장음표시 사용
391쪽
De vitiis ex turbatis sanguineis aliisque &c. 34x
est, sanguinem praecluso per uteri vasa exitu, majori vehementia ad pulmones delatum, perruptis ibi vasis tussi rejici, scuti ejusmodi casus
ΗOLLERI Us lib. I. de morb. intem. cap. 29. RΗ DIUs Cem III. obsto. SQ.MUTmstant II. obsi 8que dirus hydrops, prout maxime auctor est HII, DANUS Cent. V. obf. I.
. - - Quod si autem ad Ventriculum & intes - narrant. In seeianis quoque annosioribus, quando nam canalem sanguis congeritur, exsurgunt inde menstrua cessat purgatio, cruenta non raro obo- mXiae de molestae ventriculi inflationes, cardis. riuu mictio, ita prorsus, ut exempla prostent, ubi . giae &spasticum ac flatulentum gravissimum m singulis mensum periodis cum urina,sanguis par- tum , quod totum genus nervosum exagitat, Seri c hystericae passionis nomine innotuit. De hac luc.
tim fluidus, partim grumolus, redditus scit. s. IV.
Quisque vero peritior Medicorum redundantis sanguinis per haec minus congrua loca eX- clusionem, non adeo tutam, sed ancipitem &haud levi discrimini expositam esse facile judicabit. Quo enim pars corporis nobilior Be viatae tuendae aptior magisque necessaria, eo perniciosior est ejus laesio eoque plus periculi alit. Quare si pulmonum vitale viscus a sanguine si gnante labem accipit ac laceratur, facile ulcerosa pulmonum affectio phthisica nascitur. Eκ- stat de hac noxa dignus memoratu locus in A
PINI medic.method. pag.273. dum ait : ob immoderatam sanguinis maeuationem , vel diutumnum lenta sunt HIPPOCRATIs verba lib. I. de morb.mu-
Iter. f. s. quum uteri, per quos menses intelligit ad somaehum qui nervosus es allapsi fuerim, O
ad ventrem irruerint, dolet spina ct totum dorsum, O lingua ipsius refrenatur, O hanc non claram habet, es animi celiquium ades, aliquibus etiam vocis privatis, Osomaehus mordet, ct s a b
tis urget ct amara es, O jactat se ct ardet. Ipse
quoque uterus a cohibitis mensibus subinde gravem patitur labem. Sic eundem hac de causa hydrope inundatum in Misc. nai. cur. Dec. ILAn. I. obf. 79. relatum legimus, pariterque ingentes uteri tumores, eosque scirrhosos, cum exulcerationibus succrescere, experientia edocemur. In serosoribus etiam & phlegmaticis re- morbum menses supprimuntur, quod si diu durat, tenius mensum fluxus, crebrius in copiosium se- mulieres in graves morbos incitarit, aliquae insan' ri albi sillicidium transit. Neque denique susguinis sputum, ex quo deinceps phthisi i/ue ηηt, flaminata saluberrima uterina purgatione, eκ-
quod proximo anno AEmiliae nobili virgini accidit, cui quum menstratie purgationes ex maerore asiduo
defecissenι, eum sputo sanguinis ct assidua lusi omra es febricula, qua paucos pos menses interiit. Et
HIPPOCRATEs Itb.I. de morb. mut A. eandem in rem egregie scribit: quibusdam mulieribus memses bimestres in uteris exserites ad pulmonem re redunt , ct ubi recepti fuerint, omnia patiuntur, quae in tabe dicta sium. Si vero inter ventriculi inquisitissimi sensus mcmbranas sorte subsistit ternae paries a vitiis immunes manent, sed eas, dem saepius scabie , elephantias, furunculis, ery spelaceis affectibus, vel scirrhosis tumoribus infestari, experientiae testimonio constat.
Quae omnia truculenta pathemata, scuti sup- ει ι pressam in junioribus menstruam evacuationem nense re pressio subsequuntur pede: ita pariter nihil frequen- cruor Ribi corrumpitur aut coagulatur, pericum lius in ariis eXercitio obvium, quam quod subsi- - - -ς--.ν iae se sente penitus ob aetatis rationem critico hoe fluxu ' in annosioribus,losa eja inflammatio, vel hectica febris emergit. Aut si etiam erumpit, vasa tamen brevia nimium ante distenta, tam enormi laceratione, inprimis si lim male affectus, dehiscunt, ut iterum coalescere nequeant,dc Vomitus copiosus saepiusque repetens moriem inserat.
Mia dum- His non minora, sed longe graviora ac plura sv sunt mala, quae si sanguis neque per uterum, ne que alia loca eκsolvitur, pullulant; quae tamen non tantum pro diversa corporum natura, Verum etiam partium,quibus restagnans cruor incumbit, Iis rapite. discrepant. Nam quandocunque ad caput iam
guinis impetus vergit, atroces, quin lanini, in eo morbi subsequuntur, hemicrania, Vertigo, cmphalesia, melancholis, mania & apoplexia. Iinse HIPPOCRATEs mentis turbas inde cieri testis est,& lib. de virgin. morb. g. I . quando, ait, san guis in uterum confluit er osculum exitus nono
eaedem afflictiones Ingruant. Ego certe multiplici experientia compertum ha--heo, post annum quinquagesimum , sceminas, praesertim quae sanguineae & largius alias profluvium expertae sunt, vitam praeterea sedentariam , otium & unetius vivendi genus sectantur, a sanguinis tamen missionibus abstinent, dolores cardialsicos, cum summo circa praecordia ad do sum vique & scapulas eκcurrente aestu ac dolore , noctu praesertim, incurrisse. Alias phlogo doloribus artuuin & eid spelaceis febribus correptas, alias nephritidi cum lumborum tormemtis, in calculosas concretiones desinenti, implicutas vidi. Nonnullas post sexagesimum annum mictio cruenta, vel incompescibilis mensum fluxus , qui demum in hecticum calorem concessit, infestavit. Quasdam, inprimis diutumo moer re consectas , incessit dolor sinistri hypocho 'drii, cum anxietate M aestu praecordiorum, quirit apertum, tune non habens e xum,pra multia postea in vomitum cruentum enormem, sivertudine resilit ad cor ct ad septum transversum, ct quum haec repleta fuerint, eor fatuum fit, dein
de ex fatuitate torpedo, ex torpedine delirium. Epilepsiam quoque eκ retentis me bus descri-hunt Misc. nai. cur. Dec. I. An.I. obf. 8s. Et o morbum sic dictum nigrum Hippocratis sunestum, erupit, ubi lien, dissecto post mortem cadavere, magnus Sc putridus, vasa brevia ventri euli mirum diducta & late hiantia, sanguis quoque vasis elapsus in ileo comparuerunt. Nonnum
hinatam inde inductam oblivionem Acta Has quam de haud ita pridem in Serenissima persona, niensia MI. II. Obs. 78. memorant. Quando Porro ad thoracem regurgitans sanguis cor & pulmones opprimit, syncope, cordis palpitatio, polypi, asthmata, pectoris angustia ejusque hydrops producuntur. Ubi in visceribus abdominis ussicidi sanguinis copia restagnat, inde fit malus h hitus, icteritia, tumores pedum cedematosi ipse
. . Frid. Hom mi Oper. Tom. I.
a cessante quinquagesimo terito anno menstrua pucgatione, continuas anxias Vomitiones annotavimus, per dimidium anni affligentes,quibus su cessit tumor pedum & manuum; quae tamen famguinis missione aliisque congruis praesidiis semdinante Deo egregie levata.
392쪽
Est vero praeter menstruum sanguini A suxum, alia adhuc sanguinea cvacuatio foeminis propria atque solennis, quae sub partu & post eum iuccedit, Iochialis nempe. Hac quum pariter sanguis , sub graviditate in uteri vasis mirum distentis collectus & impurus factus, utilissime exsol-Vatur, non potest non ejus suppressio maximum
inferre damnum, ita prorsus, ut plures inde Occumbant. Etenim quo major in puerperis, ob graves partus labores superatos, totius corporis, xenosum, portae Vena dictum, quod venae pari terque arteriae munus explet, & sanguinem a plurimis abdominis visceribus, non modo revellit , sed & possea in hepatis viscus adducit. Quia
enim haec vena manifesta systole & diastole, si- ve pulsu, destituitur, eamque ob causam sanguinis trajectus per hepar, ritalemque regressiis ex liene, pancreate, mesenterio & intestinis ad-' niodum tardus ac difficilis est : non potest non fieri, quam ut re mechanica & hydraulica neΑcessitate, ob res agnantem in alveis ramorum hin
Vimeque generis nefici si debilitas; eo graviu, ς- ςm di mRκime in vena splenicae periculum a stagnante lochiali anguine & m. ' ψης Vlue P pRgme haemorrhoidali, in qua ob
ta, prout regum tans cruor Varra loca Varrasque , . . . . t di m appullio ad minimas arteriolas earumque extre- Capitis dipoctoris
prout regurgatans Partes occupat, vel ipsa corporis natura differt,
diversimode incedant. Videlicet quando impurus ab utero sanguis ad caput ruit, Vertigo , p ralysis & apoplexia praesto est, uti prete aliis FoNTANUs in Respons lib. I. pag. 2 s. confirmat Quando ad pectus concedit, anxietas, spiritus difficultas , lipothymiae accedunt, vel tussis, philassis& totalis pulmonum exulceratio inducitur. ma fiat, ac demum accedente sub alvi egestione nisu, in tunicis intestini recti canales dehiscant& cruorem effundant.
