장음표시 사용
421쪽
De rationali pulsuum explicatione & judicio &c. 3 1
que symptomata febri juncta ; quandoquidem
spastica hac fibrarum strictura, dum Vasa capillaria nimium angustat, angustia celeritate com- Pentatur, & sanguis citatiori mutuo attritu incalescit; a priori stequentia, a posteriori, corporis
Variatiam Ut autem paullo specialius innotescat, quo dis modo in variis febrium generibus pulsus sit com-st ris. Paratus, primo tenendum est loco: eundem quoad tempora decursus morbi febrilis , eximie di serre. Nimirum in principio continuae, vel pa-roxystno intermittentis, plerumque tensus esse lolet, parvus tu stequens, deinde augelcit & paullo major fit, tum in flatu , sive vigore aessus, in
magnitudine adhuc crescit & vehementius serit, ει tandem circa declinationem, & tensio,& celeritas remittit, simulque secretiones de eχcreti nus in cute, perspiratio nempe & sudor succedore mi malus ' incipiunt. Malum contra indicium est, si in se-bribus continuis, circa dies criticos , septimum scilicet, nonum dc undecimum, cum horrore de restigerio extremorum, pullus fit parvus & celer, vel otiam celer & vehemens , cum urina aquosa
dc tenui, eo quod spasmos in extremis augeri &sanguinem impetuose ad caput agi, ob fractum robur ibi exitialem phrenitidem inducturum , nunciato Pellimi autem praesagii est parvus, si quens Sc debilis , quippe qui, virium summam Prostrationem & internam inflammationem in sphacetum concedere subindicat, cui si complicatur inaequalis Se intermittens , mortis periculum prodit.
De pulsis Deinceps in principio quartanae pulsus pars uerium V u. , durus , frequens & inaequalis esse suevit,e enoui. & in statu tertianae, item ardentis , Vehemens. In febre synocha magnus quoque & celer arteriarum percussus, qualis maxime venae sectionem indicare solet. Ante eruptionem exanthematum
in variolis & morbillis , arteriae quoque frequenter pulsant, post eruptionem autem & tensio de frequentia exlpirat, tempore vero suppurationis rurius pulsus frequens fit sub febre lic dicta secundaria, & sub declinatione iterum successive redit ad statum naturalem. In malignis & pe- techialibus frequens quidem , parvus & debilis, sed contractus micat pulsus, cum magna virium prostratione, qui, si in mollem & undosum transit, cum multo sudore & urina sanorum simili,
non remittentibus stiriplomatibus, mortem praesagit. In subribus inflammatoriis, & ubi dolores juncti sunt, ut peripneumonia , ordinario durus stequens , quandoque etiam magnus percipitur. Et catarrhales denique febres ipsasque lentas , pulsus vesperi ingravescens & celerius succedens stipat & indicat.
In aliis Ad reliquos porro morbos quod attinet & ad ζρzε , W pulsus in iis habitudinem, in his quidem qui ca-
'ρ ' put obsident, ut inania, phrenitide, melancholia, multum quoque Variare solet, & modo celer , modo tardior, modo languidus , modo robustus, nonnunquam inaequalis, tangitur, plerumque V m in his morbis intra caput sortiter arteriae pulsare solent , a sanguine copiosius ibi congesto , cum dolore tractorio de lancinatorio , Iuculento indicio, multum ad cordis & arteriarum ipsius.
que sanguinis motum turbandum conserre cere bri membranarum nervorum constitutionem.
In aliis, ut epilepsia , apoplexia & hemiplexia , praesertim, si major sanguinis copia praesto fuerit,
durus plerumque & frequens, quandoque citam magnus, deerehenditur. Vicium ubi res diutum genus nervosum viresque prostratae, in lethargo, sopore & dispositione ad syncopen, mollis, rarus& languidus tangitur, qui, si demum adeo gracilescit, ut vix percipi queat, corpus interea frigido sudore persunditur , lethalem ingruere catastrophen per ipsam constat experientiam .Quando pectus & partes in eo contentae Vitalus patiuntur , pulsus utplurimum frequens, languidus& inaequalis esse solet; qualis potissimuin deprehenditur in cordis palpitatione , nec non in asilimate eonvulsivo, ubi tamen plerumque intermittens jungitur , praesertim si uterque morbus a polypolo concremento , intra cor vel ejus vasa, s
Quod si porro sanguis redundans exitum m liri incipit v. c. per menses aut haemorrhoides , 'S' creber, parvus & 9uodammodo durus arteriarum ess motus, ob spasmos , quibus sanguis ad locum excretorium congeritur quum vero perrumpit, increbescit & in magnitudine augetur. Allectus spataodici, hypochondriaca & hysterida pathemata, dolores coli & calculi, nec non qui caput aliasque externas quoque partes insessant, sub pulsu crebriori ac duro, affigunt, qui, si mollescit & amplior fit, spasmos in systemate nervosarum partium conquiescere & sanguinis motum ad naturalem ordinem redire portendit. In dysenterico alvi fluxu utplurimum arteriarum pulsatio frequens & parva ; ubi vero febris complicatur , frequentiae magnitudo jungitur. Lues denique Venerea, 1 corbutus, cachexia dc hydrops, pulsu languente ac debili 1lipantur.
I. XXXIII. Atque haec sunt , quae de pulsibus & judicio GH o
recte ex itidem sormando, in amplissimum usum' ' i' breviter dicta sunt. Interim tamen , quia haec doctrina ita comparata est , ut apprime in eandem quadret, quod CELsUs de medicina gener tim edixit, plura esse, quae nec dici possint, nec scribi; monendi utique sunt artem exercitaturi , ut experientia duce eandem mature addiscere laborent , & exquisito studio in cognoscendis ac dijudicandis pulsibus versentur. Mirandum autem certe est , nostros medicinae practicos ad aegrorum lectos accedentes pro more tantum pulsum contrectare, tam levi brachio, ut vix duos ictus exspectent, qqum tamen saepenumero post decem demum vibrationes, inaequalitas vel imiermissio percipiatur, maxime , quando sanguis inaequaliter mixtis partibus resertus cordis pene tralia pertransit. Neque etiam sussicit, pullum in uno tantum carpo tangere, sed in utroque id faciendum, quin in collo quoque & temporibus; eo quod experientia ic statur, discrepare lapius pullum in manuum carpis, de in uno loco commodius quam in altero explorari. Quumque non minus multum intersit, ut pulsuum numerus atque celeritas exacte distinguatLr ac determinetur ; apprime ex usu esse poterit ad normam horologio, quod minuta secunda indicat, singinios ictus accurate numerare ac defitine.
422쪽
tamen eam dissicultatibus laborare & admodum
. - . infidam esse , non sine ratione profitemur.
CAPUT XIII. De judicio ex Ianguinis inspectione σ
examine recte eliciendo. s. I.
VIκ ulla datur disciplina , quae tanto judicio
opus habet, ac ipsa medica, ita prorsus, ut omne Medici ossicium in recto & sano judicio consistere videatur. Nam ad corporis rarotantis naturam pernoscendam, ad morbi genium, caussas ejus, progressum, successum & eventum indagandum , ad congrua quoque reme. ita in-Venienda , eaque certo ordine & tempore applicanda , itemque si ad Valetudinem tuendam, &morbosas varii generis, pro disserenti corporum natura, arcendas afflictiones, consilium , quae salubria, vel insalubria sint, promendum , Exquisito semper maxime opus est judicio. Hinc certe quo magis Medicus persi icaci judicio excellit, eo praestantior merito habendus est. In nulla tamen medicinae parte , si famam & existimationem suain tueri velit artifex , tam caute & ci cumspecte se gerere debet, & attentiori omnium circumstantiarum pensitatione ac perita deliberatione sua perficere, quam in ea, quae senaciotica dicitur, de in dignoscendis morbis eorumque 1uccessu atque eventu praedicendo occupatur.
Proeη 3 Quemadmodum vero omnes pramotiones &s , iis' praedictiones certis quibusdam signis atque indita Greuis uri cita nituntur ἐ ita pro riosis pariter medica nec μι-- hisce est destituta. Certissima tamen ac optima ad rectam ac fidam prognosin sorinandam ratio est, qua Medicus ex eo sundamento, quo vita de integritas omnium actionuin continetur,tanquam optimo criterics, judicandi rationes petit atque elicit. Iam vero omnium consensione, progressivus ille de vitalis sanguinis & humorum , beneficio motus lislidorum succedens circulus , uti udivertae medicinae , ita etiam Semeiotices, principium est atque sun lamentum. EX quo quidem liquido primum patescit, sulsuum exacti rem doctrinam & rationalem explicationem , quam antecedenti capite pertequuti sumus , Medico scitu maximopere esse necessariam.
