장음표시 사용
331쪽
quae nunquam audiverunt, vel didicerunt, qui magnifica arcana Sc certa specifica in quovis morbo quaerunt Sc jactitant Zc exotica pretiosa, ex auro etiam depromta, item varia composita chymica, domesticis, simplicibus 8c facile parabilibus ac diaeteticis remediis praeserunt. Neque illi ad perficiendam praxin clinicam quicquam conferre poterunt, qui absolutas quasdam vires Sc virtutes, in his vel illis morbis, nulla habita ratione individui te conditionis solidarum ac fluidarum partium medicamentis allignant, qui non eκ morborum historiis complete dc accurate noratis sapiunt suamque theoriam praxi applicandam hauserunt, Se qui non ex his ipsis de remediorum es ectu, Viribus te operationibus, immo de eventu ipsitus morbi, judicare didicerunt, sed una eademque methodo semper morbum unum tractari posse sibi persuadent. Neque etiam illi evehendae ad altius fastigium arti nostrae erunt idonei, qui observationes de verit,tes facti variaque occurrentia phaenomena non clare, distincte de ordine explicare occonsectaria quaedam in usum praehicum inde elicere norunt. Sunt autem hi maximo, qui nec debitis subsidiis, ut philosophia naturali te experimentali, mechanica, chymica de anatomica scientia corporis humani ejusque partium instructi sunt, quique artem solide demonstrandi non callent, nec reete definire, distinguere dc apte res inter se conne stere, nec foetus phantasiae a claris conceptibus, speciosa nomina a causis 3c rebus, res morales Se metaphysicas a physicis 6c quae necessario fieri debent, v ritates ab opinionibus te apparenter veris distinguere unquam didicerunt. Nam profecto ego quidem asseverare plane non dubito, ob ignorantiam, quae olim regnavit& adhuc apud plurimos regnat, structurae corporiS humani Sc principiorum mechanicorum , praesertim doctrinae illius de motibus, ejus causis, legibus de eliadhibus in
rerum natura, Sc ex desectu sufficientium observationum prachicarum, artem nostram non meliora potuisse capere incrementa, sed omnium dissensionum, opinionum atque errorum caulam atque originem inde merito esse petendam. Quare sitiam cum illis
nunquam facere pollum, vel potero, qui ad explicandas res medicas , novum quasisIstema condituri, plane incongrua quaedam Sc inaudita principia , vel sola prorsus
nomina nihil significantia , ut naturae rationalis sensus, instinctuS , conamina , molimina , pro veris de formalibus morborum causis venditant , omnes praeternaturales Semorbosos motus in se Sc sua natura ratione intentionis bonos Zc salutares censent, Scomnium quoque ac singulorum motuum Sc diversarum mutationum in corpore humario causam efficientem direetricem, non tam physicum eX Pura necessitate agens, sed morale, intentionale , rationale, pro arbitrio suo cuneta administrans principium, constituunt ; eo quod admisso moraliter Se intentionaliter , quandoque cum ratione , quandoque erronee, ad certum finem agente motus principio , uno quasi ictu omne quod certum, quod demonstrative verum in rebus medicis, praeticis totissimum, penitus concidit atque exspirat. Quod si enim rebus physico - mechanicis corporeis , quae necessario, non pro arbitrio aliter atque aliter agunt, quo prmipue elementa , alimenta, medicamenta, immo partes solidae dc fluidae corporis nostri pertinent, potentiam Ze efiicaciam movendi de mutationes efficiendi in motibus uitalibus Ze naturalibus denegare, Se causis moralibus atque arbitrariis , quae captui humano non obviae , nec in potestate medici sunt , eadem tribuere velimus: nihil certi , nihil demonstrativi de rebus quae ad vitam faciunt Sc morbos inserunt , nihil quoque solidi de firmi de reme,orum effectu atque Operatione, proferre dc determinare poterit medicus. Ne dicam suppositas ejusmodi metaphyrica. theorias , tironum ignaviam & ignorantiam in rebus physicis, utpote inertibus se Sc superiori principio agenti subjectis, mechanicis quoque Sc anatomicis, mirum fovere ac promovere. Quamvis vero non is sim, qui penitus neget, esse animae spiritualis potentiam, regimeri fle influxum, admodum tamen limitatum, quasdam ex solidis partibus praesertim externas, ad motum excitandi, dc fluidum quod immediate movet artus subtilillim uinquodammodo dirigendi, licet etiam probe gnarus sim, principii sensitivi vim imaginativam magnas turbas in motibus naturalibus ei licere posse: his ramen minime in duci possum, ut a particulari ad universale concludam Sc credam, omnes motus vitatales , systolen nempe Se diastolen solidorum, fluidorum progressum, atque motus secretorios Ze excretorios ab iisdem causis semper dirigi. Quin potius firmum semper
erit manebitque, res corporeas quae ab eXtra intra corpus operantur, regulis Sc legibus motuum de effectibus necessariis , pro dispositione causarum in corpore humano , non secus ac in macrocosmo, esse subjectas, adeo, ut positis certis ad agendum requisitis in corpore nostro causis , certi semper ex necessitate, non absoluta, sed hypotrietica, 8c indeclinabiles proverniant effectus. Nihil enim in corpore humano contingit , quod non certas suas, adaequatas dc sum cientes habeat causas. Et licet has
Frid. Hos manni Oper. Tom. I. Α a 3 veras
332쪽
veras invenire atque emere res non adeo facilis sit, neque omnibus expedienda ; de felici tamen pervelligatione tu progressu scientiae caularum non dubitandum vel desperandum, modo longiore Observatione dc profundiore meditatione artem nostram tractet quisque pro viribus, Sc physico - mechanica paullo subtilioris indaginis principia , diversas quoque motuum leges, in universa rerum natura inquirat lc ad corpus humanum paullo solicitius applicare discat. Quum vero morborum historia omnis sere pathologiae, prognoseos, therapiae dc intimioris virium quae insunt medicamentis notitiae sit basis seu fundamentum; ad provehenda seliciter praxeos clinicae incrementa nihil utique magis erit necessarium ac utile, quam ut Medici diligentes de attenti sint in consignandis observationibus praeficis 6c morborum hilloriis , quae quo pleniores sunt, nullis plane omissis circumstantiis, eo majorem usum atque utilitatem in ratiocinando praebent. Hinc etiam merito inter characteres indocti Sc infelicis Medici re ferendum ; quando statim audito ViX morbo, vel perceptis quibusdam ipsius tantum symptomatibus, ad sormulas praetcribendas promim est, antequam de aegrotantis natura & constitutione, morbi indole, causis, statu, progressu ela aliis necestariis phaenomenis plenius certior factus. Neque tamen sufficit praeticarum tantum observationum uberi instruetum esse apparatu, sed accedat etiam necesse est solida in anatomicis, physico- mechanicis, chymicis scientia sive vera theoria medica, quae clavis hiastoriarum de morbis eu causis diversissimorum phaenomenorum eruendis inservit ; his enim amico junctis connubio, demum fiet, ut eX multis particularibus veritatibus Seregulis, universales sive axiomata resultent, quorum copiam si quis sibi comparabit, is prosecto aptissimus erit demonstrative eu scientifice resolvendis eu explicandis quibuscunque etiam difficillimis in re medica casibus eu ad suppeditandum accommodatum consilium. Ad haec incrementis solidae praxeos clinicae quam maxime servit, ut paucis Sc selectis Medicus, bene tamen longiori usu cognitis ic exploratis remediis,
