장음표시 사용
381쪽
De causis morborum & quidem latentibus, &c.
que etiam atroces in ventre cruciatus complica
tur, qui, si calculus subito per ureteres transi, atrocillimi fiunt, ut medentum imperitiores, &qui prima vice cum hoc malo conflictantur , morbum potius pro convulsiva Se funesta colica , quam pro calculo, habeant. Neque inficianduin est, dolores ex calculo plura liabere cum colica spasmodica communia, in eo tamen differentiam esse experientia docet, quod calculus subito &cum atrocia invadat, principium in lumbis haheat , ventriculum ad nauseam Se vomitionem sollicitet & in urina crassius sabulum conspiciatur. Tandem nec hic praetereundum est, 'uod, si ren male affectus Se praegrandibus calculas O, sessus fuerit, flatus in intestino colo ejusdem l teris stagnantes, dolorem ibi satis mplessum procreent, vel quod eum e sedosua dimoveant, vel quod mutuo contactu & attritione intestini flatibus distenti, & renis calculis expans, dolor ille suscitetur.
n.-- At vero longe majores inolestiae sunt, qua '' calculus ureteribus firmius ac diutius impactus, efficit. Dum enim urinae liberum in vesicam fluxum intercipit, pertinax fit dysuria & feralis urinae suppreiso, quae etiam pro divertis siu calculi certis luis notis ac indiciis dijudicanda est , quas
hoc loco exponere, non erit incongruum. Ubi urina supprimitur & calculus ureteris cavitatem obstruit, vesica est vacua, catheter potest immitti , sed parum humoris elicit, tantaque in doloris circa illa atrocia, ut spastica constrictio etiam alterum ureterem in consensum rapiat. Si vero calculus, vel etiam sanguinis grumus, circa orificium ureteris, ubi obliquo ductu per vesicae membranas transit, haeret, vesica etiam ab urina vacua est, immanis cruciatus in inguine sentitur.
In υσα. Deinceps sicut calculus in renibus, ita etiam rui in vesica deliteicit, de urinae egressum impe it, certis dignoscitur indiciis. Videlicet agride tumore & dolore in pube conqueruntur, urina guttatim sillat, quandoque cum horrendo cruciatu, & saepius crassum ac puriforme sedimentum deponit, permixtis moleculis, nunc car Ptam lanam, nunc Vermiculos, reserentibus. Imterdum accidit, ut urina copiosillima reddatur, quandoque alvus de urina lupprimatur, & abd men ad lapidis duritiem , cum dolore circa pubem acutissimo Se horrore molesto distendatur. Nonnunquam alvus subducitur cum flatu & larga lotii emissione. Si atrox dolor adest, anore- a, febris de constrictio alvi urget, Sc urina pauca, pallida tamen, cum magno nisu Ze molestia excernitur. Haec symptomata potissimum affligunt, si quando lapis 1caber, non adeo magnus& figurae complanatae ac ovalis, orificium tegit obstruitque, Be ab asperitate 8c attritione dolorificus spasmus fit, qui tam atrocia gignit symptomata. Per intervalla vesicae calculo laboran tes, praesertim sub boreali aeris statu, item flatibus retentis, de alvo obstructa, gravior, cruciatu& pondere laborant, mielio fit saepius purulenta , in senibus jungitur tenesmus, membri pruritus & alvi cum urina suppressio est, quandoque etiam ipse anus procidit: pro situ vero corporis variante levamen accipiunt.
I. L. pe di Quod attinet ad vesculam sellem, neque haeci .is ' , calculosa conaetio us libera deprehenditur,
sed sepiuscule calculi ingentis magnitudinis Hud
cavitatem totam replent, interdum numero plures, Variae figurae ac magnitudinis in ea delites.cunt, & gravibus symptomatibus corpora ami-gunt , quae tamen non eadem, sed diversen odecomparata, prout Vel ingens calculus vesicam ipsam male afficit, vel plures per duetiam cho lodochum transitum moliuntur. Quandocunque sellis vesica tota sere lapillis turget ac repleta est, pertinax cum gravativo & continuo dolore dextri hypochondrii icterus, omnium remediorum efficaciam eludens, corpus flavedine tingit, cui si diuturnior fuerit, morbus arquatus adiungi s let. Quibusdam continua nausea vel etiam cibo. rum vomitio, in aliis atrocissimus ischiadicus d lor de asilima diuturnum conjunguntur. Praeterea quibus ingens in sellis vesicula calculus est, ab iracundia insolentia symptomata patiuntur. Nam quando h vehementiori iracundiae affectu 1 passica, ut ordinario solet, ductuum biliariorum constrictio fit, libet bilis in duodenum effluxus impeditur, ipsaque regurgitat ad vata biliaria selleamque cystidem, inde efficitur, ut, quum calculis cystis jam repleta sit, a bilis copia ductus valde sensibiles distendantur, hinc ob consensum non modo acutissimus abdominis dolor, praecipue in dextro hypochondrio oriatur, sed εc tanta respirandi fiat angustia Se difficultas, ut suilocationis periculum appareat, alvo simul adstricta Mextremis refrigeratis.
Si vero ipse calculus transitum per guctum cysticum & choledochum, qui intra membranas rio, t/is duodeni fertur, affectat, fixus de intolerabilis cir- δε--ca eam regionem, qua ductus choledochus duodeno inseritur, in dextro hypochondrio est dolor, cum molestissimo vomendi colatu, nauica, appetitus dejectione, colore cutis intente flavo, membrorum lassitudine, alvi duritier quae symptomata una cum flavescente cutis colore, repente de ex toto solent remittere, excretis per anum
calculis pondere levissimis, Se tunc ipsa cutis nitorem suum recuperatis Confirmatum hoc habemus notabili exemplo. Erat quippe honoratior
quidam vir, sexagenario jam major, qui post
diuturnum in dextro hypochondrio comprimen tem ac obtusum dolorem, in spiritus difficultautem incidens, paullo post cedematoso pedum primum ac postea hydropico crurum, scroti de abis dominis tumore assiciebatur & aliquandiu affligebatur. Huic praescribebat Medicus infiisum purgans, cujus basis cortex medius 1ambuci, a quo efficaciter purgabatur de plures lapillos, planae & acuminatae lexangularis figurae, nigricantes ac leves, plus quam viginti numero , per alvi secessiim excernebat, quo facto, assiima disparuit , tumor subledit de cum valetudine in gratiam redire visus est, quae tamen, sive ob aetatem, vel priorem longum morbum attritis nimium viribus , minus constans erat, sed hydropi paullo post iterum implicitus, naturae debitum solvit.
A calculis progredimur jam ad alias ludicras
res, quae tamen potentillimae sunt ad corpora humana tam misere affigenda, ut non majora Pr pemodum tormenta possint excogitari. Et hae sunt varia ratione figurae & magnitudinis insecta, sive vermes, qui maxime ventriculum de Himen torum magnum illum canalem inhabitant, itaque nidos de hospitia sua habent. Non eadem vero Iea diversa pro locis,quibus insiderit,dc prout
382쪽
variae eorum sunt species, pathemata observantur. Si rotundi proboscide de pedunculis quasi totidem uncis instructi fuerint, graviter rodunt, lyncinant, In venιν & interdum membranas perforant. Hi quando ventriculum obsident, incredibilis ejus morsus cum inexplicabili dolore, anxietate, inquietudine, nausea, salivae fluxu infestat; foetidus ex ore vapor tralat, vultus mox pallet, mox rubet, narium adest pruritus, vomendi cupiditas, sicca ac molesta tusIis per intervalla amigit, animique des dilo frequentius jungitur.
I, II, Si in intestinis, praesertim i leo, cui lubentissi- mbmis me insident, eo quod amarorum bilis minus ferre possunt, nidum ibum habent, haec sunt indicio symptomata: venter mirifice, praesertim in infantibus , distenditur, ut tympanitide laborare videantur , alvi subinde nimia jungitur dejectio ,
qua seces foetidae coloris cineret, stercori bubulo similes, secedunt, partes superiores tabelcunt, ita prorsus, ut nonnis ossa cohaerentia conspiciantur, licet multum appetant. Facies plerumque pallet Sc tumida est, α cum excrementis ramenta quae iam, seminibus cucumeris vel cucurbitarum
limitia ejiciuntur. Lumbrici dicuntur hujus intcs ini incolae, qui plerumque lati sunt & longi& mirifice te convolvunt, neque tam alacres sunt,qciam rotundi, laepius quoque ob tulsim, febrem dc lateris dolor.m pleurit idem mentiuntur, quae tamen a vermium symptomatibus, dolore lub c
1tis spuriis, febre acuta de iusti languinolenta distinguenda.
