장음표시 사용
471쪽
De methodo, ordine & legibus artis in medendo. 4ar
possit mutationem. Iam quum ad omnes salutares in corpore humano perficiendos esseelus exquisita inter agentis de recipientis vires requiratur aequabilitas atque proportio, de natura humana ab omni excessiva, ut ait HIPPOCRATES , qu litate laedatur, clarillime innotescit, in omni in
dicamentorum oblatione corpora curate este dias inguenda eorumque vires cum pharmacorum
facultate solicite comparandas, de sic accommodam medendi rationem incundam .Qui secus procedit , is certe graviter nocet, de debilibus sortia porrigens , vires itidem opprimit punitusque profernit, vel plane cum vita ex Anguit, debilia autem sortibus Offerens , frustraneam prorsus locat Operam , aut commovendo, nec emovendo
quod in vitio est, malum exacerbat. Potissimum tamen cavendum, ne infirmos unquam validiori-hus pharmacis aggrediamur, sed hi seruper mugis diaeteticis quam Pharmaceuticis sunt tractandi, de nullum medicamentum ipsis saepe est optimum. Quumque inpris. is debilium numero ac censendi sint infantes ac lenes: patet certu, quam temerarium de imprudens sit molimen , insantibus dimidii vel unius anni lactentibus, epilepsia
ex dentitione dissicili correptis, acriora purgantia , ut pulverem ex resinae ja lappae grano uno aut duobus , 8e mercurii dulcis binis , vel tribus granis, crebrius propinare , iisdemque demortuis, tamen de lecurissima medicatione, cum lumina alterius contradicentis injuria, gloriari. Pariter aetate provectis tam sortia purgantia damno sunt
gravissimo; quippe quae teste aph. 36. seci. II.
1ana etiam corpora cito exibivunt, multo magis lenilia de imbecillia labefactant de detrimento mactant. Neque etiam infantibus , senibus
aliisque imbecillibus, spirit la calida, sic didia
consortantia, tam prosicua de amica sint ut vulgo putatur, eo quod haec, ipsumque, ut auciit, lac fenum, vinum potens, largius haustum , intestinum calorem in succis acccndunt eosdemque per hunc exhauriunt penituique consumunt, m derate vero dc medice cum optimi succi cibis al- sumtum vinum, acido destitutum de generosum ac purum , ut Rhenanum vetustum, vel Hungaricum, stomachi vires totamque naturam egregie reficit atque custodit. Neque vero tantum validiora pharmaca, verum etiam alimenta valentis, ut CE Us dicit materiae, invalidis minus accommoda sunt atque proficua, licet de medicorum &aliorum vulgus erroneam hanc seveat sententiam, debiles de a morbo languidos, cibo, potu Sc justulis consortantibus ac nutrientibus esse lubinde reficiendos. Recte enim jubet HIPPOCRATES Sech. I. aph. II. in ipsis exacerbationibus cibos adimere oportet: nam prabere noxium, ct eum per circvirus redeunt morbi, in ipsis aceti ionibus, absinendues; eo quod corpora , ut impura , sic etiam imbecilla, monente eodem auctore, quo magis nutriveris , eo magis heseris, de vires in morbis non meliori ratione reparantur , quam prudenti m dicatione de succelsiva caussarum morbi sicarum
remotione. Quamobrem memori utique inente nunquam non reponendum: inter vires corporis de medicamentorum, mensuram quoque alimentorum ipsumque laborem Sc motum, exquisitam semper servandam esse proportionem, eumque in finem, ut perite vult HIPPOCRATES
Iib. de morb. curate expendendam hominis naturam , corporis staduram, aetatem, anni tempus &constitutionem , situm regionis aliatque id genus Plures circumstantias.
Ad duodecimam nunc pergimus legem . Wr- LV Xupaucis felectis medicamentis, ad morbos O sana dos , O arcendos , utendum. Sane nihil magis
medentem perturbat atque confundit, qua ingens illa remediorum multitudo atque varietas , qua
libri holanici, pharmaceutici, chymici ta practici reserti sunt, ut non sine sistidio perlustrari possint, de parum absit, quin artem ipsiun exhorreat distus stimum hunc campum ingressiis. Tam
innumera enim sunt remediorum genera,tot coimpositiones,tot medicaminum vulgo adscriptae vim tutes , ut ne quidem memoria his omnibus capiet dis susticiat, tantum abest, ut quae de singulorum usu Se perita applicatione scitu perquam neceLsaria , animo teneri queant infixa. Celebrati- dum quidem in eo merito summi conditoris est providum institutum, quo benigna parens natura affuenter ex inexhausto suo penu varia dc multiplicia in sanorum aeque ac aegrorum usum suppeditat praesidia, neutiquam tamen opus est, ut omnia in usum vocemur, sed natura, ut in alimentis , sic etiam iis quae in medicinam cedunt, paucis contenta est. Paucae quippe de simplicissimae sunt morborum caussa, ideoque iis etiam removendis pauca sussiciunt adminicula, de ex vero
scribit Jo. LANGIUS Ep. I6. ego dira , desipere eos Medicos , qui pluribus medicamentis aliquid eripediunt , quod paucioribus transegi pot0ῖ. Quin
potius ipse ego scio dc experientia edoctus luna, nunquam Medicum, qui immense isto pharna, corum , quae in pharmacopoliis asservantur de plerumque sine ratione de fide mirificis encomtis
culcbrantur, apparatu, utitur, crebriuS ea mutat
de allatim aegris ingerit, ad veram , certam Mintimam eoi undem cognitionem, pertingere , in qua tamen praecipuum solicis medendi rationis momentum cst repositum. Hic egregium profecto DAMASCENI aph. 34. est consilium .' pharmaca pauca tibi tenenda 'ne, O quorum operationes ac
potestates jam multoties expertus es. Totius enim
multitudinis notitia incomprehensibilis es,ae quum per singulas volueris inquirendo discurrere, multiplici diversitate distentus , uiscies, cui debeas fidem adbdere. Artis igitur atque prudentiae est , ex tam numerosa supellectili pauca de certae virtutis quaedam deligere ac per longam atque
attentam experientiam quid in tot diversis,ut offeruntur quotidie, casibus dic circumstantiis praest re queant, quid minus, addiscere , ac tum demum perspectis penitius eorundem viribus ac ope rationibus , iisdem uti ac in medicatione cum certa ratione inniti. Nam ici e hanc in rem scribit B. UE DELIUs de medic. lacult. cogn. dc applic. pag. 2 s. res se habet hac instar amicorum. Magis
aestimamus unum vel alterum amicum, quam ce tum notos. Multi etiam amicitiam offerunt, pauci merentur. Ita etiam ει riosium , selectum ct eve tum medicamentum reliquis omnibus praefere dum s. sui omnes habet amicos, neutrum habet, qui omnia novit, neutrum novit. Qui vero a
tem speculando tantum agitant de experientia destituuntur, hi certe suctuant de hallucinantur , nec firmum, solidum de eventu comprobandum interponere pollunt consilium, multo iminus
quamdiu usui insistendum, quando desis lendum, qua dosi offerendum de quae alia sigillatim circumstantiis accommoda , eκ Vcro praeciFere.
Eκ praecipuis praeterca medendi legibus est rosea
decima tertia : Medicus in juvando uathra cura-νricis opere, pus matκr remedi s HGeticis,len;
472쪽
ribus O simplicibus , quam pharmaceuticis as vioribus o cympositis. Per di telica ea intel. igimuS, quae Εκ iis rebus, quibus ad vitae& limitatis tutelam ncmo non indiget de quae recepta in scholis denominatione rebus non naturalibus accensentur. Nam quemadmodum ex harum perverso Be inordinato usu prima sundamenta Sc proximae morborum origines pullulant paritoque V hementia augescunt: ita ad morbosas varii generis
afflictiones arcendas f lubigendas , legitimo illarum usu de exquisita victus de vivendi ratione aptius de accommodatius cli nihil nec ipsa natura sine hac quicquain boni in limando praestare, nec
medicina Optatum exserere potest enectum. Unde vera sunt quae GALENUs tradit: nullum scax remedium medicina habet, quod Aolidum auxilium
ferre possis , si ei victus ratio resisat, vel illud
non adjuvet. Sane ipse ego sancte asseverare
possum , quod remediis dioeteticis , quo aeris &coeli mutatio, corporis conveniens motus, accommodatus cibus & potus , nec non seri lactis, vel aquarum minoralium prudens usus , item abstinentia & quies, reserenda, in cxpugnandis rebellibus chronicis morbis, qui maxime in imbecilli nervosarum partium systemate longam de fixam 1edein habucrunt, ut assectus spasinodici de coim
vulsivi, hypochondriaci de hysterici, id praestiterim, quod frustra artificiose compositis Zc concentratis modicaminibus tentarant alii, de ipse a magnae famae medicamentis exspectaram. Ulaetetica quippe remedia humoribus de motibus vitalibus amnia sunt, de blande, liiccessive te cum tempore
laudatissimam tuam exierunt operationem,.naturam imbecillem te morbidam in meliorem flatum reducendo. At vero quo major est horum simplicium in medicina utilitas, eo pauciores cX Medicis eorum coinitioni, multo minus dextro usui debitum constituunt pretium ac utilissimam dant
operam, sed plerique pensi habitis diaeteticis praeceptis , nonnisi operose concinnatis e Pharmaceutico sonte petitis subsidiis morbos oppugnare Contendunt, quo tamen plerumque nihil aliud
emciunt,quam ut naturam in saluberrimo sanati nis ordine,progressu Sc tempore turbent,vel festinatione opprimant. Hinc citante LANGio lib. I. F. 6. multiplicos medicamentorum ex simplicibus numerosis consarcinatas compositiones salle
jam pridem irrisit PLUTARCHUs ius Nos. Dec.