Dici solet hic fluxus haemorrhoidalis, & ordi--πω Fnarie non per externas,. sed internas venas hae ' u δεβ ta
morrhoidales succedit, sique non est nimius, Vel δελ- I. IX. symptomaticus, a multis morbis ex plethora o- ω Nihil tamen frequentius accidit, quam quod xiundi. defendit, ac salutaris est; unde etiam non gravia pathemata hyserica, febre sipata, ἰω ilRς RIl ne gum rico dioirate vocatiar chiorum suppressionem conlequantur, quando μ' . 3 Sura auro aqu)parandus, vel non nempe congestus in abdominis visceribus & me 'x dimVndu fluλus. Interim licet haec sanguinis semicis vasis sanguis, nervosos ibi plexus mole ς γῆς RHO ν a natura per sensibiles quosdam prae ne assicit & ad spasmos sollicitat. Notabili, in ςς nto Qtu inn abdomine, osse sacro & cru primis hanc in rem est observatio BDNisoLκi Πψ por, ci tyr . tamen non secundum, sed prae Cent. II. obtav. de puerpera, quae paucis a par VIM IMi0nem & ordinρο continait, de ut- tu diebus, mediocriter a lochiis purgata, lectuin Piruximum tantum m HS Viris obvius est , qui .
deseruit & rigido se commisit coelo, ex quo pe FQ0gl0bori , a tori di plurimas exilibus 'asculis nitus suppretiis uteri purgamentis, diverit pro d*lyRΠi Rest ue mulis 3 cfrporis habitus sum, . disserentia partium acce runt sumutomata . in θυι motu, labore ac sudore fecundiam universale v. - - primum praeceptum namium sanguinem non
consumunt, sed desidiojam in luxu agio vitam, sanguinemque copiosum gignunt, qui praeterea in puerili aetate largas per nares experti profusi nes At in adolescentia hetemoptyica molimina passi. In his, inquam, aetate demum virili per sedis venas, idque frequentissine, redundans sanguis e
eXGtata; in abdomine alvus dura & lcibo itis. 'set itur silutari modo. facta; in partibus externis dolor lateris dextri & in . . F. XII.
scapularum pungitivus ac vagus concitatus. Post ' .. --. ε
sanguinis vero missionem, alvi solutionem & aD ἡ ι ς Ju euam 3psiae foemanae, quae eandem sumta antillysterica, omnia haee pathemata con uin abdomλni & Venae portae consormatio- quieVerunt. In noctris quoque restionibus nihil num bisent, ab hoc sanguinis per sedales venas ad D.
. . pronuVIO sunt Plane unmunes, sed frequenti e
perientia compertum est, naturam , inprimis in .suppressis mensibus, saepe per haemorrhoidalia a loca abundantem sanguinem emittere. Observavit id ipsum Hippo RATEs in Coae de tib IV.Fid. s. cap. 2O. exemplo confirmat: filia, inquiens, ZE- .dilis mensius non prodeuntibus per duos annos hi me habuit haemorrhoides. Et HEURNIUS commemin aph. IO. lib. VI. disertis verbis scribit: novi mu Iieres, quae mensium vice haemorrhoidae undebant. Pariter in gravidis languineis, ubi menses resti- tant, saepius vidimu haemorrhoides salutariter vel fluxisse, vel protuberasse in ano, quin in puc peris quandoque cum ipsis lochiis manasse. Commemorabilis hanc in rem est HOLLERII de morb. . intem. lib. I. cap. s s. Observatio, ubi mentionem facit duarum foeminarum gravidarum, quibus .
capite ejus gravitas & ad somnum propensio, in thorace sputum sanguineum, subflavum pituitosum, noctu maxime longis intervallis cum levi tussi aegrain exercens; in collo quasi sum antis globi sensus suit; in corde & universo vasorum genere febris continua, cum pulsu debili x e ri ac siti inexhausta nec non animi deliquio , frequentius accidit, quam quod lochiis non rite fluentibus, sub alvo praesertim duriori, sebres
continuae, cum purpura rubra &,alba mali moris, accendantur, magna. certe circumspeetione tractandae; quandoquidem si retrocedit purpureum exanthema, vires penitus dejicit non m
do, sed & in dispositis saepe hecticam sebrem ciet& universium sanguinem in excrementa pituitosa & salsa, quae copioso sputo, urina crassa, sudore multo & alvo laxiori ejiciuntur, sensin comvenit. ἔ
Verum enim vero quum non solum in sinu sceminino, sed etiam virili de nobiliori tape eveniat , ut sanguis & benigni laudabiles succi nimium copia increscentes, vitae ac sanitati pernuciem intentent; admirando pariter divinae provia salutariter stillarunt harinorrhoides, partu cq-dentiae beneficio in acceptis serendum, quod in quuto saluberrimo, & quod mirum, si sanguinis Viria etiam via pateat, qua cum egregio valetu- per ani venas fluxus tempore graviditatis Iubsti-dinis cmolumento, superfluus & noxam mini- tit, pessitne habuerunt, eodemque erumpente, 'taias sanguis dici queat. Uidelicet dicatum est mirisce allevatae sunt. Mihi quoque pluriminuic saluberrimo negotio vas peculiare abdominis suppetunt casus, quod scemisue sanguineae, M
393쪽
De vitiis ex turbatis sanguineis aliisque &c. 3 43
menstruo, & haemorrhoidali flumi obnoxiae sue- quae subsistente per haemorrhoides prosu-
violo, symptomatibus hypochondriacis Ze hysteriis amictae lunt, licet sanguis per menses largiter
seraicis & intestinorum membranis sanguis crassor de impurior congeritur, ibique spastica Mhypochondriaca flatulenta symptomata & atroces dolores colicos ciet. Si porro ad renum visicus sanguis hamaorrhoidalis suppreiIus regurgiatat, nephritis & calculus, mictus quandoque cruentus , nascuntur. Et quando denique in habitum corporis impetuose protruditur, ibique sit, sistit, phagedaena & mali moris ulcera exoriuntur.
