장음표시 사용
481쪽
De medicamentorum quatuor summis &c. 43x
nerae citratum, ptisana , serum ladiis dulce, sympus e dialthae a Fernelii, unguentum dialtheae, emplastruin diachylon simplex , de meliloto ,
Virtus horum remediorum duplex est, solidis, vel fluidis dicata. In solidis quidem hanc ita κ- sequuntur, ut rigidas , duras ac tensas fibras la-Xent , molliant easque mobiles & flexilos reddant , simulque adductos per fricturas minimorum Vaserum alveos amplient atque dilatent: infuidis vero viseida sua nauci lagine praestringunt, involvunt de quasi capsillae includunt acies de spicula salium acrium rodentium, oc sic quam
optime demulcctu. EXiciatis autem applicata, humorem valorma alveis Hoplum , nec amplius resolvendum, aut per lympbahica Vasa resorbendum, in pus convertunt, ita qui lcm , ut disjecto per calorem temperatum ii tiralimo liquido, r mancias visco:a mataria , oblitii is bla ade Foris ne nimium buit idi exhalet, de prolaeto majore su ci nutritia, cae quia 4 ns maxime consatur, pzrrelaxatos tubulos assit iκu, ad coetionem de ma
Corollaria praclica. I. Maximae liarc demulcentia sunt efficaciae , si venenum caussicum alluintum , 5.. ViX lane melior datur his antidotus, ad pernicialem toκ ci ex animalium, vegetabilium Se minoralium censu vim cicurandam de instingendam, lacte praesertim de pinguedinibus copio: e ingurgitatis,
quae non modo acerrima venenorum spicula obtundunt atque involvunt, sed de constrictas per virus a validissimo spasmo membranas laxant, de hac ratione veneni evacuationem , sive per V mitum , sive lecessiim, adjuVant. II. In omnibus longis morbis 8c valentibus,priel urtim qui ab acrimonia humorum ortum trahunt de ner, is potissimum insident , simplicissima haec emollientia in insusis de de mctis oblata , usuin praestant longe saluberrimum. Saepius
certe convulsiones insania stipatas ce fcorbuticas artuum tractiones cum acerbis ventris torminibus , curatas novi decoctis, ex radice poeoniae, alti eae , herba malvae, parietariae, brancae urs-nae, floribus verbasti, liliorum alborum , sambuci, borraginis, chamomiliae , papaveris rhoe dos, sicubus 8e semine loeniculi, cum aqua vuliero lactis paratis, largiori tamen ac diuturno usu, de adjecto interdum uno Vel altero cochleariolet amygdalarum dulcium de interposito balneo ex aqua dulci cum lacte remixto. III. Aκungiae de pinguedines animantium re Centes , maximeque ossium medullae, quae subtilissimam recondunt pinguedinem , in scorbutica acri humorum diathesi interne cum fructu usiur
IV. In aridura partium de ubi articuli vix sines repitu moveri pos Iunt, nec non in doloribus arthriticis , eadem demulcentia , ut radix lcorΣ nerae, flores sambuci, millefolium , chamomilla vulgaris, semina quatuor frigida majora, Inprimis vero serum lactis dulce, pinguiusculis cremoris partibus adhuc resertum, vel etiam pinguedines cum quodam alcati in saponis texturam redactae, mirabilem praestant essectum, sed opus est, ut pinguia haec jejuno ventriculo , non adeo magnis, sed repetitis dosibus assumantur , luperhibendo haustum calidum comenientem. V. In exulceratione renum de mictione cruenta, quae ob acredinem humorum quandoque tim
cidit in variolarum inorbum, gummi cerasorum, vel etiam tragacantha, aut adbumen ovi sicca. tum , in sero lactis soluta, praessabilcm locant opem. I n pectoris vero affectibus, ad acredinem tussis caussam obtundendam de materiam ad ev cuationem praeparandam, specifica quasi virtute laudantur decoctum avenaceum, sperma celi, li-quiritia , oleum amygdalarum dulcium, siliqua dulcis, saccharum lactis, crocus, ficus, syrupus violarum, flores papaveris de sambuci.
VI. Hecticus jugis si affigit calor de succi dulces continua lenta febre acrimoniam salio-alcatinam contrahunt, in cremore lactis de butyro recenti , ob demulcentem effectum , egregia re conditur virtuS.