Iis eras, Quod attinet ad ascarides, neque hae obscuris afundes. indiciis te produnt. Hospitium suum quam maxili e in intestinis crasis quaerunt, frequentius ac copiosilinae recto insident, similcique tincis stant, cic manipulatim saepe alvo ejiciuntur, quin
CX ano non raro prorepcre oc muliebribus pudendis te insinuare solent, ut cum urina in IV.atulain
descendatu, lapiusque incautioribus Medicis imponant, ac si cx vesica prodiissent. Ut ut veron ulta cum reliquis inlatis communia habeant, si inflationem abdominis, si maciem, si nauseam respiciamus ; in eo tamen quaedam est disic imita, quod multus ac gravis pruritus in anu percipiatur , Sc alvus ad deponendum frequentius sollicitetur odoremque identidem scelidum excrementa exhalent. Hae vcrinium species natu etiam majores, praesertim foeminas luxui de otio indulgentes , divexare solunt. I. LV. I blita Praeter memorata hactenus e vermibus gravia. -- symptomata illud adhuc notandum est, quod sep q- - bres subinde eos invadere soleant, qui Vermibus exercentur, quae ex lentarum & putridarum lunt numero & similes quotidianis nullumque servant typum, sed sunt erraticae, cum pulsu ina quali,stequciati & obscuro. Neque dubium est, quin ex vermibus in putredinem foetidam colliquesecentibus cXs irgant. Porro etiam non praetercundum, quod vorines praesertim minuti, quos sex pedibus cum nigro capite instructos vidimus , si nervos tunicas intestinorum Fraviter lancinant, arrodunt, mirabilia atque insolita, quae ab imprudentiori vulgo incantationibus solent adscribi, symptomata producant. Videlicet sunt intcr eκ- empla verminantes, quos convulsivae artuum ad stuporem usque tractiones, distensiones & incredibiles circumgyrationes, miro torquent modo , mox aphonia tentantur, mox aliena & male α- haerentia cum mentis turbatione loquuntur, strident dentibus, in surorem agitantur, daemoniast videre asseverant ; remittit tamen saepius haec symptomatum saevitia, si nimirum vermes a r sione desistunt. Tam valde gravis vero sympi
matum violentia non aliunde repetenda videtur, quam quod univerium genus nerVosium, a Vehementi rosione tunicarum intestinalium , mutua consensione & communicatione in exorbitantes hos motus rapiatur.
Neque in hac latentium causarum morbifica- Doram rum consideratione silentio transmittendi flatus , qui utut res lev issimi momenti videantur, tantas tamen anxietates, cruciatus & insolentia in dissitis etiam partibus symptomata concitant, ut viatam in summo discrimine positam credas. Causa horum utplurimum est tenaκ & vilcida copioso aere plena materia, quae a calore in halitus, quibus inest magna expansiva vis, resolvitur; accedit tamen etiam atonia, sive paralytica quaedam resolutio, tunicarum ventriculi & intestinatium,
qua fit, ut nimium a contentis vaporibus expam dantur, praeter naturam huc illuc trahantur de- inumque per consensum atroces pastiones accedant. Discrepant tamen symptomata a flatibus In ve-- pro di S reni ia locorum quae patiuntur. Ven: ricu- lus quidem ab iis inflatus G per omnem ambitum sortiter caepan sus, sumimas praecordiorum anxi
tates de spirandi ad susti,cationem usque angustia n,cum faucium constrictione enicit, atque i scrior ejus pars sub cordis scrobiculo vorsus latus dextrum , instar vesicae turgidae , ovi gallinacei magnitudine, iensibus & tactui sese offert, d inum ructus superveniunt, quibus flatibus exitias conceditur & anxietatum fit allevatio. Et lixe ventriculi inflatio frequentilliiva est hypocho driacis, nec non hyssericis, in quibus saere tanta, ut ea assectae, ob interceptum dias fragmatis del- censum sine omni sensu de motu laceant de respirationis successus vix obterVctur.
Saepius quoque intestina torquet flatuum pro- Et mi Ventus. Si quando accidit, ut tota intestinorum s - . moles flatibus mirifice distenta, ingentem abd minis tumorem es iciat, dolores atroces cum alvi adstrictione exsurgunt, qui affectus colica flatulenta vocari solet. Quae disiensio ubi es diutu na, ob intestinorum quandam paralysin & visicidae materiae copiam intus haerentem, abdomen instar tympani expanditur; tandem jungitur Ca-chexia & tabes, ac morbus vocatur tympanitis. Frequentius vero contingit, ut tantummodo partes quaedam intestini, praesertim coli, flatu dolorifice diducantur, quod circa hypochondria utraque tapissime obvium, quia colon ibi in flexu ras curvatur, quae impediunt, quo minus & fl tus & alia contenta promte transeant, sed st gnent. Familiarissime id in hypochondriacis evenit, M perperam dolor ille tensivus sinistri lateris, pro tumore & inflatione lienis a Medicis an tomes ignaris habetur, eo quod lien in homine, non in hypochondrio, si ii in dorso, sub diaphragmate situm obtinet. Testatum etiam faciunt o servationes, quod in osse ilei dextri ingens & d lorificus tumor quandoque diutius per intervallans ligat & a cibis statulciatis sumtis exacerbetur, hanc ob causam, quia principium coli satis capax & membranis robussis motricibus instructum, ut turtum excrementa propellere possit,
383쪽
De damnis ex cohibita cuticulari excretione. 333
corpus nec vivum, nec sanum, nec robus iam , nec ad exsequendas animae actiones idoneum esse , neque etiam augescere & ad legitimum incrementum pertingere possit. Videlicet corruptibile est corpus humanum, nec a putredine immune durare potest, nisi perennis sanguinis omnisque genetis fluidorum, mediante vigore systoles atque diastolas in solidis, progrestivus in tus libere succedat, cum quo simul intestina partium 1anguinem constituentium calida agitatio augetur. Sub hoc autem progrcssu maximeque intestino mutuo attritu , sanguinis moleculae aliam figuram, texturam ac magnitudinem nanciscuntur, de a blanda temperata schesi desciscentes, salino- sulphuream, vel etiam viscidam,utramque vitae adversam naturam, induunt. Quare opus est, ut sacci intempcrati, nutritioni oc motibus vitalibus continuandis inutiles facti, a purorum connubio segregati proscribantur, ac in eorum locum temperati, blandi 1 atisque fluidi, per congrua solida de liquida alimenta,denuo substituanis tur. Quod quidem quum per saluberrimas secretiones atque excretioncs perficiatur , earundem utique necessitas , nemineinque diu sine cibo de potu vivere posse, luculenter patet. hie eonstitutum, quod adeo ampliatur, ut cum exquisito dolore ipsa integumenta extrorsum v geat, de periculum ruptionis sit, quod etiam quandoque factum observationes practicae & anat micae confirmant. Ejusmodi vero flatulentos tumores exinde licet cognoicere, si ad emissionem flatuum vel ejectionem materiae tenacis copiosae, Per vomitum aut secessiim, tumores cum dolorum allevatione minuuntur. Dolores lumborum, pulsuum intermissio, dolores in osse coxendicis, tumores pedum cedematos , saepe solis flatibus intestina distendentibus de vasa vel nervos comprimentibus debentur , de datis carminativis ac clysteribus, conquiescunt.
D. .e,sib Restat demum alia caula abstrusa memoran-- --νμ da, suae in ventriculo neque minus in intestinis consistit, rartuique animadvertitur, mortis tamen
m & gravis,noruin morborum genitrix cst. Est haec ventriculi vel etiam intestinatium tunicarumeroso, quae vel ab erodentium acidorum succorum copia in hypochondriacis, vel ab iracundia vehementi ec frequenti, vel a sumto veneno em lico vel purgante acriore accidit, vel etiam post cholerae, dysenteriae aut diarrhoeae morbum re linquitur, de affectus cst chronicus, ab inflammatione , quae celerum passionum praecipua, distinguendus. Ventriculus de duodenum, quando erosa, continuus Se fixus dolor est circa praecordia, tensivus, ita rius , interdum cum a doris sensu, qui usque ad dorsum porrigitur, dc siimmas anxietates circa praecordia parit, ipsum quoque jugulum retit, mirumque vires atterit atque nauseam de inclinationem ad vomitum suscitat. Post omnem medicinam aut cibum aliquanto intemperatiorem, qui salsae', calidae, acidae, spirituose, acris est naturae, exacerbatur, ac in Primis a purgantibus atrocissimus redditur;&mulcentia vero, humectantia atque emollientia,ec optime medicamenta ex chamomilia & mill solio serre potest: pulsu demum accedente celcri hectico, res est conclamata. Quod si in intestino quodam cjusmodi erosio suerit, identidem dolores in abdomine ac dolio cruciant, qui semper assumtis calidis, salsis, acidis mirum exacerbantur, dejectiones alvi sunt creberrimae & varia caloris de frigoris est in corpore vicissitudo, urina moX tenuis dil aquosa, moκ rubicunda & crassa min-gitur , malum etiam admodum diuturnum est , vires depascit, corpus consumit, longum certe tempus de accuratam ac demulcentem diaetain, plusquam modicamenta, praesertim activiora, desiderat. Et affectus senibus cessantibus haemo rhoidibus non adeo rarus est.