Quamvis vero hic haemorrhoidum fluxus non omnibus naturis, sed sansuineis potissimum de vitae sedentariae addictis selennis, quin secundum HIPPOCRATEM de aer. O locis cap. IV. s. . meridionalibus masis locis familiaris, in borealibus Quae quod ita sint, passim auctores luculentis Quod i autem rarior sit; nostris tamen temporibus in testimoniis ac observationibus confirmant. Et qui- hisce aquilonariis etiam regionibus, longe fami- - dem HIPPOCRAT haemorrhoidum in melancholiarior est & frequentior, quam olim, ut ipse ita & mania salubritatem disertis verbis asserit Iib. testari possim, perpaucos, quum ante quadragim m. aph.26. inquiens: melancholieis, id est, si quita annos medicinae exercendae manum primum sne febre insaniunt, s variera aut haemorrhoi sadmoverem, sanguinis per ani venas stillicidio, superveniunt, insaniamsolvunt. Et aph. IV. com. vel moliminibus ad istud, suisse affectos. Si in as. haemorrhoidum moderatum fluxum maniam causam inquirimus: mea quidem sententia cul- prohibere dicit. Porro etiam ad curandam ne-Pa potissimum rejicienda in vitae genus, ex ope- phritidem haemorrhoides, ceu summam medici- roso ac laborioso , ob perditos hominum mores, nam commendat, dum lib. VI. aph. II. ait: -- in desidiosium ac otiosum mutatum, quo non phrisieis haemorrhoides supervementes magnam soluin major quam par est sanguinis copia inj- opem feruns. Praeterea de radi de hororibus earumgnitur, sed etiam ipsum corporis robur languen fluxum ad praeservationem pleuritidis & morbo-cit, ut non mirum sit, effeminato cossori scemi- rum, qui cut descedare solent, dilaudat; po-heum quoque accidere sanguinis fluxum. Dein-. tissmum epid. lib. VI. Sest. III. text. ι . scribit: ceps haemorrhoidum profluvium, teste experien- variscis laborantes, neque morbo laterali, neque tia, haueditarium dc hinc certis similiis solenne pulmonario, neque phagedaena, neque I runculis, is est, quumque sic haemorrhoidibus obnoxius hae- neque terminthis fortasse, neque alphis laborant. . morrhoidarium gignat filium, propagatur latius Utilem quoque ad sublevandam molestillimam dispositio & plures fluxum experiuntur. Acce- illam hypochondriorum tensonem idem gravis-dit & hoc, quod nostro tempore Medici in om- simus auctor in Coaeis dijudicat: quibus, inciuiens,nibus sere morbis haemorrhoidum anomalias su, dolores hypochondriorum, oris ventriculi, Depatis esse perperam putent, & crebriori pitularum, ct partium circa ventriculam sunt, hi sanguine praesertim aloeticarum, usu, sanguineum fluxum per inferiora excreto, sanantur. Et quae plura oproritare, etiamsi natura ad eundem plane non ejus huc referri possent effata. - inclinet, nitantur. Recte enim jam FoNfEC Alom I. conses 7. censeti quod & tumor lienis, qui Italis familiaris, & multipleκ purgantium & alo ticorum usus, si frequentissima fluxus haemor-
Neque deficiunt aliorum gravissimorum M dicorum auctoritates, quae idem adfruunt. Sic rhoidalis cauta, & adiicit : eaveat quisque omnia t)GALENUS Iib.VLeom.29. qui clausis haemorrhoino a pitulis de alae, aloe enim aperit ora urna- dibus in insaniam inciderunt, saepe reseratis his rum O baemorrhoides adeo inducit, ut ex cemenis Venis, ab iisdem evasisse perhibet. Et lib. III. de his pilatis utentibus, nonaginta haemorrhoidibus Ia- humor. com. 26. melancholiam ex suppressis hae
Quemadmodum itaque in iis, qui di*ositi
sunt ad haemorrhoides, nihil salubrius est eorum fluxu, si rite succedit: ita vicissim nihil pe-ciosus, quam si deficiunt, vel plane perperam cohibentur; quod argumentum jam paulo uberius
eXcutere placet. Memoratu certe dignus hanc inmorrhoidibus ortam, annua eVacuatione curatam, refert. HlLDANUS Cent. VI. obf2 s. Pax. I. ita
disserit: ego sincere scribere polum, experientia me comprobasse, eos raris me apoplexia, Filapsa,
aut vertigine, aut oculorum in Ammatione, cor
reptos fuisse, quibus haemorrhoides fluebant; immo apertione haemorrhoidum gravissimos sublatos se morbos, ct is aliis O in me ipso sum expertus. Porro RoNsnus de scorbulo pag. Ta. non paucos, rem est CELsI Id. VI. cap. I 8. locus, in quibus ait, vimus,quos profusosanguinis ex haemorrhoiadam, inquientis, haemorrhoidum fluxus parum tu- dibus a scorbulo praservavit. PET. MONAVI Us dero supprimitur, qui sanguinis pro uvio imbeciI- se ipso ad Cratonem Epist. 236. conqueritur: se atiores non fiunt, habent enim purgationem hane suppressis haemorrhoidibus, quae antea fluxerant, non morbum, ideoque curati quidam, cum sanguis arthritidem incurrisse. FORE Us lib.XXIII.ob . exitum non haberet, inclinata in raecordia malo ab arthritico dolore quendam erumpentibus harria, subitis O gravis is morbis eorrepti sunt. morrhoidibus liberatum & alii cardialgia Iab Nam quando sanguis superfluus, & qui vitalibus ranti cum commodo easdem apertas esse testatur. . conservatoriis motibus , nempe circulari de libe- ΑMATUS LUSITANUS Cent. V. cons. 3. haemopi y I riori secretorio & excretorio remoram injicit, sin reseratis his venis curatam, memorat. Et Per solennes has vias minus excluditur, ejus re- Alpinus in medicin. method. lib. II. pag.LII. harco gurgitatio vel metastass fit in varias altas corpo- praeclara de haemorrhoidibus habet: in meian-ris partes, cum summo vitae ac valetudinis dis- ebolia incipiente sepius haemorrhois profuisse visa crimine. Quandoque concedit ad caput, de ma- es, ct perfectam quoquesanavisse: contra, si e niam , melancholiam vel ethun apoplexiam parit. hibeatur, homines in gravis mos morbos Iabuntur. Nonnunquam in peetus dilabitur,& pleuritidem, Solet in hepare ae bene feri seirrhositas ct refrige-gripneumoniam, phthisin vel inlima inducit. ratio caloris nativi, unde aqua intercus, praeterea te pius hepati incumbit, & scirrhum ac hydroin vertiginos ae melancholicisum, quibus dicta venapem dirum producit. Saepius quoque in vasis me- cohibentur. Illa simus Senator Venetus,proximo
394쪽
no a Unesis haemorrhoidibus, quas multos au- vix superaret, veniticulum insatum & in nuibus-
Aa uis BC A - ntomaticum et is dam locis inflammatum , ejusque cavitati serum
sanguinis putridum innatans, reliqua omnia vis nos haluit, inuectum Rotomaricum incidit.
Quandoque esam suppressa vel deficiens in senibus haemorrhois in nepistidem vel mictum
uentum concedit. Quare non sine ratione MERCURIALIs in Praxi tis. IVα3r. & SENNERTUs m- sis. IJ III. P. I. Sect. III. c. c. mictum cruentum renum haemorrhoides appellarunt. Et certe proflant exempla, ubi in senibus sanguis singulis mensum intervallis cum urina partim fluidus, partim grumosus redditus suit, qui equitatione vel vini generosi potu facile prolectus est. Rusinodi sanguinolentam mictionem HILDANUs in sene Cent. IL obf. II. observavit. Idem confirmat HEU IUs comment. in aph. X. L. VI. vidi, inquit, qui, cum haemorrhoidibus tentari solebant, eum urina
cera optime constituta. Neque dubium est, quin, si capitis fuisset apertio concessa, celeris mortis causa ibi detecta suisset, videlicet sanguinis exintraVa1atio, aut inflammatoria stasis, quia sortissima intestinorum & nervosarum partium strictura, sanguis ad membranas ventriculi & cerebri delatus, hanc sinetam catinrophen procul Omni dubio induxit. g. XIX.
has has haemorrhoides cum menstruis albis mulierum comparaverit, de quibus pluribus videatur FERNELIUs lib. VI.patho e. io. 4c SENNERTUS in praxi lib. III. Part. II. Sin. II. east. I 2. necnon Misc. nai. curios. Dec. I. An. I. obf. s. Et milii nota complura sunt exempla, quosdam tu- hercula in ano gestasse, quae ob eκquisitum d
larem totum corpus in consensum pertraxerunt, sponte autem rupta, aliquot cochlearia seri acris corrosivi suderunt,quo evacuato, pathemata comquieverunt.