VII. Pariter in cholera , dysenteria, scorbulo, atrophia scorbutica, phthisica de ubicunque acredo succorum in vitio est, decocta gelatinola, carnium , ostium , praesertim cornu cervi, item pedum vituli de vervecis, tam interius potu, quam exterius ano mediante clyllere infusa, eximii stat
VIII. Quando intestina insessa detinet strictura de alvus cum statibus retinetur, egregium praestant etactum emollientia ac demulccntia, ut oleum amygdalarum dulcium , serum lactis, decoctum aVcnaceum, cornu cervi, non tam per OsasIumta, quam potius per clysterem inserius ii jecta. IX. Flores de herbae emollientes, s admixto croci momento decoquuntur de vestae incius edolente interna parte exterius applicantur; ut inpleuritiae, hepatitide, colica , vel ano in dolore
ex haunorrhoidibus coecis , conspicuum tormianum conciliant levamen.
X. Quando humor quidam extravasatus de impactus in pus convertendus,egregie inIbri iunt linimenta de cataplasinata eκ pinguedinibus emollientibus oc lacte parata, dc maxime quidem floribus de soliis liliorum alborum, croco, ficu-hus , ceris tossis , farina labarum, vitello ovi ac melle; isti inendum vero ab his , ubi in induratis de scirrhosis, partibus materia continetur, ac in pus converti nequit, ni funestarn ciere velimus putredinem. X l. Mucilagines, quae ex semine cydoniorum de psyllii cum aqua rotarum vel spermatis ranarum conficiuntur, in erosis atque exulceratis partibus , quibus dolor de ardor jungitur, ut aphthis ulcerosis saucium, coecis de dolentibus haemorrhoidibus , tenelino, dysenteria, gonorrhoea, vel fluore albo erodente, prassentaneam saepe furunt
FVacuantium operatio occupatur minime cir- - - - ca humores qui copia in vitio sunt, eamque ob caussam in sanitatis tutelam vel naturae motb V- μ' bus, vel his non senicientibus, aut plane deficientibus, ariis min: sterio, per congrua Emunctoria expelli debent. Jam vero vitios succi non unius ejusdemque naturat, crateos atque texturae, nec etiam excernicula per quorum emisiaria quilibet exturbandus, ejusdem stricturae atqiae diiPositionis lunt ; ideoque etiam infrumenta quibus
cum eorum eXpulsio adornatur, varia erum ac
multiplicia. Scilicet qua stabulantem in ventriculi
482쪽
de primorum intestinorum cavo vitiosam saburram lia perici, per os et in inant, emctica ; quae eκ'inferiori canalis alimem aras rcgione per ani le-ceil um , laxantia aut Piragantia , Ouae t er tubu- lollim cutis emunctorium , diaphoretica de s dorifera I per renale cribrum de Urinarias vias, diu-rerica , per glandulas & cluctus sa livales , sal
vantia; per ius peram arteriam ex thoracis c O, Pectorax tia ; pcr n..rium & saucium glandulosam lubstantiam , errhina , sternutatoria Sc Vo-
l le vatieta=uia; ac denique quae ipsum suser-
Corollaria practica. I. Veteres albo veratro , ceu summe drast, co, emctico scoro utebantur; uti auctor est CE Sus lib. II. eap. ι . N. quidem in comitiali morbo, in insania de in valentibus aliis morbis sine febre, sed idciri perite monet, ut ante hujus pharmaciuium , corpus frobe hurnectetur. Nosro verotcn.pore, quo habemus securiora, merito a vi lento hoc medicamine abstinemus de ex supra recensitis tantum ea selion us, quae naturae & ner suam languinem cvocant, enim agoga Sc hae vinis i artibus crdis de teXtura sua non adeo in morrhoides cientia vocantur. Sed de singulis jam seorsim.