De damnis ex cohibita cuticulari excre-
p. I. - Uicunque artificiosissimam corporis nostri metiones vi machinam partiumque in ea admirandam configurationem paullo curatius perlustrat, eamdem eκ Πυmerosa organorum secretoriorum MEXcretoriorum congerie maxima EX parte coagmentatam cile animadveriit. Tanta enim secretionum & excretionum ad vitam cum sanitate tuendam iutilitas est atque necessitas, ut sine iis
Deinceps hae ingessiones atque egestiones re Ae edinci proce certa proportione sibi respondere, in iis res Aera autem, qui legitimam corporis firmitatem jam adepti sunt, aequales esse debent. Hinc est, quod adultum corpus lance libratum, elapsis octo dicbus eandem gravitatem exhibeat, licet interea a robusto & laboribus operosis occupato , vel centum alimentorum libra ingestae sint; quin si pondus increvit, nec omne quod inge- sitim iterum egessum, resibile in vitio est ac
morbus certo praestolatur. Et nim universa ccc nomia animalis non solum cerio numero pondere de mensura, scd etiam debita proportione, ac moderamine, tam ratione marchiae, quam motuum, maxime gaudet, ab omni autem excestiva qualitate & quantitate , motuum aeque ac materiae, sive humorum, laeditur atque offenditur.
Quapropter ad sanitatem ipsainque vitam tuen- Pubd adam , plurimum utique refert, ut Medicus Sc inia Meri gestorum de egestorum curatam habeat rationem. Nam profecto optimum corpus a praematura morte dil morbosis varii generis amictionibus de- sendendi modum , in eo quam maxime versaricum Hippo CRATE lib. de diaeta , censeo : ut mensura ingestorum ad vires, imo ad motum &exercitationem corporis, exacte accommodetur, tenendo, corpus quo robustius, quo magis viribus pollet, majora vasa firmioresque fibras obtinet, dia plus ferre posse atque subigere. Εκ gestis autem quae facilius solvuntur dia Vasa a que excretoria prointe subeunt, aliis salubritate praestant; vicillim, quae aegrius digeruntur minusque expedite emunctoria pervadunt, sed pas sim restitant, valetudini infensa, haec interdicenda, illa suadenda. Quin , is demum, qui ex 'ingestorum de egestorum natura, indole ac in te, morborum causas & primordia derivare novit, prudens Medicus dicendus est atque peri
Quum vero ea, quae in pabulum assumuntur m nee non unius sint ejusdemque, sed admodum dissi- ω Emis dentis, naturae de facultatis, alimenta quippe vis-Σ i
cida, salsa, acria, acida, hilphurea, spirituosa,
384쪽
texturae quoque compactioris, excessivae omnia indolis, sapientissima certe lummi opificis providentia sactum est, ut varia emunctoria in cor pore sabrefacta sint, quae singulorum genio cunctisque heterogeneis evehendis, apprime respondeant. Nimirum residuae ex alimentis seculentia per alvum secedunt, ac cum his non solum scoriae Iethales, in nervosarum potissimum partium g nere , oboriantur affectiones.
hiliolae, plurimis salin sulphureis recrementis refertae , sed etiam mucus in glandulosa Inter ea vero, quae ad sufflaminandam salu- μ' σberrimam perspirationem iaciunt, aer potum risis mum connumerandus. Hic enim sicuti purus νου --- ac temperatus sanitati egregie patrocinatur; ita 'M 'cratarum vicissim excessiva qualitate praeditus, eandem gra- tunica secretus. Sero recrementitio, crassioribus Vissime labefactat, hanc maxime ob causam, quoa& terrestribus sulphureis moleculis onusto, urina immediate corporis corticem ambiat ejusdemque dicto, renale dicatum est colatorium. Et copio- tonum varie alterando, succedentem per substr se aquea portio, tenuibus salino- sulphureis par- tos tubulos sordium excretionem dirigat ac mo-ticulis imbuta, ex cutis spiraculis sub perspira- deretur , intendat, vel frequentius cohibeat. Nintione , quae insensibili modo jugiter in corpore mirum si nimis frigidus, nervis inimicus est, suc- succedit, exhalat atque dimatur. Tacemus mu- cos coagulat de fibras rigidas reddit, unde non cita illa purgamenta, quae in narium, palati & solum a d affectus spasmodicos disponit, sed etiamhronchiorum glandulosa substantia secreta & col. lecta, screatu & munctione rejiciuntur. g. V.
cutis poros & vasa nimium coarctans , ad interiora urget humores, stagnationem demum ac
stata concipientes. Nimis humidus tonum solis dorum laxat ac solvit, ut liquida languide cir-E-cumagantur & ad emunctoria ipsosque subcut emissaria, recrementa jugiter e corpore elimi- neos tubulos non Vegeta appulsa sordescant , nantur. Quod quemadmodum s debito tem- morbique cx atonia & humorum impuritate pore & sufficienti copia perficitur, integritatem oriundi pullulent. Nimis calidus rarefacit & dis corporis & sunctionum in eo sulcit atque tue- solvit corporis succos, ac intes inum motum au-tur; ita vicissim si segniter minusque suflicienter gendo, acres Sc biliosos reddit, licet perspir succedit, plures & gravissimas, praesertim chro- tionis successui non ossiciat, nisi simul humidus nicas passiones, pullulare atque excludi prona sit ,& sic ad morbos malignos viam sternat. ει-
eluceicit consequentia. Quam grave autem do- tissimum autem cuticulari excretioni obest motrimentum eκ saluberrimarum excretionum de- do-humidas, quippe qui humores incrassando defcctu in valetudinem redundet, speciatim & a fibrarum elaterem minuendo, emcit, quo minus curate in tomo secundo Medicina rationalis I succi spissi scentes per minimos canales ad cormaticae, & quidem Part. III. cap. q. de excretim poris corticem trudi, & remisso nimis colatorio, num delectu praecipuo morborum sundamento cap. 6. de perniciali eorum quae excretiones c hibent indole; eap. 7. de epidemicorum mor- horum origine ex transpiratione impedita, expoliti. Quapropter ibi dicta heic lubens mi to , & potius id maxime jam excutere ac d
monstrare allaborabo: ex omnibus evacuation
hus suppressis, vel deficientibus, nullam esse ,
quae maiorem noxam ac periculum corpori minetur & causa sit innumerarum passionum , sordium secretio atque excretio rite perfici possit.
.. . . Insuper aeris tempestatumque insalubris constitutio ac inde pendens in perspirationis su cessu mutario, plurium minborum causa est, hiasDin qui certis anni temporibus, quandoque etiam epi- αμ demico, grassantur. Sapienter hinc ab HIPPOCRATE lib. de humor. s. T. proditum est: qua- Ita sunt tempora, tales etiam sunt morbi ct eo
quam perspiratio & insensilis illa subtilismarum stitutiones ex ipsis. Si tempora tempesive ct ordia sordium, pcr universi corporis corticem porulis nate se habuerint, morbi judicatu faciles funt.
pervium succedens emissio, si impediatur, c Vernaetiti autem temporum morbi indieant m hibeatur, materiaque excernenda in corpore re- tationes, O prout variaverit tempus , similes aut maneat, vel ad exteriora jam appulla, ad iniurior i ius miles erunt morbi, qui in hoe tempore frium relabatur.