Quare scuti nunquam haemorrhagia,licet fu rit enormis, quando 1 causa interna proficisci- tur, sortiori medicina syptica reprimenda est : ν ααῖ ita multo magis id in hamorrhoidibus nimium ha -
sa umem effundebant certis spatiis , me noxa- cundum allegatum HIPPOCRATIs testimonium , Interdum fit, ut loco sanguinis liquor albus visi inde hydropis vel tabis metus, sed & aliorum cosus & albumini ovi similis per anum prodeat, graVissimorum affectuum, de quibus supra facta non secus ac menstruus fluxus quandoque in fluo- menti O, Periculum nascitur, idque eo magis in rem album concedit, ut hinc recte PLATERUsalu Rccidit, qui jam per ipsum copiosum fluxum, vel aliis eκ causis imbecilliores facti sunt. E enim hanc regulam practicam quisque indie '
rum , ut curae cordique habeat, vehementer optarem, videlicet, nihil ad perniciem magis per- ' ducere,quam valde debilitatis corporibus adstrim gentia, optata vel alia sortiora remedia exhibere. Neque corporis humani natura a validiori lan guinis effusione unquam tantum patitur, quam tum damni ab importuna sistente medicina a cipit. Deinceps de illud utile monitum prudens Practicus inde capere debet, quod in e linodi,' assectibus, qui retentis haemorrhoidibus superv nire solent, nihil prius antiquiusque habeat me- obas quoque an proclivi foret, plura de lao- dicus, quam ut iis aperiendas, sive per interna, dia suppressarum harmorrhoidum in confirmatio- sve per externa, ut hirudines, invigilet. Prae-nem adducere eXempla, sed instar omnium ine clara sunt, quae hac de re prodidit BAGLI s in potest illud, quod ante aliquot annos notavimus. praxi Lib. I. pag. Iaq. plurima, ait, adducere Nimiruin generosus quidam vir sere quinqua- possem exempla, quam utilitatem, non obsanete genarius, ex suppressis per potum aquarum sa- sanguinis circulatione, apertio venarum hamo lubrium frigidum & balnea haemorrhoidibus , rhoidalium, prae aliarum venarum apertione, afpodagram dc malum hypochondriacum spassi- ferre soleat iis, qui h pochoiariorum morbis,dos cum sibi contraxerat, & huc cum familia con- ribita scilicet, ea loribus, lumborum gravitate, sta cedens, me in consilium ascito, sortunante Deo tibus, tensionibus, borborumis laborant. Quata multum levabatur, ut etiam haemorrhoides, quae cunque vero harum Venarum apertio non sacce- diu substiterant, redirent. Quum vero paulo lar- dit, aut difficulter perficitur, tum naturae instit. gius fluerent, enixe a me petiit, ut profluvium tum in ejusinodi morbis Medicis imitandum de compescerem, quod tamen constanter renui, ac sanguini in inserioribus, pertusis pedum venis, Potius ut sibi gratularetur & in sinu gauderet de exitus parandus. Ita novimus ischiadicum do- redeunte fluxu, regem. Sed aeger inde magnum lorem , ex haemorrhoidibus iuppressis, aperta in
periculum ac debilitatem metuens, moniti -- pede Vena, protinus ex toto sublatum fuisse, ne- . Inemor, ab extraneo Μedico, me inconsulto, me- que minus recordamur, in atrocibus, totum a
dicit's fluxum supprimentes, quibus optata & domen, ob male fluentes haemorrhoides, affumartialia immixta, impetravit, iisdemque crebro gentibus doloribus, venae sectionem in pede imusus est. Iam pulcherrime omnia succedere vi- si tutam, pariter & nitrosa atque emollientes Uydebantur , fluxus quippe terito die subsistebat, steres, omne curationis punctum tulisse. 'aeger obambulabat sanus nihilque damni metu 'bat, ac res sua pharmaca perquatuor adhue dies s, XX. ingerebat; sed nocte concubia istalibus oppri' Jam itaque non quidem negandum, sed commebatur' symptomatibus, ac incredibiles primum santi experientia, inde a primis artis medicae inqς - - praecordiorum anxietates, inquietudinem & atro- initiis confirmatum habemus, sanguinis & men-cissimos ventos dolores persentiebat cum arctissi- simi & hannorrhoidalis fluxum Iuberrimum, ema alvi continetione, quae nec clysteres admita tarn valetudini conservandae, quam avertendis se tebat, tantaque erat Vis morbi, ut omnia anti- , plurimis morbis prodesse, eumque in assuetis tu 1pasinodica, cuminarina & clysteres oleoses elu- hatum, vel imprudenter cohibitum, multas M. deret, ac lectio poneaquam aeger adhuc ira graves aegritudines pro diversitate corporum dicorreptus estet, aphonia, delicio & convulsioni- locorum, quae a sanguine redundante Se refluente bis sinestum semretur eventum. Facta postridie occupantur, progignere, quae ad debitum su lactione, vidimus cum stupore, non modo mi cessum reducto sanguinis stillicidio, si non ex t , se tum coss..tra 'in'In to tolluntur, tamen multum minuuntur ac levamnistro latere ita consim , ut digiti crassiuem tur. Neque etiam inficiandum, CL MANLIUM, O
395쪽
De vitiis exi turbatis sanguineis aliisque &c. 31 s
collegam meum honorandum, non mediocrem laudem mereri, quod in scriptis suis, ut Medicus maxime omnium in pathologicis menstrui &haemorrhoidalis fluxus rationem habeat, terici ac crebro inculcarit, & sic vetustissimulti hoc ac verissimum dogma, a recentiorum tot potentiis chymicis latino- sulphureis penitus serme obscuratum, postliminio quasi revocare & pristino ni-
Non ro- tori reddere connixus sit. Interim tamen neutiquam celeberrimi hujus viri, vel potius assect -Mos -- torum ipsius placitis assensum praebere possum, qui hanc doctrinam nimium de abusive extendunt, ac universam sere morborum genealogiam primario eκ plethora, & inde enata sanguinis spissitudine, ac prohibita ejus per uterum vel f dis venas excretione, arcessere, ac operosa quidem , sed frustranea contentione, vel spissis voluminibus conquirere , sibi sumunt. Neque injuriam fecero, si hanc hypothesin, modo ita eam dicere liceat, eκ insuffcienti minusque attenta eκ- perientia, sive obtervationum circa morbos,praesertim chronicos, desectu, enatam esse dixero.
Nee nin Quod ne gratis vel gravius dictum videatur, exemplo sit frequentilsimum illud nostro tem - ω, MI re malum sic dictum hypochondriacum. De hocrum βο- multus quidem ubique apud eos est ferino, ejus P si mi que natales unice ex stagnatione sanguinis harmo rhoidalis in ramis venae portae petendas esse, acriter contendunt. At vero si curatius paulo in primam hujus morbi originem inquirimus, ejusque genesti ubi numerosa confluit misera hypochon-driacorum cohors, ad sentcs nempe sisterios, ri- Sed DM - mamur; clarissime patet, pertinacem hunc affe-curitati ctum esse non plethorae, sed imbecillis naturae his uti prolem, selennem ac proprium iis, qui naturam corporis sui de systema nervosarum partium, inprimis ventriculi vim digestivam, tonum ac robur , variis de causis graviter labefactarunt. Videlicet instituto coram a me scrutinio, alii vitam
sedentariam, diuturnum moerorem, terrorem &Vehementum iram , ingestis paulo post desuper cibis aut potu stigido, incusarunt; alii in nimias mentis per intempestiva studia & lucubrationes, fatigationem, potionem largam vel frigidam, sudanti corpori ingesiam , abussim purgantium ,
optatorum nec non acidorum & Vinorum, culpam rejecerunt. Quidam , neglectum sub usu sontium mineralium, vel post purgantia aut emetica, regimen, subris intermittentis, diarrhoeae aut dysenturiae perperam institutam medicationem, aut praeposteram sudoris stetidi resiccationem, primam morbo occasionem dedisse, conseis siuiit.
Quae certe omnia ita sunt comparata, ut robur naturae atterant nervosisque partibus maximam inducant debilitatem, tantum abest, ut sanguinis , virium custodis, abundantiam arguant.
F. XXII. δε Dpe Et licet tantisper largiamur, deficientem vel . suppressum per aisini pathemata, frigus & --οι bus prudentes medicationes menstruum aut haemomo uiri rhoidalein fluxum , quandoque causam atque originem hypochondriaco malo posse suppeditare: eandem tamen non semper subesse causam eκ eo luculenter patescit , quod crebrius inter exempla sint, qui largiter & sufficienter etiam fluentibus hamorrhoidibus, hypochondriacis i men excruciantur pathematibus, utut interdum eorum vehementia inde decrescat. Notabilis profecto hanc in rem est observatio, quam habet SENNERzus in praxi lib. III. SeαII. cap.23.nmis inquiens, faminam nobilem constitutione sanguianeam, affectioni Dpochondriacae obnoxiam, qua
singulis mensibus ordinario , ct quidem die posmenstruum fluxum decimo quarto, haemorrhoiaespatiebatur.
. XXIII. Accedit & hoc, quod firma & irrestagabili
experientia in comperto sit, adolescentes, juVe- Dis Mnes ac Viros, qui nunquam antea vel levissiinum fluxus haemorrhoidalis indicium observarunt, s 'bito malum hoc incurrere spastico- flatulentum,& demum si diutius eodem detinentur, dolorem dors , in abdomine circa hypochondria, de stagnationes experiri sanguinis, qui intercepto per 1pasmos libero per viscera abdominis motu , Ferani venas exitum molitur, eodemque denegato, atrociora suscitat pathemata; ut adeo pateat, tam fluxum haemorrhoidum, quam molimina ad eum,
essectum & productum esse mali hypochondriaci. Quin innumera memoria teneo exempla, quod 2'Σ,, affectio illa ventriculi & generis nervosi spatin
dico- flatulenta,quae malum hypochondriacum au- ρεμ--u.dit, in homine persecte sano nunquam antea hae morrhoidibus vel moliminibus ad eas obnoxio , ex animi affectu, & maxime ab ira , cui moκ subjuncta medicamenta sudorisera calida, aut ci-hus vel potus superingestus, enata sit, quam demum copioso, ut fieri assolet, multiplicium pu gantium & pitularum polychrestarum,quae aloen recipiunt, usu, a Medicis tractatam, ejusmodi motus , sive sic dicta molimina ad haemorrhoides, dolores nempe in lumbis & osse sacro exceperunt. Quumque Medici fluxum importunius iisdem medicamentis de venae sectionibus in pede proritare niterentur, factum quidem, ut nonnunquam aliquot guttae sanguinis stillarent, crebrius vero humores viscidi albi, instar albu- minis ovi, sepius magna copia, Exc merentura sed sine ullo pathematum levamento. Et in his quidem crebriori purgantium usui merito tribuendum esse censeo, quod propicr spasmum ab iis sub operatione inductum , de relictam postea in intestinis atoniam, libera impedita sit circitatio,& in meserescis ac haemorrhoidalibus vasis si ' gnationes atque decubitus contracti.