IV. Cui PLi Nius HVlib. XXIV. Glρ. .his vcrbis perbelle suffragatur : ex terra nasicentibus nata medicina. Hac sola naturae placuerat ese remedia parata vulsto, inventu facilia ae sine impendio, ex quibus vivimus. Postea fraudes hominum o ine niorum capsurae vicinas invenere istas, in quibus sua cuiqtie venalis promittitur visa. Statim com- p senes o mixturae inexplicabiles decantantur. Arabia atque India in medio aestimantur, ulcerique parvo medicina a rubro mari importatur, quum remedia vera pauperrimus qitisque carnet.
Ita es prosecto, magnitudo populi Romani perdia
ait ritus, vincendoque victi stumus , paremus exteris o una artium mediciva Imperatoribus quoque imperat.Longe prudentiores in eo se gesserunt vetustilsimi medicorum , ut peritissimus Cous, CELsus de methodici , qui, re probe perpensa, quicquid in arte praestiterunt, solius naturae ordine & duetu & ignobilibus hisce auxiliis ac diaetae beneficio offecerunt. Nam pharmaceutice quiadem consecta priscorum medicamenta , magna
ex parte incondita sunt ac nullius sere pretii ;contra Vero in eorum monumentis longe meliora
Ee utiliora in regimine diaetctico recte adhiliendo in morbis ci extra eos reperire quispiam poterit
praecepta , quam in illo sere recentiorum stridito. Laudandus tamen merito hoc in gencie MoNTANUs ejulque optimus diicis uius RATo,e quorum lcriptis de ego multum profeci; quumque linis experientia de praestantia magis confirmarer , utilissimam me collocaturiim operam putavi, si neglectui datam hanc poti Isinam artis salutaris partem omnibus modis excolere atque splendori suo reddere anniterer, evulgatis hunc in finem quamplurimis latino idiomate & Germanice res ditis iterum iterumque recusis schediasinatibus , non sine luculento peritioru applausu. Accedit de hoc, quod in universa rerum natura nullum p rum detur simplex, sed omnia, quae ad medendum tria sic dicta regna suppeditant, eκ variis 8c dive sis jam tum mixta sint, necetia hoc nomine artificiali mixtione de compositione opus sit; praesere da tamen maxime ea simplicia sunt compositis, quae non uni, sed duplici, immo saepius triplici, indicationi curandi satisfaciunt. Ita V. g. manna praeter facultatem alvum stimulantem , aliam adhuc , videlicet acidos, ponticos humores demulcentem Se simul spasmo constrictas fibras intestinates relaXantem , obtinet, unde in hypochon-driacis de pectoris assectibus, omnibus aliis pu gantibus palmam praeripit. Rhabarbarum praeter vim stimulantem custodit etiam principium subadstringentis de roborantis virtutis,unde tutissimum in diarrhoeis ipsisque dysenteriis est laxans
Cortex chinae quoniam non modo amaritiem ,
qua acidum vitiosum in intermittentibus corrigiatur de blandior lyirituascentia singuini conciliatur , habet, sed & clementum genus nerV sum valde imbecillo 3c ad novam febris materiam progignendi pronum roborandi aptum obtinet ,
aliis anti subrilibus de compostis recte anteponitur. Pulvis fictum chamomilliae vulgaris propter oleum virtutem modynam Sc antispasinodicam, ac propter amaritiem subtilem vim aperientem dc corriguntum recondit. Mentha custodit oleum stibille roborantis pariterque anodynae Virtutis , simul quoque elementu adstringens terreae fixiOris naturae, ideoque in vomitu non datur ea praestantius. Neque taliam omnem omnino simplicium sic dictorum compositioncm , multo minus cum ratione institutam miseriam , rejiciendam , sed potIus quandoque proficuam admodu, ammo necessariam esse, arbitror. Sic nitrum est simplex , si ullum , certe hoc praestantissimum, quod calorem intestinum sedat, acrimoniam buboisain temperat, alvum simul laκat de urinae su-Xum Promovet; quod si vero intentio est Medici
praeter has Virtutes aliam addere, nempe acidum in primis viis corrigendi, con .modissime ipsi pulvis ex lapidibus cancrorum absorbens adjicitur. Pari rati me optum, ne ninuum sistat excretiones, non inutiliter iniscetur cum purgantibus,
ut aloe, in pilulis Nil degasii ; cum extra hellebori de oleo terebinthinae in pilulis Starchii , sive Anglicanis; cum alexipharmacis in theri
ca coelem. Ne lue etiam laude sua destaudanda chymica & ex metallorum censu depromta pharmaca , maκime ubi periculum in mora & efficaciter morbi causIa Sc aggredienda de eXterminai da; semper tamen leniora, quae lecura, naturae
amica, Sc non tam exquisitam eXposcunt circumspectionem, praeserenda activioribus , quin prudentiae , ut thi te inona MEsUEs , granum est , ad Valentiora nunquam descendere, si debiliora lus-ficiunt.
Addenda denique reflat lcκ decima quarta za crebra musatione medicamentorum ab mendum
473쪽
De methodo, ordine & legibus artis in medendo. 423
ct securis atque probatis remediis insisendum, I
cet non fatim conspicuum afferant levamen. Est laaec ex praecipuis, quam Veteres ipsa experientia edocti solicite inculcarunt. Hos enim medicamentorum continuationem maximi secisse, Iraeter alios aueior est SENECA F. a. egregie eκiplorum mente perhibens: nihil a que sanationem impedit, quam remediorum crebra mutatio. Hinc etiam medicamenta annalia, 'uae per integrum
annum usurpabantur, Priscis dicta sunt, quorum meminit QTLius AURELlANUs lib. V. depas on.