Eninivero depuratur in universali corporis emunctorio, cute, universa sanguinis & hum rum massa, & tam copiosa per istud contingit excretio, ut ex SANCTORII calcula, omnes reliquas quantitate superet. Hac itaque suppressa in
xima recrementorum pars restitat, Omnus corporis succi sorditiem contrahunt, corrumpuntur
ad putredinem disponuntur , ut valetudo inde gravissime luat. Quod vero maximum est, ipsae sordes quae sub perspiratione exhalant, valdez, bis, tenuis salinae- sulphureae & aereo - aethereat activae indolis sunt. Hae enim in corporis penetralibus retentae, vel ex cutis tubulis retrocedentes, haud secus ac mortiferum Venenum, quod exigua mole & summa partium tenuitate acri cauri sordes
tur. Qui vere Enastinatur, ita sunt comparati, ut ob atmosphaeram inaequalem de mutabilem, elater fibrarum & maxime tonus cutis mirifice labendictur, & retardato sanguinis circulo, emclusione quoque sordium per halitus diminuta,& plethora & impuritas, proximae morborum causae, ingignantur. Aestatis morbi non tam calori, quam potius aeri frigidiori & humidiori, . qualis tunc solet esse noctumus & matutinus, poros occludenti, debentur. Autumnus omnium morbosissimus est, nullam aliam ob causam, quam quod ob crebriorem coeli ex frigido in calidum, humido in sccum, & vice versa, mutationem, aequalis sanguinis progressias & libera sordium eκhalatio intercipiatur. Et hietns ob frigus, tam siccum, quam humidum , tranipirationem impedit, eaque propter variis morbis inducendis sa- Vct, quos una cum vernalibus, aestivis & autumssica pernicialem vim in nervosis maκime par- nalibus sigillatini recenset HIPPOCRATAS MA III. tibiis exsequitur, ob penetrantem subtilitatem, promte per universum corpus insessa semina spargunt, intimae ad partes exquisite sentientes sunt admissionis, easdemque atrocissine adoriuntur atque exagitant, ut vehementissimae, immo aphor. 2O. seqq. n . non CELSUS lib. II. cap. I.
Inprimis autem nocent aeris tempestatumque μηδὲ
vicissitudines, de si diu durant f epiusque repetunt, morbos β
385쪽
De damnis ex cohibita cuticulari e XCretione. 333
morbos qui populares habent circuitus excludunt; eo quod aequabili cutis tono , sub quo maxime viget libera perspiratio, nihil magis adversum est eumque destruit, quam repentina mutatio aeris calidi in frigidum, vel humidi in nimis calidum. Hinc certa 'de constanti experientia in comperto est, quod si calefacto per servidum vernum vel εeltivum aestum corpore, de resoluta sub calore intestino motu intenso in excrementitias serdes humorum massa, tempestas postea subito aqpit naris & frigida succedat, qua constrictis 1piraculis serdes reprimuntur, accumulantur, mutuo quasi consermentantur, iisdemque nervosis acinembranosis partibus inhaerescentibus, sebriles, spinici de convulsivi motus, varii generis febres, uepius exantlirmaticae, Variololae, morbillosae, Purpuracear, alvi quoque fluxiones plus vel minus cruentae, oboriantur ac plures corripiant. Etenim id ceu perpetuum in genere est observandum : quo major materiae impurae salin sulphureae tenuis, perspiratione eliminandae, in corpore ProVentus est ac copia, eo magis insessum & riculosum est, si ejusdem excretio impeditur, intercipitur vel cohibetur. s. X. Εκ eodem porro sonte morborum, qui certis Iocis familiares sunt atque vernaculi, origo a Cessenda. Tostantur quippe Medicorum commentiaria, Hungariam & Italiam proserre febres pessimae indolis acutas, cum vehementi cepha- labia & delirio junctas. Jam vero identidem Constat, eam Hunsvici coeli esse qualitatem, ut aestus diurnus sit ferventissimus, eundemque sti-gus eκcipiat noctumum satis horridum. Huic itaque si corpus prius aestuans incautius , maXime ab iis qui in castris excubias agunt & sub dio morantur, committitur, perquam facile febris illa Hungarica dicta acuta accedit, quam perpe ram vulgo liberaliori vini Hungarici, quod stipendia merentes vix degustant, potui, tribuunt. In Italia autem, & maxime Romae, idem se-brium acutarum & malignarum genus saepius stragem edit, nullam pariter aliam ob causam , quam quod interdiu aestus vehementissimus , de noctu algor regnet, cui si improvide sese exponunt incolae, vel senestras aperiunt, ut aer nocturnus, qui ob copiam infectorum atmospha ram incolentium, identidem valde insalubris,
corpori allabatur, illico postero die mutatio in corporis stinctionibus & inclinatio ad sebrem pra flo est, quae nisi praescinditur, v ires sumit, & non
raro sunestum sortitur eventum.
Neque vero tantum acutas, Verum etiam chr
nicas endemias passiones, interceptus cuticularis excretionis successus, affert. Certe genesis scor- tici mali, quod nonnisi maximus impuritatis gradus est, non aliunde quam ex hac origine re- Petenda. Quo magis enim in humoribus vitalibus crescit impuritas, ex incongruis & minus temperatis assumtis, eo plus vigere debet excretionurn, inque primis perspirationis negotium, eoque sufflaminato, eo fravior metuenda est no-κa. Iam vero in consesso est, in regionibus maritimis & borealibus incolas crassiori victu uti, Copiosius carnibus ac piscibus salsis, insumatis ac induratis vesci, & densa, frigida ac humida atmosphaera frui. Sub hac itaque coeli victuique ratione, non modo crudi & multi male cocti su ci iugignuntur, sed & ob perspirationem segniorem, quamplurimae exaementinae salinae viscidat sordes in corpore remanent, quae simul alia einunctoria Obstipant & ac ludunt, praesertim si vita sedentaria motus expers, animi crebrior pe turbatio & moestitia accedit, quo demum sit, ut humores benigni, serum de lympha, 1 misce-la particularum varii generis salinarum inquinentur, putridi fiant, corrumpantur, & pro diversa
corporum Sc temperamentorum conditione, vel Vappescant ac lente putrelcant, vel etiam summam fixam & volatilem acredinem contrahant. Et hac cκ sentina, omnia pathemata scorbuticis solennia manant, oris scetor, maculae lividae, gingivae putridat, ulcera foetida ichorosa, inclinatio ad sphacetum, artuum dolores fixi & vagi, spa1-
mi & convulsiones, tormina Ventris , tremores& contracturae artuum, aliaque id genus plura. g. XII. Quae omnia sicuti vitam in grave discrimen F esct adducunt, ita quid subitanea aeris ac inde iacta vis L
eκcretionis per cutis porOS mutatio, ad lanitatem rhoiri.
labefactandam valeat, quotidianis adhuc experimentis conficinatum habemus. Nimirum quando ex conclavi valde calefacto, vel ex lecto calido, in auram stigidiorem subito concedimus, horrore corpus e vestigio corripitur, & suppressa perspiratione, materia acris excrementitia in interiora maximeque glandulosas tunicas saucium, oris, narium de bronchiorum vergens, tussim, coryzam, defluxiones & sebres catarrhales conciliat.
Pariter frequenti experientia edocemur: nihil ad ingenerandas acutas pastiones & febres magis conferre aptius csse, quam si quis graviori irae affectu, vel liberiori spiritus vini potu, aut sortiori corporis exercitio aestuans, in auram humidam & frigidiorem, praeverti in vespertinam, delatus, paulo diutius in ea versatur; quandoquidem hoc facto, facilis admodum in febres, de into mittentes , de acutas inflammatorias, cit lapsus.
Nihil vero est, quod subitam febrium gene- Iu Golia
rationem ex perspiratione cohibita clarius demon- ηδ strare de illustrare potest, ac intempestivus & mri, eλ' imprudens therinarum Carolinarum usus exteret w-nus in balneo. Nam si quis corpore paulo pleniori di impuriori, ante sanguinis mulionem vel dubitam aliam praeparationem , descendit in balneum nimis calidum, & aliquandiu in eo commoratur , non tantum inde experietur insignes cordis tremores, languorem dc cephalalgiam, verum etiam febrem intermittentem plerumque, nonnunquam continuam, cum praecedente horrore , dolore dorsi de anxietate summa. Quod vero hoc balneum prae aliis id singulare habeat, quod tam iacile, atque ex tempore quasi stac, tet sebres, haec vera milii videtur subesse ratio: tum quod nulla alia tam servidi caloris the malis aqua reperiatur, tum etiam quod largi rem quam ulla alia terrae martialis Ochreae Sc calia careae adstringentis, in lapidosas concretiones pronae, copiam in sinu λveat, quo fit, ut usu externo subito tumores oedematolos intro repellat & abigat, diuturna ulcera consolidet, pust Iosas & ulcerosas cutis defoedationes de erosiones siccet, de sic efficacem poros Sc tubulos subc Ianeos constringendi iacultatem luculenter proindat. Si quis itaque in balneum hoc nimis caliis dum corpus immittit, ab externo calore sanguis aestuatur Se in mVnam inteflinam agitationem,
praesertim si jam copiosus & impurus, abripitur,
386쪽
exterius vero ob constrictos poros particulae. aere sulphureae non exhalare possunt, sed eaedem insultantes in partes nervosas, arteriarum ipsus
que cor systoles & diastoles motum valide intendunt , & ita febrem accendunt. g. XIV. A titas, aeterea eXcretionis per cutis poros rite succe- ratione e dentis utilitatem, & suppressie noxam luculenter 2M.ω. testatur, quod qui impura habent corpora, sive ino δὲ ex humores excrementitiis partibus resertos, ut sunt impurata- podagrici, arthritici, aestivo tempore, quo liberius& copiosius sordes per subculanea spiracula dis- flantur , a paroxysimis & symptomatibus imm nes degant; brumali autem & autumnali, gravius affigantur, quia aere circumfluo denso a que compresso, perspiratio imminuitur, sordesique eκcrementitiae magis retinentur, gravius de-E Iembus trimentum corpori certo allaturae. Eadem ratiosamuis 3 subest, quare senesi quum ob cutis poros & vasa' minima strictiora, non tam liberam & copiosam per cutis poros eXperiantur eVacuationem, quam viri & juvenes, ab impuritatibus restitantibus morbos aetati senili infestos incurrant, ut sunt m xime scorbutus, calculus, ulcera Vescae, scabies, tormina intestinorum, diarrhoeae, stranguriae , oculorum & aurium vitia.