Deinceps novae & κατ' ἐξοχον, ut perhibent, Orici si verat pathologiae conditores, id volunt & urgent,& calculum , & podagram , eκ haemorrhoidali Almo fluxu deficiente , vel minus rite succedente, e clusa omni acri, salsa, tartarea intemperie ac hu- Esnahem morum clystrasa, pullulare. Uttit autem non negandum sit, quod quandi que hi affectus clumnici a retento haemorrhoidum, vel in multoribus mensium suκu , primam petant originem, eaque propter observante Etiam HIPPOCRATE,prodeunte sanguinis profluvio mitigentur: ex eo tamen minimo sequitur, ergo semper ab hac causa depe dent ; quandoquidem a particulari causa ad universalem nullam plane valere consequentiam ,
notissimum est philosephicum axioma. Ego cortesepius vidi, succedente etiam, quin lub ipso haemorrhoidum stillicidio, & calculum, S: podagram 3 tyrannidem suam exercuilla, de quo quidem omni dubitatione majus est exemplum CLII.DoL EI,qui tapius per litteras apud me conque-sius est, quod per viginti annos, licet barmon. rhoides fluxerint, mire calculi & podagrae doloribus divexatus sit, a quibus tamen diaeta lactea utens , per biennium liber egit, sed ad pristinum victum ec potum postea concedens, incidit in
396쪽
dysuriam , demum lanessam. Tacemus, Pt rumque podagram & calculum esse morbos hae reditarios, ac illam maxime ab immodica Ve-μμὰ im nere, Bacho & ira, & generari, & foveri. Ne-μ-- que semper infamae 1 plethora vel haemorrhoidum fluxu suppresso incunabula trahunt, sed pariter affectibus haereditariis accensendi sunt: &- uti mania plerumque 1 continua praesertim cohibita ira ac impensis desideriis venereis accedit,
ita melancholia a terrore dc diuturno moerore e cluditur, Xel etiam ab usu narcoticorum de stupefactivorum contrahitur, sine plenaOrae concumsu. Et sic etiam de aliis morbis, quorum ortum ad plethoram de retentas sanguineas evacuationes huius theoriar assertores unice reserunt, sentiem
Denique quo magis hi tam magni haemorrhoi-r-h dum patroni earundem successum urgent, &eo- more Oi- dem lanitatein de conservari, di amissam revo--mhis a cari , confidenter asserunt; eo magis certe mi-
medic randum, ipsisque objici potest, quod nulla adhuc
idonea, congrua remedia excogitarim ac norint, quibuscuin potissimum hoc therapiae suae momentum conficere, ac mensum, vel haemorrhoidum
fluxum, cum certa ratione procurare, PromOV
re, vel moderari queant. Nam intuta prosecto, fallax de saepe frustranea est hirudinum appositio, neque ab omnibus admittitur. Eliuirium quoque proprietatis, cum, vel sine acido, de pitulae quae aloen capiunt, vel balsamicae ad mentem Becheri concinnatae, licet certe commoveant, non tamen eadem ratione sanguinena movent
ac intentioni respondent. Et suppositoria, ped, Iuvia de venarum sectiones, pariter spein atque expediationem destituunt, vel dubiam saltem ostendunt. Quid Z quod magis mirandum, vel potius dolendum est, dum tinpensus fiuctraneo plerumque labore haemorrhoidum fluxuiu proritare nituntur, ea remediorum genera, quae interceptum liberum sanguinis per abdominis vi Dcera progressum restituunt de amicias nervosas partes solantur, thermas videlicet, acidulas omnesque solerios sontes, salia volatilia Oleosa, martialia bene praeparata, lactis quoque asinini, velleri lactis de infusorum thei formit m usum, balnea aquae dulcis cum mutatione abris, vel plane negligunt, vel oscitanter spernunt, vel non satis pro dignitate commendant.
Exstidi Post mensum ac hmnorrhoidum salub irrimam μι - evacuationem, sunt adhuc aliae criticae, tam saniamo, ,hu guinis redundantis, quam aliorum superfluorumnis, ac inutilium humorum insuetae tape atque extra- Ordinariae excretiones, eum omnςs in finem anae
tura institutae, quo sub exquisita aequabilitate atque proportione, corporis integritas illibata servetur. Videlicet in puerili aetate ante pubertatis
annos, quin etiam adhuc adolescentiae anate,
valde familiares de salutares per narium venas sanguinis profusiones succedunt, quae interdum satis crebrae de Iargae sunt, solennes maxime iis, qui mollioris texturae, succulenti de spongiosi corporis habitus sunt, multumque sanguinis. generant , quos sanguineae vulgo dicunt comple- coiis, A MOHi . Haec saluberrima redundantis sanguinis seros. climinutio, ubi subsistit vel compescitur, protinus capitis gravativi dolores, cum oculorum ardore , facie inflata de rubicunda, oris di narium siccitate atque aestu, vasorum circa tempora sorti
Pulsatione, accedunt, eo quod sanguis exitum moliens, in vass capitis congeritur ac dissensi, ne de compressione, ejusmodi dolorificam sens, tionem excitat, sanguinis autem e naribus sillicidium, vel sponte factum, Vel arte prolectum, mox gravem istum dolorem solvit atque discintit; id quod conceptis verbis etiam HIPPOCRAT Sest. III. aph. lo. testatur, eaque propter, quando non lponte procedit sanguinis fluxus, Sedi. Raph. 68. venam in fronte secandam jubet.
Quando pono sanguis segniter per caput m sum conficit ac in venarum alveis stagnat, neque per vasculωrum in naribus oscula stillat, in
pueris decem annorum graves diuturnas ac valde acres dolorificas oculorum defluxiones,cum
rubore de aestu, quae lippitudinem de suffusiones inducebant, saepius vidi, juncto interdum etiam
aurium tinnitu, memoriae stupore,quae prius non Evanuerunt, quam per largam haemorrhagiam, aut alvi fluxum, sponte vel arte productum, aut etiam per vescatorium, non capiti, sed dorso ad revulsionem applicatum, id quod in vitio erat discessit. Saepius quoque a me obserVatum, Vise Duenirigines sanguineae complexionis de floridi vultus, ante annos pubertatis non tantum capitis dolorubus tentatas, sed de subito in terram collapsas de convulsionibus epilepticis, non raro saevissimis, esse correptas, quae tamen omnibus aliis frusratentatis , prolecto per intrusum in nares silum largiter sanguine, mox conquieverunt, de utut
rursus aliquot vicibus recurrerent, penitus tamen, erumpente circa annos pubertatis mensum profluvio, cessuunt.
Simili ratione novi virginem,quae primis aetatis LMn Iannis largas narium haemorrhagias experia, in- crescente post pubertatis annos 1 Inguinis copia, eademque non suffcienter per menses diminuta,
non modo capitis dolorem, sed de cum sensuum turbis 8e aphonia, levem quasi insul tum apoplecticum incurrisse, quo discusso , mansit loquela suspensa, sanguinis autem in pede missio egregiam tulit opem. Neque infrequentor in adoles Mini,
centibus luminum capitis dolorem, cum somno r.
phantasmatibus pleno, auditus dissicultate te perversa phantasia annotavi, nullam aliam ob causam, quam quod sanguis redundans dc per nares non eκsolutus, tardius per cerebri vala trajiciatur eademque nimium oppleat, hinc seeta postre dum circa aequinoelia vena in pede, adhibitis pe- diluviis de alvo laxiori reddita, disparuerunt penitusque pathemata lissi.ata suerunt.
Notus mihi est magni nominis Theologus, Exempla sanguineae complexionis, qui non modo in juvem
tute, sed de adulta aetate, maxime circa aequinoctia, largas passus est haemorrhagias narium, e que propter meo ex consilio bis per annum admisit venae sectionem. Hinc autem alio concedens , a Medico ut. sanguinis missionem omit
ret induci se passus est, quo licto, subsissente paritet narium stillicidio, in capitis dolores, Vatiaginem, tinnitum aurium dc surditatem paulo post incidit, cum praesentaneo infultus apoplectici metu, ad quem praeschidendum venam aperiri suas, qua etiam, licet surditas non subtrita, apoplexia tamen discussa est. Aliquot etiam elapsi anni, quum ab honestissimo viro, aliquot abhinc mi
liaribus. degente, antea sano, vegeto ac robusto , quinquaginta aliquotannorum,constitutionis sanguineae s
397쪽
De vitiis ex turbatis sanguineis alitique &c. 3 17
guineae, in consilium adsciscerer. Hic quum cur-' ronte puerili ac juvenili anate, liberales sanguinis pro honos expertus esset, posteaque singulis annis semel vel bis sanguinem utiliter emitti curasset, verno tempore idem omittens, circa exitum Martii, post corporis refrigerationem & ingestos largiter dissicilioris solutionis cibos, praeter omnem opinionem sensu & motu privatus, nullius rei conscius concidit, emisto autem post aliquot horas e vena brachii per amplam aperturam sanguine, mox ad se Adiit quidem & paulatim loquelam, sensum ac motum recepit, capitis tamen ingentem imbecillitatem & memoriar desectum ab hoc insultu palliis ost, adeo, ut ex moderato etiam vini usu Galde ostendatur. menses corpus quatiat & incredibilis humoris visicidi copia, cum virium languore, inappetentia, inquietudine ac intemo autu eliminetur; quod tamen , si non imprudenter sistitur, sed leniter temperantibus tu laxantibus traelatur, egregie cedit in sanitatem; quum contra adhibit pect 'ralibus, dulcibus ac resolventibus, tussis exasperetur longiusque extrahatur. Quibusdam qu que mucidae sordes in puerili aetate largiter per
nares expurgantur cum valetudinis commodo;
si autem increscentibus annis retinentur, oculi hebescunt, defluxionibus acribus tentantur, d lor capitis gravativus cum vertigine adest, nec non torpor; quae Omnia restituto muci debito effluxu, discutiuntur.