Per put- Quumque adeo sanguis frinceps ille humorsum di sit.a quo vita.seu conservatio corporis nossri vi-
saeuirus. talis Oc omnium functionum Integratas, item se
cundum HIPPOCRATEM prudentia ipsius mentis, dependet, & sine quo anima nihil efficere potest : post pulsuum , sive sanguinis per cor & a terias motus diiquisitionem, in quaestionem merito cadit: annon ex ipso sanguine ejusque ex mine cie inspectione, de integro Vel morboso comporis statu indicia promi, re remedia quoque, quae utilia , Vel noxia , desumi queant λ Uulgus quidem ea in opinione versatur, & a Medico a que ac Chirurgo quam maxime urget, ut ex sanguine e vena misso, de statu sanitatis vel morbi, judiciam proserat. Neque desunt Medici, qui multa & mira ex inspecto sanguine hariolantur,
quo morbo nempe aeger laboret, quae caussa morbi sit,de quibus remediis ad sanguinem emen-q- ω-a donium utendum. A vero utut non penitus hane Ial. . doctrinam repuliare aut relicere Velimus ἱ multis
Videlicet nondum res inter Medicos consecta sema somest , quinam Oolimus habendus sit sanguis, dum a ii tenuem, fluidum & rubicundum, alii talem e- o is qui mox post emissionem in gelatinam rubram q--α concrescit, quidam qui coagulum crassum in sui dum deponit, & fluidam in superstite mediocrem seri quantitatem monstrat, pro optimo agnoscunt. Quisquis vero optimus sit, illud tamen certum ,
vitalem hunc purpureum liquorem ratione aetatis, ratione victus & vitae generis, ratione regionum & anni temporum, etiam in sanitatis statu magnopere variare , adeoque universali normae penitus non esse locum. Deinceps corpora
quae integro de gelatinoso nitide rubicundo gaudent sanguine, ut sunt sanguineae complexionis hominibus , multis & fravibus saepe morbis a tentari , non iacile quispiam peritus Medicus negabit , multo minus ii, qui sanguinis abundam tiam pro frequentissima morborum caussa aestia mant, dubitabunt.
Tum etiam hoc per experientiam curiosiorem Smeias obscurum esse nequit, sub sanguine, qui aspectu pravus videtur, nihil tamen incommodi percipi; et is eroe vicillim optimum quoad sensum sanguinem, V μοχ aegro de graviter decumbente corpore extrahi.
Notatu hanc in rem digna sunt quae prodidit B A LONI Us obfII. 0homeriae pag. 9 l. dum ait: plurimis impurus sanguis detraetus , quibus mortuis O , partes integrae deprehensae; aliis purus, quibus Uscera ct pulmones putres sunt inve=iti, ct formoses inris mutieribus semper fere impurus δε- trahιtur. Idem testatur MAUR. HOFFΜANNUsin instit. diis. VI l. impurus , inquiel S, Durtis, sepe prae puro vitam diutius promovet, o in quibusdam corporibus optimus adsiensum 8es mus es. Ego quoque saepius observavi, in scorbuticis , hecticis , sanguinem eleganter rubicundum ac fluidum emitti, in lanis vero & robustis corporibus , dentiam , glutinosum , nigrum & facile coasu labilem. Inprimis Uesiphali, qui duriori& salse victu cum pane grolliori umutur, citra incommodum quo idam, multo minus inorbum, sanguinem valde densum alunt, & qui crebrius, si refrigescit, in superficie serum instar glutinis concreicens & variegatum exhibet. In apopi cticis pariter, paralyticis , item morbis spasm dicis , convulsivis, laepe optimum ratione coloris& consistentiae deprehendi sanguinem. Quin vidi, ex arteriolis in virulento carcinomate distuptis, sanauinem fluidum de nitide rubicundum ud-lule, qui cxterius nihil plane vitii habuit. I. VI. Fallax itaque atque infidum omne est judicium , quod ex sola sanguinis inspectione arces- 2, situr ; unde etiam procul dubio lactum , quod
antiquissimi artis nostrae antistites , HIPPOCRA-Υ s 5e GALENUS , qui omnes sanguinem ceu vitae thetaurum agnoverunt, de judicio in mo bis ex cjus aspectu serendo parum admodum prodiderint. Sane sanguis , etiamsi vitiosus , quamdiu promte & expedite Fr corporis meatus movetur, non facile laedit ; & optimus contra , sit vel stagnat, vel firmiter impactus hae
rei, aut extra vasa enunditur , non modo morbi , sed de ipsius interitus caussa fit. Nam qui morborum & symptomatum genealogiam probe callet, is facile perspiciet, eorum Originem, non
423쪽
De judicio ex sanguinis inspectione & examine &c. 373
tam a crasi vitiata fluidorum, quam potius avitio solidorum , vitio loci maxime & motus , quando e - esse arcessendam. Optimae certe notae sanguinis V D portio, qua do vasis elabitur, putrescit & funesta excitat symptomata, in cerebro apoplex iam, febrem, convulsionem epilepticam dc lege consensionis vomitum in ventriculo; intra cλvitatem thoracis, vel abdominis paullo majori quantitate ossiissis , in is dam 8e lethalem abit
sursu, putredinem. Si vasis adhuc contentus cruor membranis cerebri firmius impactus haeret, phrenitidem, in tunicis ventriculi & intestinorum su-nestam inflammationem, in sphacetum abeuntem, ciet. In cordis thalamis de vasis majori-hus ubi congrumatus haeret, syncopen vel subitam mortem producit. In substantia musculorum quum firmam concipit stasia & in motu progressivo sistitui, in sphacetum, sive mortiferam concedit putrilaginem.
Mumf mo Neque ullum amplius praeterire poterit, vi mersi sine cerum a sanguine vel sero infarctum , obfruceu i a. - tionem & indurationem , gravillimas chronicas rumu, passiones, cachegiam, hydropem, he sticam in- gignere , in quibus serpe sanguis e vena missas vitio carere videtur. Et sicuti venenum datum exigua mole, fanum & qui integrum sanguinem habet cito necare valet; ita etiam mi asina in
peste & aliis contagiosis morbis, vel materia in podagra, arthritide, & scabie retropulsa, saevis spasmis, citra vitium in sanguine, homines perimit. Quin, licet pluribus nostro tempore solenne sit, in affectibus chronicis spasmodicis, qui in viris mali hypothondriaci, in sequiori sexu hysterici nomine veniunt, sanῖuinis spisIitudinem ceu caulam accusare ; nihilo minus tamen sanguinem hoc morbo affectis e vena consistentia & calore bonum ac laudabilem detrahi, crebriori experientia convincimur. Nam spasmi tam universales, uti sunt febriles, quam certarum
partium, gravissimorum symptomatum auctores quidem sunt; rarius tamen a denso & crasso sanguine, sed potius ab ejus copia, nimia expansione, vel etiam subtili in co latente acrimonia,eκsuscitantur.
Uris ta- Quamvis autem eκ sanguinis aspectu praesamon μ' tium admodum sallax, & plurimi morbi ex Atii ci eodem plane non deduci queant: elus tamen ant-ς pt alis. poctio de paullo curatius examen non plane usu caret, qui vero plus ad praescindendos, quam ad sanandos morbos, pertinet. Placuit mihi quam maxime hanc in rem insignis locus CE LsI lib. II. cap. IO. ita disserentis : e vena sanguis cum erumpit , colorem ejus habitumque oportet attendere.