LEmetire. Primum inter evacuantia locum obtinent mica . nec cum ancipilas periculi metu propinam tur. Haec inter primo loco merito connumeranda
radix illa Americana I pecacuantia, ad draci .mam dimidiam di ultra oblata , quae praeter latinum subtile acre principium, etiam balsamicum ac ro-EMETICA sive VOMITORIA , quae dupli-. borans custodit, de id peculiare plane servat, ut
cis fiunt generis, mitiora scilicet, vel sortiora. Lenioribus accensenda merito aqua simplex topida,
adjecto pauxillo stilis de portione mellis, vel olei exproisi aut pinguedinis, vel decocta cum semine vel cortice raptiani rusticani, aut semine inmihi , vel etiam aqua therinalis, simul & semel la gis la aus libus copiose ingurgitata. Validiorum innumero ex vcgetabilium clatse sunt solia & radix
atari, lielleborus albus, succus corticis medii sam buci, immo omnia cathartica validiora majorido si data , nec non quae ab eXteris at portantur gummi guttae ra lix I pecacuantiae , EX metallorum de mineralium familia , quae Venereae prosapiae , ut vitriolum cyprium album, Gilla Paracelsi de Angeli Salae , ex capite mortuo olei vi-
omnium celerrime operationem suam exlequatur,
eaque propter, ubi periculum in mora de promte Vomitus ciendus, quam optime adhibetur. Et quoniam vomitu invertitur in ventriculo motus peristallicus deorsum tendens, per consensam
etiam in intes istis, si in diarrhoea vel dysenteria nimis intensius est , suffaminatur & alvi fluxus ad tempus sistitur; unde CELSUS lib.Le. .recte perhibet : vomitum ventrem , solutum comprimere,
compressum selvere. Ipecacuantiae commodistimesubstituitur asarum, cujus radix de solia pariter subtili, acri volatili caustico Clemento,quod coctione prompte exhalat,simul quoque roborante Scbalsamico pollent, Sc in subre antiqua quartana , tertiana, hydrope , ictero egregium suppeditant trioli Gostariensis, quod venereae indolis,crysalli auxilium .Ex antimonialibus praesercndus tartarus
viridis aeris , l.il etinetico diaphoreticum Moebia emeticus , eκ croco metallorum , non vitro anti- ex vitriolo Gostariensi & nitro anati is partibus Paratum, nec non quae ad reguli nam stibii 1u,
stantiam orium reserunt , ut tartarus emeticus,
vitrum antici ionii de ex eo parata aqua benedicia Rulandi, mercurius vitae , maxime ex butyro anulonii, qui duplu validior, praeparatus, qui Vel tu ad tria aut quatuor grana, vel restae a dosi cum radice i pecacuantiae mixtus,egrogio suum tacit omerum; si quis essectunt emctico-purga tem dosideret, decocto mannae duo vel tria tartaritiinomi rectificato cum praecipitatione aquae sn, emetici gralaa adjici poterunt. Pariter usia esse poplicis, vel olei tartari per deliquium consectus, tesi panacsa Glauberiana, ad quinque vel sex gra- pulvis Monckii, cx duabus partibus reguli ant, na cuin cremoris tartari lcrupulo oblata, nec non monii martialis de una nitri paratus, sulphur sie in ali lunate pituitoso interdum oxymel l quilliti- dictum ainatum' alui ironii, idque correctum , cum, ad duas vel tres uncias datum. Emeticis panacea sic dicta Glautariana, Eouerdilagiana, stero Venereis, quorum vis consti insens grav'us ad grana quinque vel lus oblata. dc diutius exagitat irervosas ventriculi de aliarum partium tunicas,item pulveribus diis regulinis am rheoremasa. I. Mitiora emetica Se maxime di aeterica a Galeno de Veteribus potitiin um sunt ulu ata, partium tunicas,ltem pulveribus diis regulmis. timonii, pulvere Monchii, vitro antimonii, mercurio vitae, quae infidae operationis, & vel sorti si sime, vel insuffcienter operamur, pro majori vel minori humorum in ventriculo dispostione , -- irpe quae admodum secura utplurimum copia rere dc tutius ab iis absinere possumus in media sua, non iccus ac clysteres ex iisdem ingrediolat, cina. ,hus concinnati, intestina, ventriculum, inprimi , II. Non modo utilis, sed de quandoque ad-s jam debilis de ad motum excretorium , teste modum necessarius est emeticorum paullo vale naulea , ructibus, oris amaritie, anxietate, fro- ytiorum ullas, ad venena, praesertim quae narcoti-esivis est, ad vomitum ex solicitant: sed non agunt cae sunt indolis, item mialmata, quae ex coni ultra limites ventriculi, eκ quo utique humores gloss & malignis morbis decumbentibus exha- cmdos, piti tuosos de bilios, ex male ingestis Miniant, in ventriculia descendunt, ibique humoribus digestis collectos non sine fiuctu evacuanti fermentantibus sele insinuant, cito, ne ad penetr II. Emetica validiora tenuissima sua caussica lia serpant, expcllenda. Pari ratione ad hum salino - sulphurea acrimonia , exigua etiam dos, res ex commixtione licterogencorum ingessoria , non modo in tunicam ventriculi de intestinorum bilis humorumque sirmentantium salivalium pro-nerveain eam spalinodice convellendo agunt, sed deuntes, corruptos de valde vitiatos, qui in ven& si paullo majori dos praebentur , ultra stoma- triculi & intestinorum, Naesertim duodeni, cachum, in ductus maxime nervosos hiliarios, item vo stagnant, mora corrumpuntur Sc frequentissi- in glandulas intestinorum, mesenterii, pancreat, me subri lentae, quotidianae, quartanae, item tussicas ipsumque hepar penetrant de projectos ex his chronicae , nec non gravioribus morbis capitis , biliolos de salivales humores expellunt, quan- melancholiae, heinicraniae, quandoque etiam C doque vero si universum genus nervosum aD-iuitiali , item apoplexide, ortum Praebent, eXtu ficiunt, holliliter etiam agunt de gravi une no- bandos, emcaciter agentia ex ulu esse possunt..