Nonnunquam tamen a sanguine in alveis ca-
nalium cerebri nimium congesto , subtiliora pi xus choroidei vascula dilrumpuntur, & propter immedicabilem cxtravasationem, sunesta conse- . quitur apoplexia. Et certe plura in observatis Medicorum consignata sunt exempla, quod posthmaorrhagiam suppressam apoplexiae lethales obortae , ubi post mortem sanguis e naribus largiter manavit, uti HILDANUs Cent. III. obf. II. perhibet. Aliquot porro exemplis confirmatum habeo, circa annum vigesu num primum, qui etiam
cst climactericus, retento narium stillicidio, post stagnationem lauguinis in cercbri vasis, qualis sub leviori apoplectico insultu esse suevit, phrenitidem accessisse, ad quam cit scutiendam lauda- tilsinum effectuin pramitit larga sanguinis in braclito subtractio. Dignum est, ut huc reseratur a BoHNIo de ostis. Med. dupl. adductum exemplum
de juvene, qui phrenitide laborans, sorti inflicta alapa, & sacto post eam larga sanηuinis h naribus profluvio, lanatus. Denique frequentioris etiam observationis est, cohibita narium harmorrhagia, sanguinis impetum in asperam arteriam
ruere illumque tussi retici; quod vero, si paulo
major in copia , non sine mortis periculo contingit, quale exemplum a GALELCI OVERo Cent.
D s lubri Tam graVe, Varium & multiplex est dam- seri ηυιυosii num , quod eκ suppressa sanguinis redundaniis
evacuatione corporis integritatem redundat.
Iam quum serum etiam, plus vel inimis impurum , de maxime quidem in corporibus quae com- ' plexionis phlegmaticae, vel sansuineo-phlegmaticae, magis quam par est increscat de sanitati in- . sidias struat: pariter egregie pro sanitate est, si quando a natura, per quam nihil aliud quam asmirandum istud corporis ejusque partium structurae artificium, ad vitalem sanguinis circulum. Cum cκcretionibus perficiendum, a divina providentia destinatum, intelligo, a nimia ejus copia, etiam praeter & cxtra ordinem per inluetas e pis sudisia cretiones, corpus liberatur. Videlicet praeter eam eis. vitiosi seri diminutionem , quam quibusdam per
spontaneos largos nocturnos sudores utiliter suc-ι cedere, Sc cum praesentaneo detrimento compesci, supra jam meminimus: in plurimis adhuc utriusque sexus hominibus obvium est, singulissere annis, Vere dc autumno, per tussim lc co-
, Cur xyram , cum febricula serosum humorem rejici. Contingit hoc maxime a perspiratione tum sufflaminata serpiusque ab aeris injuria interturbata , nec non post ingestos multos incongruos cibos, ac tanta tape, in senibus potissimum, tus-ss est vehementia ac pertinacia , ut per aliquot
Porro selenne est, ut serum acre biliosum re- Copi aedundans, nepe salutariter admodum per ductus iasi biliarios, flandulas intestinorum de tunicas glandulosas, sub crebris dejectionibus, quae in senibus ob perspirationem imminutam & copiam seri excrementitii interdum diutius durare solent, elia . minetur. Haec quando largius 6c paulo longius succedunt, infirmant suidem; egregium Umen postea commodum afierunt, praesertim si vitae victusque exquisita habeatur ratio. Vera enim CL si de ventris fluxu lib. IV. cap. I9. est sententia, iuro, inquientis, die fuere alvum sepe pro valviudine est, atque etiam pluribus, dum fenris. absit, O iuri a similinum diem id conquiescat. Pu gatur enim corpus, ct quod intus haesurum erat uti- iliter est uniusur. Quando vero haec salubriter instituta evacuatio imprudenti consilio adstringen- tibus Iillitur , vel nimis calidis ballamicis compescitur, magna excipit virium imbecillitas, in- appetentia de febricula quaedam, ipsumque profluvium, licet aliquandiu subsistat, repetit tamen,
cum tenesmo, borboryginis ac torminibus In- minis D terdum etiam , ut perite GANCTOR I Us meminit,
.per urinae largius proctuvium, quandoque, singulis finensibus, superfluum Se quod naturae oneri erat in eliminatur, dum Setit. I. aph.'s. scribit: corpora quoque virorum sana ct moderatisimo victu utentia sngulis mensibus fiunt soliso ponderofora, unius
scilicet di arumve Iibrarum pondere, O redeunt ad consuetum pondus circa finem mensis ad insa, mulierum ; sed faeta eris per urinam pareo copio orem, vel turbidiorem. Ipse quoque compluries
observavi, quod citra caulam externam, quibusdam urina effuse prodeat, alvo segniore de perspiratione imminuta.
Quandoque evenit, ut excretiones succedant ac p. n.
insolitae tit praeternaturales seri salsi acris per varia loca, ut per ulcera circa malleolum pedis, per glandulas axillares, per scrotum, Vel ocul rum glandulas, per herpetem & impetiginem in manibus ac pedibus , statis anni temporibus re- , deuntem, vel etiam per sonticulos, cum egregio
sanitatis emolumento; quae si remanen t, aut improvide medicamentis praesertim externis, cohibentur, non modo ingens lassitudo, anxietas de inquietudo corpus corripit, sed & saepe dolores ac spasmi artus ipsasque internas I artes,s raesertim intestina , infestant, non sine phriculo. Memorat RIEDLINUS Iin. med. an. 1696. pag. I i. ex harmorrhoidibus fisulam ani natam M ultra septimum annum fluentem, postea vero desiccatam, in quodam mercatore primum respirationem diss-cilem & pcdum tumorem cum levi exulcerati ne, deinceps ardorenis ventriculi dorsique cum
398쪽
alvi obstructione & febre, tandem lethalem induxisse apoplexiam. Eandem quoque in rem a prime iacit exemplum nobilis, cujus TIN FUS A. GuLDENKLEE de a f. evit. casa8. meminit. Hic enim quum ab ulcere, quod multos annos gestarat viaucos intra dies consilio vetulae liberatus esset, Napso menso, incidit in tam vehementes capitis dolores, ut de vita desperarent, ac paullo post occaecatus est. Horis autem matutinis atimno multum viscidae ac flavescentis taetidae'-que materiae frequenti exspuitione citra tussim re-'jecit, ac conquestus est, se quamdiu jejunus esset, eundem foetorem in ore percipere, quam qui exulcere pedis spirarat. g. XXXIV. coluisse. Quae quum ita sint, quis jam dubitabit, vatletudinis integritatem excretionum successu maxime niti atque foveri, easdemque licet extraordinariae ac insuetae sint, si tamen diu cum sanitatis emolumento succellerunt, non sine periculo supprimi. In quo quidem maximopere cavendum non sollim ab omnibus animi alcctibus, horuin historias paullo accuratius lustrare us, animadvertimus, non robus os, fimos & valentes, sed maxime eos, qui vel natura in herilli res sunt, vel ob adversam. praccd cnum val tudinem tales redditi, cum incibis confitctari de medicam opem poscere, dissiculter tamen sanati
nem recipere, atque etiam si mina cum circUmspectione prudenter & lenissitne esse curandos. Hinc quanto minus sani & robusti, diaeta ad leges sanitatis exquis con posita, Medico aut medicina egent: tanto magis certe dcbiles Ela ii e- . cilles eadem desiderant; ut adeo verissimum si sanctissimii Salvatoris edictum: non simios, sed languidos Medico indigere; eo quod , ut rem pridem observavit CELSUs lib. I. cap.3. omnibus morbis obnoxia est infirmitas.