chron. cap. a. his verbis: Veterum quidam in passionibus arthriticis annalia medicamenta potanda probaverunt, ut es diacentaurium O Hascordeum , bιbendum anno continuo judicantes , ris qui
Iongo tempore fuerinι ρasione vitiati. Et profecto prollant incomparabilis advorius multos mor- hos Virtutis praesidia , quae sine continuato &repetito uiu, parum, vel nihil juvant. Luculento exemplo sunt 1bterite aquae, inprimis Carolinae thermae, quarum in debellandis chronicis de rebellibus morbis mira certe ossicacia, sed nonnisi
per longum tempus de larga copia iisdem potis , exspectanda aut impetranda. Digna es quae hie
interseratur observatio cX A I. N. C. Dec. H. Ann.L obf. I 9. Reverendus Pater multis ventris to
minibvs ct compresionibus pectoris vexatua suasittiorundam ad thernias Carolisiasse eontulit,ct biere capit thermales aquas tanta in copia , ut fidem stuperare videretur: libebat nempesexaginta quatuor diebus 26C89. sextarios, sextarius autem
unus erat duodecim tinciarum. Et additur :s e
rius discessisset O humores commoti non expurgaei fuiFent, tu pejorem corporis statum incidisset, ct omnia media adhibita incalfium abiissent. Ab eo
autem tempore curatus egregie fuit, s ter quaterque in anno thermas istas invisito septis narum
Datio ibi commoratus. Quo utiam reserundum
CAELII AURELIANI l.c. monitum ', in articulorum
passione usus adhibendus aquarum, tum calidarsi,
rum frixiaarum , ut sirent Abulae ct Cotiliae , sed
Uectauri reperitis. Pariter in lacte, inque primis asinino, quam maxime praestabiles adve sus chronicas passiones, phthisin, atrophiam, podagram , arthritidem & scorbutum reconduntur Virtutes quidem ; quas tamen non brevi & pamco, sed diuturno demum & largo usu , exierit. Quam in rem instar omnium esse poterit PECHLINI testimonium ob fa 3. ita disserentis: lae es sim-mum remedium, sed continuato id clieit usu, quo
nempe per iteratas circulationes salis arthritici aculei obtundantur, o ρarino per alvum aut renes rartare ermento, vehιt positis reduviis, novus r
ein que sanguis emer at. At , recte subjungit,
hanc ego curam eo absolutiorem fore coordo, quo iactis usus diruurnior est O diaeta in ceteris morosior. Verum eum deficiant satim ad prima exper menta delicatuIi n.yri,nec lactis usum eum deerati dicta , qua tamen hic omne fert punctum tantiament,mirum non est si desideratus se non Hat ctus, nut plane finister inde emergat eventus. De quo etiam argumento plura attulimus in disertatione , de mirabili lactis a tui usu in medendo. Serum quoque lactis , praesertim secundum no tram inventionem recentet & dulce praeparatum,
Octatissima certe in morbis longis & rebellibus splendet essicacia, sed opus est, ut potatio ad
unum vel alterum mensem extrahatur, ac EO Cmmodo lub ii ldeinque cautelis in vitae victusque regimine insituatur, quam cum acidulis vel the mis selenne ess prout latius expotuimus iudisertatione de seri lactis virtute long ahtberrima.D cocta me3icata, praeteriim temperatiora,quicquid Frid. Host anni Oper. TOm. in lue venerea ad sanguinem purificandum, & extraumaticis, aperientibus &. consolidantibus speciebus concinnata, quicquid in phthisi & internis atque externis abscc ilibus praestant, id omne longo de continuato usui in acceptis serendum, sine quo nulla sere virius nullulque essectus con Dpicitur. Quin in plurimis chmnicis aflectionibus, ut malo hypochondriaco, hyserico , cachexia , chlorosi virginum , mensium luppressione , ii que primis assectibus uterinis, parum, vel nihil, 1olidi levaminis afferre poterit medicus, nisi paullo diutius appropriatis N accommodis remediis, ut sunt elixirium nossrum balsamicum temperatum alcaiisatum, pitulae polychrestae balsamicae, detersva , balnea , elixir stomachicum in notis ad Poterium descriptum , per aliquot menses in sIlat. Cinnatarina, ceu arcanum antepilepticum, a Chymiatris potitiimum magnis laudibus extolluntur ; sed vix respondet effectus , nisi in paullo largiori, ad grana decem, & repetita ad aliquot dies dosi, ut urpentur. Qua quidem ratione,
non modo in epilepsia a caussa interna, ted etiam externa, a gravi nempe capitis percussione producta, vertigine, motibus convulsi vis, praesentaneam & incomparabilem eorum sacultatem lim saepius expertus sum , licet non eo , ut Vulgo moris est, fine, ceu sedativum & anodynum, sed potius ut medicamentum, quod humorem alveis elaplum & membranis ccrebri vel nervis imhaerentem, resolvit & colliquat, adhibuerim. Nec
n.ercurius dulcis, nec aethiops mineralis , curat luem Veneream , Vel defoedationes aut Oxulcerationes cutis , nisi usus ejus continuetur. Neque tiam chinae cortex intermittentes tollit, nisi ejusdem usui aliquandiu sub debilis cautelis intillatur. Neque denique fluor smininarum albus facile abigitur, quam balneis, laxantibus & roborantiabus diutius paullo ut patis. Et quae plura hac de re exempla & monita in Gbertatione de prudenti medicamentorum continuatione , Et tuli. Igitur
non possum non omnibus , qui cum laude in ariis exeicitio versari gestiunt, pauciora, seu selecti xa, eaque leniora potius, quam adtiviora remedia , de meliori commendare, ac ut iisdem cum prudentia & constantia uti addiscant, quam maxime suadere. Nam vere dixit HELMo ius :pauea sunt, quae AEDdicum nobibrant, sed haec , addo , pauca paucis limis lunt cognita, & appar tu quidem ac copia medicamentorum non destituimur ; at purita re in experientia landata eorundem applicatio , cum dexteritate adhuc semper & ubique est in desideratis.
De medicamentorum visibus ct caussis
o Uando Medicus naturam, cui principem in Remori sanando locum merito vindicamus, dextre V zzadjuvare ac imitari nititur; nihil ei prius, nihil
posterius esIe debet, quam ut non modo juxta HippoCR ΑΤΕΜ lib. defat. caussas corporis assecti, sed & remediorum, quibus tanquam instrumentis omnia ipsi perficienda, vires de facultates penit ius cognitas habeat atque perspectas. . At vero quo magis in artis exercitio utile est ac necessarium , veras & non fictas medicamentorum . pro tam diversa corporum de morborum ratione Virus,
474쪽
intimius nosse ; eo magis utique dolendum, immo mirandum est, quod, si dicere licet quod res est , perpauca sint remedia, quorum virtutes& operationes certae ac re cte ferspectae, sed pleraque spein atque exspectationem curantis stuDtrentur, quin verae pharmacosii facultates in DENOCRITI quasi puteo adhuc latitent. Quod quideassertum paradoxon & plane a veritate alienum videri posset, quum tam numeros libri practici, tanici, chymici & pharmaceutici, medicamentorum, tam simplicium , quam coinpositorum
Galenicorum & chymicorum copiam, non modo recenseant, sed & eorum laudes atque essicaciam miris concelebrent encomtis, nec tamen satis e praedicare possint: nihilo minus tamen re accuratius expensa & adhibita ad tam magnificas laudes& tantopere decantatos eflectus explorandos circumspecta observatione , pauca certe supersunt, uae fidae & eκpertae virtutis, plurima vero infi-a, suspecta, sallacia, ficta & energiae egentissima ; licet in nullo mendacio secundum PLINIUM Lb. XXIX. cap. I. majus sit periculum quam in Medico.
Si caussam hujus tam pemiciosae ignorationis medicamentorum quoad veras suas vires & s cultates disquirimus, sunt quidem plures, inprimis tamen ipla immensa illa per ignorantiam pariter adeo accumulata moles de sarrago remedi rum, quibus ars salutaris reserta cie tantum non
opprina est, impedit, quo minus recte in exquisita singulorum notitiam pervenire possimus. Nam quum tam mirifice dilaudatis pharmacis Practici
uterentur, nec tamen exlpectatus effectus sequeretur , mox ad alia delassi , nova condera, vesab aliis recenter condita, in usum Vocare coepErunt , quae quum eodem modo ipsorum votis non responderent,sed ubique inertiam atque desectum arguerent, alia rurius consilii inopes quaesu runt, immo ad chymica, panaceas & Ipsa eκ-otica , quorum modo fama afferebatur, convcrsi sunt. Hinc nata est tanta medicamentorum lylva, qua certe nihil ad distinendam aegrotantium salutem & ad praxeos rationalis & enicacis in ementum remorandum , deterius inveniri potest. Nam profecto sub tanto numero medicamentorum , quibus nostro tempore pharmacopolia reserta & plane onusta sunt,genuini de proprii cujusvis effectus & operationes, in tot dissere
tibus naturis, morbis eorumque caussis, recte ha- heri de cognosci non potuerunt, neque etiam ut quam cognitio intimior speranda, aut virium exploratio cum successu molienda, nisi prius ad paucorum Sc selectorum numerum redigatur imnumerabilis apparatus.
