac salvis potissmuin consistere.
Vigentibus itaque excretionibus viget universum corpus ejusque lanctiones salvae de integrae sunt, eo quod alienum de noxium , de quod vim lanitati minatur , perpetuo separetur , ut puri ac incorrupti vitales
Seholion. Visum est mihi hanc veritatem auctoritate Hippocratis confirmare , qui Lor. IV. de Morbis s. 33. ita disserit: ubi humor aliquis adfligens rapiosior factus su
rit , s his locis, nempe per nares, os, Podicem, urina meatum, homo depurgetur, nullus ab ipso morbus hominem premit. Nam certe materiam pro morbis non
aliunde quaerendam esse puto, quam in retentis, quae ejicienda essent, purpamentis , quod ipsa ratio & eκ- perientia quoque adfirmat. Quid enim est, quod majorem perniciem partibus corporis lolidis de fluidis imserre de motuum vitalium a quilibrium magis intertu bare Ze tantum non evertere possit , ac si humores de quantitate de mixtione atque effectu plane infensi in interioribus corporis partibus consistant fixamque ibi habeant sedein, de continenter paries, quae lentu de motu vividae sunt, lacessant.
Non praesentius ergo ad firmandam valetudinem de
saluberrimum corpus tervandum, atque ad OmiaeS INO
borum origines priscindendas datur consilium , quam adhibere operam, ut excretiones, inque primis Pe spiratio Se intestinatis excretio, per omne teir pus non labascant, sed recte se habeant Ze tussicientes sint. Soholion. Praecipuas inter cretiones est perspiratio, quam reliquas omnes supestare ansbina de finna medicorum sententia est, post quam vacuatio, quae alvo fit, sequitur : illa materiam tenuissimae adeoque de nocentissimae indolis , haec crassiorem de rudiorem ieculentiam excludit ac removet. Videndum itaque , ut si homo securus a morbo viVere Velit, praeter salvam tranipirati nem etiam venter quotidie bis lemelve pro consuetudine eat de satis plenae dejectiones fiant. Vera erum, quae scribit Fuch us in Institutionibus Lib. II. Sin. V. reperi: venter s naturae beneficio laxus fuerit, id in magna felicitatis partem es numerandum. suippe qui amonatura apertam habent, haud facile morbis corripirtur , qui contra adpricta sunt alvo, tu perpetuo ι morbis conficiantur. Siquidcin alvo diutius comprmulta incidunt mala , praecordia moleste inflantur , itores in abdomine sunt tensivi, corporis est gravita caput dolet vel etiam grave est , ad superiora tenduflatus de cruditates in ructus solvuntur, in quibusda fiunt
phlogoses. Cohibita paulo diutius vel imminuta peripratione salsi de tenues humores seruntur ad caput pectus, de alias quoquc corporis partes infestant , cicliberiorem motum ac circuitum minuendo languorem dc lassitudinem, cipitis gravitatem, mentis torporem, coryzam , gravedinem, tussin, inquietas noctes , leth tum calorem cum Oxtremorum refrigeratione & --na acri concitant. In quibusdam ventris tormina cum crebrioribus dejectionibus oriuntur. Equidem in corporibus alias lanis de robustis haec frequentius incidere , praesenim autumno , ubi mutatio de varietax coeli maxima ess, videmus. Si autem corpora mali habitus sunt, graviora inde mala nascuntur, quae non tam suQbito transeunt, quemadmodum infra id fusius propo
Neque tantum pro sanitate noxii de excrementitii varii humores utiliter foras ejiciuntur , sed de puri de laudabilis mixtionis, si nimium adfluunt de corpori i
commodant , maximo sanitatis emolumento excernu
tur , quemadmodum in sceminis sanguinem per uteri extrema vasa, Vel etiam in viris per haemorrhoides , in quibusdam per nares serri in propatulo est.
Plurima hominum pars plus adsuinit alimenti , quam necessarium est & natura ferre de digerere potest, u de non 'possent non de alias utiles succi soda copia de mole offendere, eo quod liberiori sanguinis per corpus progressui, dum solidorum elaterio dc constrictivae potentiae resistunt, obicem atque impedimentum injiciunt.
310쪽
Et hae ratione foecunda illa morborum mater, plethora Graecis dicta, nunquam bona, producitur. Quae ne in praeceps deducat periculum corpus , protinus remoVen
da ess, idque opportune fit, si languinis sinceri quod
est superfluum , per exteriores de ultimos fines vasorum in naribus , ano vel utero ejiciatur.
I. IX. Maximam itaque partem sanitatis apud foeminas in justa mensium vacuatione atque in viris spongiosi dei repleti corporis in consueta sanguinis de jusla per sedisi renas proruptione consistere experimur.
Quum omnes vacuationes, quae fiunt secundum naturam , corpori egregium commodum ' atque salutein adserant, sic, ut hae diminutae vel deficientes nunquam non valde perniciosae de noxiae sint , in promtu erit colligere, si non una, sed simul plures non respondeant, sed vitio laborent, rectissima via eas ad morbos dedu
Soholion. Saepe accidit, ut labascente vel minuta una Vacuatione, altera salva maneat vel etiam augeatur, dc tum
noxa non tam facilis de parata est corpori. Quid enim stequentius est, quam si alvi vel per se crebrior dejectio fit, vel illa medicamento solvitur, cutem constringi& perspirationem tantisper minui, contra alvo compress eatri augeri. Sub coelo frigido impeditior peripiratio urinam largius profluentem Sc alvum facit laxiorem. Hamor si quando tussi copiosius rejicitur, alvus segnesciti Atque adeo quod uni excretioni lubtrahitur, alteri lapius non sine commodo adjicitur , hominqua ratio ex perpetuis motuum legibus corporis nostri hydraulicis commodi ilime peti potest. Illud vero lalutare in usum practicum inde trahi poterit, quod una V cuatione aucta altera supprista, de deficiens per aliam imminutam augeri possit. Nam si consilium est , alvi fluxum coercere, opportune id fieri potest perspiratione auctiori reddita , lique vacuationem per cutim moliri
ex re erit, alvus comprimenda cst.