utatur. Nam sub tanta ut proitat medicaminum mutritudine, medens ad veram singulorum notitiam perveniet oc solidi quid in prarii praestare poterit nunquam, sed potius una cum natura eximie turbabitur. Mihi certe a multis jam annis vix duodecim clastica quasi medicamenta a me ipso solicite confecta fuerunt frequentissima , quorum virtutem in variis morbis EM varia circumstantiarum conditione exploratam penituS h heo , ut interius vix aliis quam his optimo cum successu utar. uuae quum ita sint , id sane usque eo quam maxime mihi agendum esse ratus sum, ut solidis hisce fundamentis, omnia quae dicto quae scripto traderem, inniterentur, eademque mihi etiam in elucubranda medicina hac rationali systematica, propositi normam. In primo dc
secundo tomo quid praestiterim, qui veritatis eu candoris cupidi legerunt judicent, in
hoc autem tertio excutienda mihi quam maxime sumsi verae therapiae, tutae nempe ac rationalis sundamenta, quae ad tria potitIimum genera reserenda esse arbitror, quorum primum est, ut Medicus solidas observationes Sc morborum historias accurate Scsolide consignare discat; alterum , ut ex regulis mechanicis , quae materiae de motuum indolem atque esse nus tradunt, theoriam suam formet de causas, phaenomena ac quaecunque fiunt de eveniunt in corpore humano reche 8c ordine explicare e
rumque caulas ac rationes reddere pollit ς ac tertium demum , ut medicamentorum
facultates eorumque modum operandi probe noscat , paucis tamen Sc seleehis redieutatur ic quae insalubria sunt, vel minus juvant remedia , a salutaribus discernere discat. Ita autem in perficiendo hoc labore versatus sum, ut varias. inanes ac dubias in re medica opinianes atque hypotheses rejecerim , omne auctoritatis praejudicium seposuerim , Sc nonni ea , quae ad valetudinem cum vita tuendam morbosque sanandos manifestum usum, utilitatem δc conspicuam applicationem habere possunt, attulerim. Neque etiam quisque candoris 8c veritatis amans vitio mihi verret, quod hac usus sim libertate Be 1 nonnullorum celebrium nostro tempore virorum, qui caeterum
non parum opis ad illustrandam artem nostram attulerunt, placitis discesserim. Quod vero libri hujus editionem licet ab eruditis crebro solicitatus eo usque distulerim, hanc maxime factum ob causam: quod ego quidem quam optime facere censeam Medicos, qui cum perpetuas Sc tempus sustenturas practicas veritates posteris tradere propositum ceperunt, arduum hoc Opus ad maturam aetatem , quin lenectam differunt, quo
longiori 6c multiplici experientia instructi, quae usui sunt ipsi edocti prius sint , nec
errores aut opiniones disseminent, ut quidem fieri solet ab iis , qui vel juvenes minusque in artis operibus exercitati practicos conscribunt Sc ex auctoribus compilant libros. Neque etiamnum hoc opus therapeuticum pro vulgo medicorum scripsi, qui praesidiis ad scientiam Sc veram theoriam medicam pertinentibus destitati, nec historias morborum curant, nec earum causas recte inquirere sciunt, multo minus motuum regulas
333쪽
regulas Ze leges in genere & oeconomiam motuum vitalium in specie, in quonam ea consistat, pernoscunt, nec selectu remediorum probatillimorum utuntur , nec de avertendis morbis eorumque causis primario solliciti sunt, sed tantummodo certa arcana magnifice commendata acquirunt Sc variis inhiant formulis ad persanandos etiam dilEciles morbos , in quibus tamen incongrua quam servant methodo, plus amni, quam salutis afferunt. Neque etiam eorum usui accommodavi hunc meum laborem , qui
recte judicandi, ratiocinandi te philosophandi facultate destituti, praejudiciis magistri
occoecati quasi sunt, tantummodo hauitis opinionibus firmiter inhaerescunt de ad persectionem lam perductam medicam scientiam autumant. Sed dicata est opera medicis eruditis de qui solidi quippiam docere vel discere cupiunt, qui artis firmitudinem ex certis principiis physico- nempe mechanicis, materiae naturam, affectiones Sc dispositionem ad motum , item motuum causas , regulas, leges Sc effectus dilucide exponentibus, petunt, adstruunt tu agnoscunt, horum usum in ipsa medica praxi, morborum causis cognoscendis, Ac remediis inveniendis esse longe amplilsimum , Se qui etiam paucis de selectis remediis vitam dc sanitatem tueri, morbos avertere dc persanare tuto Sc compendiose student. Hos certe non poenitebit repetita lectione haec quae scripsimus capita perlustrare de assidua meditatione in suum convertere usum. Nam licet is non sim, qui mihi tantum arroganter tribuere Velim, ut credam, doctrinam medicam a me traditam omnibus numeris esse absolutam , cui nihil adjici vel subtrahi possit: hoc tamen dicere dc mihi vindicare licebit, quod viam Medico ingrediendam ad ulteriores in re medica progressus faciendos compendiose Sc recte praemoni raverim. Et quicunque hunc in finem prolata a me in hoc tomo utilissima praecepta penitus cognita habebit atque perspecta; is etiam mox b. c. D. subsequuturum, qui specialiora de morbis omnibus sigillatim tractabit, longe majori cum fructu suo poterit impendere commodo. Summo autem Numini, cujus gratiae omne omnino quic- uuid a me factum in acceptis refero, devotissimas reddo gratias, ac ut clementer es- hcere velit, quo veritas in physicis etiam de medicis rebus, magis semper eniteat, de filia ac detrimentosae opiniones pessundentur, Precor ac voveo.
334쪽
De Rationalis Therapiae fundamentis , historia morborum Completa, notitia mechanismi Corporis sani & aegrotantis , mutua motuum inter se Consp
ratione, neC non praedataone ex motuum morbosorum natura recte formanda.
XI. XII. XIII. x IV. XU. XVI. XUII. De vera therapis medieae natura se fundamentis in genere. De historiis morborum recte consignandis, ceu primo therapiae medica fundamento. De morbis caute discemendis o recte dignoscendis. De genealogia morborum ex turbato solHorum Osuidorum meebanimo , ad explicationem historia morborum ct veram ae solidam therapiam. De e sensu partium nervosarum generatim ct sigillatim cum ventriculo , praecipua passonum Q. θ tonratum origine. De miάorum vitiis ex vitiosa solidorum dupostione. De eauses morborum o quidem latentibus recte cognoscendis.
De damnis ex eohibita euticulari excretione. De vitiis ex turbatis sanguineis aliisque maeuationibus. De generatione morborum ex morbis.
De commutata morborum, seu potius eausarum morbificarum sede, sive meta si De rationali pul*rιm explieatione ct judicio in morbis recte ex iisdem formandis. De judicio ex sanguinis in*ectione O examine recte eliciendo. De judicio ex urina aliisique exeretis in morbis rite ferendo. De erimus ct eritieis diebus in experientia rationali fundatis. De eertis imminentis in morbis perieuli i usque mortis indiciis. De Ouo mortem in morbis gignentibus.
De methodo , ordine & legibus medendi, tam naturae quam artis, nec non de remediis, eorum quatuor generibus, operandi & recte applicandi modo. una Cum cautelis & observationibus utilissimis.
C A P. I. De optima natura morbis medendi methodo. II. De methodo, ordine ct legibus artis in med do. . III. De medicamentorum viribus o eausis ignorantis earum. IV. De medieamentorum quatuor summis generibus o operandi modo, spectatio alteramibus.