Nam si is erasus oe niger est, vitiosus es, ideoque utiliter effunditur. Si rubet O pellucet, integeres, eaque missio saneuinis adeo non prodes , ut ea noceat, protinusque es supprimendus. Gravis
hic auctor sanguinem tenuem & rubentem integrum, crassiam vero & nigrum vitiosum pronum ciat; quod licet non sit perpetuum , magni t men hoc monitum in administranda venae sectione usus est. Nam quum ejusmodi crassus, niger& mox in coagulum abiens languis, aegre admodum per minima & capillaria paritum vascula cursum ablolvat; facile ibi haeret, & obstructi nes, quae soccundae chronicarum passionum ira tres sunt, excitat. Vel si quando eιusmodi sanguis, sortiori corporis aut animi commotione, aut intenso frigore, aut etiam propter dolorifi-Friae Husmuni Oper. Tom. Iocas 8e spasmodicas internarum partium contractiones, vi & impetu quodam in vascula, quae secundum naturam non sanguinem, sed tenui rem lymphaticum humorem Vehunt, trudi
tur , ibi quam facile firmius impactus haeret,& graves ac sinestas inflammationes conciliat. Id quod etiam quotidiana sere docet experientia, dum in pleuritide vera, peripneumonia, semper fere sanguis, cui serum insar glutinis tenax in- 'natat, e vena emittitur. Igitur quam maxime ia-lutare est, talem sanguinem ubi offenditur , adpellima mala avertenda detrahere, quo reliquus deinde cruor eo melius subigi, circulari & congruis eum in finem adhibitis alcatinis,Volatilibus, diluentibus, aqueis, aquis salubribus attenuari cisubtilitari polst. g. IX. Sanguis vero nimis tenuis, floridus, cocci- Sareuisnei coloris, non semper boni quippiam praesagit, praesertim si sero si destitutus de in fundo nullum obscuri coloris coagulum ponat. Nam talis color vel a selibus largiter admiκtis scalinis, in arthriticis & scorbuticis, gignitur; vel nimium intestinum calidum motum arguit, ut in lentis& hecticis febribus; vel etiam partium sulphvrcarum exuberantem copiam, a liberaliori vini& aromatum usu, praesertim in cholericae conssiis tutionis hominibus, subindicat. Nonnunquam tam tenuis ac floridus sanguis Observatur, quando viscera, inprimis anguinea, crassore cruore iniarcta sunt; quandoque etiam a spasmodicis convulsivis partium internarum motionibus, qualem nos siepius in ejusmodi spasticis & convulsi- vis motibus vidimus. Hae igitur consistentia& colore praeditus sanguis, pro diversitate cauis serum quibus ortum debet, magis vitiosam qualitatem corrigentia, ut gelatinosa , .mucilagino se, nutrientia, acrimoniam tenuem alino-sulphuteam contemperantia, vel etiam acidula, calorem exstinguentia & sedativa, quam evacuationem & imminutionem desiderat. Digna est quae hic inseratur PAULLINI observatio in MN. C. Dec. II. An. VI. obf. 64. de iuvene febre mali- gna correpto, cui sanguis e vena missus, valde roseus elegantistimi coloris, sed sero maxime deassitutus, subsequente morte. Et nos saepius ann itavimus, motus & insultus epilc pticos aliosque spasmodicos morbos, evacuato tali sanguine suiΩse exacerbatos. Unde utique CELSI praeceptum, quod raro, praeterrim copiose, ejusmodi sanguis mittendus sit, exquisita nititur veritate.
Porro vitiosus merito is censendus est san- OOMAM guis, qui scro nimium redundat & exiguam celsu inassae rubicundae portionem in complexu fovet, eo quod helam singuificationem M parciorem perspirationem , imminutum quoque urinae fi Xum prodit, ac utique cachextam es tumores ce- dematosos hydropicos minatur. Quando serum serariis intenso flavo colore tinctum est , ut linteamina inficiat, biliosa recrementa, aut minus a sanguianis connubio 1 gregari, aut propter obstructost biliarios ductus a lymphaticis vasis resorberi, indicio est. In scortato, scabie, cachexia & mem livid istum suppressione, serum plerumque Volegatum , lividum atque caeruleum colorem mons trat, plus minus turbidum vel albicans, vel iunica ista, lactea candescente obductum est, de in iplo coagulo subsidente grumi S color niger cumhruno intermixto compar. ni. Si in lue Venerea ct μου M scorbulo consummato sanguis emittitur, ι--
424쪽
serum utplurimum summatat copiosum , limosum ac turbidum. In febribus ardentibus p rum seri dimittit, ac ut saepe spectavi, colorae non com est coccineus cum magna spuma. In variolis,
es morbillis, item acutis de continuis febribus, sanguis fluidit simus comparet, plane non in coa- ulum concrescens; eo quod vehementi illa int ina calida motione omnis gelatinosa subitat . tia ablumitur de salinum principium quasi in al-cali convertitur, quod omne coagulum arcet. Confirmat hoc EPFERUs in histor.amplect.XVI. in schol. fidem faciens, se sanouinem in cordis ventriculis Se vasis majoribus suidum, nec post obitum grumulcentem, in cadaveribus febre comtinua defunctorum reperisse.
colligitur; ubi tamen notandum, quod quo diutius aqua sanguinolenta in libero aere stet, eo
magis color austerus ac brunus reddatur. Deinde hac etiam ratione non solum in conspe tum veniunt partes nutribiles chylota, quae in-sar flocculorum fundum petere solent, sed -- pius etiam ingens portio gelatinae,' ut manibus eximi possit, quod siepius conspexi in pleth ricis sanguineae complexionis, prauertim sceminis spongiosi habitus, quibus labor, abstinentia a largiori de lauto cibo, potissimum in coena, maximo est praesidio. Denique hoc modo commode indagari potest, num sanguis si fibrosus phoc est, multis filamentis Se quasi fibris carneis resertus, quae mutuo coeunt 8c in superficie sparsae haerent. Talem saepe vidi in epilepsia, palpitatione cordis de anxia pectoris oppressione la-Et haec sunt potiora quae ex sanguinis aspectu borantibus, dc certum polypi, vel praesemis, vel
κε μνν-- probabili coniectura praesagire licet; quae tamena ratio- ita sunt comparata, ut neutiquam universalia sint, sed pro circumstantiarum de individuorum rati ne discrepent. Iam etiam de diversis modis sanguinem humanum examinandi nonnulla adjicienda. Sunt hi varii, de primo quidem is, quo ejus gravitas specifica respectu aquae simplicis e
ploratur. Perficitur hoc instrumento stat ico, quo ego etiam urinam, lac, salsos de medicatos somtes, ponderare soleo. Tum quidem immissa, sanguini oblongo vitro excepto, lance, patet, ejus libram, tantundem aquae pluVialis, unius . . de dimidiae tantum unciae pondere, specifica su- gari illa, sed erronea sententia, ac si sanguis, ae QS. Et e fisco' perare gravitate. Alter sanguinem examini sis, sub scarificatione per cucurbitulas extractus , mum futuri, praebet indicium. Qui ut corrigatur de noxa arceatur, saepe saepius insigni cum emolumento crebriorem usum medicatorum sontium, praesertim Selteranorum, qui purum alcati vehunt, suasi, interdicendo penitus potum frigidum, spirituosum, crassum de acidum, de injungendo potum dilutum largum, cum motu de exercitio
s. XIV Ultimo loco dum de sanguine educto se Irim D mo est, subjungenda adhuc quaedaen sunt de vul-jiciendi modus est , quo proportio solidi de fluidi indagatur; quando nimirum calori exponitur, quo siccescat de in pulverem satiscat, quo, uti superius meminimus,constat: tres fluidae substantonge tenuior ac fluxilior sit eo, qui e vena brachii vel pedis mittitur. Ego certe saepius p riculum feci, Sc sanguinem scarificando evocatum siccavi, ac deprehendi, tres pariter tantum tiae paries, dc unam solidae, in sanguine sani ho- partes aufugisse de quartam restitasse loli
Saneis, d. Porro solenne mihi est, s judicium de san-riis si serendum , ut jubeam , quo portio ejus, mari ' sve e Vena brachii, sive pedis, educatur, in pati- . nam, de alia in aquωn immittatur. Is enim qui in patellam etaius, copiam 8c coagulum sanguinis ac seri exhibet, limulque assulis variis liquoribus chymicis tentari potest.Tum quippe conspicere licet, quam promte a spiritu acido, salis
nempe vel vitrioli, coagulum subeat, qualis consistentia, admixto saturato corticis chinae decocto , eidem inducatur; tum quoque jucundo comparet spectaculo, ab affusis liquoribus alcatinis, fixis de volatilibus, cruorem fluiditatem recipere de rubedinum rius mirum intundi, quum contra instillata aqua sorti, serum laelescente , Se uor grysio colore, inficiatur. Pariter saepius experimentum cepi, dc uitri pulverem, veI po- , tius ejus solutionem, sanguini addidi, ac eundem inde semper fluidiorem redditum Sc cocci- . neo colore imbutum vidi, ut hinc satis mirari nequeam paradoxon assertum, quod iri clarissimorum virorum scriptis, qui nitri virtutem in mordam, modo cautio adhibeatur, ne dum spongia madida sanguis abstergitur Zc cucurbitulae eluuntur, aqua cruori admisceatur. Et sane quum unus idemque sanguis per minima de m gna vasa seratur, incisis quoque minoribus in cute , idem consistentia dc indole, quam qui majoribus em uat, necesse est. Porro etiam non le- eis vis sed crassus error est, quem Chirurgi, ut im- peritiam velent, de industria saepe admittunt, dum, si vena minus rite pertusa sanguis non effuit, cruorem crassum, qui incisonem Obstruat, i culant, quum tamen is per exilissmos de capiulares innumeros in corpore canales transire possit. Et licet non inficiandum, a terrore quandoque, praesertim in pedibus, cutem confringi defluxum quodammodo retineri posse; remittente tamen strictura, sanguis postea liberaliter manat, operatione autem sinistre administrata, plane non effluit. g. XU. Et haec de judicio ex sanguine brevibus di- Coneis . xisse sufficiat; quae tamen, quum non cκ speci se incrustatis fictionibus , quas in arte nostra quam maxime detestor, sed attenta, sncera atque his summis concelebrant encomtis, me aliquoties multiplici experientia scripta sint; eximio usui
Iegisse i nemini, sanguinem scilicet a nitro inspissari potius de coagulari.