Quod si a mala diaria, vel animi adfectu praecedente Iaures ex nobilioribus vacuationes simul deiiciant, ira tuu est futuri morbi. Nam nulla febris , sive sit inter-nserens sive continua , neque ullas alius adstigens corpus morbus iacile nascitur , nisi aliquot dies ante alvus muneris sui oblivit catur, de caulae praegressae fuerint , .m liberum transpiratum vel alias adhuc vacuationes prohibeant. Seholiou. Prosecto si quis probe morborum initia, quod praecipuuin in medendo momentum est , scrutari velit, reperiet, ea tam eκ pravis ingesiis, quam ex deficientibus & 1iapprelsis pluribus simul vacuationibus, maximeque alvo de transpiratione duci. Nam hi lce labassi euntibus ingens excrementitiarum varii generis 1brdium' tam in intestinati canale, quam in aliis receptaculis levasis fit cumulus, quae mixtura priores redditae nerveas de motrices corporis partes lacessἰndo schres , rheum tisinos , fluxiones , dolores, spasmos concitant. Deterioris vero notae morbus nascitur , si corpus jam tum repletum , si impurum est, vel alias consuetae sanguinis vacuationes deficiunt. Tum enim major adhuc Variae excremcntitiae materiae invicem mixtae congeries de cimolus sit. I. XII.
Non raro ex desectu excretionum secundum naturam nimia humorum copia de impuritas collecta vi-βore naturae, sivς motuum in solidis partibus robore ,
vacuationibus eκtraordinarie auctis siluberrim e cxcluditur. Igitur intelligentis est medici, ejusmodi excr tiones nullo prorsus modo cohibere, sed potius, prout res exigit, eas prudenter moderari. Seholion. Ita saepius ex digessionis de motus intesinorum vitiis non recte respondente alvo multus ic corrustus humor primam occupat regionem , qui salubcrrime saepius naturali saeta purgatione ejicitur ; utilissima hinc Celsi observatio est L br. V. Cap. XII. uno die fluere alvum pro valetuaene est atque etiam pluribus, dum sobris absit O intra septimum diem conquiescat, pareatur enim corpus, O quoa intus iasiurum erat, utiliter effunditur. Simili modo seri impurioris abundantia per urinae largiorem fluxum subinde magno valetudinis comm do solvitur. Neque enim de nihilo est Sancilarii , qu mSedi. I. I. 68. loci cit. prosionit, obserVatio , quod cor pora virorum sano de moderato victu utentium singulis mensibus fiant solito ponderosiora, unius 1 cilicet duaruixque librarum pondere , de redeant ad consue- tuin pondus circa finem mensis ad instar mulierum, sed facta cris I 'r urinam paulo copiosiorem vel turbidiorem. Quo pertinet etiam saluberrima supra modum assuentis sanguinis in seκu sceminino singulis per uterum mensibus de in quibusdam viris per ani venas satis plerumque temporibus , dc maxime circa aequinoe ia , evacuatio. Vel etiam natura alia Via, ncmpe motibus resolutoriis te excretoriis auelis , qui in lebro conspiciuntur, nimiam humorum copiam minuere tentat, quemadmodum id felicillime saepius per intermittentes , de quae rheumatibus jungi lolent, perficitur.
Quicunque igitur cito obstructiones solvere atque excretionis inter morbi initia vel ante ejus accessionem 'ressituere scit, is certe de plurimis malis ci vitae Iericulo opportune occuriere potest. Soholion. Praecipuum in arte nostra est , de quod etiam in potestate medici Ipositum, morborum principiis resistere, antequam incrementa sumant, ita vel statim in herba quasi iugulantur, vel longe mitiori incedunt habitu. Aureum os illud Hippocratis monitum Secl. II. aph. 29. incipientibus morbis , si quid movendum, move, via gentibus vero quietem agere melius es: mox enim in principio, si res postulat, sanguinem mittere , alvum solvere , aut ducere , ventriculum Vomitu deplere aut perspirationem movere oportet. Ita enim commode
vis morbi praescinditur. Nam si haec ipsa jam jam ner.
Vorum systema occupaverit, quiescere, quam agcre Vel movere contultius est.
Neque vero tam facile est , deficientes vel suppressas vacuationes, sive ludoris sive sanguinis menstrui vel
haemorrhoidalis, in ordinem restituere, quia causa non tam in materiae vilio , quam in motus perversitate posita est. Seholion. Falluntur, qui in reducendis vacuationibus tantum modo ad materiae vitia dc ad obstruditones res ciunt , non animadvertentes , motum potius esse in culpa , qui fibras constringit de a minoribus de exterioribus tubulis humorum curtum versus interiora dirigit. Ita compressis a spasmo intestinis crastis, cui ca valde obnoxia sunt, nihil prorsus transmittitur , ne flatus quidem, ted omnia ad superiora tendunt de regurgitant. Simili modo constrictis, sive a stigore sive a ici rore Vul alia causa, subcutaneis tubulis seri lubtilis falli, di mari soliti, motus intro convertitur atque vel ad glandulas intestinorum vel ad eas, quae in bronchiis pulmonum, ore ocnaribus i