mimia, At Vero licet magni & graves morbi a prohi-- repulsi bita perspiratione & remanentibus imus sordibus h gitam originem ducant: longe Leviora tamen & quae da. plus periculi habent pathemata pullulant , si quando materia excrementitia, a connubio sanguinis jam tum segregata & ad cutis periph riam tubulosque subculaneos salutariter propulsa, soras non ejicitur, sed ibi subsistens ac ad interiora
recedens, cum succis vitalibus denuo nupta fuerit. Haec enim certe materia veneni vim & naturam obtinet, ac licet mole valde exigua, dum tamen sub penetranti de adversa subtilitate partium valde heterogenearum, in partes nervosas sensibiliores agit, truculenta instar veneni symptomata excitat. Id quod ut jam ulterius excutiamus de luculentis fide dignis exemplis ac observationibus
confirmemus, operae certe erit pretium; quo rerum medicarum cultores perspiciant, plures &saevissimorum affectuum causas, non tam in mole & quantitate nimia, vel intemperie crassa fianguinis & humorum, quam sepius in parva &exilis molis materia , nervosis tamen partibus summopere infesta, esse quaerendas. g. XVI. Exa hori- Ut itaque ab ipso capite ordiamur, sepius o bui tineo servavi, eos qui capillamentum gessare sueverunt, j, si demto impro ide operculo, exquisitum capitis
dolorem,cum tinnitu aurium, nec non veriiginem
incurrisse; alios vero his malis affictos, tecto falsa coma capite, ab iisdem liberatos. Nihil porro frequentius in insantibus visitur, quam a crusta lactea,solo frigore repulsa, febrem continuam e citari , qua desinente illa revertitur, quae quoties repulsa suit, toties de novo febrem accensam annotavimus. Nihil quoque periculosius est, quam in linea capitis improvide exterius unguenta vel Iavamenta applicare. Repulsa enim materia co rupta acri ad cerebrum ejusque membranas ac nervorum principia, epilepsiae, praesertim in infantibus, aliique graves capitis morbi, accidunt. ΑΜ Ams LUsITANUs Cent. I. sis. 36. in puella undecim annorum , obesa & sanguinea, a capitis lotione apoplexiam, elapsa nondum hora , supervenisse, memoriae prodidit. Ex capisis v, ceribus obsessi lotione, surditatem concitatam , Misc. nat. eur. Dec. III. Ann. III. obf. 9. coinmemorant. Et nos a linimento tineae capitis pn postere adhibito , in infame decem annorum oculi dextri inflammationem observavimus, quae in suppurationem & persectam demum coecit tem transiit. Vidi quoque ab achoribus & favis lini mento inconsulto siccatis, asthma convulsivum subortum , ad quod abigendum, vesicat rium in nucha insigni cum levamine applic
Sinsulare etiam salutaris & criticae in capite Ea si excretionis genus est, plica sc dicta Polonica, μ' qua serum excrementitium viscidum cum sanguine ad caput copiose delatum, ex poris capitis exsudans ac per crinium tubulos deicendens, capillos in cirros conglutinat inexplicabiles, per quos tanquam peculiare organon cretorium, viti sum serum eliminatur, non sine summo levamine & sanitatis emolumento. Quod si vero plica molesta abscinditur, graves, immo mortiferi morbi, corpus impetunt. Hoc enim facto, atroces capitis dolores, insultus epileptici, convulsivi, item phrenitis, mania, melancholia, vertigines, oculorum lippitudines le gutta serena, consequi solent. Interdum ad alias inferiores partes serumcXcrementitium retentum desertur, & dolores arthriticos aliaque symptomata luis venereae naturam armulantia excludit. Quin nonnunquam pleuritis, peripneumonia, harmoptyss ac phthi sis inducitur.
Scabies scedum quidem est atque molestiana Eryαλε malum; corpus tamen a salso, acri & corrupto humore liberat, & praepostera medicatione repul-z --sa, vel quo minus emorescat impedita, gravi clamis βε-no maetat, quod differt, prout maligna interiora repetens materia , diversas impetit partes in iisdemque sedem figit. Quod si enim ad caput desertur, periculosi limi morbi ibi sulcitantur, v
plexi at, epilepsiae, vertigines, sopores tensuumquovitia. Sic Misc. nai. cur. Dec. I. An. I. sis s8. eκ hac scabie imprudenter abacta, lethalem apople- iam annotarunt, quod etiam MOEBIUs infit. pag. 6s. testatur. Caecitatem exinde prosectam identidem Misc. nai. curios. D. II. A. VIII. panas s. & S NERTUS Prax. pari. 3. s. a. c. qq. fidem faciunt. Et RIEDLINUs tu lin. meae ann. 1696. mens Mai. obf. I. narrat de ancilla, qua
sordidissima scabie laborans, post inunctionem bis factam in epilepsiam incidit, cui assurgit quoque SENNERTUs I. c. Potii simum in infantibus penaiciosum est conamen scabiem abolere, quam doquidem hoc facto, praeter sustocationem aliosique gravissimos morbos, saepius epilepsiam sv crevisse, auctor est HILD Us Cent. III. obf. I g. XIX. Quando scahiosa materia relabitur ad pectus, Mina periculosum asthma oboritur, quod in juvene viginti annorum a scabie intempestive & empirice externis inunctionibus deleta, vidit HILDANUs Cent. III. obf. 39. ubi aegrotus tanta pectoris angustia assectus est, ut vix spiritum trahere posset de pulsus viκ appareret, tandemque C tarrho suffocativo extingueretur. Frequentatae vero a retrocedente scabie febris continua in corde & genere vasculoso accenditur, cum magna
virium prostratione. Vidimus, hac cessante, Fines septimo
387쪽
De damnis ex cohibita cuticulari e XCretione. 337
septimo die scabiem rursus ad habitum corporis salutariter fuisse propulsam. Senes scabies, marime sicca, infestat, quae si reprimitur, quartana seri pol ist: le porrigine rursus apparente,llaec cedit. Hinc perite LANGI Us in Epis. i5. Lib. i. inquit : ego sic abi in o G urum aedemata, cum eost aliarum febrium, tum praecipue quartanα febris crisin obortam, sponse exolesere, citra o reviri uin prosi rationem non modo, sed & nauseam & frequentem eructationem inciderit, ac iisdem pathematibus, quam si venenum sumsisisset, attentatus sit. Nobis inter exempla inprimis Tormim
.est vir generosiis, Principi a consiliis, qui quum G. 'singulis sere annis , verno maxime tempore, salsam acrem defluxionem cum excoriatione circa malleolum dextri pedis experiretur, molestiae H dropiri
medicamentorum subsidium pluries centies υιδ. sertaesus, ex chirurgi consilio, ut applicato cam- - . . phorato Vini spiritu reprimeretur, permisit, sed V λ . ' - non ita multo post ingentia tormina de dot Saepius virulenta scabiei materia δ cortice cor . '' in hypochondrio sinistro , cum lenta Iebre
poris ad interiora retrula, tumorcs oedemato- .sos, hydrypicos & tympaniticos, in pueris praesertirn cum tumore scrot , quod aliquoties 'oh- servavi, asert. Notavit etiam idem jam Hl POCRATEs in epismicis,idque luculento exeinploconfirmat. Eirat, inquit, Atherasis homo quidam soriiuufima stabie laborans , atque ut saniaretur accesse Milos, ubi calidae siunt thermae , quarum Uu convaluit a sicubie, βὰ paullo post incidit in hydropem ct expiae mortuus est. In intestinorum membranas si recumbit, gravia ventris tormina vel etiam dysenteriae fieri possunt. Notabile hac de re exemplum cxstat in RIvERIo Cerit. III. Ob . 8 . ubi arthriticus, ab usu aquarum medicatarum, magnam stomachi refrigerationem pat-siis est, ac deinceps scabies pruriginosa, admo- . dum molesta, totum corpus invasit,quae consesii in chrativest unguento quodam inercuriali, carpis manuum Sc plantis pedum a Noto, quam inunctionem mox secuta est ingens diarrhcea, per vi
dies perseverans, cum gravissimis ventris co ntis , ita, ut ab iisdem alvi fluxus dysente- quc
inquietudine , anxietate M alvo vertinacissime obstipata, cundem invaserunt, quae tamen ta dein pulverum cinnabarino-nitroiorum Sc insus usu cessoriunt. Et quum sonticuli sint quasi
ulcera artificialia, quae ad impuram noxiam tu a , 'teriam nervosis maxime partibus subtrahendam in capitis morbis egregii usus : hinc quoque ii dem occlusis, priores morbos redii ge, vel novos accessite, multarum Observationum fide constat, quae evolvi possunt in Misc. natur. curios. Dec. I l. An. III. obf. ar'. An. VI. obf. 2OI. nec non apud Pi CHLINUM Iι b. II. obf. 3O.