Altera caussa, ob quam verae remediorum in medendo proprietates adeo ignotae atque abstru- far, est verae pathologiae ad haec usque tempora neglectus. Nam sicut secundum HIPPOCRATEMIAE. eis. de sat. si quis caussas corporis affecti pro- cognovit, potens est valde ea asserre, quae corpori commodant, nimirum contraria morborum natura perspecta : ita omnis qui hac cognitione destituitur, vel erroneam hausit, neutiquam etiam accommoda remedia invenire atque in usum ponere potest. Quapropter pathologiam veram verae therapiat primum & praecipuum iundamentum habendam esse recte ducimus, de hinc
etiam non sine ratione & fine in priori sectione copiosius ci accuratius ad eam stabiliendam valde utilia capita adduximus. Quumque eκ hae solida morborum philosophia planius innotescat , non multiplices & valde abditas atque abstrusas, sed simplices & manifestas esse multorum & magnorum morborum ac symptomatum caussas, quae
maxime pro differentia locorum quibus insident, valde disserentes lauiones & effectus producunt: in proclivi omnino est judicare , non pluribus , sed paucis pariter ad removendas has caussas opua esse remediis. .' I. IV. . . Fee Accedit tertio & inter ea, quae desectum in VJνθε perquirendis & cognoscendis veris remediorum facultatibus arguunt, merito reserendum de il- absia lud est: quod non modo vulgus, sed & ipsi M dici, qui doctis accenseri volunt, noxiam hanc foveant opinionem, quasi ipsis medicamentis BD maliter inhaererent noxii, vel salutares effectus , qui ipsorum usum sequuntur. At vero haec asse tio non solum erronea, sed etiam pemici a est, ac tum in physicis, tum medicis rebus ingentem
sterilitatem affert. Etenim omnes omnino corporum in rerum natura vires reutiquam sunt abs
lutae, sed relativae & conditionatae, certis respectis bus & circumstantiis Iimitatae. Nimirum omnes effectus & operationes, quae in corpus male aD sectum redundant, nonnisi motu accedunt; jam vero ex physicis di mechanicis patet, non in uno& simplici corpore motum existere, sed demum ex duorum congressu de reactione emergere, iPsamque vim motricem unius corporis ab alterius reagente mirifice modificari : adeoque de nullo etiam medicamento in se considerato, certus quidam eflectus , qui species motus , lalutaris , vel minus talis, praedicari potest, licet eidem vis quaeiam ad actionem eAserendam inst. Quapropter recte omnino colligitur, ut cor rara , sic etiam medicamenta, agere non tam lecundum re coptivitatem, & remediorum effectum non modo ad caussas morbificas,sed & individua quae v ria sunt, di sine quorum cognitione sallax omnis medici me operatio, recte simul referri. Haec autem accuratior circumstantiarum cognitio ex
parte dissicilem & conjecturalem artem nostram quidem reddit, sed rationalem ab empirita quam optime distinguit: quandoquidem prudentis Secum ratione agentis Medici est, in lanando quo-Vis morbo , Omnes tam praevios , quam concomutantes circumstantias probe inquirere, ponderare,
naturam medicamenti cum genio morbi, & quidem sub tali corporis constitutione, probe comparare ; hoc autem pra termisso, praeter futilem , cce cam Sc temerariam Empiriam exspectandum nihil. Et quamvis post coeco tantum ausia adhibitam medicinam interdum per accidens & c su, vel declinante jam morbo, salutaris succedat eventus, eo tamen , si non alio nomine, culpam dum erit ejusmodi molimen , quod semper periculum sit, ne gravi damno, quod prudenti adhi-bita observatione evitari poterat , aegrotantes
I. U. Res clarius patebit exemplis. Nimirum ti Ω- ι pis notum est atque tonsoribus, blappae purgam
tem inesse facultatem: Haec autem si eadem do- raam. si , ad drachmam dimidiam, vel decem corpori-hus sanis, etiam ejusdem aetatis, mane oneratur, mirum certe erit, quam diversus effectus ratione temperamenti, constitutionis corporis, partium nervolarum, immo virium, inde resultabit tin boc vel decem sedes cum vomitu in illo quinque
475쪽
De medicamentorum viribus & caussis &c. 4 et s
que tantum , in alio paucas valde, sed anxietates lanul junctas cum inappetentia , movebit, in hoc vehementia tormina, in illo nulla , excitabit. Et eadem operationis diversitas , non modo in reliquis purgantibus, sed & aliis evacuantihus, emeticis,iudoriseris de diureticis animadvertitur. Neque etiam in artis exercitio versantibus obscurum esse poterit, quantopere medicamentorum efficacia secundum clima , regiones, anni tempora & tempestatum constitutiones,victus & vivendi genus discrepet . unde recte CEL-sus dicit: aliud medicamentum Roma, aliud tu Graecia adhibendum. Certe Uestphaliae, Pomeraniae & Septentrionalium regionum incolae , Purgantia , emetica & alia sortiora, eκperientia teste , quam optime serre possunt, quae Italis pestifera & .tantum non venenata sunt. Hoc vero discrimen longe magis in statu morboso o Vium , dum unum medicamentum eodem modo& regimine, tempore ac dos , eodem in morbo cxhibitum, uni prodesse , alteri non conVenire , sed nocere , per attentam observationem confirmatur. Expertus id nuperius admodum sum in binis puellis gemellis quinque annorum, quae eadem victus & vivendi ratione usae, eodem tempore variolis corripiebantur, & decumbentes iisdem medicamentis eademque methodo tractabantur , diverso tamen plane eventu, dum altera gravioribus longe symptomatibus conflictata, inter decimum de undecimum diem exspiraret, altera Vero eadem pustularum copia obsita, mitius Iaboraret & feliciter evaderet, ac in eo tantum diversa esset corporis constitutio , quod quae moriebatur laxioris & succulentioris, altera vero strictioris & firmioris esset habitudinis. Pariter chinae cortex circumspecte adhibitus divinum certe
in intermittentibus est remedium; sed quam noxius inde etiam in iisdem febribus propullulet es- seelus,notii simum est. Martialia in cachexia,chlorosi, in asseetione hypochondriaca, effectum per-
pe praeliant longe saluberrimum , nonnunquam vero plus noxae, quam emolumenti asterunt. Quam diversa remediorum, quae sedativa Virtute praedita, ut optatorum, sit operatio, noxia& salubris , nemo non novit. Sulphura ex mianeralibus , maxime ex antimonio , item medicamenta ex mei curio rite parata, incomparabili pollent virtute in chronicis & rebellibus morbis debellandis, inprimis lue venerea,sed nisi circuspecte
pro circumstantiaria ratione usurpentur nocentil-sima sunt. Supersedeo plura alia adducere exempla , quum eκ allatis abunde elucescat, verissimum esse HIPPOCRATIS I .de aries.7. effatum: quae profuerunt, ob rectum usum profuerunt, quae vero nocuerunt, ob id quod non recte usurp.rta sunt, nocuerunt. Et CELSUM lib. III. cap. I. egregie ad veritatem sentire, dum asserit et Medicum non
semper posse praestare ariis effectum, licet sit perpetuum in arte medica, quid fieri debeat, tamen non esΙe perpetuum , quod sequi convenit.
Accedit quarta tam supinae ignorantiae in propriis & veris medicamentorum facultatibus cognoscendis caussa stequentissima, quod nimirum
medentes naturae , morbi & medicamentorum Vires atque effectus non curate invicem distinguant, sed siepissime sallacia caussae ut caussae asmittant, quae frequens & quasi propria est in Μedicorum lcholis, ut nullus facile sit, qui cum hoc non colluctetur vatio. Nihil enim fre3uentius, quam quod naturae , immo morbi effectus , a vulgo & ignaris Medicis pro operatione medica-. Frid. Hostmanni Oper. To . I.
mentorum habeantur ac salso venditentur. Sane qui atrocia illa in variolarum initio obvia symp- tomata, delirium,epiles siam, applicato antea clysteri vel interius assinato medicantento adscriberet, is curte plurimum erraret, cum illo, qui viacissim medicamento diaphoretico, circa quartum diem, quo sponte omnia pacatiora fiunt, propi-
arato , pathematum cessationem tribuere vellet.
Plures vero ex idiotis tape hac ratione immeritam plane quandam famam callide aucupantur, ut oblato ab ipsis circa dies criticos , quibus sponte solvitur morbus, vel etiam sub declinatione m dicamini , subsequentem salutarem effectum tribuant & ignaris imponant. Interim tamen non Iazgandum, rem diorum, naturae & morbi essectus non semper a priori distinctos satis comparare , sed prudentissimos etiam saepe in cognitione falli, & recte dixisse G LENUM de medicament. sectat. lib.II. saepe propriam cujusque maincamenti vim obscurari nece e es, ubi fallentem aliunde
qualitatem acceperit. Quo etiam apprime facit elegans PECALINI in observ. testimonium: aliquando , inquientis, in meaecina eveniunt, quae evenire nec pose, nec debere, juratus crederes, adeo aliena illa sunt, eum a scopo Medici, tum medicamianis essectκ. Nunc etiam quae speras ct fingis animo
futura,non eveniunt, O cum eventum aliter quam
Neque porro praetereundum , multum Om- Raa i m nino ad hanc Medicorum circa medicaminum
vires ignorantiam contulisse , quod perpauci iis e- adminiculis instruis i sint, quorum ministerio elementa & principia , quibus medicamenta agunt& in corpus operantur, indagari de cognosci possent, philosophia nempe experimentali chymi-c mechanica,quae variis mixtionibus, destillati nibus , extractionibus , solutionibus , corporum texturam , ingredientia , crasin , a qua eorum qualitates, proprietates de aficctiones dimanant,
detegit atque recludit. Ob huius itaque scientiae desectum, turpe die u est, per multa secula tota cana vetustas & recentiores quoque inpemoscendis medicamentorum agendi principiis summa in ignorantia versati. Antiquiores enim commentitus quatuor elementis , qualitatibus , humoribus & temperiebus tanquam saxo adhaerentes,nil nisi sterilia & sutilia circa hanc rem proposuerunt. Post hos Philosophiae Cartesianae addicti nimis subtiliter de actione medicamentorum
in corpus disserere, & eorum operationes ex varia particularum figura, magnitudine, nexu derivare voluerunt, sed parum ad usum. Et nossro jam aevo prodeunt, qui haec omnia rejicientes, asserunt ἔ aliam esse actionem medicamentorum
& corta lim physicam , juxta physica principia
explicabilem , aliam vero medicam , ad vivum
corpus relatam. At licet nemo unquam nega- Verit , Vivo, non mortuo corpori offerenda este medicamenta; in obscuro tamen evolvendum manet , quomodo haec agant in corpore vivo. Et licet porro contendant, per viVum corpus intelligendum esse corpus principio interno activo , motus & omnem quoque medicamentorum actionem ad arbitrium & moraliter certum in finem dirigente, instructum, eaque propter supervac neum penitus censeant illum conatum,quo principia & modus agendi remediorum investigantur: haec tamen omnia sunt mera supposta, quae nulla firma demons ratione nituntur, nec etiam qui quam utilitatis ad rationalem therapiam conserunt , ut potius coecae Empiriae apprime faveant.