U. De evaeuantibus. VI. De roborantibus. .
VII. De sedantibus. VIII. De speeifiea quorundam remediorum eretis in morbis escaeia. IX. De venis sectione aIii'ne sanguinem siubtrahendi modis. X. De balneorum, pediluviorum cI erum usu medico. NI. De aquae frigida potu salinari.
335쪽
RATIONALIS THERAPIAE ΜEDICAE FUmdamentis, Historia morborum completa, notitia me Chanismi
Corporis sani & aegrotaritis, mutua motuum inter se Conspiratione, nec non praedictione ex motuum morbo serum natura recte formanda. CΑΡ UT PRIMUM.
De verae rherapiae medicae natura ct Fundamentis in genere.
UUM solidae, hoc est, demons ratiVae, therapiae medicae principia & scinda-
mutata, a quibus certa te tuta medendi
mei hodus potillimum pendet, tradere , j un constitutum sit: non incongruum fore duxi, si prius paucissimis atting rem, quam arc a 3c quam amica inter scientiam phys, logicam, palliologicam ipsamque thcrapiam intercedat
connexio; quo tam necessarius praecipuarum artis medi
cae Partium nexus co clarius innotescat. Nimirum Physiologia motuum vitalium, qui corruptibilcm nostrain machinam a prae sentaneo interitu vindicant, dc motibus, tam progrestivis, quam intestinis, nec non secretoriis, &excretoriis, absolvuntur, ac universi partium corporis lanetiones secundum naturam ossiciunt & moderantur, indolum, causas atque ossiceius perquam clare dc perspiciae explicat. Pathologia vero ea est scientia , quae
motias hos vitae inservientes praeter naturam turbatos,
M iride pullulantes actionum laesiones, proponit, Carumque indolem, nec non multiplices a quibus dependent causas, accurate & selide indagat atque scrutatur. Et Therapia denique est prudentia, corruptos M inversos Vitales motus, iunctiones ipsius corporis diversimode laedentes, per congrua remedia, dubito tempore M accommodata methodo, in integrum restituendi de amissam sanitatem revocandi. Ex quo utique conficitur, nullam solidam & veram therapiam medicam doceri, vel addisci posse, nisi verae & rationalis physi
logim: ac pathologiae praecepta prius cognita fuerint atque Perspecta. Sane, nemo unquam firmis rationibus mortis Sc morborum causas demonstrare poterit, quam qui vitae ac sanitatis naturam & sontem exacte intelle-Σerit. Neque etiam ullus medentum solide & rationi congruenter declarabit, quibus auxiliis & qua methodo , inorbosi praeternaturales motus, qui sanitatem la- sectant Ze machinae nostrae perniciem intentant, in ordinem redigendi sint; nisi ante mortis Sc morborum causas atque effectus intime perspexerit.
Posteaquam igitur in primo Medicinae rationalis systematicae tomo philosophiam corporis sani de integri: in secundo philosephiam corporis aegroti, sive pathologiam, plenius pertractavi; succedit jam tertius, qui
solida praecepta & sundamenta artis therapeuticae tradet, quae luculenter quemvis edocebunt, non perfunc
torie, palliative & ambigue, sed cum ratione, certa de explorata convictione , quin etiam indubia successus spe, morborum curationes moliendas esse & suscipiendas. Asserui vero therapiam csse prudentiam, per quam habitum cum recta ratione effectivum, sive practicum, intelligo: Se rectam hanc medendi rationem, in acri de
firmo I edici judicio consistere , persuasissimus sum; adeo ut , . quo magis is ipse subacta & praesenti judicandi sacstate polleat, eo feliciorem illum habendum elle
existimem. Nunquam enim properato, temere aut limconsiderate is, qui salutari arte sessos levare nititur, agere, sed diu meditando, selicite inquirendo S: studiose deliberando, ex claris Se jam cognitis principiis judic re & demonstrare debet, quare in hoc vel illo morbo,
quaedam remedia, cx sonte chirurgico, pharmaςeutico, aut etiam diaetetico , deprompta, juvent, adc que praescribenda: de vicilsim, cur alia noceant dc acu-
ratione plane excludenda sint. Neque salubria & ins lubria in sanandis morbis tantum nosse lassicit, scd medicus perspicaci etiam judicio determinare debet, quo
tempore, quo Ordine, quo loco, quocum regimine &qua mensura, seudos, pro corporis aegrotantis, morbi de symptomatum conditione , medicamina ostarenda, nec non, quibus de causis & quem in finem, irae cvel illa, potissimum in ulurn vocanda sint. Tandem exigitur etiam a medente , ut de morbi decursu atque Eventu, nec non remediorum esse Ru, certum judicium& verax prauagium interponere possit, quo certe ad sa-mam , existimationem M celebritatem consequendam
336쪽
Quum autem ad rectum in therapeuticis judicium flabiliendum, plura, quae accurate prius tenenda sunt, pertineant, eo quod judicium hoc actus voluntatis est , de jamjain eorum, de quibus sententia serenda, exquisitain notitiam supponit: rerum in hoc tomo dicendarum ordo utique exigere videtur, ut de iis, quae ad j dicium therapeuticum exaeie serinandum scitu de co-snitu valde sunt necellaria, ante agamus, quam adtiniam specialem morborum considerationem eorumque
medelam descendamus. Videlicet primum de potissimum therapeuticae veritatis ipsiusque judicii medici sundamentum est, persecta de omnibus numeris abs luta aegrotantis de morbi historia, quippe quae, praeterita & praesentia , omniaque quae affligunt, fideliter , perspicue & ordinatim enumerat: quo ex iiΙdem sutura certo dijudicari possint. Alterum est exquisita notitia mechanisini eorporis, tum sani, tum aegrotantis, sive cognitio effectuum, legum de genii motuum in genere, non solum qui vitae ministrant, sed etiam qui morbos excludunt, secundurn quae iidem jugiter dc nunquam non operationes suas edunt. Deinde palmarium quoddam momentum conficit consideratio communicati nis motuum in machina nostra praeternaturalium, qualis nimirum de quanta cum his, vel illis partibus sit; quo
Medicus claras de perspicuas symptomatum rationes, quae vulgo consensui partium tribuuntur, inde desum re ac derivare queat. Tum ordo de series causarum,
quae sunctiones praeter consuetam naturae normam immutant, de morbificae dicuntur, quae multiplicis sunt generis, earumque ratio de modus operandi, studiose rimanda & penitus animo concipienda sunt: quod fusius jam de luculenter satis in secundo hujus operis tomo excussi. Praeterea eximium judicii medici argumentum
1 iggerit contemplatio naturae motuum Vitiolorum, certis morbis solennium, quinam videlicet horum ad corporis conservationem , dc quinam ad ejus destructi nem, sive mortem tendunt, ex qua postea veracem &firmam praedictioneni de exitu morbi, tum ratione si lutis de mortis, tum longinquitatis de brevitatis, nec non solutionis de discessus, summa cum prudentia depromere medentis est. Porro mechanica remediorum operandi ratio, quae aut circa materiae , quae morbum facit, vel correctionem, Vel evacuationem, aut etiam motuum vitia emendanda Versatur, tam a priori, et
mentis nempe de principiis quibus agunt, quam a posteriori, per identidem confirmatam experientiam, memte comprehendi & explorata esse debet. Non minus etiam illi, qui morbis medclam afferre tentat, summo eo annitendum est studio, ut animo complectatur firmiterque teneat accommodatam componendis de in pristinum ordinem reducendis morbosis motibus meth diun, nec non, quod praecipuum est, solidas medem
di, tam rationi congruas, quam crebrioribus experime tis comprobatas, leges. Succedunt tandem observatio nes dc cautiones, in omnis generis remediorum ulu pr
vide adhibendae de applicandae, quas altius animo infixas , memoria custodire debet is, qui cum ratione de exoptato successu in artis, quae mortalium saluti praeest, exercitio versari gestit.
o Haec sunt solida illa & firma sundamenta, quibus
Omne therapeuticum judicium superstruendum est: jam
unumquodvis eorum seorsim curatius enucleabo de uberius illustra .