Ex illa vero portione quae in aquam prosiliit, variae sanguinis G seri substantiae optime cognoscuntur. Nimirum pars sulphurea, quae m triκ coloris est , aquam rubedine inficit, de hac ex tinctura, prout magis 'el minus saturata est, copia lulphuris, aut tenuioris, aut crassioris, recte re iis, qui in artis operibus dextre ac perite ve sari nituntur, certissime confido. Saepius autem cum taedio profecto conspicio, in libris se distis practicis de semeioticis, citra experientiam, dogmata proferri , quae veritati minus sunt co sentanea, atque ex luxuriante imaginatione, vel minimum pollibili speculatione, fluunt, quasi vero omnes morbi ex sanguinis insi cetione cognosci de curandi indicationes inde elici queant
425쪽
De judicio in morbis ex urina aliisque &c. 3 s
De judicio in morbis ex urina aliisque
excretis rite ferendo. I. I. OUum vitalis corporis nostri conservatio &omnium ejus lanctionum integritas, non modo in perenni sanguinis & humorum circuitu consistat, sed & maxi ina ex parte a debito e cretionum succcssu dependeat; Medicus utique non tantum eae pulsu, qui genuinus circulationis index est, atque etiam ex ipsius sanguinis aspectu & subtiliori indagine, verum etiam ex iis quae quotidie per varia emunctoria foras e corpore secedunt & evacuantur, status tum sani & ordinati , turn morbosi tu praeternaturalis, signa &indicia petere, atque ex illis judicia ac praedictiones formare debet.
Ulut autem multa S: varia, h corpore ad tuendam valetudinem proscribantur; nullum tamen est, quod magis sensibus manifestum e commodius aspici & tractari possit, quam urina. Quo etiam factum est , ut ab antiquissimis artis
notarae auctoribus, HIPPOCRATE prauertim &GΑ- LENO , nulla semeioticis doctrina tam cumulate & distiise in relictis monumentis excussa deprchendatur, ac ea, quae de urina de petendis
ex ea signis , quibus sanitas & periculum praedici possit, tractat. Quin non modo Plebem,
sed ela alios non indoctos, constans tenuit opinio , cae solius urinae inspectione, universum corporis & ejus partium internum satum ejusque integritatem, vel vitia,quam optime cognosci posse ac detegi; qua erronza credulitate, plures ex idiotis lucri petis medicastris, ad ducipiendum miserum de ad judicandum ineptum vulgus, hodiernum pellime abuti solent. Quia autem
inulta in Medicorum, tum antiquorum , tum recentiorum, monuinciatis tradita Protant, quae veritati & experientiae minus respcindent, ratione & sundamento carent, neque intelligi aut e plicari possunt, plura quoque ad urinam , tam sani, quam aegroti hominis, penitius cognoscendain deficiunt; utilissimum fore duxi, si hoc argumentum, in praxi lcitu necessarium, paulo curiosiori in gine perquirerem , hanc de urina doctrinam in Incliorein & rationalem ordinem redigere, a confusione & obscuritate liberarem , atque adeo eam ungis intelligibilem & explicabilem enicerem.
Prius vero quam ad praetemaruralem urinae in morbo aflectis constitutioncin atque naturam indagandam accedamus; ure fore existi Ino, ut urinam sani hominis, quoad suam essentiam, elementa, originem & quantitatem, curatiori examini subjiciam. Primo igitur sciendum Est, cjus originem c materiam ab assumtis potio sinum liquidis esse repetendam, quae quo rTajori copia hauriuntur, eo plus lotii reddi perpetuae est experientiae. Deinde & hoc observatu lignum, quantitatem urinae, in nostris praesertim regionibus , reliquorum , quae perspirationu, alvo, aliisque cyclionibus educuntur, quantitatem Ela pondus eaecedere. Nam licet secundum
SANCTORII calculum & assertum,communis sero usque eo invaluerit opinio, , materiam quae diia flatione perpetua e cute exit, reliqua omnia excrementa copia superare, atque etiam in Italia &locis praecalidis id fieri non negandum sit; accuratiori tamen, 1 me etiam instituto examine, in nostiis his frigidioribus ad septentrionem magis vergentibus oris, hoc non ita contingere pater. Notavit idem quoque JAC. GIL in tentamin. physico- meae pag. IT . qui multa experimenta statica eum in finem adornavit, ac d prehendit : urinam unius diei, vel viginti quatuor horarum, esse duarum librarum & unciarum sere sex; perspirationis autem quotidianae pondus tantum ad uncias triginta plus una assurgere dc quod per alvum cxcernitur in uno die, este com muniter ponderis unciarum quinque. g. IV. Ego veritatis cupidus, quae non ita pridem Ex', in proprio corpore eum in finem seci experimenta quid observarim, fideliter communicabo , quae certe non sine usu fructu erunt. Per duas nempe. hebdomades diebus singulis certam potus ela ciborum portionem assumsi, &eXeuntem postea urinam ponderavi. Videlicet cerevisiae Loebeiunensis tenuioris, cujus libra teste hydrometere drachmas quinque de dimidiam lolidae materiae continet, duas quotidie mensuras , quae minimum quatuor civilium librarum pondus aequant, bibi; deinde mane decocticossee quinque pocula, quorum unumquodque
duas capit uncias, adeoque decem uncias, soris
hillavi; jusculo, una porro in prandio & coena , dem circiter, de vini Hungarici in prandio quinque assumsi uncias ; quibus demum accedunt unciae circiter sex liquidi cum solidis cibis apparatis iugusti: ut adeo subducto calculo, sex minimum liquorum libras corpus quotidie subiisses
pateas. Solidorum autem, Fanis nempu, carnium & obsoniorum pondus, quotidie non facile libram excessit . His ita assumtis, urina interdiu noctu emilia ad libras quatuor, interdum aliquot uncias plus, interdum minus, accessit. Alvi excrementa, aspectu judice, non facile
octo unciarum pondus excesserunt. Adeoque quum cx septum ingestorum libris, per urinam & alvum circiter librae quatuor de unciae
duodecim secesserint, superest pondus librarum
duarum cum quatuor unciis, quod corprue non
graviori interea facto, percutis spiracula, halitum oris, mucum narium, saucium & salivain, procul dubio rcjectum. I. . V. Haec per aliquot hebdomades capta tent, obseres mina & eadem quotidie sere a me observata, quum in eodem vitae genere & corporis agilitate sum.
naense Decembri domi me continerem: nequc
tamen dubium est, quin in aliis, pro diversitate
temperamentorum, motus Zc exercitationis, almni etiam temporum, pro diversa quoque qualitate indole assumtorum , variare pollini, adeo, ut vel perspiratio auctior urinae quantitatem minuat, vel alvus etiam solutior reliquas Omnes excretiones modificet. Id vero minimum in genere valdc vero sitnile, nos is in regionibus , nisi extraordinariae aliae causis externae accedant, utinae copiam in sanis quantitatem materiae peripirantic superare. f. . V Ι- De an Deinceps ad accuratiorem hujus doctrinae no- rιω μυ-
titiam rorsinet etiam , ut Medicus perspectum Du',i a habeat:
426쪽
habeat: quantum solidae materiar in libra una I
tii sanorum contineatur. Quemadmodum vero ad explorandam specificam gravitatem fluidorum , live quantitatem solidi in fluido contentam , nihil aptius est cylindri statici hunc in finem artificiose consecti usu ; ita etiam Medicus
commodissime ejusmodi instrumento non modo ad contenta liquidorum quae ingeruntur , ut ce- revisae, vini, aquarum'& lacnis, sed & urinae, uti potest; de quo tamen nemo fere hactenus cogitavit. Altum enim de ponderatione urinae in scriptis medicis est flentium; ac de ejus quantitate, colore, si dimentis, item an turbida, vel. pellucida sit sermo duntaxat habetur; quum tamen nihil solidi deglutiamus, cujus partes non quotidie ex mana sanguinis secedant de
cum urina eliminentur: in quo etiam maxima
in statu sano & praeternaturali deprehenditur diversitas. in genere vero id perpetuar observationis est, quod quo major est in corpore perspiratio & interior calor, quo minus fluidi aquei, quo plus potus spirituosi assiimitur 3c corpus in tu agitatur, eo gravior semper est urina, levior vicissim, si haec dicta coctraria sunt. Ego
itaque per aliquot septimanas memorata victus meati ratione utenS ci tempore brumali domi degens, sem cog sanus cetcrum de valens, emissam posteaquam
κέ - surreristiam urinam ad lancem hydrometricam exegi, ac notavi, libram ejusdem minimum unciam dimidiam, interdum etiam drachmas qui que solidi, complecti, de facta aliquoties evap ratione, pariter ex libra dimidia drachmas duas, vel dimidiam adhuc, obtinui. Eandem quoque solidae in urina sit bstalitia ello quantitatem notavit ANT. DE HE E obf. Fl9. qui CX urinae unciis tribus, Per cvaporationem drachmam unam materiae siccae eduxit.