Quae quum ita fiat, haud possemus certe Medici labor eo dirigendus, quo corpora valentia &firma, ab iissirmis ci minus varentibus, s robe di- moratistinguere discat. In quo quidem recte persiciendo,
praesertim terrore ac ira, medicamentis constan- . tenendum, quod quemadmodum in universa regentibus ac sopientibus, sed etiam ab intempe- rurn natura omnis vis, virtus & robur bd em caciam motus referri dehct, ita quoque robus a natura corpusque firmum habendum sit illud, ubi esticacia moti s , tam in actionibus naturalibus, quam vitalibus oc animalibus, vivida sese exi Uigent autem animalςs siunctionus in iis,
1livis' evacuationibus, quibus ex sacili evacuationes turbantur, vel minimum cum discrimine alio divertuntur. Quod si voro natura in perficiendis saluberrimis omnis generis excretionibus vacillare aut deficere videatur, medentis est, eas quavis ratione promovere earundemque se . qui mente & corpore duros etiam labores ac diu- cessum levare, quem in finem egregiae sunt uti- turnas fatigationes siue, noxa si stinere possunt;
litatis venae sectiones, laxantia lenia diaphoreti- --
ca , curationes sic dictae vernales & quae reliquissere omnibus hac in re praeripiunt palmam soteriae aquae, tam thermae, quam acidulae, V Iaali & autumnali tempore prudenter usurpatae, quibus non solum gravissimi morbi praescit iduntur , sed etiarn pertinaces atque rebelles expugnantur ac abiguntur. Sin cutem subito interjac vitales & naturales vigent in iis, qui pulsu gaudent magno pleno ac robusto, hone apsctunt, digerunt ac egerunt, de solida habent corporis
membra, . neque facile animo mo entur, aut a caula quadam eXterna laeduntur. Quae omnia
in languidis ac debilibus sectis eveniunt, Ut pote qui, de facile fatigantur, de a levi animi affectu, intcn pcrie . auris, aut Vitio in diaeta commisso ceptam aut cohibitam essit excretionem quandam, offenduntur, vel a quadam medicina purgante contigorit, minime cunctandum est, sed promta ope eo annitendum, quo revocetur , priusquam quod retentum in nobilioribus sedem si gat, latius noxam dissundat & dificilem ancipitemque medicationem faciat.
imbo im- Uum vera & rationalis therapia, sive mervi ex p E dondi morbis scientia, maxime omnium ac-2 horum curata morborum diagnosi corumque ex causis causis. . suis ortus ac incrementi cognitione nitatur, atque etiam a nobis in prioribus de earum aegritudinum genes actum sit, quae a mole & qualitate
humorum perversa eorumque evacuatione deficiente, vel cohibita, Originem trahunt: nunc porro ad earum contemplationem accedendum,
quae a solidorum vitio, virtute ac rosore dejecto, sive imbecillitate, quam plerumque praece dentes morbi relinquunt Mingignunt, incunabula trahunt; quo sic manifesto dilucescat, non modo fluidorum, sed & solidorum vitiosam ac praeter
naturalem constitutionem, ad gignendos mor- S magnae virtutis, eaque propter a perito Medico magnopere esse consderandam. Nam quandocunque Plenas & accurate consignatas mor- aut alterante iacile moventur aut laeduntur, v sebo, qui sunt, ut ita loqui liceat, sensibilissimae
naturae, per itiam lacile in morbos incidunt, diu cum iis coniticiaritur ac tardius vigorem priuinum recipiunt.
Deinde quoad ipsam naturalem partium soli- Doctae darum dispositionem & structurain , robore & viribus prae aliis valent morbisque minus obnoxii sunt, qui majora obtinent vasa, strictiores fibras carneas, robus a ligamenta, nerVos 5c . tendines magnos imbecilliores vero & morbidi merito habentur, qui obest, laxioris & spongiosioris sunt carnis , tenuia & igua gerunt
s anguinis vasa, exiles nervos teneratque mcmbianas. Nam sub robore solidorum, quae suida impellunt, & canalium amplitudine, longe ma-j ii sacilitate de pronititudine contenti humores circumaguntur, de secretiones utilissuanorum ad vitam succorum , & eκcretioncs inutilium, longe inclius vigunt, quam sub copia ac exiguitate vasorum, fibrarum daxit ate & nisu ac renisu lan- :guido; de hinc omne id , quod laedit ac mo hos enicere aptum cst , promte removetur ac climinatur, & illibata servatur corporis integritas. Neque male huc referri poterit HIPPOCRATISaphorismus, Sin. II. p.-quo perhibet: spongiosos natura & obelos, magis cito mori, quam graciles & strictioris hahatus. IV.
399쪽
De generatione morborum e X morbis. 349
I. IU. I. VI. ω Iam quum sexus foemininus ordinario ejusinodira Marem molli, lino, tenero & succulento corporis habitus se M incedat:
in proclivi est judicare , eundem longe imbecilliorem, morbis quoque magis expositumesIe, quam virilem nobiliorem;quin, si men os,qui
pro valetudine scuminarum sunt, non rite manant, HIPPOCRATIS eflato, omnem morbum bis pati. I u. Deinde ratione aetatis infantes & lenes maxime omnium imbecilles variisque morbis obnoxios esse, dissicilius etiam convalescere ac facile luccum-- bere, experientia constat. Nimia enim fibrarum in infantibus est laxitas, adeoque quam maxima ad stagnationes le decubitus humorum proclivitas : in lenibus vero magna fibrarum rigiditas , pororum strictura & vasorum capillatium angustia, quo fit, ut utiles succi difficilius sece nantur, & inutiles minus sufficienter ejiciantur. i. π .Pariter id crebriori observatu in comperto est, νιμιο, firmos & robustos corpore ac animo parentes, Valentes ac sanos ; imbecilles contra, valetudinarios ; lenes quoque de ebrios, debiles , teneros ac morbidos gignere infantes. Nam certe praecipuae atque difficiles quae homines affigunt, M dicisque plurimum negotii facessunt aegritudines, sunt haereditariae, de non tam 1 fluidorum, uam potius congenitis scilidorum vitiis depement. Inter capitis quidem affectus, maniam, melancholiam, apoploxiam de epilepsiain; inter pectoris morbos, harmoplysin & phthisin; quoad
partes in imo ventre contentas , assectum hypochondriacum spasmodico- flatulentum, renum M vesicae calculum, anomalum fluxum harenomrhoidalem , in sceminis malum hystcricum , de quoad partes externas, dolores rheumaticos & a thriticos, in liberos per nativitatem transire, comstantis temper & perpetuae sciit experientiae. I. U.
primis Praetor hanc , quae ob lexus, artatis & nativi- νυ talis rationem accidit imbecillitas, sunt adhuc aliae praeced.-- causae,quae corpus ianum antea ac robustum inii εσε. mare, Se solidarum partium Virtutum, tonum ac robur imminuere, frangere atquC prosternere,
corpusque ad graves morbos ingenerandos dis. ponere possunt. Horum in censinn, praeter diuturnos & graves animi in clus , immoderatas mentis in studiis fatigationes atque meditationes, abusum quoque Veneris & Bacchi, diaetam pravam, alsiduas vigilias, & duros labores , maxime omnium reserendi morbi, praesertim, si aegrorum culpa longius extrahuntur, vel ob Medic . Tum errorem perperam tractantur. Ea enim est motuum morbolorum ac inprimis subrium indoles, ut non solum succos vitales absumant atque totam sanguinis & humorum massam vitient & corruptam ac impuram reddant; sed etiam solidis partibus omne robur motui que potemtiam subducant, quo ex facili denuo stagnationes , stases & corruptiones conciliantur, morbique contrahuntur. Inprimis tamen ingens vomtriculo & intestinis accidero solet imbecillitas, unde aucta post morbum ciborum appetentia, digestione autem vacillanto, alvinar sordes r tinentur, cruditatum sentina colligitur, quae si non repetita evacuatione, subjunctis ventriculitonum roborantibus, tempestive submovetur, nova morborum minera conflatur , quae sensim s nitatem subruit, tandemque ipsa mora vel prima data quavis occasione, in graves morbosas amictiones conspectius transit.