III. In morbis qui a bile sputa, in gn i eum
483쪽
saepe & viscidum coagulum abeunte & ductus biliarios obstruente oboriuntur, ut id ero tam fla-Vo , quam nigro, cachexia aliisque, emetica non sine tactu, reliquis aliis nihil juvantibus, propinantur, eo lemque, exturbata biliosa copiola sem tina, selicissime abigunt. IU. In anas arca, leucopule alia, tumoribus partium cedematosis & ascite curabili, emetica paullo majori etiam dosi data, vehementer quidem ex duehibus de glandulis intestinorum, mesentcrii, pancreatis, hepate serum aquosum eliciunt ac per inferiora, rarius vero superiora , ejiciunt. U. In omni accessione & paroxysmo febrili, inflammatione ventriculi , vel ubi somachus spalinodice assicitur, ut in cardialgia, item vehementi ira, in spasmis hystericis, hypochondriacis de ubi ad haemoplysim, nimium mensium vel haemorriloidum fluxum, dispositio praesso est, item ubi morbi a congcstione humorum ad caput orti sivat, uti apoplexia, paralysis, auditus vel visus deperditus, vertigo, nec non ubi dolores atroces urgent, vomitoria plane exulent, nec unquam
etiam plothoricis, nisi plethora per sanguinis mi Osionem soluta, nec quibus intellina secibus inserra & alvus obserata, quam his prius expurgatis exhibeantur. VI. Praestat semper emetica ad faciliorem operationem in liquida sorma, vel etiam cum sum- ciciati vehiculo humectante de relaxante pingui osterre; siquidem vomitio non tantum validiorem pylori de sundi ventriculi constrictionem, sed simul etiam relaxationem orificii luperioris ceB-pliagi desiderat. 'VII. Sub emeticoruni operatione & post eam abstinendum G omni refrigeratione, frigido po- tu , ab omni commotione animi, ab omni calidiori de stimulante medicina, acri lc salso cibo, ac potius demulcentibus cibisque boni succi de qui facile solvuntur utendum. Inprimis apprime ex usu est lac asininum, si haberi potest, tret vel quatuor horis post ad aliquot uncias potare.Et quae plura hanc in rem ex instituto tradidi in disertatione de cauto ct praefantis o vomitoriorum usu.
II. Oxum Emeticis succedunt ea, quae per inferiora vi- tiosam materiam eliminant, quae pariter duplicis sunt generis, vel leniora, vel validiora. Inter ea Vero quae alvum Elementer, tuto & sine stomachi& systematis nervosi laesione movent, Se Latinis
LENIENTIA & LAXANTIA, Graecis e
coprotica vocantur, praecipuum locum tenent,
ex vegetabilibus manna, rhabarbarum , cassa, agaricus, tama indi, solia sennae, aloe, baccaesi inar insectoriae, passulae minores, polypodium , flores persicorum, acaciae, violarum earumque s mcn : ex silibus culinare, horax, de nitrum, item ex sontibus mineralibus, ut Ebshamense, Egr, num, de Millicense, nec non ex Carolinis paratum : eκ animantium regno lac, praesertim asininum , serum de siccharum lactis; ex praeparatis . chymicis, terra soliata tartari, tartarus vitriol tus, cremor tartari, sal ex alumine & sale tari ti concinnatum: sal essentiale acetosellae, magnesia, sal polychressum, aurum fulminans, mercurius dulcis, flores he oes; nec non composita, ut pitulae de succino Cratonis, aloephanginae, mar ostinae, tartareae Scliroederi, essentia , eκ- tractum de sympus rhabarbari, strupus rosarum solutivus , aqua laxativa Viennensis , elixis purgans Thomsoni.