Evoria Ut Vero porro ad penitiorem & uberionem ntima cum materiae ab cvaroratione relictae cognitionem pertingerem, complura insilui curiosa experimenta , quae hoc loco recelasere haud ald reerit. I. Vel solus aspectus tessatum facit, materiam ex urina re nihilem, penitus disserro ab ea, quae exhalata curevisa rchitat: ex quo utique
conficitur, liquidum quidem ex potu transire in urinam , sed non solidum, quod magis ortum suum ex humoribus interioribus vitalibus, samguinis & seri massa, trahit. Il. Massa post urinae exhalationum relicta non facile ad siccitatem constantem deducitur, sed quantumvis arida in aere tamen liquescit, haud secus quam omnia salia neutra, quibus multae particulae oleosae sul-rbureae admixtae sunt, ut terra sciliata tartari &salia vegetabilium essentialia. III. Drachinae hujus cramatis alludi unciam unam spiritus vini rectificatissimi, qui proiiate extraxit tinetiaram ex bruno rubicundam, saporis falsi paulisper amaricantis, relicto in fundo scrupulo minimum materiae gryseae spongiosioris terreae, quae nec aqua calida, nec spiritu amplius poterat dissolvi. IU. Essentiam sive potius tincturam hanc in cochleari argenteo admovi flammae candelae, &post evaporationem remansit instar mes laginis magina falso - amaricans , cui aliquot guttulas bustum, oleum ardet. VI. Partem magmatis ab evaporatione urinae relicti miscui cum oleo tartari per deliquium, & penetrans urinosus, v latilis scutor mox dimatus est. VII. Ejusdem massae nonnihil igne cremavi, & cineres relicti sunt
nigri, qui saporem salis communis linguae imprimebant. VIII. Cineribus his affudi quicquam aquae, ut sal in se reciperet, & liquamen instillis dixvi solutioni lunae , unde facta praecipitatio. IX. a Alii hujus residui pontoni in vitro affudi oleum vitrioli, & vehemens facta est turgeicentia de
ebullitio, cum denso & albo ascendente Vap re , odoris penetrantisilini, qualis soIet emergere, quando oleum vitrioli admiscetur sali eo muta , vel sali ammoniacali. Denique hisce a me institutis tentaminibus addere placet ea, quae BARCHUYsEN adornavit Ze in nrosophia recei set: unciae nempe sex urinae sani hominis, desiillatione dederunt uncias quinque & drachmas sex phlegmatis, residui in cucurbita scrupulos quinque & semis, ulterius igne rite tractati, C. 1alis volatilis drachmam semis, olei empyre matici scrupuluin semis, tantundem talis fixi de
terrae grana octodecim praebuerunt. . e
Ex hisce commemoratis experimentis sicil ora et limum jam erit, genuina urinae elementa exue- z. - is re ac sistere. Haec inter primum & potissimini σlocum obtinet aqua, quam ex ingesto maxime potu accipit, & cujus partes triginta an unam partem solidi remixtae deprehenduntur. Post humidum urinae principium commemoran dum sal, quod triplex in ea hospitatur, culin re nempe, acidum & volatile. Et culinare quidem cum alimentis ad masiam sanguinis transit,
ac per renes, ceu congruum salium emunct rium, Cum urinoso sero colatur. Quod vero sal urinae ad communis naturam acccdat, CX eo Palescit, quod non sbium urina inspissata cum oleo vitrioli spiritum dc vaporona salis communis volatilem in auras emittat, sed etiam lixivium ex cineribus combusti residui cum aqua factum solutionem argenii praecit item det, itemque per destillationem, quod saepius a me factum, salenixum culinari in omnibus quoad effectus -simile educi queat. Alterum in urinoso. latice comprehensiam sal, est acidum, quod etiam per alimenta, quae multum acidi fovent, in iplius connubium transit. Hoc autem purum obtineri nequit, sed partim cum particulis terreis altatinis, partim cum tertia salis in urina specie, v latili iacmpe urinoso, quale in sanguine largius hospitatur, sese miscet, cla salis ammoniacalis genium habet. Hinc enim est , quod addito oleo
tartari per deliquium, acidum figatur ει spiritus
volatilis urinosus avolet, cujus ortus non ex sumentis , sed ex ipsius sanguinis massa derivari
Accedit oleum, quod urina in complem λ- OI suis vct, duplex iterum , temperata nempe pingue- ος rem do de oleum valde subtile calidum. Illa ex alimentis & chylo, quae multum pinguis substa olei tartari per doliquium plenius saturati instil- tiae complectuntur, ortum trahit, de si largius lavi, Se mox odor volatilis urinosus, instar sa- immixta , non modo innatat urina', sed etiam lis ammoniaci, nares seriit. V. Eandem tincturam accendi, & deflagrato primum vini spiritu, ponea flamma succestit, plane alius coloris atque naturae, instar ignis, qualis emergere 1blet, quando oleum destillatum in spiritu vini solvitur, de deflagratione instituta, post Vi spirituin com- matulae parietibus adhaerescit, uti saepius fit in numio aestu, qui pinguedinem colliquat; hocv ro valde tenue , evaporabile & inflammabile, ex intestina partium languinis sulphurearum agitatione gignitur, Sc in destillatione oleum empy-
427쪽
De judicio in morbis ex urina aliisque &C. 377
cium , post deflagrationem spiritus vini, instar
Olet ardet. Quod enim urina ex sanguine recipiat particulas sulphureas, calidas, Oleolas, eX copatet, quia ab asluintis tuaveolentibus oleosis, ut oleo juniperi, ligni lassastas , nucis mos atae, balsamo de capalva, urina silaveolentum & quasi violaceum odorem; Inficetuin vero ac stetidum ab allio, balsamo sulphuris, ala foetida acquirat. Quartum clementum est ipsa terra , quae rurius vel tenuis valde, vel crassior & fixior est. Fixior& crassior, cum alimentis, praesertim aqua, quae
semper multum calcareae fixae terrae continet, corpus subit, ac praecipuum iundamentum tartari qui matulis accrescit, nec non concretionubus calculosis praebet, & instillato oleo vitrioli, effervescentiam suscitat. Tenuior sanguinis soboles est, de cum aqua & oleo pingui mi Ata, mu-cilaginem constituit, quae instar nubecular des.cendentis oculis conspicitur, vel etiam, si ejus major quantitas, in fundum secedit, nec vini spiritu, nec vitrioli olco, ibivitur. I. X- ecit, tinia Color urinae dependet maxime ab oleo calido unae' subtili, quod, quo magis cum salibus miscetur, eo saturatior fit color; eo quod ea omnium saliuinnatura, ut principium sulphureum, quod matrix coloris & odoris est, mirifice exaltando eum intendant. Et licet oleum & terra alias non bene.& intime misceantur: fit tamen hoc in urina, tam cum neutro, quam alcatino volatili. Quumque adeo salinum elementum cum sulphure &olco intime permixtum si, patet ratio, quare illud a purissimo vini spiritu, qui contorti uin puri salis alias respuit, sulphure autem admixto amat, ablorbeatur, haud secus ac videmus in timctura sulphuris, scoriarum antimonii & antimonii acris, item quando spiritu vini rectificatissimo nitrum artificiale valde sulphureum, ex aqua forti & sale ammoniaco, plene lislVitur. .