Dum etiam adhuc de noxa , quae post cffore Exarith
centias cc exulcerationes in corporis coriace prae
postera per topica medicatione exceptas, in cor- υum nox pus redundat,termo est: aQjuhgenda iisdem etiam sunt exanthemata, quae in' acutis morbis comparent, quippe quae, si ad interiora retrocedunt, eo deteriora magisque inesta mala invehunt, quo magis materia reput A virulenta est ac putri- Sicuti enim vigorem naturae indicat proma XXI in ad partes externas Variolarum, morbillorum, petechiarum, purpura: & bubonum, sive car-Quem, inoduin igitur scabiosae cutis deseed ' . bunculorum, in pesse se cilio ; ita res periculia e re topicoruna usu deletae,ob acrones plenissima est , s deficiente hoc robore, vel n
motis. causticam materiam, internas nobiles partes repe- prodeunt, ubi relieta in cortice statione, redeunt Contingit id facillime a refrigeratione, a potu frigido, terrore, animi asscctu, vel creeio corporis stu, in corporibus praesertim, quae viribus destituta, ta ubi Pullus ac renisus cordis, arteri rum & motus a centro ad peripheriam langue l-cit. Et plerumque hanc satalem repulsionem su-nesta consequitur mCrs ; eo quod maligna materia ad muninses certitat, vel ventriculi de intestinorum membranas, aut praecordiales nervos si transfertur, harum partium inflammationes, spaD mi, vel convulsiones, imbecilla jam a morbo
corpora adoriunturi Quod Vcro materia Exat thematica repulla majorem quam antea virulentiam exserat, haec videtur iubesse. causa, quod quamdiu humor, sive putredine, sive caussica matura alienus, succis ela sanguini immixtus est, involutus Si quasi coercitus, ingenti noxa vacet, quando autem sui juiis factus & ab involucro sanguinis liber, tunc naturam suain pernicialem prodat & veneni similem in corpus edat essectum. Accedit etiam quod haec materia, dum in glandulis cutis diu haeret, sub mora, ob perpetuam & intestinam flui ii arti aerei agitationem Setransfluxum , subtilior de malignior reddatur, ut postea repulsa, penitus reipuat illud quod ante habuit cum lympha de sanguine connubium, &potius instar veneni subtilis, nervosis sese partibus
tentem, plures perniciales morbos adducunt; ita pariter, ulcera antiqua subito consoli lata, candem ob causam detrimento sunt de quandoque exitio. Nam Misc. nai. ciιrios. Dec. III. An. II. obf. 29. ulcus in crure sanatum opilepsam iii, duxisIe,perhibent. Et TVLPIUs obstib. I.cap Vlu. binos insantcs per manantia 'capitis ulcera .ab epilepsia liberatos , iisdern que improvide siccatis, diris iterum nervorum tractionibus co reptos esse, testatur. Neque minus ex ulcere in crure consoli clam , epilupi iam accelsisse , eodemque rursus aperto celsasse, consignatuna legimus ab AMATO LUsITANO C .ll. hist. 6. BARTHOLl No . III. his. Io. HILDANO Cent. II. Obs. l . Miscinnat curios. Dec. III. Anm. obf29. LENTILIo misotulistim ceILPart. I φ . 3. Pedes quoque ulcerosos praesana-2-tia. tos guttam serenam adduxisse,au 'pr est Tl MAEUsiti opertosth. itein FORE Us lib. I. ου. Et HILDAN Us Cent. III. obf39. Vetus purulentum apostema coalitum, Irocem capitis dolorem & caecitatem
induxisse, putrida materia tussi rejecta, prodidit.
Pleurisis. Idem porro auctor I. c. praeter alia adhuc exempla memorat: quod vir sexagenarius, quum
ulcus quod per plures annos gestarat, ab Empirico ad consolidationem perductuin suifIet, post aliquot menses in sinistro latere pleuritide, cum Insinuet ibique spasticas atroces fricturas cfficiat. maximis doloribus & punctionibus correptus rei sit, talemque saniem sputo rejecerit, qualis ex
9 i. historiam narrat: quod quispiam curato per thermarum usium Veteri ulcere, in maximam
Iam si experientiam consulimus, nihil certe frequentius, quam quod post inconsultam limp Zianna. Ieminum fiigidorum de loturam adlluc redolen-
388쪽
tium, corpore sudore dissuente mutationem, nec duit convenientiam, ct haud secus quam ἐκ erUL non aegris in alium perfrigeratum lectum trans- petate, levi tantum reprecu One, virulentum et latis , exanthemata , variolae, morbilli, petechiae Iatile DI ad interiora corporis recedit, ibique lon- ac purpura dispareant, & Lebus eXtemplo conversis, in pejus abeant symptomata, anxiet tes , inquietudines, deliria, tremores & convulsiones accedant, quin ipsa paullo post mors subsequatur. Inprimis etiam crebrioris observati ge periculosorem starum, quam in externis artΠ-bus inducit Nimirum quando hoc sal intesina adoritur , exquissita ventris tormina, quin ipsa pastio illaea, non facile deerunt. Si ad cerebrum scandit, aeger vertiginem, Nile am, apoplexiam alioquenis est, aegros, acutis exanthematicis morbis truculentos capitis morbos incurrit. Ubi eor oppria laborantes, post diuturniorem erectum in lecto, vel etiam extra illum situm, mox in virium lau-guorem , animi deliquium , extremorum resti gerat nem & cutis horrorem cum pulsa. debili incidere, ac evanescentibus in cortice essiorescentiis, delirio, convulsione vel epilepsa corre'
mit, filico lipothγmia ades, vel siubita plane mors siribitur. Ad AEaρIragma O pleuram quum ver-gis , periculosus pleuriticus siese ex sierit mortus.. Ad pulmones delatum , spirandi angustam , anxietates praecord orum , ferinas ct sifocatori is tuses, haemop fra H . afert. Verbo et
tos, interire. Rarius quidem, quod mirandum, quamcunque perniciem in genere alias venorum in hoc phaenomenon a Praelicis annotatum η ratio internis corporis partibres si citare valat, eandem tamen effectus in proclivi: quandoquidem de- 'etiam pes um hoe ct virulentiosi sal creare ap-jecto in ejusmodi morbis robore , cordis etiamin tum est. Novi etiam, si sponte recesse, alui incon- systole minuitur, de languis corpore erecto dis- gruis modicamentis expertu exceptum fuit, quod sic ulter ad 1 uperiora maxime & caput expulsus, totum corpus linc vi horariam patio eum omnzbus cor obruit, segnius quoque per cerebrum ejulque Partibus sub magno cordis angore intumuerit, co-
membranas sertur, & hinc tam truculentorum symptomatum origo. Huc quoque reserenda memorabilis observatio, quam ALPINUS de me- dic. Z FPt. pag. 76. consignavit, memorans :sceminam in peste tumore inguinis laborasse, quo minuto, delirium accesserit, de per cucurbitulas
XXV. ' s. Idem periculum, eademque, si non major,noxa est metuenda, quando in asseelu arthritico, in podagra vel etiam e spelato, materia, quae in vitio ost, corrupta vel acris, ex habitu corporis, vel ex artubus,ad interiora repellitur. Ac de elysi- n mori ac in Hungarica febre altissite ex corruptis siuccis oriundis morbis non; Πιnquam coutingere solet. f. XXVII..
Mala itaque, quae metas asin materiae arthriti- hinata. cae consequuntur, lunt plura, de tantum pN natura corporum aegrotantium de partium, quas illa invassit, Se periculo de indole valde. distetunt.