Lisantia haec placide, sine magna commotione Se labefaetione motus perist altici ventriculi Se intestinorum, non modo ibrdes alvinas, sed Sequando liberalius propinantur, ex intestinorum glandulis serum satis largiter evehunt. Neque tamen sale acri subtili caustico, nervosis partibus inimico, ut purgantia, operationem suam pertaciunt, sed substantia plane innocenti, quae vero tenulisimae salinae stimulantis indolis est, & haud secus quam emeticorum lc purgantium, diutumna coctione avolat & perit, uti patet exemplo mannae, rhabarbari, aloes, soliorum fennae, quae ea propter reeitus insunduntur, quam decoquumtur. Sigillatim vero agunt haec laxantia vel prin- cIpio quodam salino- stimulante dulci, ut manna, cassia, passulae, polypodium ; vel tale quodam subtiliori sulphureo amaricante terreo, ut aloe dc rhabaebarum; vel sale acido fibras vellicante, ut tamarindi, cremor tartari, sal acetosellae; vel sale neutro, ut nitruin, horaX, sal gemmae, digestivum Sylvii, arcanum duplicatum, tartarus Vitri latus, talia ex medicatis aquis producta de herbarum essentialia; vel sale quodam calcario ama, cante, ut Sedlicense, Ebshamense, Egranum; vel denique terra calcaria, ut magnesia, quae ab acido primarum viarum soluta, in sal neutrum acre de stimulans transit. Corollaria practica.
I. Polychresta haec & praestantissimi multis in
morbis ulus simulque tutissima laxantia medicamenta, quae nonnullis ob id benedicta audiunt, Veteribus parum cognita suerunt, in quorum monumentis aloes, rhabarbari, tamarindorum, soliorum sennae, agarici, nulla, quantum quidem
novi, fit mentio, sed cassiae tantum & posypodii
ex mitioribus, ac primus Dios RI DEs aliquid de rhabarbaro Se aloe prodidit, eκ quo deinde PLINIus & GALENUs quae habent desumserunt; manna vero, tam indi de soli a sennae, Arabibus de AEgyptiis Medicis demum innotuerunt. Ulut
vero omnium linativorum virtus in eo conveniat, quod sine noxa, impetu ac commotione alvum subducant: pro differentia tamen morborum, Vel
etiam individuorum, utique distinctio circa eorum usum utilis de necetaria est. Scilicet manna, cassa, Passulae, polypodium, in asseetibus pectoris, tussi, haernoptys, pleuritide, phthisi, neque minus in morbis, qui a sero salso, acti, scorbutico nascuntur, ut arthritides, rheumatismi, sc bies, purpura, cum insigni fructu adhibentur alii Oquo merito praeserri debent, quippe quae non
tantum alvinas sordes emovent, verum etiam simul actimoniam salsam temperant Sc corrigunt. Acidula, ut tamari nisi, cremor tartari, sal aceto
sellae, item salia essentialia ex herbis nitross, supolychrestum, nitrum antimoniatum, in regionibus praecalidis , corporibus cholericis atque tempore aestivo, nec non in morbis ubi copiosa hilis delinquit de vehementior aestus praeso est , tertiana continua, duplici, aestiva, in causo, cum inexhausta sui, quam maxime conveniunt Scaliis anteponenda, eo quod praeter facultatem V cuantCm, motum quoque intestinum paritum sulphurearum sanguinis de bilis serociam componunt Ze cicurant. In morbis qui ex oesectu bilis & sulphuris in sanguine balsamici nascuntur, ut sunt cachexia de omnes fere chronicae passiones, in quibus succorum spissitudo & viscerum in- farcius adsunt, laXantia amara, ut rhabarbarina, aloetica correcta, omnibus utique palmam praeri-O o Piunn
484쪽
piunt. Ubi vero Lumores tenaces, viscidi in vitio sunt & primam regionem occupant, ac in-
appetentiam , tensiones hypochondriorum, ructus, flatulentias causiantur, talia omnia neutra, tam arte chymica praeparata, quam nativa sontium medicatorum, D paullo majori in dosi &cum sussicienti liquido offeruntur, emcaciter alvum solvunt & recrementa spissa de viscida eve runt. Quando acidum, ut solet fieri in hypochom driacis , melancholicis de quartanariis, nimium
redundat & omnium aliorum, etiam acriorum , purgantium virtutem instingit atque eludit, praeter mannata, magnesia apprime ex usu est, quae sicuti a spiritu viti ioli ex toto solvitur, atque in salneutrum amaricantis saporis de virtutis purgantis transit, eandem pariter, si in ventriculo ostendit acidum, induit naturam atque essicaciam; contra ea deficiente in corpore solventu liacco, parum vel nihil operatur, de plus incommodi, quam commodi creat.