Urina ju- Et haec omnia ita observantur in urina hu-Σ ixiana; dispar autem urinae jumentorum est ratio. Ita non semel evaporari jussi urinam vyc- Cinam , quae reliquit magma valde salinum fla- um, amaricantis saporis, cui insudi spiritum vini purissimum & extraxi tincturam flavam, ins tar bilis amarissimam, eoque facto , remansit sal, cui affudi aquam pluvialem & solutionem fit tratam rursus coagulavi, ita obtinui sal tartari formeneutrum, instar salis plantarum essentialis, quod originem suam ducit ex ipsis herbis quibus vesicuntur, nullum vero vestigium suit salis communis. Ex quo etiam apparet ratio, quare urina Vaccina tempore verno collecta, & interius ad
aliquot hebdomades, quotidie ad majorem quantitatem ascendendo, pota, tapius, uti aliquoties Berotini maxime apud Gallos vidi, mirum effectum in assediibus chronicis , maxime cachediicis, ieiero, principio hydropis & mensium suppressione, praestiterit. Discimus etiam exinde , partes in urina sulphureas multum affinitatis habere cum iis, quae in bile continentur.
Pses eis In conspectum sic ductis genuinis urinae humanae in statu sano elementis ; faciliori nunc &αμ . leviori modo in phaenomenorum, quae in lotio aegrotantium subinde prauto sunt, meliorem explicationem & notitiam, unde proveniant & quas causas agnoscant, pervenire poterimus. In quo Frad. Hostnut mi Oper. Tom. I. quidem perficiendo, ordinis & brevitatis causa, observationes, quas in praxi subinde per crebriorum experientiam annotaVi, de quae regulae vim habere possitnt, proponam & rationes pos ea subjiciam. Et primum quod attinet ad urinas pondere leves, consissentia tenues , instar aquae saepe pellucidas, eas quam maxime In graVioribus internarum & membranosarum partium spaΩmis, pathematibus hystericis, hypochondriacis atrocibus , in cardialiua, affectione calculosa , nephritica, conVulsiva, apparere, crebriori ed dii sumus experientia. Pariter in gravioribus capitis morbis, ejus nempe doloribus, in vertigine, phrenitide, mania, melancholia, epilepsia, valde tenues & leves emitti urinas, ident dem perpetua est observationis. Idem contingit in gravioribus nervosarum partium affectionibus, quae a caustico veneno, vel a vermibus t nicas intestinorum rodentibus, in convulsionibus, concitantur. Et quod probe notandum est, tenues 8e aquosae ejusmodi urinae non modo in ipso statu & exacerbatione horum morborum prΟ-deunt, sed & aliquot dies ante ac paroxysmos imminentes nunciant. Unde non mirum est, quer dam apud TULPIUM lib. II. Obs I9. ex tenui lotio, triduo ante prauagire potu ille cordis palpita
Tenues quoque, aquosae & perpetuo albae ejusmodi urinae in diuturnis morbis difficulter judicant & securae non sunt; in vigore autem se-hrium si copiosie fluunt & ante dies criticos, multum alunt periculi & phrenitidem imminentem praesagiunt, teste jam HI PROCRATE MI. II. aph. aa. stit. IV. aph. To. qui lib. Fiaefct. II. id confirmat exemplo aegri, qui secundo die surdus, circa meridiem deliravit Sc quinto die mortuus est, de alius secI. III. ibid. qui quarto die obiit phreni -
ticus. Idem auctor siaepenumero etiam observavit, easdem urinas, si in inflammationibus graviori bus interitis, uteri, pulmonum, ventriculi comparent , nunquam rericuli esse expertes, prauertim si creber stimulus sit ad matulam & copiosillima ac tenues reddantur. Nam dilutae ejusmodi aquosae, pondere leves, omnis sudimenti expertes & quae pauxillum solidi habent urinae, a nimium per ipsi icas sineturas coarctatis & angus. tatis ductibus renum secretoriis Sc excretoriis prO- veniunt, & luculentum totius generis nervosi spasmis affecti testimonium serunt, quum lege consortii de consensionis, rencs etiam & ductus urinosi simul compatiantur. Albae autem prode- mbo inunt de pellucidae hanc maxime ob causam, quod Agnus, strustiores tubuli , plerumque nonnisi id quod valde tenue est te diametro canaliculorum res. pondet, admittunt, unde crassae Sc sulphureae moleculae remanent. Et copiosae utplurimum profluunt , quia in asserebus spasmodicis, ob tubulos subculaneos constrictos, parum humidi perspirat, sed ad renes eo copiosius fertur ac urinae insinuatur. Quod vero in acutis morbis ejusmodi tenues & aquosae urinae inflammationem , vel jam praesentem, vel certo futuram, in ventriculo
aut capite, subindicent, haec subest ratio: quia ob sipasticas stricturas, sanguinis impetus urg tur ad interiora ac superiora, quo fit, ut is in tunicis cerebri & ventriculi, praesertim viribus jam fractis, firmius impactus subsistat de inflammationes praecipitis periculi pariat.
Monendum tamen est, quod tenues, aqueae,
428쪽
Plus minus turbidae urinae , non semper 1 spasmis ortum trahant, sed aliam etiam agnoscant causam, dc vel vires valde stactas, vel partium sulphurearum in sanguine, a quibus & eorum m tu calor es spirituascentia dependet , desectum, vel vim ventriculi digessiicem imbecillem, vel etiam sanguificationem laesam & copiam crudi intum , tam in primis viis, quam massar sanguineae admixtarum, prodant. Quare qui novissime
a morbo diuturniori convaluerunt, V. c. adylenteria, . sebre acuta exanthematica, morbo Huimgarico, variolis, si nimium praesertim indulgent appetentiae, ex desectu caloris & spirituascentiae in fluidis, facile multas colligunt cruditates aqvera, quae quum minus commode per cutem diffaripoisnt, subsiliunt, intus remanent & per urinam lecedunt. Et haec utique est ratio, quod etiam in cachexia, leucophlegmatia, enormibus haemorrhagiis, in principio anasarcae, in chlorosi virginum, in mensium suppressione, tales urinae crudae, turbidae, pallidi, lubviridis, vel tenuis citrini coloris, copiole mingantur. Notavit hoc jam HIPPOCRATEs,qui ejus odi urinas tenues &aqueas spleneticas appellat, quia in iis, quibus iacies coloris luridi est Sc lien laborat, observantur. In fluore quoque mulierum albo, qui s bolos utplurimum cachextat de mensum suppressorum, plerumque urina pallida 8c turbida, quandoque cum sedimento squamarum instar visitur.
his rus. Porro in Omni calore praeter naturam audio Mesei- & aestu febrili, urinae pauciores de coloratiores,m ist flavo & rubro colore plus minus saturato tinctae, profluunt, eo quod interi us accensus calor, parates sanguinis sulphureas, a quibus color, valde cκestat, auget & humidum insensibiliter consumit ac dissipat. Tales urinae sobricitantium plus minus rubicundae, vel tenues & leves, vel crassae& pondere graves, tam in intermittentibus, quam etiam continuis, manant. Scilicet ipso in paroxysino, sive motuum febrilium, & intermittentium , & continuarum, exacerbatione a que vigore, urinae redduntur tenues, peripicuae, sine sedimento, uti obvium est in tertianae continuae aut intermittentis parOXysino, in ardente,
itoin cholerica febre, ubi ordinario urinae pullucidae, sed flammeo colore, qualismi destillatione spiritus nitri apparet, tinctae conspiciuntur. In intermittentibus vero, aliquot horis post intermissionem & die a febre vacuo crassiores secedunt, & quam facile, si quiescunt, vel levi tantum stigori exponuntur, sedimentum dimittunt, quod et am si fit in febribus continuis, circa dies praesertim criticos, subrem solutam de salutem
Sed -- Hoc sedimentuin, pro copia, diversa condi-22I tione ac temperie partiunt in sanguine , parcius vel copiosius, & differentis quoque coloris esse solet. Si color est roseus & purpureus, sanguinis copiam peccare, uti obvium in febribus synochis sive continentibus, indicio est. Quanὰo sedimentum intente flavum, bilem, susci autem coloris & atri, copiam bilis atrae, sive secundum
Recentiorum explicandi modum, copiosas sulphureas calidas particulas, acido terreis intime per calorem immixtas, desgnat, quale in febretcorbutica purpurata, in quartana etiam , munus fausti est ominis. Si id quod subsidet admodum copiosulti, magnam viscidorum &crudorum humorum copiam in corpore prodit, atque in corporibus repletis, obesis, sponsi sotis habitus, febris intermittentis seri in clam portendit. Et recte hinc scribit GALENus lib. I. de cris. cap. ia. qui ex otio se replationes
bricitant , E sanisati restitui debent, necessaris inuriκa sub det. g. XVII.