476쪽
Ibj nil Igitur certum interea sit, pro diversa natura Iubiam & indole medicamentorum, quae etiam eX parte ipse odore & sapore cognoscitur , aliam atque aliam esse iplorum operationem, V. g. refrigorandi, calefaciendi, ludorem, urinam & alvum movendi, motus sedandi & intendendi. Certum quoque ac firmum sit, omnes in corpore nostro effectus, a caussarum suarum nexu indissolubiliter dependere, adeo ut remedia, si sub certis conditionibus applicentur , certum etiam activitate sua edant enectum. His autem ceu Veris, ut sunt, tantisper suppositis, nullum dubium est,'quin m diantibus experimentis variis c hymicis Se mechanicis , a priori quam optime in principia & vires medicamentorum quispiam inquirere & penetrare possit. Clarili imo lunt documento soteriae aquae, thermae nempe de acidulae, de quarum ingredientibus Ueteres ex desectu scientiae physicae chymicae nolini si sabulas & commenta in conspectum produxerunt, ego vero, quod citra arrogantiam dixero, primus sere in plurimis Germaniae sontibus experimentorum Ope genuina erui elementa, ut jam de eorum essectu judicare de quid in hoc vel illo morbo praestare pollini , verum judicium serre sit in proclivi.
Neque minus ejuidem Philosophiae eκ perimenta. Iis benuficio de mediante quoque sapore Se odo- rc , Vcras de genuinas in vegetabilibus delegi posse vires arbitror , ut pluribus asserui in exe citatione de methodo compendiosa vires p rorum indagandi , iniuria tomo primo opusculorum physico medicorum. Quin tentaminum chymicorum adminiculo , multorum certe arcanorum ,
in prirnis quae ex auro sumtuose praeparari jactitarunt, ingredientia, quantumVis occultata, sunt evoluta ac magnificae ipsis salso & staudulenter adscriptae virtutes inanifestatae .
virium in medicamentis cognitioni objicit, tum
quod rarissam e simplicia, ac uiplurimum cominposita , nec hac tota, lud aliorum usu interpolata, usurpentur , t in etiam quod pleraque Medicorum turba animo questiet, nec uti quidem decebat , insistat u .ui, Icd juvante non illico oblato medicamento , aliud promat crebriusque mutet.
Etenim adhibi. is multis simul simplicibus , dubium utique es, cui potissmum adscribendus effectus, multo magis si adjecta ita sunt comparata,ut virtutem vel infringere,vel intendere,possint. Et licet simplicia non scitarer omni indicationi satisfaciant, sed connubio corum saepe opus sit; tamen coinpositorum etiam genuina virtus nunquam innotescere potest, quando subinde alia atque alia interponuntur ac ipsa adhibendi methodus pluries variatur. Longe magis vero huic cognitioni obesi crebra mutatio, quandoquidem remediorum essectus nonnisi certo tela pore perfici potest & cognosci,quod nisi exspectetur ipsoque ulus aliquandiu continuetur, n utiquam de
Virtute certi quippiam poterit asseri , sed quantumvis egregium pro sterili habebitur. Eximium hanc in rem est CELSI praecepiUm lib. III. cap. I. non satim, inquientis , condemnetur ,s quid minsatim profuit; minus vero removeatur, s quid paulum saltem juωat, quia profectita tempore empletur. Et idem etiam jam praecedenti capite lege XIV. pluribus inculcavimus. Atque haec sunt potiora impedimenta ibi idae cognitionis virium in mcdicamentis; quae qui superat ac remoVet, pariterque tempus exhibitionis, dosn & modum
Cum congruo vehiculo propinandi curate annotat is omnino genuinas facultates de operationes explorabit Se cii certa ratione habebit perspectas.
Et expe- Monendum tamen est, non Omnes medic ' m μ' mentorum facultates & proprias Virtutes, hac ratione solius experimentalis studii subsidio elici polIe atque detegi, icd easdein demum a post riori, sive cffectu & cxperientia, melius in conspectum venire. Ecquis enim est , qui solis experimentis physico - mechanicis argenti vivi vim tam vehementer salivam moventum, nitri virtutem restigerantem & antispasmodicam, arsenici exitialem venenatam, seminis hyoscyami narc ticam , rhabarbari purgantem, cantharidum diu- reticam , antimonii cincticam, a priori per ejusmodi experimenta, nisi accedat experientiae sus' fragium, conjicere, vel certo determinare poterit. Neque etiam vitutem quandam medicamenti s mel aut bis expertam pro certa & probata venditare licet, sed iterata demum & aliquoties sine suspicione alius caussae confirmata experientia verum esse essectum evincit. Multi quidem, ut perite monet B AGMVUS Lib. I. prax. p. s. s. l. O S. ob Di sus eventus , semeI vel bis observatos, ex aliquo remedio, TeI potius ob innatam quanda proclivitatem, tum laudandi, tum fingendi ad lubitum medicamentorum vires , ita erga remedium
aliquod assciuntur, ut putent, iliuὰ unum ad euarandos quo sique morbos, summam vim ac veluti imperium obtinere, sed progressι temporis re melius perspecta, illud particusare ct instabile, non vero commune ac perpetuum fulse, animadverterunt.
I. X. .ziau ma Denique etiam haud leve obstaculum penitiori De medicamentorum quatuor summis generibus Cr operandi modo , Deciarim a
O Uum omne sere Medici ossicium in eo con- Nemo
tineatur, ut, quae tum ad tuendam , tum redintegrandam labos actatam valetudinem , nec is, dura
non levanda Sc mitiganda urgentia pathemata σαμ μ' ciunt, tempestive onerin, S: Vicissim, quae insalubria & fugienda, perite arcere noscat inproclivi est judicare : ad hoc ex voto perficiendum nihil aeque necessarium esse, ac distinctam & curatam sanitatis praesidiorum notitiam. Haec autem cognitio supponit non solum notitiam virium, sed citam elementorum & operandi rationis; quo. Medicus solido dijudicare queat ratiocinio, quideκ omni apparatu in hoc vel illo morbo, hoc vel illo individuo, hoc vel illo tempore & pro dive sa aliarum circumstantiarum ratione, obsit, aut proficiat. In quo quidem ut recte versetur arti- sex de habeat, unde cuivis casui accommodum expedite promere & cum fructu afferre queat ;nihil aptius magisque proficuum est, quam si omnia haec sua instrumenta, secunduin iplorum principia, modum operandi & effectus quoque quos sub certis conditionibus praestare postunt,in certas
classes perite & compendiose dispescat. I. II. Iam quidem quamplurimi ejusmodi syllabi &--- catalogi materiae medicae, a doctis etiam viris z in
concinnati, passim circumseruntur: sed si verum ado a. fateri
477쪽
De medicamentorum quatuor summis &C. 427
lateri licet, ita utplurimum sunt coinparati, ut solidae de rationali therapiae inde adornandae,plus obsint quam prosint, de a peritis ac in ipsa arte exercitatis vix sime indignatione per lustrari queant. Etenim obviae in iis sunt longe plures quam par est de innumerae sere remediorum classes, ut non ita pridem in ejus sarinae libello vel quinquaginta numerarim, prout nempe ratione partium quas assiciunt, ratione morborum in quibus convcniunt 8c ratione cffectuum quos interne dc externe edunt, variant. Iplae vero consignationes
diffusae de tam variis diversae ac plane contrariae indolis medicaminibus resertae sunt, ut qui confidenter , sine nova curata distinctione , earum ductum in conficiendis pharmacis sequi velit, non pol si non in ingentem errorem atque consu-sionem perduci.
Et ad qua- Quapropter summa medicamentorum seneramor tum' comi endi ole lonae reditus sic describi Dosse reducemia. censuo , ut quum omnia quae medend1 scopo Oiseruntur, ad removendas morborum eaussas quoad modum agendi dirigantur; in omni vero morbo viti in vel sit in motu, Vel in materia, quae movetur, iriamo ad motum dilponit; motus porro vel nimis, aut in universo corpore, aut in certa tantum parte, inton ius, vel imminutus sit; materia autem vel quantitate , vel qualitate delinquat , cuncta remedia vel circa motum, vel materiam operatione iba in genere occupentur. AIteran- Et materiae quidum qua litate vitio a corrigcndae maei,am iuiri alxurantia, quantitare peccanti ev sitim robo- cuantia , motui vero si deficit, imminutus est de - partus atonia laborant, Excitando Le procurando fidis. roborantia, si vero intensus nutas eu Se adauctus ac partes spatino eXercentur , componendo ac remittendo, ludativa Iitiei Viuiit. Hae sunt generales quatuor mzdicamentorum classes,ad quas omnia quae naturae promtuaria ad medicum usuin suppeditant, commodi iiii a politant reduci. Quinetiam omnes artis in medendo operationes , his
adminiculis de hac ratione quam optime perfi ipol Iunt, de HIPPOCRATES elegantissime hinc de vere mechanice medicinam definivit lib. dessit. s. 3. scribens : Medisina nihil aliud es, nisi ablatio ct appostio. Ablatio quidem eorum quae excedunt , appositio vero eorum quae dat latinu. sui autem ilhιd optime facere potes, is optimus Medicus censiebitur, quautumque quis ab hoc praefando δε- Iicii , tantum descit quoque ab ipsa arte.