ter laxantia quidem referri solent, sed eorum usus certe non adeo tutus est. Nam si illud penitus edulcoratum sucrit, parca vel plane nulla ejus operatio; si vero salino-mtrosis spiculis adhuc uberius relerium, quia ob gravitatem suam firmiter inhaerescit parti ventriculi dc intestinorum, alvum quidem movet, sed in sensibilioribus lubjectis atrocia tormina cum flatu lentiis aliaque mala parit, quin magis nocet, ubi humorum acid corrosivorum, vel bilis causticae, in ventriculo aut duodeno copia hospitatur. M rcurius autem scdictus dulcis, qui solus, nisi associetur purgantihus, non facile purgantem uiaerit effectum, accessu vero bilis corrosvae in duodeno, delete iam facile rursus induit indolem ac generi nervoso vim ac laesionem insert. Et licet ad enecandos de expellendos vermes passim commendetur; nihilo minus tamen quum insantibus mercurialia admodum snt inimica, atque ego subinde gravem noxam de insgnem dubilitatem ea attulille observarim, non facile, nisi lumina cautioi .e de
sub certa methodo certoque regimine eorum
ultim hoc quoque fine suaserim. Plures porro ad
acuendam vim auri sulminantis purgantem ad- , miscere solent salia neutra, ut arcanum duplicatum, tartarum vitriolatum, n e negandum, ejusmodi sal ad drachmam dimidiam, cum duobus granis auri sulminantis sic contritum, metallicum quendam saporem nancisci de quoque intestina
sitnulando ledes movere, rarius tamen sine torminibus succedit enectus. Longe magis vero ca-Vendum,ne mercurius dulcis cum salibus, praese tim alcatino vel ammoniacali, attritu subigatur,eo quod hac ratione ejus vis corrosiva resuscitatur,qua
agit in glandularum de nervosarum partium syste-ina & molestissimain saepe movet salivationem.
cantia superius recensita, majori dosi ad unciam dimidiam vel unam cum sussicienti liquido soluta
de exhibita, insignem vim alvum vacuantem, sine commotione sanguinis, vel appetitus Se virium prostratione obtinent, de longe tutius, immo majori cum emcacia, iis utimur, ac validioribus purgantibus ex regno vegetabilium ; praesertim in inorbis de corporibus ubi humorum spissorum de tenacium copia, vel in primis viis, vel in vassdelltcscit. Atque etiam sontes medicati, calidi de frigidi, qui acidularum nomine veniunt, quorum magna certe in morbis longis & valentibus cum arcendis, tum depulsandis est emcacia, vim suam
aperientem, detersoriam, purgantem ν praeter
queum, ad salinum potissimum quod recondunt
elementum reserunt, uti id a me latius vallis dissertationibus in romo II. opusculor. pHfest-med eorum collectim editis, expositum est. IV. Inter stores qui linante facultate pollent,
acaciae, perscorum, Violarum , rosarum mninent,
sed recentes sint de tantummodo infundamur, non coquantur. Optime hi exhibentur cum sero lactis dulci, vel lacte asinino, tempore prae se tim verno, dc ita quidem, ut per aliquot hebd mades medicata ejusmodi potio mane ad mensuram dimidiam ad purificandum languinem, inprimis si corpora teneriora de lensibilioris naturae, potetur. Habet enim serum lactis de lac quoque asi inuini jam tum vim quandam laxantem, ut etiam auctor est CEMUs lib. II. cap. II. ita dissserens: sunt valetudinis gratera, quibus ex Iacte purgatio convenit. Antiqui, pergit paullo post, Iae vel Uninum, vel bubulum, vel evrim/m, sumebant , eisite salis paulum adjiciebant, decoquebantque
id, o sublatis his, quae coierant, quod quas s
rum supererat, bibere cogebant U. Ex aloe, sive hepatica, sive soccotrina , praeparata imativa magnae emcaciae sunt praes-dia, si probe prius a principio sulphureo volatili,
valde peregrino de a resina tenaciter intestinorum tunicis adhaerente debita enchisest ipsa liberetur , de non in magna, sed refracta de exiguadosi,cum extractis amaris de temperatis balsamicis ingredientibus miscea; ur, quo nomine utique pi-lulat, casu forsan ii BECHERO inventae, de secundum ejus methodum ex aptioribus concinnatae Reciebus, utique commendationem meremur,
sitne non solum blande alx iam movendi, sed de intestinorum tonum, qui plurimis in morbis labes actatus de a purgantibus etiam laeditur, firmandi. Et utut tales pilulae in corporihist robus is de sanguine abundantibus parum ossiciant , eo prae
sentior tamen carum Virtus in natura de a mo