De hisoriis morborum recte consignandis, ceu primo therapiae medicae Fundamento. P Rimum itaque ludicii therapeutici principium sunt
historiae morborum. Hae autem, ut insgnem, tam
in ipsa medicatione, quam vera praedictione, utilitatem
serant, recte utique concinnandae sunt, ita, ut non mancae, mutilae aut necessariis circumstantiis privatae, sed
potius, quoad fieri potest, omni ex parte completa', integrae atque persectae sint. Quemadmodum enim in Jure ad decidendas ex aequo eontroversas & solidum judicium serendum, integra facti, ut dicere amant logum periti, species, cum singulis circum stantiis, requiritur: ita idem in Medicina obtinet. Sane Medicus parum solide de indole morbi judicabit, minus quoque aptum cisalubre consilium exhibebit; nisi prius omnium phaen
menorum circa morbum observandorum exacta notitia
suerit instructus. Et haec circumspeetio eo magis neceDsaria est, quia eorundem morborum non ea dem sempersunt causae eademque prorsus symptomata, subjecta quoque differunt, quoad alatein, sexum, teir peramen ta, vitae rationes, conluetudines de plura alia, quae ad
producendos fovendosque morbos concurrunt: adeo ut
interdum certam constantemque morbi ejusque symprinmatum naturam perturbent, Ec disicile sit veritatem imdagare; nis complexus horum omnium plene annotetur de sagaci rationis usu perspiciatur de perpendatur. Saepissime etiam unicum in morbo phaenomenon tanti momenti est, ut longe alia medendi via sit incunda. Quandoque minima visa circumsantia maximae est considerationis, ideoque non sacile quippiam est praetermittendum. Praeciare hanc in rem commentatur Laolivus
Iibr. III. Prax. me cap. 3. natura, inquit, nihilfrustra molitur, minimaque sunt sepires magnarum rcrum initia, ct minima quoque ad notitiam grandium Nos δε- eunt. Eandem quoque Ientcntiam exemplo illusirat, hunc in sensuin pergens: satus pedendo emisi iudicantur motus viles is nullius ad curationem momenti , ct tamen, se in Osenieria satus, qui prius non aderant, per inseriora exire incipiunt, brevi senitatem promi
runt, ut nos aliquoties observavimus. Proinde quitque qui therapiar medicae manum admovere tentat, tonuin eo esse debet, ut plenas & perseetas, nec fietitus
circumstantiis cormptas observationes condat de Undi- quaque colligat. Quia vero rariores cae deprehenduntur in monumentis tum veterum, tum recentiorum προ dicorum : Vehementer certe optandum foret, ut pulvis
ad cultiorem in arte saliuari eruditionem adspirans, hominumque sanitati fideliter invigilans medicus, casus
in artis exercitio occurrentes , praesertim notabiliorcs,
plenissime consignare , atque hoc pacto indestisib studio ariis medicae incrementum promovere anni terLmr. Ad integram vero historiam de morbis conteXemdam, non solum requiruntur circumstantiae, qriae corporis aegrotantis naturam de conssitutioncm intime patefaciunt, ac morbi genium & indolem exhibent, sed etiam ea, quae vires de essectus produnt remediorum, phaenomena annotanda. Suhjecit quod patitur accuratior cognitio, quantum conserat ad rationem, inprimis symptomatum, in eodem morbo non raro mire diffidentium, in diversis subjectis detegendam ac medendi
methodum inveniendam, res tam clara est, quam quae
clarillima. Etenim pro disterente corporum indole ac conditione, idem morbus, ab eadem causa productUs, diverss plane lymptomatibus incedit. Quemadmodum enim idem alimentum, idem purgans, Vel emeticiam, vel aliud quodvis heroicum remedium , idem quoque venenum, longe alios diversissimosque essectus pro cli1- serenti corporum indole edit: ita etiam morbificae causae, ejusdem indolis, plane multis modis, dissidentem morbi faciem , ratione symptomatum , ratione periculi de salutis , in aliis atque aliis stilaeetis exhibent. Necessarium igitur est, ut in condenda persee a mombi cujusdam historia, mentio inprimis injiciatur aetatis, sexus, structurae partium solidarum, sive habitus co poris, εο virium, nec non haereditariae ad hunc vel illum morbum dispositionis. Et sane aetatis, tam ad morbi genium perspiciendum, quam ejus curationem legitime adornandam , maximum est momentum de mira diversias:
337쪽
De Hi R. morborum redi e consignandis ceu primo &C. 287
diversitas: eo quod procedente eadem, solidorum fructura Be stoedorum ipsiuique sanguinis crasis atque te peries , adeoque oc humorum motus multum immuta tun Scilicet in pueritia insignis fibrarum mollities, remissio, laxus de rarus habitus, cum seri abundantia ad est; juvenes autem fibras tensas dc strictas obtinent, sanguinemque calidiorem de mobiliorem alunt; de senibus propria est magna solidorum rigiditas de viarum atque canalium angustia, nec non salso-sulphurea humorum dyserasa. Ex qua disserente partium constitutione, universi certe fluidorum de solidorum mechanisini diversa indoles, de dependens hinc ad certos morhos proclivitas, dissidentes etiam mores de inclinationes, non Q lum derivari debent, sed pro hac ipsa etiam varietate,
varia quoque de accommodata methodus excogitanda
est de adhibenda: id quod experientia luculenter conis firmat , ipsisque medentum sagacioribus apprime cognitum est.
Praeterea disserentiae sexus exacte ratio habenda est, quum seminae ob menstruum sanguinis fluxum, vel primum Erumpentem, vel minus ordinate succedentem, vel plane tandem subsistentem, nec non ob partus de puem
perii labores, multo pluribus ac ipsi viri, de peculiaribus prorsus amictionibus, non solum sint obnoxiae, sed systema etiam nervorum longe imbecillius in ipsis sit, &hinc motuum ἄταξία, spassicis ac convulsi vis tractionibus dedistensionibus, vehementius assiciatur Zc facilius otiam ad intcgritatem reducatur , quam in virili de nobiliori
Pluri tum quoque refert nosse: an aegrotans laxi Scsolutioris, an strictioris, habitus sit λ an vasa exiliora &copiosiora, an capaciora dc pauciora obtineat λ Si quidem sub angustia dc tenuitate canalium fibrarumque remissione, longe dissicilius fluidorum & progressivus, de s
cretorius, de excretorius motus procedit: multo autem
expeditior de pronitior est, ubi fibrae magis tensae & strictae, vas que non nimis angusta, sed ampliora sunt. Unde obtervamus, illos multo magis morbis & morbosis as-flictionibus patere, dissicilius etiam sanescere his, in quibus ob validiorem fibrarum motricium potentiam, fluidorum cursus per corporis compagem citatior est. Id quod etiam de corporum macie te obesitate tenendum est. νPorro color faciei de cutis di iciendus. Floridus enim pulcher & nitidus aspectus de lymphaticorum humorum puritate & pelluciditate; lividus vero , luridus de
flavescens, de eorundem impuritate salino-sulphurea, &vacillante secretioni dicatorum organorum, inprimis hepatis, officio, evidens praebet indicium. Et sicuti testante quotidiana observatione, viscerum& fibrarum debilitas, labes, vitia deinde pullulantes morbi, plerumque ad liberos propagantur: ita maxime omnium medicum de his percontari oportet ; utpote quae, ad praedictionem non fallacem promendam multum faciunt. Nam imbecillitates de morbi, qui a nativitate infestant, aegrius temper sanationem admittunt, sa-cile recurrunt & medentibus multum negotii facessunt. Neque virium solicita exploratio intermittenda est: utrum scilicet natura depressae fuerint λ an vero sub mo
hi, praescriim acuti, initio , quod inter pessima signa
connumerandum, statim concussae Sc prostratae apparuerint λ In nobore enim Sc vigore virium, quae non
aliter nisi motu de impulsu fluidorum sese produnt,
magnum sanitatem recipiendi, Sc vitam, quae a viribus nomen sortita , servanda, pravidium collocari, indubium est.