Amorira Deinde quod ad caussalem influxum ipsam- -l m. 6 que remediorem actionem attinet; agunt ipla immediate de proxime veἰ in fluidas, vel solidas partes , ita quidem, ut al)erantia Sc evacuantia dicata sint fluidis , roborantia de Sedativa solidis. Verum quia tam liquida , quam lolida , G ver aenaturae sunt, diversis etiam rationibus succedunt operationes. Quippe nonnulla ex medicaminibus proxime actione sua asiaciunt tenuissimum ac mobilissimum illud fluidum, quo 1 in cerebro ac nervis hospitatur, de motum praecibue cic se 1bin partibus praestat, illud vel augendo ac in moriam magis ciendo, ut analeptica , cordialia& luaveolentia, vel intensiorem ipsius motum sedando , ut vaporosa , anodyna , optata dc gra-Veolentia, quae exigua etiam dosi assumta, praesentaneam exserunt Virtutem. Alia medicamentorum immediate operantur in sanguinem & qui ipsi serviunt 1 uccos , ut diluentia , incrassantia , attenuantia, item ablorbuntia Oc acrimoniam caussicam vel sulphuream contemperantia.
I. V. Quae in solidis effectum praestant, ut plurimum V Isblidus
immediate de proxime eundem in nerVOss par- perus Q tibus exsequuntur, praes rtim ventriculo de inte- 'stinis, quae sensationis exquisitissimae. Hunc incensum veniunt pliarmaca ex mineralium classe potissimum petita, quae exigua in doli operantur de in tenuis limas ac stupendae exiguitatis mole-culas integra virtute de textura dissetvuntur ac intimae admistionis ad nervosas partes sunt, nec tam facile elui possunt, ut ex vomitoriis tari rus emeticus, Ex 1alivantibus mercurius praἘipitatus albus, ex sulphuribus, suis hur antimonii nostra methodo paratum de salia volatilia. Alia vero sale subtili caustico nervosas has partes ad riuntur, ut ex Venenis arsenicum, ex purgantibus helleborus albus de niger, gummi gutiae , resina ja lappae de id genus alia , cum Omnibus insectis, inprimis cantharidibus. Notandum tamen quod ex his nonnulla unam prae altera nemosa parte magis assiciant, uti mercurialia glandulas, lymphatica vasa ipsatque fauces , antimonialia em lica ductus biliarios , colocynthiaca nerveas intestinoriam tunicas , hellcborus oesophagum , t ryngem dc asperam arceriam , cantharidus de insuc a nerveos urinarios de luminales ductus, 1 lia volatilia oleosa de sudorisera eκ late volatili r gni animalis consecta tunicas vasorum arteriosorum. Alia denique cx iis quorum operatio lolidis dicata , plus musculoso - fibrosis , quam Leocis de membranaceis partibus sacultatem tuam insinuant, quorum e numero sunt roborantia, quae
vel leniori principio conliringente fixiori terreo, vel sulphureo polient. I. VI. Sic igitur in genere recte distinguenda medicamentorum supellex, cc sic quoque ita compendio eorum actio dc operandi ratio concipienda : jam de singulis seorsit n. Quemadmodum . vero medicina rationalis ab evidciatibus maxime lcaussis, obscuris omnibus, ut loquitur CELSUS,nona cognitione artificis , sed ab ipsa arte rejectis , instrui debet: ita etiam illam scientiam, quae medicamentorum facultates pandit de ad rationes revocat, non ex causis obscuris nimisque remotis, vel principiis atomissicis de secundum magnitudinem de figuram Particularum geometricis , suae revera incomprehensibilia, sed ab evidentibus , proximis , in illus cadentibus Sc compreliensibilibus , immo maxima ex parte ipsa eXperientia petendam de hauriendam elle judico. Cui proinde methodo etiam inpraesentiarum insistam, dc in hac faculiatum , de proprietatum m dicamentorum explicatione , plana admodum, simplici de facile concipienda ratione procedam, ita quidum, ut non omnes, sed leleeias tantum deuiu comprobatas ex quavis classe species recenseam atque quoad agendi modum atque usum nervose explicem.
Sermo autem primo erit de ALTERANTI Ak-BUS , quae primam remediorum clallem confi- 'tasHiscere de maxime circa correetionem materiae quae gra.
qualitate in vitio est occupari, superius dixi. Jam vero quia materia emendanda in morbosis cor poris amictionibus variis modis delinquere potest , varias etiam alterantium species inde resultare elucescit. Nimirum succis corporis nos ri, qui secundum naturam blandi, dulces ac tempe- Nn q rati
478쪽
rati esse debent, vel salino - acidam de corrosi-Vam naturam induerunt, vel intemperie calida,
subtili sulphurea insecti sunt, vel nimis viscidam,
tenacem de crassam, vel valde acrem & corro-sivam indolem contraxerunt. Hinc ut quadruplex haec vitiosa qualitas corrigatur, quadruplex etiam alterantium genus esse debebit. Et quidem ad acidum imbibendum ac obtundendum, absorbentia, ad exaestuantem de biliosam inte periem contemperandam & refrenandam, tem-
Perantia , ad viscidum & spissum distatuendum
ac colliquamdum , incidentia de denique ad acrimoniam urentem de corrodentem involvendam ac mitigandam, demulcentia apta sunt atque ac
Mμ μα- Primum itaque alterantium genus complectitur ABSORBENTI A. Horum classem ducunt
ex marinis mater Periarum , concharum, cochlearum & ostracodermatum variae species, corallia rubra de alba, nec non os sepiae; ex animantibus desumpta cornua de ossa, sive per vaporem subcoctione emollita, ac ut in pharmaciis audit, philosisphice praeparata, sive aperto igne usta, dentes de ungulat, testat ovorum , chelae & lapides cancrorum , mandibulae pilcium , item uni cornu animale & fossile ; ex subterraneis lapis specularis, creta, crystallus praeparata, osseocollanc otianes lapides calcinati & usti, varia bolorum, argillarum de terrarum sigillatarum genera ; ex metallis limatura minis; ex chymice consectis omnia salia per incinerationcm parata, cineres clavellati, sal tartari, nitrum fixum , spiritus salis ammoniaci urinoliis, sal volatile amna niacuin , magnesia alta , tinctura salis tartari, item antimonii acris.1 1 core nata.
Absorbentium horum omnium ea ratio est ac indoles, ut cum obvio quocunque acido promte congrediantur , illud imbibant, quantumvis corrosivum hebetent ac destruant de cum eo in tertium quoddam innoxium coivus commigrent. Fatet hic effectus exemplo spiritus nostri sumantis & inflammantis quam maxime corrosivi , olei vitrioli , mercurii sublimati, aquae regis, sortis aliorumque summe causticorum, quae adlecta serri scobe, vel commixto alcatino sale, aut absorbente terreo , omni rodente facultate orbantur, ut nec quicquam acidi aut arrodentis superlit. Quamvis vero cuncta alcatina salina de terrea in eo conveniant, quod acidum quodvis cicurent ac in tertium quoddam commutent: in eo
tamen quaedam intercedit differentia, quod salia alcatinae indolis, sive lixiviosa, non solum a quovis acido , sed etiam liquore aqueo in corpore
celerrime de ex toto solvantur , terrea Vero non
tam facile penitus liquescant, uti conspicuum est in coralliis , martis limatura, calce Viva, quae nec ab acido , praesertim vegetabili, prorsus dissolvuntur , sed semper fixior quaedam terrestris su stantia restitat. Deinde alcatina salia praeter vim abserbentem , suscepto in connubium acido, novam acquirunt medicamentiam virtutem , viscidos nempe, limosos de tenaces succos incidentem dc colliquantem , leniter stimulantem, ac vel alvum , vel diuresin , vel etiam diaphorosin
movent, dc promte quoque per excretoria transeunt: plurima vero alia ex corporibus alcatinae naturae non tam expedite excretiones proritant,
sed potius quandoque adstringentem relinquunt effectum , uti iblenne est limaturae martis, coralliis , bolis de terris sgillatis.