Quando enim ad supremam capitis regionem vergit materia retropulsa, perquam sacile sust setatiar epilepsia, sicuti ir ac de re Gregium CXem-
dum prodidit 'RIvi. RI Us Cent III. OG. 8 s. ubi . quidam, doloribus arthriticii fessantibus, correptus fuit insultibys epilopticis, qui per sata intcr-
siis desinebant; cuin eodem tempore dolores arthritis revorterentur, qui per totum illud tempus , quo instillus epiloptici saeviebant, omnino de ituerant. Ex rodagra emanento apopleκiam Ampseria scri, audior est WrrFl-nus in I b. de voplexia pag. a. ct 3. Et Si M. PAULI in o adrip. Bolanico .pag.2L i. resert hitioriam, ubi quidam in levicula podagra, spretis medicamentis internis, repellentibus uilis est, qui mox de dyspnoea conquestus de cordis palpitatione ac lipothymiis correptus est, ansequente epilersa, quae tandem in ap
Ubi arthritica mastria intempestive retroagi- Asthmarai tur dc pectus invadit, convulsuum asstima exci- Iatur , quod a linimento alias egregio, ex camphora, opto , spiritu vini rectificato composito , vel lolo ctiam camDhorae pulvere emerius appli-Frequentioris observationis est damnum, quod cato, in cachecticis non semel observavimus ; eis die. - imprudens medicatio per topica in morbis ar- accessit quippe praecordiorum anxietas & sum-pul a sm- ticulorum & arthritidis 1peciebus, arcessit. Quam ma spirandi dissicultas atque angustia, ut stran-ε -- gravia autem quamque multiplicia pathema- ta morbola inde resultent, compendiose, graphice tamen arthritidis vagae fcorbuticae exemplo tradit DRANI ZIUs in vernacula lingua ante centum jam annos de scorbulo, conscripto libello , Verbis pag. 6a. seqq. latine redditis sic habentibus : maxima cautione opus es, ne dum d Lethargi verti. Novimus senem sere Muua narium, qui- eryspelate totam tibiam & semur occupante torreptus , applicatis exterius satuminis & camphoratis epithematibus . in iciliargicum assectum ita cidit, quem quum Medicus calidioribus cephalicis de balsamicis interius de extorius adhibitis exciperet , febris accensa cs, cum masnis.macum lis purpureis , accessit delirium ipsaque mors Vemriculi Vidi quoque accessionem erysipelatis quae cum in horrore & subsequetue intentio aestu continge re solet, in viro e spelaceis inflammationibus crebrius obnoxio , Medico imposivisse, ut paro-xys num intermittentis esse putaret, & ad eandem praescindendam postera die vomitorium pomrigeret , quo oblato , aeger quidem strenue vomuit, sed sequuta est inflammatis ventriculi, quinto die lethalis. s. XXVI.
gulari sibi aegri vidcrentur, quibus postea tumor pedum successit & hydrops. CRATO in Consiliis
pag. 3ΟΤ s. Const. 367. ex abusu narcoticorum
de stupefacientium podagram transiisse in asstima
corp. Lib. XII. cap. I. scribit: nihiI gravius es, quam usi altis ingentium ct repellentium, praeca-Iores leniuntur atque sedantur, gravius ct magis vere in podagra consuetam fluxionem, inis asth- perniciosum malum ingruat: quod quidem inpri- mate gravi mo eum febre continua duo nobiles mis Deile contingit, quando isIasile scorbuticum Veneti affecti, cum tremore totius eorporis o om- sal in eorruptione sua eo processit, ut virulentam nium sensuum si pore. Id quod etiam pluribus indolem contraxerit. Hoc enim s factum fuerit, exemplis docui in dissertatione: de podagra retro arthritis scorbinica m imam cum re sipelate lim cedente in corpus pag. ia.
389쪽
De damnis ex cohibita cuticulari excretione. 339
GMDA Eadem vitiosa materia incumbente veniticuligis, e L membranis, singultus, cardialgiae, lipothymiae &l alis ventriculi inflammatio saepissime sequun- mare es. tur. Ita CRA MERUS Dus de podagra memorat: quendam podagricum nudos pedes ventis frigidis eΗΟnentem continuo & lethali affectum esse singultu.MOENICHEN in ob 8.pag. 2as .prodidit, dolore arthritico per frigida repulso, cardialiam
& lipothymiam accidisse, & post frictiones &
Vescatoria senubus applicata, cessasse. Et in Misio. Nat. Curios. D. III. A. VII. Ob. I 47. casus affertur, de quodam, qui frigida aqua pro potu
dolores arthriticos supprimens, emetico assumto, integro mense enormes vomitus expertus est, intercurrente singultu, appetitu abolito, siti aucta, febre continua, urina suppressa : post momtem ventriculus inflammatus repertus. Anno abhinc & quod excurrit accidit, ut scemina generosa quinquagenaria podagrica, ipso in par xysmo ad levandam dolorum atrociam , pulV rem ex camphora & minio dolenti parti applicans , discusto dolore, illico incideret in maximam virium jacturam, cum aestu febrili, appetitu prostrato, ingenti anxietate circa praecordia, VO-mituritione de inquietudine, quam tamen propinata emulsione ex semine papaveris & amygdalis dulcibus, oblato quoque pulvere nitroibcinnabarino, adjuvante Deo ex ancipiti levavi, repetente simul pedes podagra. Sic quoque novi malum isthiadicum balneis adstringentibus repulsum, ventriculum de pedius invasisse, & cardialgias, febrem lentam , hecticam & tussim sc-cam, tandem lethalem, suscitasse.
LMu . Neque minus multiplici compertum est ex- . - perientia', materiam arthriticam tartaream, intcnibus praesertim , saepius ad renes & urinarias vias transire, de sic arthritidem in calculum mutari. Unde SOLE NANDER Se t. I. confa . perite, qui uno, inquit, laborat px iis, alterum visae
gere potest, or pauci arihritiae assecti sunt, qui
non in renibus calcuIum ingenera=u. Et STISSERUS in Tr. de podagra testis est, podagricos dolores in nephriticos, colicos aemulantes, hos vero, Vice versa, in arthriticos & podagricos, non se- mel abiisse. Facilis quoque arthritidis, vel podagrae retropulsae in acerbum colicum dolorem est transmutatio. Nam materia arthritica , propteramnitatem texturae & ad stricturas dispositionis, quam ligamenta articulorum nerveo - tendin - sa ac glandulosa, cum membranis intestinorum invicem alunt, expedite ex articulis ad intestina, & ex his rursus ad articulos, promtissime transfertur. Meminit hujus metastaseos jam HIPPOCRATES Lib. VLepiae Pari. IV.text. JO. scribens: qua articulari morbo detentus intestini dolore vexabatur, quietior erat, hoc autem curato, magis
dolebat. Quod etiam SOLENANDER in Confit pag. PT. confirmat, dum inquit: fa mina arthriti semper laborabat, quando a doloribus coli libera erae, E cessantibus coli doloribus, misere ex jun ruris iaciebatur. Et RAYGERUs in Miscueat. rios. D. I. A. VI. O VII. Obf. a . scribit: notus es mihi quidam, qui eolica immani torquebatur, superveniente autem podagra, nihil penitus senti bat. Et quae plura adhuc exempla memoriae proindita lunt in MisceILNat.curios. Dec. ILA. IV. Obs
Quandoque etiam accidit, ut podagricum re- crementum, in senibus, Vel fracto per varias zis hia animi affictiones aliisque de causis corporis ro- uuem. re, ad exteriora salutari motu propelli nequeat, ssed restitet ac partibus nervosis insidens, capitis dolores, ingenii ac memoriae debilit tem , virium dc appetitus prostrationem, anxi tates, spasmos ac dolores varios, stranguriam &crebriorem ad urinam stimulum cieat. Ejuta di exemplum notavimus in primario hujus civit tis Viro quinquagenario, qui tamen externo de interno Carolinarum usu, relegata ad pedes iterum podagrica materia , peri ecte curatus suit.
Hinc ex vero HoFFHANNUS histit. lib. III. pag. Io . scribit: videmus podagricos mori tum, 1i hi mores influentes repellantur ad viscera,aut vis .cera tam sunt debilia, ut humores ad superjiciem pellere non possint.