Non solum autem corporis conditio scrutanda, sed ipsius quoque animi indoles perquirenda , de quibus
morbis is laboret considerandum. Quum enim amicabilis admodum de magna sit motuum, tam animi, quam Corporis conspiratio de communio; prudens certe& rebus suis satagens medicus, ex mentis, ad has vel
illas impetuosas commotiones dispositione de procliviatate , recte de ad Veritatem accommodate argumentari
potest , ad solidorum de fluidorum mechanismium , dedi judicare, quomodo hic sit comparatus. Nam major dovegetior fibrarum solidorumque tensio de mobilitas , ad iracundiam animum disponit; laxitas vero de deficiens eorum vis motri κ, angustum, demissum, timidum de pavidum illum reddit. Ita etiam solidorum t num de stricturam augendo, fluidis limpetuosiorem m tum inducit: timiditas vicissim, robur solvendo Sc d jiciendo , ut remissius trudantur de tardius circumagantur, ossicit. Terror' valide superficiem de extrema corporis constringit, sanguinemque ad interiores de nobiliores partes, praecordia nempe dc caput, impetuose reprimcndo , graves ingignit assectus , nervosi maxime generis, id quod sensiin cnervat & languore stangit. Idem praestat diuturnus moeror, qui saepius quidem eκ vitio vilcerum dc cursu humorum impedito , ut in hypochondriaco malo assectis constat, originem nanciscitur; sed dum nociva lita emcacia solidas maxime paries aggreditur, mirifice vires universi corporis atterit ejusque functiones, robur fibrarum minuendo illasque laxando, labefactat. Quid λ quod ii ,
qui attentius de curiosius morbis sanandis praesunt, fu, inde experiuntur, dissiculter admodum aegritudines elidi de expugnari, si animus non est compositus atque, pacatus, sed patheticarum commotionum intemperie diversimode jactatur. Praeterea in medica hac animi consideratione inquirendum etiam ess : num sorsan , quod literatorum maxime vitium est, eκ nimia studiorum intemperantia, profundis de mentem fatigantibus meditationibus, quae in diiciplinis abfractivis, ut metaphysicis ot mathematicis, familiares, nec non intempestivis lucubrationibus, consumtis spiritibus sic dictis animalibus, ingens cerebro de nervosis partibus illata suerit debilitas λ utpote quae, pollea ad gravissimos capitis morbos, apoplexiam nempe , melanchol iam , maniam memoriaeque debilitatem promptum parat aditum, de vix summo labore resarcitur. Dici enim vix potest ,
quanta consensio cerebro ejusque membranis, cum ventriculo eique annexis intestinis, ceu valde nervosis, nec
non aliis exquisio sensii prae clitis partibus intercedat :quo fit, ut nimium literis sese ingurgitantes, plerumque depressa ciborum confectione de vacillante digestione, nec non segniori 3e dissiciliori intestinatis excretionis su cessu, maxime omnium vero similiarissimo ipsis morbo, sic dicto hypocliondriaco, affigantur de excrucientur. Porro ad pleniorem morbi historiam consignatidam
referendum etiam est, ut medicus non ibium ubi locorum aegrotans degat de quo coelo de aeriis fruatur,i sed etiain quo victu utatur, curatius pemostat. Altiora enim
de sublimiora loca, ob liberiorem ventorum perflatum, aere puro gaudent, ideoque salubriora sunt: humiliora autem de deprcssiora, aere magis condensato, crassiore impurisque vaporibus reserto insessa sunt. Et nihil certe ad ingenerandas graves ic chronicas passones, neque minus ad vigorem & robur solidis de motricibus partibus siubtrahendum validius est, quam si quis sub coelo graviori, impuro de vappido aere, cibum de semnii meapit; eo quod hic ipse urea cum esculentis de pol uleiam iis, ipsaque inspiratione, interiora corporis subintrans, humoribus sese intimius commiscet, de fluidum illud
aere aethereum contaminat, ut motibus in corpore non
ea, qua decet emcacia, praeesse possit, sed inctiones partium inde gravisinae luant. In victus autem ratione potissimum dispiciendiarii: num aegrotans duriori de crassiori victus generi, cu uscensus lunt cibi ex mari depromti, carnes induratae, salitae dc insumatae, panis grossor, assiletus λ quippe quod in locis maritimis recepti usus est, de ad dylcrasiam , sive impuritatem sic dictam scorbuticam , ibi locorumendemiam, multum conscrt. Vel etiam explorandum est: an decumbens fructibus horaeis, aut etiam achiariis, farinacess
338쪽
sarinaceis cum butyro, ovis & saccharo frixis , quod mulierculis solenne, nimium delectetur. Alii caseum in deliciis habent, eoque immodice vescuntur, qui tamen Se obstructioni, de calculorum generationi, multum velificatur. Maxime omnium Vero potus consueti genus cons-derare de explorare decet: eo quia maximum sane est
momentum, quod ad texturam de crasin sanguinis humorumque constituendam potus consert; qui quo magis est temperatus, aqueus & dilutus, eo salubrior quoque existimandus est: quum ad sustinenduin vitalem humo-Fum motum, tres liquidi partes, & una tantum solidi
desiderentur & secundum naturam recipiantur. Hinc cerevisae nimis crassa de nutrientes, multo masis ace1-
CenteS, nec non omnes potus nimium spirituos, vini Se frumenti etiam spiritus, matutino inpriinis tempore de Ventriculo vacuo copiose ingurgitatus, mirum quantum sanitatem laedunt, quin sensim frangunt atque prosternunt. Inde enim viscera indurantur, polyposae concretiones hinc de illinc in cavitatibus generantur de humores a debita temperie deturbantur, ut postmodum ad hecticam, cachexiam, hydropem, apoplexiam de subitam mortem promtus fiat transitus. Quum vero homo ad
tuendam valetudinem copioso liquido indigeat; nihil certe parciore potu, in quo foemina ' de qui vitae sedentariae incontinentius dediti sunt plerumque delinquunt, damnosus est de insensius: siquidein hoc pacto, ob necessarii fluidi desectum, minimi tubuli, e quibus emunctoria corporis organa penitus coagmentata sunt, viscido de crasto humore infarciuntur , occluduntur, de obstructiones tacundae plurimorum morborum genitrices exsurgunt. Praeterea sedula inquisitione etiam percontandum : num a largiore, nimis frigido haustu, corpori sudanti de impense calefacto ingesto, morbus sua duxerit primordia 3 Quod si enim primam morborum originem perquisitius scrutamur, nihil certe frequentius occurrit, quam quod a potu nimis perfrigerato, largiter &celeriter, post intensam corporis commotionem & excr- citationem, vel post assectum quendam vehementiorem animi, aut succedente critica aliqua de salutari sanguinis excretione, ingurgitato, universa iunctionuna de motuum vitalium oeconomia illico turbetur ac pervertatur , ita prorsus, ut ipla veneni Virulentia, neque citius , neque potentius, destructionem de exitium in serre queat. Accedit vitae genus, decumbenti huc usque solitum a que familiare, in cujus contemplatione haec potissimum expendenda: an sit laboriosum, requietum de ledentarium λ an aulicum an militare λ an curis & Iaboribus mentis adstimum λ Nec non quale opificium tractet atque exerceat λ an scilicet metallis de mineralibus si dendis, igne coquendis de perficiendis operam det Nam
quamlibet vitae generis rationem, peculiares suos alere morbos , non modo indubia experientia comprobatur , sed susus etiam & solido argumentorum robore in et gantissimo libro, quem Ramadetinus de morbis arti cum composuit, abunde evictum atque excussum est. Tandem eximium momentum ad interiorem status,
a naturali ordine desciscentis notitiam, ipsa consuetudinis ratio subministrat. Quum enim nullus sere homost, qui non peculiari quadam rerum non adeo lalubriuinassuetudine teneatur, in victu, potu , somno, motu , exercitio Venereo, tabaci, sustimigii, vel sternutationis causa adhibiti, usu, nostro aevo potus cossee sorbitione,
quin etiam , quod inprimis hypochondriacis selitum ,
nimia ipsorum medicaminum assumtione, aliisque rebus : certe, singula haec errata, naturae corporis nostri
minus proficua, probe inquirenda sunt Ze noxa ab iis illata studiose pensitanda. Nihil vero, nostra quidem sententia, ad aegri naturam de morbi generationem plenius cognoscendam Scintelligendam, plus adjumenti affert, quam excretorum modum te rationem recte examinare atque perpendere.