Quemadmodum vero boni ominis signum, si Si murum urinae febricitantium crassiores fiunt di: sedimen- se
tum ponunt: ita contra quae in febribus Inter--amem
n,ittentibus extra paroxysmum nullam exhibent
subsidentiam & pellucidae diu stillant, nec stig ris accessu in fundum quid dejiciunt, prioris sunt
notae. Inprimis crebriori eκperientia compertum habeo, quando in tertiana vel quartana febre , sinito paroxystno, urina non turbatur & crassamentum rejicit, pessimi esse praesagii, praesertim si ab imperitis Medicis improvide tractetur iis remediis, quae motus febriles intempestive sirp- . primunt de sumantinant. Non semel enim sed aliquoties hac ratione in pueris ingruente par xysino lethalem epilepticum insultum accessisse vidi: senes autem non sicile convalescunt, sed demum viribus fractis, sub frigore & spalmis, nullo succedente calore intereunt. Quod si porro in febribus inflammatoriis, pleuritide, peripneumonia, inflammatione ventriculi, mesenterii , uteri, urina vel tenuis perspicua de purpurei coloris, vel bruno & austero colore imbuta exit, cum spuma, sine omni sedimento, non faustum praebet signum. Antiquissimum hanc in rem HIPPOCRATIs est testimoniumpraenot.f.M.ita diseserentis: si in febribus urina fuisa est O te is, materiam Dicoctam significat,st vero diuturna su rit talis, periculum est, ut homo sustinere possit,
nisi concocta fuerit. Pariter id etiam perpetuum est, turbidam in febre continua urinam, quae nec igne, nec quiete clarescit, aut sedimentum ponit, multum periculi minari: malum tamen etiam est indicium, quando in continuis urinae primis diesus crassescunt, reliquis vero & maxime criticis, tenues & sine sedimento manant.
Ratio vero quare in febribus aestuosis urinae Cinsanin clarae tam ancipitis & periculi pleni ominis, ἐ- contra quae multum coctae materiae deponunt in fundum, salutiferae putentur, in procinctu est. Nam tenues ejus nodi & ruta urinae magnum aestum & vehementem partium intemam agita tionem , smul etiam solidarum & nervosarum paritum spinicam ingentem assectionem significant,quae spasmorum diuturnitas atque vehementia multum cerie periculi alit. Crassior vero uriana si prodit, cerium praebet signum spasmi, tam nervosarum, quam vasculosarum partium, Vehementiam remittere, ampliari ductus secretorios& excretorios & excrementa crassioris substantiae transinittere, quo fit, ut non solum urina cumsedimento copiosior fluat, sed & totum corpus aequabiliter sudore, identidem crasso, foetido ac viscido persundatur & alvus antea adstricta solutior fiat. Ex quo quidem dilucide patescit, multum interesse, ut Medicus critica illa in morbis tempora, quae Veteribus coctionis dicuntur,eκ urinae inspectione cognoscat, & sic cum certa ratione verax de morbi eventu judicium interponere queat.
In declinatione febrium catarrhesium, item v uriolarum & morbillorum, urinae in vigore mostici febre pellucidae di aquosae, crassiores etiam Sc toris
429쪽
coloratiores cum sedimento secedunt, certo indicio, morbum, id est spinicas constrictiones partium , solvi atque remittere, ut ductibus urinariis iterum patulis redditis, impuritates salinae sulphureae viscidae stri,quae ipse morbi tempore progenitae, liberum jam habeant ingressum atque Urina aeta exitum. Quandocunque vero post phthiscum
ma- aut alium vehementem ac diuturnum morbum,
urina diutius fertur crassa, pauca, saturate &obscure rubra, cum copioso sedimento, pinguedo supernatans vitri urinarii parietibus adhaerescit corpusque interea tabescit; morbum in febrem lentam & hecticam concessisse testat ur, qua rarissime aeger servatur, eo quod corrupta eκ laeso Viscere materia,sanguini & lymphae intimius nuinta, instar sementi motu intestino calido mixti nem & crasin sanguinis temperatam dissolvit, &optimum etiam alibilem succum in excrementitias salso-suli hureas sordes convertit, simulque pinguedinem corporis colliquat. Idem metuem
dum periculum, quando in hydropicis urina h eticorum similis profluit. Nam parcum ejus stillicidium, lympham ex ruptis vasculis lymphatucis in cavitatem vel porosam partium substantiam
secedere, & color obscure rubicundus crassiusque sedimentum, partim motum intestinum calidum sanguinem dissolutorium, partim etiam o structum hepatis emunctori uin, quo sordes biliosae separari solent, arguit.
rinis Dantur tamen etiam in morbis chronicis, ci- ira febrem Se calorem internum auctum, urina crassiores, valde saturato colore rubicundo hruno tinctae, pondere admodum graves, adeo ut interdum libra una, teste culindro statico & eva-POratione , uncias tres, vel quatuor, solidescentis materiae in complexu foveat. Oovium hoc est quam maxime in scorbulo conflare ato, in arthritide & paralysi scorbutica, senectute extrema, quandoque etiam in passione nephritica, conquiescentibus dolorum tormentis, nec non in ict
ro flavo & atro. Laesam autem in ejusmodi urina esse proportionem elementi aquosi de salino- sulphurei, exinde patescit, quod assuia sussicienti aquae solius simplicis copia, ad naturalem tinctu- In scortato ram reduci possit. Crassities quippe & color ille sustus ab excrementitiarum salinarum & sulphurearum paritum in sanguinis & humorum
massa hospitantium copia, omo trahit, quae propter hepatis obstructionem, a sirorum vitalium connubio non rite segregantur Nam jecoris viscus, cum in omnibus chronicis morbis, tum maxime in scorbulo patitur, ut etiam UILLI-sIUs in tr defebribus fidem facia't,se plurima scor-huto defunctorum cadavera secuisic, de obse
vasse, quod in culpa fuerit in nonnullis hepar
prorsus exsangue & instar uberis vaccini exsuccum, in aliis vesica biliaria, aut vacua, aut lapidibus obsessa, aut amurca minime amarescente
mero βα- Quando porro ejusmodi crassiores mirum am coloris urinae , mis diches braunes Bier crocea tinctura immersa linteamina inficiunt, ce
tum est indicium, bilem propter obstructos, vel spasmo constrictos ductus hepaticos & cysticos& denegatum in duodenum influxum, per Vasa lymphatica regurgitare ad sanguinis & lymphaemulam, & icterum adesse. Ubi vero color in
atro- unum Vergit, icterum designat nigrum,
qui non tam 1 bile resiua, quam potius ab ejus
secretione in hepate plane impedita nascitur. Nigredo autem acido admixto tribuenda; eo quod ob desectum bilis, quae alcatino suo elemento, acorem qui ingestis inest, temperat atque obrum dit, sucei acetosi ad sanguinis massam transeunt, ibique sulphureis, oletas ac biliosis particulis unitae , atrum excludunt colorem, haud secus ac videmus, acido liquore bili affusio, post digestionem eandem primum viridescere ac deinde nigrescere. Quumque in provectiori senectute, Mectino. ob angustationem, contractionem & collapsum tubulorum excretoriorum in hepate, nec non incute, multae salinae sulphureae & viscidae sordes,
retineantur : urinae . solenniter in aetate gravibus crassores, graviores magisque tinctae redduntur,
praesertim si paullo liberalius vino utantur, inprimis spirituoso, ut Hungarico, quod oleosum est multum atque sulphureum.
Nonnunquam redduntur urinae copiosa materia pingui imbutae, sive oleosae, quae sine stre- ῖς'
pitu mittuntur, in superficie cutem variegati m xime caerulei plerumque coloris exhibent, ac vitri urinalis parietibus tam firmiter adhaerescunt,
ut nonnisi lixiviose liquore detergi possint. Origo harum procul dubio calori interno nimio, ipsam pinguedinem colliquanti tribuenda , quae liquefacta & postea in sanguinem recepta, sese
miscet cum sanguine & serosec humore salso muriatico demum dissoluta, per renum colatorium in urinam desertur. Annotavit SYLVIUS exemplum sceminae juvenculae, cujus urinae tam copiosa innatavit pinguedo, ut in perstigerata superficie butyri instar aut olei frigidi concreti comparuerit. Et memorabilis quoque Pst F ERNELII lib. III. cap. de urina historia, de bibulo quodam optimi corporis habitus, qui diebus circiter
octo, ex insenti corporis mole ad iummam gracilitatem, citra ullam morbi vim, traductus est. Potissimum tamen tales pinguiusculae urinae in Consumtione corporis, atrophia, phthis, hectica observantur; quin immo in omnibus sebribus, urinae quando profluunt crassioris substantiae,multum pinguedinis secum uvehunt, quae eo copiosior est & diutius durat, quo corpus est pinguius.