Corollaria practica. I. Quia igitur alcesina terrea nonnisi ab acido dissislvuntur , hinc utique cavendum est, ne in iis morbis, ubi primam regionem, in qua a
sorbentia maxime operationem suam exsequuntur, magna crudorum de viscidorum succorum
colluvies obsidet, ne indissoluta ibi haereant, si machum gravent, appetitum dc dige1tionem de- fruant alvumque reddant adstrictiorem; id quocis ius in febribus ardentibus, hiliosis, hecticis Mubi languor motus perissaltici de constrictorii inventriculo praulo fuit, factuin suisse observavi
II. Vicissim quia haec absorbentia acidum tam
promte absumunt atque invertunt, acor autem purgantium de vomitoriorum efficaciam quam
maxime impedit atque infrinsit, utilissime digestivi loco, ubi justa acidi est superantis sulpicio,
horum usui praemittuntur. III. Ulut omnia terrea absorbeant Se obtundant acidum ; ob diversam tamen singuloruiti texturam dc naturam, quandoque fit, ut productum eκ ipsis valde disserat, ac diversum s Epe intentioni non respondentem in corpore essectumcκ sequatur , & hinc exquisitus in oblatione se vandus desectus. Quando scilicet Mrdicus praeter virtutem alisbrbentem, etiam quandam rob rantem de adstringentem desiderat; expedit marina potissimum , de ex his corallia dc Ostreas, nec
non tellas ovorum , item varias margarum species, inprimis quae sigillari solent, in usum vocare. Si lenius adhuc subadstringendum, perlarum mater & conchar, ac speciatim ad cohibendum seminis fluxum , os sepiae, eκ usu esse poterunt. Ubi per absorbens laxans smul essectus perficiendus, magnesia, ouae eX lixivio nitri Uebita enchi resi paratur de nonnisi tenui ssimus calcis vivae flos est, osserenda, quae tota ab acido soluta, in sal medium amarum, alvum promte' stimulans transit, eaque propter in hypochondriacis de ubi prima regio acidis luccis scatet alvusque strictior est , eximiam certe exierit emcaciam. Quum diureticus simul essectus praestandus, cancrorum lapides, cochleae vel corallia una, nec non osse colla, utilissimain locant operam. Ad perspirationern una in morbis libcriorem reddendam animalium osta ulla , vel philosbphice praeparata , commodissine inserviunt. Et denique quo stagnantes de densati humores ipseque coagulatus 1anguis restavantur, nihil certe domestico illo re naedio praestantius, quo cancrorum lapides in aceto liquati propinantur. IV. Abi orbentia licet sint medicamenta admodum simplicia, sere domestica de sacile parabilia , eorum tamen virtus & cssicacia omnibusserine aliis remediis superior , nec satis dilaudari potest. Nihil enim tam expedite ac promte noxios luccos cicurandi de invertendi facultatem eκ omni alterantium censu ex ferit, quam ablorbens, neque tamen facile tam securum ullum aliud de innoxium est, nisi majori quam par est copia ingeratur. Adluec uber admodum acidi in corpore est proventus, maxime in his , quibus bilis deficit , ut senibus ac foeminis, nec non qui sedent riae vitae nimium indulgent, de potum, qui multum acidi recondit, largius assumunt, immo in multis morbis, praesertim affectione de melanch lia hypochondriaca, enormis plane; acidum aut e toti animantium naturae, de coagulante essectu , libero succorum vitalium progressui admodum inimicum est, de gravissimoruin, praesertim chr uicorum morborum, primam de eriginalem caus-
479쪽
sim suppeditat: ideoque clarissime innotescit, optima & praestantissimae virtutis, immo polychresta esse haec absorbentia, quorum tamen usus Veteribus parcus admodum fuit vel plane nullus, ac demum HELMONTIO, TACHENIO, Grumque in Belgio maxime asseclis SYLVlo de BoNTEROE in acceptis serendus, qui acidum muli rum morborum caussam esse perhibuerunt de pri
τ--α- Secunda alterantiu classis complectitur TEM--. PERANTIA , quae non modo intestinum cal, dum partium sulphurearuin in sanguine motum, sed & ipsum servidum, urentem biliosum hum rem in intestinis, contemperant, cicurant oc hac ratione refrigerant. Hac virtute ex vegetabilium centu splendent, radix de herba acetolis, aceto- sella, poma citria, aurantia, Chinensium, granatorum, ribesia, fraga, herberes, baccae rubiidaei, cerasa cie ex iis parati succi , strupi, item
aquae ex recentibus his dultillatae, nec non semina quatuor frigida majora de decoctum avenaceum; ex animantium rcgno ierum Iactis , lac ebutyratum, succus cancrorum fluviatilium, telludinum decoctum, decoctum dilutum rasurae cornu cer vi de lcorzonerar, cum vel sine hordeo, gelatina cornu cerVi, aqua etiam a rasura cornu cervi destillata , hoc nomine commendanda : ex mineralium iamilia omnibus palmam praeripit nitrum bene purificatum , melius adhuc regenuratum ex aqua sorti per additioncm salis tartari; ex chymicis denique & pharmaceuticis sal essentiale acetosellae, cremor tartari, phlegma vitrioli, clylsus antimonii sulphuratus, tincturae rosarum,florum bellidis, violarum cum spiritu vitrioli philosophicae praeparatae , quam optime temperant.
Temperantia agunt triplici ratione. Vel enim sale acido, particulas volatiles sulphureas ligant& motum earum calidum vorticosum intestinum figendo & illas coagulando , quodammodo minuunt. Vel operantur expansiva aereo-elassica, quadam virtute , qualis delitescit maxime in nitro, quod sal acidum dealca linum, ingentem partium sulphurearum nec non liquidi aereo- aetherei copiam involutam recondit, eodemque materiam calidam in vehementi motu vorticolis calido comstitutam dispellit de a centro quasi ad peripheriam displodit, sale vero neutro materiam crassam , quae caloris & sulphuris matriX, attenuat, resoLvit, disparat, de subtili simul suo acido partes sul-
. phureas in celerrimo motu sistit. Vel etiam partes sulphureas diluendo de disjungendo,humidum calore absumtum restituendo, simul etiam nimiam vasorum elasticitatem, a qua calor Pendet, remittendo, operationem suam exsequuntur, uti potissimum observatur, ab aqueis, sero lactis,
decocto cornu cervi ει avenaceo.
Corollaria practica. I. Haec certe temperantia multi & magni usus sunt in medicina , ubicunque calor praetUr naturalis exstinguendus, eaque propter in febribus omnis generis , item inflammationibus de gravioribus spasmis ac doloribus, qui perpetuo scronimia de calida sanguinis commotione stipantur, iisdem nullo modo carere possumus. Sed ac
' dis, quae figendo de coagulando agunt, merito praeferenda nitrosa. Nitrum enim non tantum rustigerantem, verum etiam rigidas de spalmo .fflictas par.es relaxantem, sue antis palmodi-
cam , item urinae & alvi excretionem promoventem virtutem possidet. Quin quum alia refrigerantia de acida fluida magis condensent &coagulent, nitrum potius colliquat, raresacit, a tenuat humores densos de viscidos , ita prorsus , ut si vel in pulverem redactum, vel in aqua prius solutum , sanguini nisro coagulato inspergatur eum & floridiorem efficiat. Quare non solum in inflammationibus ipsisque febribus inflammatoriis , quae a 1anguine nigro, coagulato & incarcerato nascuntur , acidis longe praulantius , sed etiam quia tenacem de spissam seri materiam, quae affluens in sanguine inflammationi subjectorum apparet, tam esticaciter landit ac dissolvit, ad corpus ab inflammatione defendendum quam
maxime proficuum. II. In febribus chronicis , ut lenta, hectica, quae utplurimum ex labe vel corruptione quadam viscerum natales trahunt de quando tussis aut
haemoptysis juncta est, ipsique pulmones vitio
laborant , non acida, sed nitrosa de diluentia , praeteritin ex regno animalium petita, ut serum lactis, aqua de decoctum, nec non gelati na co nu cervi, in usum vocari debent. Ubi etiam dia
rhoeis , dysenteriis , cholerae, calor febrilis associatur, idemtidem abstinendum ab acidis, refrigerantibus , & potius diluentibus , gelatinosis, Inucilaginosis, adjecto pulveribus temperantibus de absorbentibus uno vel altero nitri grano,utem dum. De quibus laudatillimis virtutibus pluri-hus videri potest , dissert. nostra de nitri usu, nec
non ea, quae observationes circa nitrum tradit.
In tertia alterantium classe comprehenduntur rivi in
INCIDENTI A s .e ATTENUANTI A.