Ea enim excretionum indoles, conditio, quin etiam n cessitas est, ut sine his valetudo salva persissere ncqueat: Propterea, quod in homine, non amplius quoad corporis molem increscente, tantum egeri detat, quantum ingeritur, de deficiente, vel suppressa, consueta Sc Ω-lutari per varia organa, superfluorum, inutilium & mixturae animali ac vitae inimicorum eliminatione, e vestigio plurimae morborum causae propullulant ita, ut non
fallaci praesagio exinde morbi praevideri atque praedici
pollini. Inprimis autem id vacuationis genus, quod per alvum succedit, eo studiosius est considerandum, quo majus momentum est, quod ad sanitatem illibatam praefandam, conficit. Etenim alimentaris ille & excrementitius intectinorum canalis, si diutius retinet ea, quae e corpore proscribenda sunt, gravissimorum non solum morborum lames Se minera excluditur, sed sedes etiam illorum ac domicilium in hoc erigitur .
'que firmatur. Hinc si alvus incipit officii sui oblivi ci, Sc praeter consuetudinem obseratur, in proclivi &pro certo est judicare, morbum vel praesentem , Vel
certe futurum esse. Praeter alvinam hanc eXcretionem,
alicula etiam contemplatione exploranda est perspirωtio, quae per universale illud corporis colatorium ein, mam cutem, perscitur , de qua , secundum Sanctorii calculum, plus ejicitur, quam per omnia reliqua Ernunctoria. Hujus silutaris successus ex vestitu, ad corpussovendum de in aequabili semper calore servandum
apto, nec non temperato pedum tepore de madore
optime dignoscitur: vici istii autem pedes scia de sti-gidi , tubulosum cutis eorticem strictiorem de sordium per hunc exhalationem suffaminatam este, subindicant.
Hinc si sub frigido, humido, mutabili Se inaequali aere,
nec non vernali de autumnali tempore , tenapestatibus
crebrioribus vicissitudinibus interpolatis , exclusio sordium per halitus valde diminuitur, corpora fiunt latinguida de morbi, qui populares habent circuituS, Pe quam similiariter insectant. Quum vero homo plerumque plus alimenti assumi,
plus etiam seri te sanguinis ingeneret, quam natura cin-poris ferre dc in usium convertere potest, ut ordinariae etiam excretiones 1 aepe supervaGuis humoribus evehendis non sufficiant, extraordinarii subinde Ze statis nonnunquam lcmporibus, mensibus 8c annis recurrentes motus CXcretorii contingunt , quibus vel ipse sncerus
sanguis nimis abundans, uti fit in sexu sequiore, per uteri, de in nobiliore, per ani Venas, nec non in pueris de adoleIcentibus, per narium sillicidium, foras dimittitur ; vel etiam humores serosi de impuri per largiores sudores, per copiosas alvi dejectiones, per narium in cinryza defluvium, nonnunquam validiori tussi, per di turniorem viscidi ac glutinosi humoris exscreationem , cum singulari sanitatis commodo ejiciuntur: quae les tares de consuetae ejectiones, si deficiunt, vel prorsus supprimuntur, metus est, ne gravissimi morbi exinde emergant. Nihil vero aeque perniciosum atque exitiale est, quam si criticae ejusnodi, praeserti in sanguinis, excretiones, celerrime Se uno quasi ictu sssuntur; cujusmodi noxia vi potillimum posset, tum gravis animi affectus, inprimis extrema de minima vasorum oscula constringens terror, tum aer nimis frigidus, aut frigus externum inconsideratius corpori admissum; squidem exinde exitiales humorum fiunt stagnationes, de subitae
ac capitales noxae in motuum vitalium ordinem redundant. Idem sentiendum est de excretionibus illis, quibus plurimi morborum solvuntur, Sc quae propterea V cantur criticae; si nempe medicus, vel aegrotans, easdem perperam Zc pessimo consilio compescere tentet; qui inpe cohibitis illis de compressis, facillime morbus non solum recrudescit de redit, sed pejor etiam multoque periculosior resultat. Praeterea ad genuinam morbi indolem exactius imtelligendam , plurimum iacit curiosus sciscitari de pe
339쪽
De hist morborum recte consignandis, ceu primo Ic. α89
contari: quibus morbis per vitae decursum aeger fuerit obnoκius an forsan quidam haud ita diu pretecesserit, M Qua methodo quibulque auxiliis is fuerat stibiatus ZNάὶin turpe quidem dictu, sed prolii verissimum est: oκ temeraria & imprudenti morborum, inprimis febrium . medicatione, damnosissimam & maxime periculosam nonnunquam symptomatum oriri catastrophen, ita, ut fugato ambigue priori morbo, alius & longe fravior i ruat ac diutissime insesset. Saepe numero etiam, is, qui E morbo convaluit, salutaribus medici praeceptis minus obtemperat, sed pro coeco libidinum impetu, gravis T.
mos & nocivos in rerum non naturalium usu errores
admittit, de hoc paelo de novo mineram morbi sicam colligens de cumulans, ipse sibi damnum procurat de morbum contrahit. Novimus sane plures, qui morbo eritio & sunditus expirpato, ex intemperanti de ni-nuae ciborum inossione, suppressa per subculaneos.tubulos ex incutia sordium QAhalatione, nec non neglecto debito evacuationis alvinar luccessia, in pestimas aegritudines iterum inciderunt & per diuturnum tempus cum iisdem consti elati sunt.