Pariter a sanguinis missione in corpore minus Velint-plethorico intempestive administrata, podagram repressam novi,& res certe magnae prudentiae me- ctionem dicae est, venae sectione recte uti posse, in morbis remm .uos salutaris quaedam & critica ad cutim excretio ipat.Nam uti nimia sanguinis redundantia qua doque Vires naturae opprimere & expulsionem materiar ad corporis corticem impedire potest: ita etiam, si sanguis non redundans praepost re eliantiatur, pariter naturae robur infirmatur , ut excrementitiae sordes ad minima vascula cutisque poros pelli nequeant, sed retentae gravisi sina cieant pathemata. Quare perite Io. LAMGius lib. I. eps. I 6. inculcat: ne, quando natura, per habitum corporis materiam peccam tem ut propellere velit, intenta est, phlebot miam administremus, aut pharmaca exsibeamus, ne ingens inde periculum enascatur, nec per eas Venas, per quas materia morbi expulsa suit, rursum ad interna viscera retrahatur. Quod quidem monitum inprimis nostro hoc aevo probe observandum, ab iis, qui tam promti & liberales in sanguine mittendo,quasi vero tantum non omnes morbi a plethora, & haemorrhoidum vel mensium fluxu imminuto, aut deficiente, ortum
Praeterea saluberrima in quibusdam sudoris Sudoris elidi in pedibus & sub axillis succedit excretio : qua quum corpus, paedore teste, ab exitiali & putrido humore liberatur, patet utique s nitati maxime obesse, si imprudenti consilio e dem supprimatur; licet id stequentius limatura ferri, aurichalci & terris calcareis ustis inspersis, perficiatur. Novimus enim inde Vertiginem aut capitis gravitatem, aurium tinnitum, dissicilem
respirationem, ventris tormina atque Vagos artuum dolores subortos, nulla arte nulloque consilio expugnabiles. Id quod etiam SI M. PAULI
quadripart. boran. pag. at s. memorabili exemplo confirmat, narrans : quendam deleto pedum foetido sudore, in gravem primum cordis palpit tionem , ac postea atrocem & nodosam podagram incidisse. Eadem ratio est critici quorundam noctumi sudoris, quem per multos annos largiter cum singulari valetudinis commodo manasse, postea vero vel ob naturae debilitatem retentum, vel praepostero consilio siccatum, atrocia pathemata, affectus soporosos maxime cum sensitum & memoriae debilitate, rheumaticos asse tu , e spelata, ammata, febres lentas eu iam
390쪽
guores, inveκisse, experientia compertum liabeo, neque symptomata prius cessarunt, quam salu- i ii herrima hac excretione integre rectituta. Eun- ' dem adhuc in censum reserendi diuturni pedum 1 vnn a. tumores, Variis artificiis compressi & ad interiora coacti. Hoc quippe facto, asthma & catarrhum suffocativum , diabetem & subrem lentam,summa cum virium prostratione accidisIe albquot exemplis confirmatum habemus.
r. 3 Accedunt pathemata, post conceptum inqui-ρ' namentum venereum praepostera medicatione tractatum & intro coactum, conspicua. Nimirum bubones veneret, ubi glandularum ductus tenaci caustica lympha insercti sunt, quando imprudenter a Chirurgis vel Medicis adstringentibus & repellentibus excipiuntur, humor ex mora & stagnatione virulentior redditus, de cum lympha ad vasa lymphatica translatus, uni versam ejus 1 russam inquinat, ut hinc non modo ulcera & pusulae in facie essiorescant, sed &atrocissimi dolores in peri ostio aliisque sensu eκ-F Horam quisito praeditis partibus suscitentur. Idem fit, quando gonorrhoea impuri coitus soboles nimis cito adstringentibus cohibetur. Adstringentibus enim natasima Venereum corpore expellendum reprimitur; acrioribus autem , calidis sudoriseris & balsamicis intestina agitatio suscitatur, & fibrillae stringuntur, quo fit, ut virulenta materia agilior reddatur, non tamen eliminetur : S: sic utroque modo universus lymphaticus latex inquinatur, corrumpitur atque maximus hujus luis gradus inducitur. Hinc saepius certe vidimus, gonorrhoeae malignae, nimio balsami Peruviani, vel de Copaiva usu cohibitae, pustulas in facie , ossium dolores & in inguine bubones successisse. g. XXXV.
Mala ex Denique non praetereundum est damnum,quod cor η- oκ turbata 8- intercepta seri vitiosi per glandulosa emunctoria, praesertim in naribus & saucibus extilentia, in coryza & catarrhis,in foeminis vero sub fluore albo per uteri & vaginae glandulas evacuatione , in sanitatem redundat. Quod si enim coryza a frigore incautius admita reprimitur, serosa materia in capite obhaerescit & dolores acutos ac Vehementes circa radicem nas in ossibus frontis parit, cum vertigine & aurium tinnitu, ac lassitudinem totius corporis, 'torporem & sebrem lentam adducit. Vel f etiam per assiimia purgantia secessus turbatur & ad intestina acre serum allicitur , dolores & anxietates ventriculi cum inappetentia, abdominis tormina E stis. . N inc impescibiles diarrhoea' subsequuntur. Pa Ah...H- riter a fluore mulicbri per suffumigia mercuria- λιλ lia sublato, pathemata hypochondriaco-l serica, asthmatica observavi; vidi quoque subrem cum purpura, repetente, hac sanata, albo fluore. Et misi. nai. curios. Dec. I. An. IIX. obfri I. a fluxu albo per balnea vitriolacea suppresso, phthisin insanabilem sequutam reserunt. Quae
certe omnia, quam grave damnum excretionum,ti maxime curicularis suppressio, injungat, conspectius testantur.
De υitiis ex turbaris sanguineis alisque
evacuationibus. Nimia - . I. n ITa colnparatam esse artificiosissimam corpo-
'lesii issa. I iis nostri structuram, ut boni. laudabiles Maltinentares succi per varia organa ad usem secernantur ἔ inutiles vero, estoeii atque corrupti per tot vasorum excernentium emisaria, in viistae lanitatisque tutelam jugiter elimincntur, antecedenti capite pluribus es a si non. Potismmum tamen & rationibus & excmplis evielum dedimus, eam sordium excretionem, quae per corporis corticem succedit, esse omnium saluber rimam; sumaminatam vero plurium & gravisi, morum morborum causam. Quum autem non solum perversa qualitas , sed etiam quantitas, naturae microco sinicae adversast: saepius conti
git , ut ipsi benigni, temperati & utiles succi, ut lympha & sanguis , nimia copia delinquentes de solidorum tono, motui ac systoli ipsique progressui fluidorum mole sua obsistentes, perniciem intentent, & cacochFiniam inglὀnendo,Vasa & viscera obstruendo, ac spasmos in nervosis partibus suscitando , sanitatem gravius labefactent. Quod ne eveniat, providentissimo identidem consilio, in machina animali eiusmodi or eni gana ac Viscera sabrefacta sunt, quae redundanti maxime cruori diverticulum praebeant, donec nimis demum in iisdem accumulatus, per aperta arteriolarum oscula, sufficiens & quae redundabat copia exsolvatur.
In sem op idem sequiori, a decimo quarto ad Quod equinquagesinum usque aetatis annum, Ordinaria ejusmodi superflui sanguinis evacuatio singu lis mensum periodis succedit per uterum. Hinjus enim ea labrica est atque textura, ut exfibris mira expansili de contractati virtute praeditis , numerosissimis quoque tortuoso ac serpe tino ductu excurrentibus vasis , penitus coag-mcntatus sit, eamque ob causam eximiam cruoris copiam recipere de reconcire positi. Incres. cente autem successivo nimis mole, sapguis incurvatis venarum alveis tarde progreditur, m ram nectens latera extrorsum in varices quasi umset , donec deluum appulsus semper per arturiolas , praecluso in venas transitu, dissentos canales perrumpit, & sola mechanica ratione, sine concursu principii interni dirigentis, cruor superfluus vκ apertis Osculis manat.
Haec critica atque solennis sanguinis excretio, si siti scienter de rite succedit, nimiam quae in vitio est molem evehcndo , sanitati egregie pa- om turi cinatur: contra vero quando vitium capit, Ze , φ ha vel excedit, vel deficit, vel etiam perperam co- - hibetur, damno mactat gravissimo, quod ut te- . satius patescat, luculentas nonnullas adducemus observationes. Et primo quidem multiplici eκ- perientia constat, men1truum sanguinis prost Vium , quacunque ex causa suppressima, insolitas quaerere vias & facile in alias insuetas haemorrh gias transire. Nam HoRsTIUS inpraefat. ad Part. II. obf. SCHENCKIl lib. IV. pag. 69S. sanguinem amensium regurgitatione ex auribus, & HOLI E- .RIus Commenti in Ib.1I. Sin. II. Coae. s. I 8. necnon Io. RHODI Us Cent.ΠLobfs I. ex gingivis &dentis alveo , critice eXcretum testantur. Inprimis frequentioris observationis est, sanguinem, qui per uterum oliminari debebat, per vomitum, ruptis ventriculi venosis vasis, brevibus dictis, rejectum suisIe,quod HIPPOCRATES lib. I.de morb. s. 32. FORESTUs tib XVI.obs a s .PANAROLUs Pem recos AEdv.6.ROD. A CAsTRo de morboulier. lib. I. cap. III. HOECHsΤETTERUs obf. DerisII. O . STALPART VAN DER IEL Cent. ILOUIT.aliique plures pauim exemplis confirmat.Neque adeo raria est ν