Horum in censum veniunt radices pimpinella albae, ari, acori, alari, armoraciae, enulae, cichorii , iridis Florentinae, sigilli Salomonis, vincetoxici: herbae arnica , beccabunga, cochlearia , nasturtium aquaticum de Indicum , piperitis, ros ibi is, sumaria, trifolium fibrinum, centaurium minus , hyssopus , scordium , chaeres lium , carduus benedictus, sedum minus, alii rum , porrorum de ceparum species ; lignum gu iacum de ejus cortex; aromata piper de Zingiber; semina sinapeos, cochleariae Ze nasturtii; gumismata ammoniacum , galbanum , sagapenum , opoponax, myrrha de benetoe; chymice de pharmaceutice consecta , mercurius dulcis , aethiops
mineralis, flores sulphuris , salia alcalia fixa de vegetabilium per incinerationem parata, speci tim 1al tartari, absynthii, porro media, ut digestiuuin Sylvii, nostrum aperitivum , amm niacum, polychressum, Ebshamense, Sedii cense,
tartarus vitriolatus, terra soliata tartari, arcanum
duplicatum , solutio oculorum cancri, nitrum de sal ammoniacum , volatilia , ut sal volatile salis ammoniaci , spiritus salis ammoniaci urinosus, Oxymel praeterea squilliticum, tinctura antimonii acris , essentia gummi ammoniaci, piperis Indici , resina Guaiaci, syrupus ni cottai , de erysimo, seculae aronis dec. Fontcs quoque medicati , qui praeter diluentem de aperitivam virtutem incidente etiam pollent , ut acidulae Egranae, Sedlicentes , thermae Carolinae, nec non insusatheisomnia, quae propter copiosem aqueum elementum , maZime vim suam attenuantem dc c alescentes moloculas disjungentem edunt, ac demum serum lactis dulce, quod obdulce ac subtile quod custodit sit , detersiva simulque ductus
480쪽
Ex his nonnulla in fluidas, nonnulla in solidas corporis partes agunt. Quae fluida immediato contactu assiciunt sunt perpauca, idque non aliis quam diluentibus aqueis , quorum magna certe ad colliquandos glutinosos ac viscidos humores est emcacia, nec non salibus alcatinis fixis& volatilibus ac nitrosis , quae praesertim in ma liquida sanguini aut humoribus spissis ac dem satis admixta, eosdein vel ad oculum liquefaciunt atque attenuant, tribuendum. Reliqua omnia in selida operantur, eorum tonum , robur, contractilitatem, vasorumque elasticitatem atque potentiam lystallicam augendo de intendencio quo fit, ut contentos succos validius premant, Concutiant, motum progret suum citatiorem &intestinum auetiorem reddant , de .rtius crebriusque sic trajecti per vasa capillaria tenaces despilsescentes succi, in minores globulos, a quibus sui ditas pender,discerpantur ac dividantur. Hanc autem in 1 olida actionem nonnulla sale acri fi-Niori exsequuntur , ut radices ari, pinpinella al- hae , a sari , iridis Florentinae , sigilli Salomonis ;herbae arnica, piperitis, ros Iolis , ipsiunque pi-Per de Zingiber , quae acuti quidem saporis , d
stillatae autem cum aqua per vesicam , nec oleum Volatile acre , nec aquam acris saporis largiuntur , sicque fiκam suam testantur indolem. Vicis sin alia ei sectum ilium perficiunt sale acri subtili volatili, quorum e numero armoracia, enula, nasturtium, cochlearia, sinapi omniaque ceparum , alliorum de porrorum genera. Quaedam agunt sale medio simulante, cujus indolis sunt salia illa neutra , quorum acrimonia de irritans facultas noli ibi uiti f. pore innotescit, sed etiam ex eflectu, quo majori dos oblata , alvum vel diuresim movetit, pa:elcit. Alia sale acri multis
particulis sulphureis imbuio, encelum edunt ,
II. In affectibus itaque ventriculi & primarum
viarum , ad disIblvendas de incidendas viscidas cruditates egregie faciunt radix ari, pirrpinellae albae, calami aromatici, piper , Zingiber, sal --
moniacum depuratum, rariarus Vitriolatus, arca
num duplicatum , sal disestivum Sylvii. nostrum aperiti viain , sal absinthii , spiritus talis simplex ,
vel dulcificatus , nec non tinctura aperitiva Modi
hii. Et si per alvum simul crudi cie male cocti succi exturbandi, praestans utique virtus est salium mediorum, inprimis salis Sedii censisAbsta-
mensis de polychresti, pleniori dos de cum sufficienti aqueo vehiculo propinatorum. III. Ubi humores uticidi in pectoris assectibus resolvendi & per screatum rejiciendi, commodi isimam locant opem , radix enulae, iridis Florentinae, ros selis , hyssopus, scordiuin, capillus veneris, gummi ammoniacum , myrrha, benetoe, sulphur, balsamum Peruvianum, nitrum antimoniarum, terra seliata tartari, oxymel Rutuliticum , solutio lapidum cancrorum cum acet desillato, lyrupus nicotianae, nec non de eΠsimo.
IV. Quando spissa & tenaci impuritate iam guis insectus ac inde emunctoria oppilaia te dysierasia salis- sulphurea scorbutica humores com spurcati, apprime ex usu sunt, radiκ armoraciae, cochlearia, nasturtium aquaticum , Indicum, piperitis , heccabunga, centaurium minus, Ulium fibrinum, carduus benedictus, sumaria, rusedum minus, sinapi, gumini ammoniacum,l gapcnum, myrrha, liquor nitri fixi oleum tartari per deliquium, solutio nitri, elixi r nostrum temperatum , tinctura antimonii acris, ellentia lignorum , spiritus talis ammoniaci, sal absynthii cum succo citri, nec non Ex aquis medicatis Sedlice sis de Egrana. V. Quando sanguis congrumatus post contusiones cia suffusiones dissolvendus i: cruinque sundendus , eximiam laudem merentur radix sigilli Salomonis , herba arnicae, chaereselli, acetum de- 1lillatum cum lapidibus cancrorum , terra seliata
VI. In Morbis ubi lympha spissitudinem contraxit, maximeque a natasmate Veiaereo, palmam
serunt guaiacum , iapo, arta , tinctura antimonii acris , mercuriu ulcis de arthiot s mineralis, qui
quod obvium in gu umi alaamoniaco , lagapeno, opopanace, nec non guajaco de ejus resina; quae Praeter salacre , Olcuin quoque complecti, dehis- latione, qua copiosum hoc Iundunt, manifestatur. Aliqua demum late penetranti subliliori metalli-CO operationem ablolviant, uti in mercurius, inprimis dulcis, item a rhiops mineralis. i i . o- imprudenter uiuitatus , ad lcntos in glandulis
Corollaria practio. ate obhaerescentes liaccos colliquandos dc r I. Attenuantium de incidentium uirtus latissi Uvendo , ulus longe praestantillimi. me patet, ut ob multiplicem quem praestant est re ctum, variis denominationibus pastim insigniamtur. Quod si enim tenaces de viscidi in corpore humores non modo in cavitatibus 8c vasorum alveis stagnant, sed de minimos viscerum Scemunctorioruin tubulos farciunt de obstruunt: haec praesidia incidente de attenuante sua facultate impactos humores expediendo de obstructiones reserando, aperientem praestant effectum,
Accedit ouarta alterantium classis, continens I
Haec inter eminent radices altheae , liliorum al- rum , liquiritiae, scoretonerae ; herbae quinque emollientes , lactuca , branca ursina , parietaria fores t uiibuci, mesiloti, malvae, verbasci, milleselli , chamomillae vulgaris, liliorum alborum, es ob id recte dici possunt aperientia. Merentur .ς borraginis, papaveris rhoeados , tiliae , acaciae ,
et lain nomen antis orbuticorum & sanguinem Violarum lc maxime omnium crocus ; semina depurantium. Nam quia puritas de temperies succorum vitalium a legitima inutilium ac su- Perfluorum se - de excretione dependet; haec autem oppilatis ab humore spisse de vilcido emumctoriorum de glandularum minimis canaliculis , intercipitur ; sacile patet: ea quae lentos succos incidendi de obstructiones removendi virtute pollent , optima cisu languinein depurantia,nec non adversus scorbutum praesidia,in quo humores ma-Nime intemperati, et variis heterogeneis, Vilcidis, salss , sulphureis , acribus particulis reserti sunt. Quumque adeo diversuim edant essectum, quae cuique Potillimium accommoda, sciendum,
lini, foenia graeci, anisi, cydoniorum , psyllii, papaveris albi, quatuor frigida majora & minora, siliqua , amygdalae dulces, ficus, pineae, pistaccae,
gummi cerasorum, Arabicum, tragacantha , rasura cornu cervi de ejus gelatina , axungia humana , canis, caponis, medullae ossium, pinguedines circa omentum, ossa de mesenturium, olea nativa animalium , butyrum recens , Iactis cremor, lac ipsum , saccharum lactis, sperma ceti, mel, vitellus ovi, Hus albumen extii ccatum 'dein pulverem redactum. Ex praeparatis oleum amygdalartim dulcium, lini, raparum, inomordicae, decoctum cornu cervi citratum M scorZo-