Nonnunquam etiam morbi mire complicantur, ita ut tapenuuic ro hypochondriaco malo jam antea affectus, aut cachexiae implicitus, scorbutica labe insectus,
debilitate capitis afflictus, harmoplysin passus , phthis
emaciatus, harmorrhoidum minus legitimo successu laborans , calculo excruciatus, vel etiam podagrae doloribus detentus, alium adhuc dirum morbum, sive acutum sive chronicum, nanciscatur: ubi utique in medicatione summa adhibenda est prudentia , de longe' alia ' medendi viae ineunda, quam in alio aegrotante, codem qui in morbo decumbente, sed visceribus integris, ac viribus nondum attritis & per antegressam valetudinem
Pari ratione ad exquisitius de morbis illisque medendi methodo judicium. serendum multum certe Valet,corporis laborantis, quoad viscerum & nervosarum partium dispositionem, plenior crenitio, in 'ua potissimum
est Giciendum , utrum corpWi sucto & languine resinis sit farctum, vel an impura excrementhiorum & sero sorum humorum sentina scalcat, sive an sit cacochymicum Z Qualis sit ventricus & intestinorum ratio λ an ruetibus, flatibus de spasmis cum alvi strictura exerceantiar, aeger sit hypochonti ac λ Quae hepatis sit conditio λ an inoffetuus sanguinis per hoc viscus transitus an humoris biliosi in eodem secretio debita & non sunssat ninna λ id quod eκ faciei colore & diminuta corporis nutritione patet cit. Porro disquirendum: an tenera
illa vesicularis & vasculosia pulmonis substantia adhuc sit salva de integraλ quippe quod, spiratio vel facilis vel
difficilior, nec non rusctio humoris ex ore, luculenter produnt. Denique eciam temperies cerebri & systematis nervos consileranda est, & ει natura somni, ininai assuetibus, mentis etiam' de phantasiae interturbatione,
' EXacie sic perspecta corporis aegrotantis rintura, ad ipsium morbum quocun. aeger considiatur, paullo pe-Ditius consideranaum ejusque indolem & pec larem genium intimius indagandum, trinseundum, & maxime omnium videndum est: utrum malum populares habeat circuitus Sc epidemium sit λ an dus virulentia perexanthemata se prodat quo materiae, quae momum
facit, tenuitas de virulenta indoles potissimum dignoscidi potest: quippe quae, dum nervosis partibus insidet, praecordiorum anxietatem, inquietudinem, extremorum strigia S, conatum vomendi,capitiς'dc dors, circa primam lumborum vertebram,. dolorem, pulsus celeritatem',
cum duritie junctam, mentis turbationem & spirandi
difficultatum promtissime concitat; relegato autem ad corporis corticem noxio humore, horrida haec symp- tomata, plurimum de vehementia sua remittunt de tantisper conquiescunt. Scrutandum praeterea est: an cum
ingenti virium prostratione & intenso partium langu . Frid. H mamii Oser. TOm. I. .
re, nec non jactatione do summa inquietudine, morbus aegrum apprehcnderit λ utpote quod occultae hum rum corruptionis, quae Vulgo malignitatis nomine venit , haud dubium lubmini 1irat indicium Et quum nulla sere schris vel alius morbus sit, in quo non sensibiles symptomatum remissiones vel intermilliones conspicuae sint: medicus certe,actiones tam naturales, quam vitales & animales,quomodo tam intra, quam eκ-tra paroxylinum comparatae sint, sedulo pensitare dubet. Nam in accessionibus Sc impetu ac vigore morbi, in quo motus & solidarum & fluidarum intensiores de
acceleratiores deprehenduntur, necestarium est, ut omnia ea quae motus cum excretionibus augent ic exace
bant , penitus absint & prorsus intermittantur: contra vero diebus vacuis & intercalaribus, nec non paroxyl-mo silente. tibi omnes motus, maXimeque pulsus, ob
insignem solidorum succedentem atoniam S: debilit,tem, sunt imbecilles de languidi, ea, quae materiae peccanti commovendae & exterminandae inserviunt rem dia, perquam opportune propinari possunt. Maxime vero omnium in morborum incremento dispiciendum est: . quas iunctiones maxime, animales, an vitales, vel naturales λ iidem laedant da labefactent; quippe ex hujus
laesonis gravitate, morbi causaeque morbificae vehememtia dijudicanda est. In acutis ex somni, respirationis , nec non pulsiium conditione atque natura, morbi genium & vim uberius & perquisitius coginoscore, solerti& perspicaci medico datum quidem est atque conces.sum scd dolendum certe , quod perpauci sint, qui ex
arteriarum pullatione, languinis per universum corpus,& praecipue pulmones, circuitum, atque etiam systc-matis nervos & fluidi nervet, quod veteres spiritus anumales Vocarunt, naturam de consitutionem indagare atque perspicere norunt. Plane mirabilis enim cerebri cicordis est conspiratio, ita, ut quivis cerebri vel nervorum morbus, quivis etiam animi ex assectu motus, pulsum illico mutet. Porro quum nemo ex morbo, nisi inflammatione & sphaci latione interna moriatur, & in acutis quidcm ventriculi &.Denibranarum cerebri in-sammationes facile succedant S: interitum inducant; in chronicis vero viscerum spliacclationes, lethallam vitae catastrophen imponant: medicus certe oculum Manimum ad sun sta liaec symptomata cumprimis adve
tere & dirigere debet, quo cxinde se quam utilia cor sectaria in usum suum elicere possit. Neque minus dialigens suscipienda est investigatio in primarum viarum sub totius morbi decursu conditionem': an lcilicet sordibus resertae sint, vel sordescere incipiant, & quidem sub initium vel progressu in morbii Qualis si excretionis alvinar ratio λ quae rejectorum copia, color & quo litas λ utpote quae de senesionum naturalium vitiata vel legitime comparata constitutione, haud incertum prae bent indicium. Urina etiam contemplanda, qualis haec reddatur colore, consistentia, indole de quantitate, equitas, collatis aliis in morbo phamomenis, spasmodiacae partium intomarum stricturae cognosci & aestus praeternaturalis augmentum vel decrementum judicari po
, Ulterius ad integram morbi historiam contexendam,
nillil aptius judico, quam si medicus probe ela summa
cura operationes remediorum, quae praescripsit observet, & omnes, quaecunque post medicaminis usum in- 'ciderunt mutationes, studiole annotet, inprimis; utrum symptomatum vis ac vehementia inde tantisper vel mitigata , vel adaucta sit λ an vero nihil plane horum consigerit Quum enim totius therapta cardo in eo potissimum vertatur, medici etiam peritia ex eo maxime patescat, si is in graviori morbo apta & idonea ad oppugnandum eum sciat exhibere rernedia: certe qua ratione medens palmario hoc suσ ossicita satisfacere Mauxilia utiliter & convenienter applicare possit, si non exacta illorum notitia suerit imbutus, equidem non video. Hanc vero remediorum intimiorem cognitionem
340쪽
animo rite concipiendi, vix certior, rectior de compen- cile aptius & certius ad naturam causae morbi sicae Mdiosior datur via , ac per observationes de morborum sedem assectam pcrnoscendam , irnmo ad mortis ca historias, quae sinui medicaminum propinatorum ulum, fas detegendas medium, sectione de inspectione soli genuinam apsicationem dc certos esseetus recensent at- tiori cadaverum eorum hominum, qui iisdem morbisque complectuntur. Et hinc demum vera, certa de non extincti sunt, invenitur. Quanquam cnim non om fallax de remediorum viribus de emcacia, quae tantopere in desiderio est, experientia, proficiscitur de medenti innotescit. Jam dudum enim non solum Celsus monuit, sed experientiae etiam calculo constat: eadem medicamenta, quae in eodem morbo uni subjecto maxime
proficua sunt, alteri gravissime nocere; quo fit, ut ipsi medici, remedium quoddam mirificis laudibus de en-comiis extollant, alii vero illud ipsum plane damnent atque rejiciant, utrisque ad experientiae asylum consuma, quae in dissectis corporibus observantur, semp primae de proximae morborum causae habendae sint ,
sed saepius essectus tantum causarum atque ipsius mortis sistant: nihilo minus non raro tamen accidit, ut hac ratione genuinae morborum atque symptomatiam in sblitorum causae manifestae fiant. Obversantur sane animo plurimi cassis, ubi tum in ipsis morbis, tum in eorum causis cognoscendis, non incelebres etiam, sed magni nominis medici, valde hallucinati sunt, maiugientibus, cujus tamen ea ratio est, ut nunquam salte- me aliena de morborum quorundam indole Se causiste possit, si modo omnes de singulae circumstantiae omniaque phaenomena , quae in persecta subjedii & mor-hi liistoria commemorantur, exacte pensitentur ζ neglectis autem, ut perditus plerumque mos obtinor, iiDdem, haec ipsa utique anceps est summeque ambigua. Nam vires le Operationes remediorum neutiquain sunt' absolutae, sed conditionatae, hoc est, ad varias conditiones de circumstantias, tam individui, quam morbi, nec non causas, tempora aliaque id genus relatae; ideoque eum omnino in finem accuratae observationes de exactae curationum historiae conscribuntur, quo genuinae medicamentorum Virtutes, in tot divertis naturis, locis atque temporibus , perspiciantur Zc intelligantur. Hinc praestantissimum profecto est Hippocratis monitum libro de decenti orn. Sint, inquit, in memoria ti- ιι morborum curationes se harum modi, quotuplicitero quomodo in singulis siubjectis sie habeant: hoc enim principium in meaicina est, medium O mis.