bo infirmis, imbecillibus, in puerperio de quando
ex uteri vitio mensrualis purgatio non recte succedit. Conveniunt quoque ubi digestio a morbo quocunque 'etiain convalescentibus vacillat, ad crudos s.ccos corrigendos de evacuandos, itein in hypochondriacis, quorum ventriculus jugiter excludit cruditates acidas. Contra ea aloetica incorrecta de majori dosi data magnopere commO-vent sanguinem , eamque ob causam, plethorici, sensibilioris naturae Sc in sanguinis excretio. nos proclives recte ab iis penitus abstinent, quia id incommodum proprium servant aloetica prinpostero data, quod harinorrhoides coecas molestiGilinae sensationis excitent de languinem ad regi nem lumbarem de partes in pelvi contentas urgeant. Inter pitulas autem quae aloen cum aliis aptis ingredientibus habent, praeter Becherianas, tartareae Schroederi, aleophanginae, ma-rocostinae, de succino Cratonis , Solenandri, ulu de utilitate sua non defraudandae. i et
Longe emcacius autem & validius alvum Va- III. Pamcuant PURGANTIA; eoque nomine ex vegeia e μις tabilibus potissimum innotuerunt radices, me-choacanna alba de nigra, sive jalappa, helleb rus niger Ze albus, iris nostras, bryonia , esula ;herbae, ibidanella, gratiota, linum catharticum Anglicanum, pomum colocynthidis, grana tilli,
semen catapultae, turbith vegetabile, cortex me dius sambuci, nec non gummi guttae, elaterium de scammonium, una cum iis quae artis Pharna ceuticae ministerio ex his conficiuntur, trochisciathandat, extractum colocynthidis , esulae, pamchymagogum Crollii, recta jalappae, diagry- .dium
485쪽
dium sulphuratum, pulvis Cornachinus, sive C. mitis de War ch.
Elementum quo cum drastica haec pharmaca operationem suam periiciunt, est utique virulentae indolis ac tenuissimum lat causticum inflammatorium, quod nerveas non solum ventriculi de intestinorum, sed etiam universa corporis membranas, eκili etiam dosi, haud secus ac venenum, adoritur, in easdem cum violentia agit & spasticas coristrictioines, praecordiorum anxietates, cardial-sias, Ventris tormina, cum crebris dejectionibus, Dugulius, ventriculi Se in:estinorum inflammationes, cum extremorum frigore, immo convul- sones, excitare t olet. Nam luminae tenuitatis de achivitatis esse ac in universam humorum massain
suam vim dissundere sal quod purgantia haec r
condunt, UX eo patet, quodinsans ex lacte nutricis quae purgans ali imiit purgetur, de iis lcm exterius tantum applicatis, purpans validit: imus & pernicialis quandoque scibi equatur aficet s. Sc Ueteres pedes decoeco bc il bari lavantes, re p rgabant,ut habet H EURM US ia commens. in aph. Hippocratis. Globulum eu i. elleboro sonticulo ad mundificandum impoli uin oc vomitum desides movisse auetor est XVAL EUs de meis . meae stadira . Unguentum quoque quod habet colocynthidem umbilico illi turn, purgat non modo insantes, sed Sc adultos. Caustica vero cc infama antis
virtutis catharii corviii indoles eae co clarissim e pM teicit, quod exterius tantum applicata, cutim instar vesicatorii adurant de vesic as Excitent, lac esulae V2rrucas consumat, Gessentia ex purgantibus, M' jalappa, mechoacanna, scammonio extracta dc deglutita urat de arrodat fauces cum oeloph so, apta hasque & pustulas arsentes producat. Et certe xirulentam ac veneni aemulam drasticorum esse facultatem, i PFERI experimenta uberrimc evincunt,qui in traff. de clareta aquatica me-Worat: se catellis varii generis purgantia ccrta dosi ingeliisse, eoque facto, moκ vomitus, convulsiones ac demum mortem succeisisse, factaque
posti a lectione, ventriculum dc tenuia intestina inflammata de maculis rubicundis, non secus ac si arsenicum datum fuisset, conlperia comparuisse. Et quod memoratu dignum, eadem phaemomena, eosdemque essectus, a resina jalappae, cujus usus nostris temporibus frequens adn.odum cst, observari, idem auctor conccptis testatur verbis. Corollaria practica. I. Quum itaque tam vehemens, periculosa quin damnosa acriorum de validῖorum calliarticorum sit actio; rectius omnino ab corum usu Prudens, rationalis de circumspectus Medicus penitus serine abstinet. Certi cxperientiae testimonio liberius constat, a nullo per omnia saecula pharmaco majorem perniciem, imino tam Mnestos Otactus, productos suisse, quam per minus provide data drassica, ut vel ego, eX quo a qUadraginta quinque de quod excurrit annis mcdicianam exercui, innumera sere observarim ςxempla