Frid. Hos anni Oper. Tom. I. Haec ut eo tessatius patescant, per classes &varias causarum lemes eundo, morborum ex mombis generationem dilucide evolvam.Et primo quidem loco nihil frequentius evenit, quam quod post enormes de tantum non incomposcibiles haemorrhagias, e. g. in abortu, puerperio, graVi Vulneratione , aut etiam post largius inensarui vel hamorrhoidalis sanguinis profluvium, stigidi siedicti morbi, ut cachexia, pedum cede ata, anasarca & aliae sunestar hydropis species , vel etiam atrophia, suinimus virium languor, sebris lenta 6c hectica, enalcantur aut praecedentes morbi longe pertinaciores reddantur. Nimium enim exhausto virium, & fluidi, quod motum ac robur solidis foenerat, sente , languine , Ventriculi & canalis qui vitali machinae alimentum conveniens parat, actio atque digestio non modo minuitur, sed & robur quo solidae paries gaudent , & quo inutile ejicitur, utile vcro intime permiscetur & ad usum tervatur, admodum labo- factatur, ut non possit non ingens & cruditatum in primis viis , dc impurorum succorum in venis, fieri proventus , quem urinae copiosae, plus minus turbidae & albae , luculentor manifestant. Accedit quod ob languidum humorum circuitum cie interceptam lordium exclusionem, passim in vilceribus stagnationes , obstructiones Sessales gignantur, & vitales corporis succi inquinentur , eoque pacto , tam ad longas, 'uam acinias de periculi plenas amictiones , via sternatur. Quae omnia non solum & majora & deteriora fiunt, si animi perturbationes complicantur, vel in diaeta committitur vitium, aut impansor corporis refrigeratio contingit, sed etiam eo certius ianestuiti tortiuntur eventum, si medentes ejusinodi infirmos validiori & crebriori evacuatione adhuc exercent, aut Iamas calidis ex gitant.
Deinceps ex omnibus quae universi corporis fimmitudinem atterunt, idque ad morbos suscipiendos pr arant, vix quicquam csticacius est, quam puerpurium; utpote quod multas varias, eatque
graves affectiones, non raro inducere obsurVatur.
Vidimus post illud lpasticas hypochondriorum& diuturnas hystericas palliones; vidimus multas in melancholiam , hemicraniam, abdominis perpetuam flatulentiam , tumorem, cacheriam, delapsas ; annotavimus sterilitatem, fluocem album , corporis languorem, cum lento calore ,& quae plura alia sunt. Praeterquam enim quod cum sanguine largius ex sauciatis vasis effven te multum virium effundatur , ipsi graviores partus labores corpus admodum exhauriunt ejusque paries vigore ac robore privant, quibus a cedit , quod ipse uterus perquam facile labem patiatur, ut excluso scem, post tam ingentem extensionem, naturali tono non redditus, sanguis per consoria ejus Vala minus expedite trajiciatur, sed passim subsistat universumque corpus inde graviter luat. Et hinc omnia illa quae memoravi mala lubnascuntur , quae mirum quantum gravior animi eκ assectibus commotio accelerat, stigidus autem potus, improvida corporis refrigeratio , parva victus ratio & valentiora pharmaca pariter advocant, augent Mexacerbant.
400쪽
Neque vero tantum universalis corporis ex morbo debilitas, ad novas & alias concipiendas aegritudines aptissima existit; verum etiam saepenumero a morbis quibusdam peculiaris &ceriae cujusdam partis imbecillitas, alium morbum invehens, remanet. Atque ut ordiamur a capite, multiplici idemtidem observatione constat, quod discus Ia apoplexia, dextri vel sinistri lateris paralysis relinquatur, ubi brachium& pes, restitante quidem debiliori sensu, motu
privantur, conjuncta oris tortura & linguae balbutie. Ratio hujus effectus & modus quo generatur tam grave malum in expedito est. Sculicet in apoplexia meningum vasa a languine co- Piosius eo ruente admodum expansa de distenta sunt, ut intercepto ejus libero itinere 1 erosa
Pars secedat, in posticam cerebri partem dc spinalis medullae principium deicendat, unde fluidi quod nervi vehunt influxus sumaminatur &membra subjacentia pristinam tensionem pristinumque ad motum de sensum necessarium vigorem amittunt. Quin immo quia cerebri Ge m dullae oblongatae fibrae, exuberante serosi humoris copia ita persulti, nimium flaccescunt, fit, ut intercidente earundem debita tentione , ap plecticum inlultuin uiplurimum stupiditas, ingens memoriar debilitas, somnolentia M ad Obeundas actiones summus languor' conlequatur. Ex sebre acuta,caput & nerVosum genus occin Ex sinispante, cujus generis solet une dicta Hungarica, ορα
quam delirium, vel stupor quidam, aut acerbissuma cephalalgia comitatur, laepenurnero surditas, vel minimum difficultas auditus, rc siillat, quae per totam quandoque vitam persi sui. Non quidem malum alias indicium, sed lalutaris criteos notam praebet, si in acutis febribus, circa critica te pora, hebetudo auditus accedit, neque sine ratione. Nam si crisis persecta est, strictura solidorum , quae tamdiu quam febris impetus durat , remittit, eoque iacto, pulsus celeritas de per cutis
tubulos redit evacuatio , oc meatus jam magis patuli iacti, non tantum tenuem servium ii morem , verum crassiores etiam foeculentias dumittunt. Verum tamen quia in acutis capiti imsessis labrihus, laxato meningum l palmo, fibris remissioribus iactis , sanguis tardius iter confi- riciens serum deponit, quod ad princi tum nervorum acusticorum descendens, c tacilem auditum producit; is neglcctus, ex facili in pcrpeiuEm ω immedicabilem surditatam transit. Q irpe si caput tum im rovide lingori cκIUnniar, vel m dentes discussioni stagnantis humoris pcr comvetarentia cephalica ludorifcra manus invigulant , partium cerubri quae ad auditus Oiganuin pertinent, a subsistente id ro sit compresii O, cor ruptio aut magna laesio.
Epilepsam cerebrum ac nervos praesertim o ticos mire debilitare, vel cx eo clarum atque
perspicuum fit, quod hanc ipsam in repentinam coecitatem transiisse M. N. C. Dec. I. An. III.
OV. 16 I. it. Cem. I. M. II. Obs I O. ficem faciant. I ii graviori enim epiterna stinguis impetu, ob sortes ii asti eas in abdomine sitieuuas ad caput urgetur, ubi tardius circumactus de stagnans, serum dimitiit, quod in anteriora cerebri & nervorum Opticorum thalamos destillans, eas ob- fruendo, guttam serenam producit. Et quia in paroxylinis epilepticorum nervi, qui oculis m tum praestant, si inui di 1lorquentur , oculorum situs interdum pervertitur , unde strabilinus, quem SE GERUS in ΛI. N. C. Dec. I. An. III.
obf. is a. in infante ex paroxysino epileptico se
Maniae in melancholiam, ac vicissim melancholiae in maniam, facilem admodum fieri transiitum , crebra testatur experientia; quand quidem in utroque allectu meningum vata visci di sanguinis copia insarela sunt, cujus in melancholia tardior & dissicilior, celerrimus vero in delirio maniaco est progressus, propter auctammeningum stricturam, languinis citatiorem cursum enicientem. Quemadmodum vero sorti rem spasinum semper sere ejuidem partis at nia & flaccidus languor excipit: ita etiam celsantem, quae in paroXysmo maniaco praesto est ,
nimiam membranarum & valorum cerebri constrictionem , eorundem relaxatio & debilitas subsequitur, qua postea languinis dissicilior &tarda per has pra tes fit progrellio ; ex qua m
lancholicorum Phlintesmata lua trahunt incunabula.
A capite, ceu suprema corporis regione,ad me- Post k-diam nempe thoracem , progressum facturi, deprehendimus multos esse pce oris morbos,qui ma- ῆgnam imbecillitatem vassistimo pulixonum visceri inserendo, illud ad varios assectus morbolos disponunt. Nihil enim frequentius in praxi Observatur , quam quod haemoplysin , piauertim perperam curatam, presso pede phthisis inicquatur , idque eo magis, quando nimis celeriter ciuis tum asseelans sanguis , adstringentibus vel narcoticis, vi quasi cohibitus suit. Videlicet quemadmodum verae omnium haemorrhagivum causae
non aliae sunt, quam sortes spanicae vasa simul comprimentes in abdomine aut remotis
aliis partibus siricturae, quibus liber languinis
circuitus intercipitur,ita ut is,coarctatis alibi me tibus, in alias partes cum impetu ruat, ibique perrumpat ita pari natione si ad pulmones ejus appulsus urgetur, Eorum vascula, quae hiant intracheam , mirum distenduntur & ingens ἄ- ejus in hanc fit effusio. Quod si igitur neque . spasmorum, neque inaequalis circuitus ratione habita , adstringentia praepropere dantur , sanguis tenuis ac floridus crassescit , in coagulum abit & emuere nescius, vel putredinem concipit, 'vel secedens serosus humor tubercula ingenerat, ut vomicae vel ingens exulceratio oboriantur. Etenim quando ob humoris acrimoniam , vel distendentem nimis ejus copiam minutissimae pulmonum vesiculae dilium intur, ex pluribus
una, Vel plures amplae cavitates resultant, extrema Vero vasorum capillamenta exesa magis
patula redduntur, ut multum succi chylos in cavernulas influat, qui ob hiantia capillaria Mlymphatica vala non retorptus, sed stagnans , lentorem contrahit, spissescit & turbidus ac glutinosus fieri, ac si longius moram nectit, stetere incipit.