proserendo; quorum erroneas cogitationes cadaVeris post mortem aportio evidentissime refutavit. Facta enim sectione, ut plurimum polyposae ii . corde vel v sis majoribus concretiones, aut empyemata in reclinre , abscessus mesenterii, calculi in bilis conceptaculo, vel in urinaria vesica, rupta sanguinea vel lymphatica vasa, ingentes glan Olarum tumores, scirrhosit tes, Vel corruptiones putredinosae viscerum, Uterus dilruptus , in conspectum venerunt, de quibus nihil plane antea suspicionis suit. Monendum tantum est, ne in cadaverum disiectionibus, causani morbi confundamus cum causa mortis , quod a pluribus minus ingenuis medicis fieri assolet, quibus lulficiens p titia ad judicium aptum de laesionibus partium, qUM
in fictioinibus deprehensae fuerunt, serendum deest. Nonnulli etiam data opera causalia mortis pro causa. morbi venditant, ut hoc pacto aliis imponant, quali nulla arte morbus, quo vita defunctus aeger, medi-Quum vero morbi, prae enim acuti, sepissime sne camentis potuisset. submoveri, de sub hoc indoctim
bilis moriendi necestatis praetextu famam suam salvam atque integram contervent.
Disiectioncs itaque cadaverum frequentiores de so tertiores.a medicis anatomes peritis majorem in πω dum commendandae sunt ; eo quod vera causarum
ullo medico de pharmacuuiico subsidio, aut aliis per artem adhibitis Iuxiliis , solius naturae beneficio , de nonnisi domesticis quibusdam remediis, temporis praesertim diutumioris tempestivitate, cedant, quin non raro rectius pertinentur, aer ubi ingens pretiosisssimorum medicaminum copia exhibita fuit: multum prosccto rin orbi cognitio, de prudens remediorum ad eas laus
I -n ia ν rendas applicatio, duo quasi poli sunt, circa quo ta praxis medica vertitur. Et utut accuratior caulae
morbificae cognitio, non semper satis sit ad morbum tollenduim, sessiis saepe remediorum emcaciam vincat . non tamen ideo inquisitio diligentior cadave- ad therapiam ritu instituendam de convenienter perficiendam proficit, omnos sedulo annotare circumstantias, sub quibus, quo tempore , quo ordine, quibus excretionibus, quo lymptomatum successu, morbus decurrerit 3t tandem solutus fuerit. Optandum hinc quam maxime foret ut accuratae prostarent observa- rum, tamquam labor parvae utilitatis inculanda, quod tiones de singulorum morborum in diversis individuis naturali processia ac spontaneo decursu , ubi nimirum totum opus naturae commilsum, nec ullum plane adhibitum fuit medicamentum , de in quibus omnes circumstantiae tam nude de sinpliciter enumeratae sunt, quam se invicem non interrupta serie cxceperunt. Ita firmius sane judicium de viribus remediorum interponi posset, de non solum facillimum esset dijudicatu,
utrum affectus alicujus exacerbatio, quae post medicaminis usum contigit, eκ immutabili naturae lege atque
causarum nexu profluXerit, an vero a remedio illo.
fricte de absolute inducta suerit; sed vicissim etiam
a nonnullis sciolis, qui sepientiam suam non eX puro naturae sonte, sed lutulentis lubricae Phantasae specu lationibus, haurire satagunt, fieri conluevit: siquidem
ad minimum id emolumenti inde. resultat, ut medi cus an morbus similis occurrens, sinationem admittat, necne 3 dc quaenam medicamenta huic malo a Cr-
tundo idonea sint, quae non dijudicare possit. Prosecto enim ex unica per anatomen circa morbi alicujus
causam facta obsorvatione, . plus utilitatis in praxin, pnesertim si eadem assectio iisdem plane circumstantiis stipata denuo occurrat, rodundabit, quam EX mille subtilibus theoreticorum ratiunculis , ex fictiliarum longe certiori argumentatione concludi possiet, remis- hypothesium scrinio depromtis. Pulchre hanc in rem so de allevatio symptomatum, administrationi reme- scribit Baglivus lib. I. Praxeos meae cap. V. f.6. dum ait: dii succedens, hujusne, an naturae operationi, an utri quo simul, adscribenda st de tribuenda. Non itast quenter enim sit, ut medici arcanis suis accepta syrant , quae suffragante tantum natura, quoad amictionum mitigationem, vel totius morbi curationem, eve- errant, qui putant , se morbos feliciter curaturos quia doctrinani theornieandi ad avius eallant; errant, inquam , quia medicus ad multo altiora respicere debet,
ut innoceium artem a calumniis vindicet, σgrosque a morborum taedio ad salutis tranquillitatem rcvocet:
nerunt; unde tam gloriosa sun plicium lc composito- davera homimon morbis. iatorum secanda sunt ei, rum medicamentorum encomta in libris practicis de tanicis prostant, quae tamen plerumque omnem spem de exspectationem tam medici, quam aegrotantis, sal-Iunt atque destituunt. .
Denique ad observationes de completas morb; historias adornandas, sectio cadaverum morbis deiunc-
manufiu inquinanda,int Inveniat, quae morbi sit sedes, qua causa , qui exitus antecedentium B tomatum, qui
demum effecivum omnium in antecedenti morbo obferum
Reliquum nunc est, ut, praeterea, quae jam spassim in ipsa tractatione monuimus, etiam dicamus, quiqtorum maxime reserenda est et quandoquidem non sa- nam fructus eX medicorum plenioribus observatis ine . ' persecti