Supra quoque cum de analysi urinae naturalis Turiam actum suit, mentio facta est, quod sal acidum, se cum alcati, sive volatili, sive fixo mixtum, sive neutrum Sc tartari me, ordinarium sit urinae ingrediens, quod dubio s rocul ab excelsivo acido per alimenta ingesso de in sanguine contento,
oriatur. Hoc autem sale tartareo si urinae nimium reseriae sunt, quod cognoscitur, quando matulae parietes de iundus copiolo tartaro incrustantur,
indicium est dispositionis ad calculum renum &vesicae. Majoris periculi est , ubi crassum, ru- sabulosae. brum 8e mabile sabulum, mox emissa urina,sundum petit, quippe quod morbum nephriticum adesse, plane evincit. De quo luculentum HippoCRATIs sussragium aph. P.Sect. lv. quitas,
perhibentis, in urina subsidenssabulosa, iis ves-
ea ealculo laborat. Interdum quoque crystalli mi- eum re cantes fulvae copiose sole apponunt lateribus ma-tulae , quae doloris arthritici, rheumatici, plus p. zi. 'minus fixi vel vagi, indicium praebent. Quando dicurina mingitur mox cruenta, mox ob puris misi celam lactescens, interdum glutinosa, crassa te naci materia mali odoris onusta, quae iando adhaeret, nec vitri agitatione dissolvitur, certum exulcerationis renum vel vesicae documentum I i praebet. .
430쪽
praebet. Quin ipse in calculo leu ulcere vescar sepius lotium tam tenax vidi, ut instar albuminis ovi colueserit, nec guttatim aut per vices potuerit enundi, sed inclinata matula, omne simul massae instar elapsum sit. Eandem quoque in rem facit notabilis observatio, in M. N. C. Dec. III. A. LIX. obf. XL consignata, de urina crassa glutinosa, quae ad ulnae longitudinem potuit eXtem
di , de filuo imposita, ne guttulam transi ni sit. A. XXIV.
Qualis in In gonorrhoea, praesertim chronica Ze maligo σε a, gna, non selum prostatae, sed plerumque vesica
etiam exulcerationem patiuntur; unde urinae tu bidae de c rassae, Wie Xraut- Lache, emittuntur,
quae sedimentum copiosum rejiciunt mucosum, quod exsiccatum de carbonibus injectum, laeti- .dissimum odorem spargit. Alias semen purum, vovi sca- propter levitatem, urinae innatat. Pariter saepissi- Me, me in calculo vesicae, haec ipsa vel ejus sphinctererosus est, ac tum urina crassa sursuracea min-gitur, cum exiguis carunculis dc librillis, quae a vulgo pro vermibus habentur; id quod confirmat HIPPoc RATEs sed . IV. aph. 76.TT. quibus, inquiens, cum urina crasta, caruncula parva, aut
veluti capilli, aut furfuracea quaedam, simul ex- βα-υγD. et ni, his vesca scabie laborat. In stranguria crebrius ad mingendum est stimulus, sed parum mittitur, idque turbidum, valde salsum 8c acre, cum filamentis, identidem sundum petentibus,
de tunc sphincter plerumque spasmodici quippiam
mictu patitur. Si sanguis lotio est admixtus: instar im ' μ' turae carnis, seu vini rubri comparet , sed postea
cruor ima petit, & purpureum colorcm, quando ex renibus, atro-sulcum vero, ubi ex adapertis vesicae venis prodiit, refert. Talem sanguinolentam urinam in sene vegeto octogenario, qui jugiter dolorem pressorium in regione pubis sentiebat quotiescunque equitabat, vidi.
--η- Εκ hisce quae jam attulimus, liquido elucesce-2Mihia. re arbitror : uroscopiam de uromantiam haud ocii. Exiguae utilitatis esse in praxi medica, nec ceu inutilem de sallacem flocci pendendam , multo minus despectui habendam : Eo quod non modo
suidorum, sed & solidorum conditio, habitus de satus hoc ipso adminiculo perspici potest acerui.
Nam eκ urina levi ac tenui, praeternaturaliter de spasmodice assectum esse nervosarum partium systeina patet; ex crassiori vero de ponderosa, ductuum urinariorum nimis relaxatus tonus, seuatonia elucescit. Deinceps hoc subsidio depravatam esse sanguinis mixtionem, sive ejus dyDcrasam 8e impurarum salino - sulphurearum partium copiam, optime cognoscimus, maxime in morbis chronicis de qui a cacochyrnia nascuntur. Porro viscerum sanguinis depurationi inservientium, praeseriim hepatis, constitutionem lotium prodit. Tum proportio de vinculum feri ac famguinis, quale sit in morbis, sive acutis, sive chronicis , inde elici potest. Praeterea gradus interni caloris, sive intestinae partium sanguinis sulphvrearum commotionis, hac ratione paullo clarius,
praesertim in aestu subrili, dignoscitur. Desectum quoque caloris naturalis, virium ac spirituascentiae, quae ad digestionem ingestorum 8e mutationem in succum de sanguinem necessariae sunt,
insipecta urina quadantenus comperimus. Ma-Xime vero urinae solertiori consideratione de examine viarum 5e ductuum urinariorum ac seminalium, ut renum, ureterum, Vescae, ejus sphincteris, urethrae, vesicularum seminalium de prostatarum dispositio ac consitutio manisc satur.
Neque minus in febribus, tam continuis, qui mintermittentibus, urinae inspectio ex in io sollet usu, eo quod ex hac non modo massae languini aeconditio, ted de an materia febrilis cocta vel incocta sit λ an crisis morbi compicta vel incompleta λ qualis spes valetudinis num sunesti quippiam immineat λ an recidivae vel alius moibi metus λ planum fit ac innotescit.
Tandem urinae etiam consideratio in thera- Ett-peuticis haud spernendum praestat usum. Quia P enim vera pathologia sive exquisitior cognitio satus morbi, quem uroscopia patefacit, basis est rationalis therapiar: mulium utique adjumenti ad hanc dextere suscipiendam ac perficiendam illa asserre videtur. Et aquosa quidem urinarum tenuitas si praesto est, r robe inquirendum, num a spasmis y an vero desectu virium Sc spiritualcentiae ortum trahati Ubi hoc, spirituosa, analeptica, balsainica, aromatica quae balsamum sanguini foenerant, adhibenda; si illud , fugienda
sunt haec, de potius leniora diaphoretica, cum antispasmodicis, nitrosis, cinnabarinis permixta, locum inveniunt. Quando porro in febribus intermittentibus tenues , leves de flammeo colore apparent, nihilque deponunt, a cortice chinae de quae parem cum ipso, maxime conssipandi de febriles motus supprimendi iacultatem habent, penitus abstinendum est, quorum usus, quum
urinae crassiores secedunt, praevia evacuatione , alvina , tutissimus est. Intensiorem urinae colorem in subribus, humectantia, acidula, nitrosa expos re, quisque judicabit; crassas vero dc rubicundas , quae citra calorem in affectibus chronicis mingu*ux, diluentia, inquo primis cmunctoriorum tubulos obstructos reserantia, aquarum mineralium, acidularum, thermalium de ma tiatarum conVenientem, nec non seri lactis dulcis usium, exigere. Ubi ex viarum urinariarum vel spermaticarum vitio urinae turbidar, de larga crassa mucosa tartarea substantia foetae redduntur, nil prauentius de essicacius est sontibus m dicatis temperatioribus, ut aquis Spadanis, Uil-dungcnsibus, selteranis, thermis Piperanis Se Emiensibus, ad eluendas ac detergendas sordes, acrimoniam diluendam de partes amictas consolidandas, adjunctis simul exterius balneis
temperatis. Calculosa tartarea concrementa &mucidum ex ulccrata renum substantia prodiens lotium, a ritus omnium enicaciter diureticorum , salinorum, ipsarum quoque Carolinarum, quae propter calcareum salinum elementum sortiter nimis pellunt, usum interdicunt, de potius traumatica, leniter roborantia de demulcentia injungunt, ut sunt emulsiones seminum quatuor
frigidorum, dauci cum lycopodio, infusa, vel
decocta ex Ledera terrestri, equiseto, Virga aurea, fiagaria, Veronica, radice altheae, aliisque id genus pinribus.
At vero non solum ex urina, sed etiam ex aliis Ex sed excretis, inter quae subtiles excretionis cuticularis sordes potissimum sere locum tenent, de statu M. integro nec non Vitiato, ac praecipue de salutari, vel infausto morborum eventu , Medicus tanquam cκ certis signis indicium petere debet. δε- teres , ut restri Io. LANGIUS in epis. tam in cognolcendis, quam dijudicandis morbis, plus, sudoris calorem, odorem de saporem, quam lolii disserentias observarunt: quare etiam moris suit, sudores