eorum, qui solis purgantibus sortioribus immedicabilem noxam sibi contraxerunt, vel plane occubuerunt. Neque etiam ullum aliud eae remediorum pharmaceuticorum supellectilla tam celeriter ac poterarer vires prostemit, pullum immutat, stomaclio infestum ess,ejusque de intesinorum naturale robur dc motum laeuit atque scrveriit, quam acre ejuii Dodipharmacum. Pliarcs novi, qui crebriori horum usu morbum cachecticum, hydropicum & hypochondriacum nacti sunt, qui letha-Frid. Host anni oper. T . l. Iem inflammationem ventriculi cum febre, dyse teriam de cholericam passionem incurrerunt, quin paralysin dextri vel sinistri lateris experti sunt. Id
quod tamen fusius iam evolvi de rationibus demonstravi exemplisque. ex auctoribus collectis conficii lavi in disertari de purgantibus fortioribus e foro medico ejiciendis. Veteros quidem, quibus
clementia Iaxantia maxima ex parte una cum salium ulu erant ignota, frequentius his drassicis usi sunt, ipseque HlPPOCRATEs claterio potissimuin atque helleboro purgationes molitus est; sed si e
rum scripta curatius perlustramus, nonnisi necessitate urgente ea propinarunt, de tum quidem provido certo consilio, de ante, de poli elatorium, cui plurimum deserebant, lac potui praebuerunt, helleborum vero admixtione mulsi,olei, vel lactis ci- curarunt, ne dicam iptos non promiscue cadem in illum traxiste, sed morbos curate distinxisse, Sc HIPPOCRATEM maxime lib. de purgaui. in omni febre te inflammatione eorum ulum scrio interdixisse. Quin peritilllanos in arte priscos damna expurgantibus neutiquam latuisse, uberius testantur reperiunda passim in eorum monumentis praetepta atque evita. Luculentis certe verbis tenatuin 'hoc facit S I. IL vhor. s . ita habens: qui sunt
sano corpore dum purgantur. celeriter exsolvuntur;
de Sedi. IV. aph. i 6. purgationem periculosam pronunciat iis, qui sunt integra valetudine. Cujus aphorismi veritatem H TURNI Us demonstraturus addit: vidi sanos, quos in perniciem traxis solum
simplex VOzema purgatorium ex .fumaria cum seiunae foliis , temere exhibstum. Ncque minus CELSUs lib. I. ωρ. i. inculcat: Purgationes, ut in- ,
ter dum necessariae, se tibi freq&entes , periculum
asserunt. Et tib. II. cap. iv. ita 1cribit: medicamenia, intelligit purgantia ) stomachum sere la ut
hominem ivit mant, or nunquam in a Aerca Ual tudine recte dantur, nisi mdrbiis sine febre est. Eadem Diosco RIDIs est lententia qui lib. IVeap. 378. prodidit: quod Ilomachular ostendant ciden
que supra modum advcrientur. Prae omnibus tamen graphice de copiose de purgantium v enenata qualitate de noxa egit CAMPEGus in peculiari libello ; ut mittamus HELMONTIUM ejusque sequaces, nec non BObTFKOΕ, purgantia mortifera plane appellasse, de MONTANUM, CRATONEM So-LENANDRU Μ, perit illimos ac in arte versiatili in os viros, vorum usum mirum resorinidasse de pilulas ex extractis amaris, gummatibus & aloe in ulla habuisse frequentilliino. Inpriinis Vero quam maxime perniciosa atque insensi sunt ejusmodi erastica corporibus infirmis , infantibus, senibus , a
morbo vix convalescentibus, quique valde imbecillum stomachuin ac motuum ataxiam proclive nervosarum partium systema obtinent. Neque citam ulla infestior medicina reperitur in cholericae de selisibilioris naturae hominibus,post gravem irae assectum, ut plures hac ratione sublatos vid rim, insitaramatione ventriculi una cum cholera
subsequuta. Qui colica liaemorriloidali de spasinis hypocii ondriacis atque hystericis patent, omni etiam cura haec dractica evitare debent, nisi grave damnum incurrere velint, de quo quidem plura tristia exempla enumeravi in Hybertat, de instammatione ventriculi. Et quam detii mentos, sint
purgantia drastica insantibus, praesertim si simul
dentitione difficili laborent , memorabilis utique ost observatio , copiose admodum de s olide ceriis de causis evoluta ac ιomo I. Medicina consultat. Dec. V. Caf. VIII. p. 2 . s qq. inserta. II. Uriti vero magna de gravia damria ab nimpurgantiam drassicorum metuenda : nihilominus
'uvi Venenum quoque diligenti circumspectior eoo a adhibi-
486쪽
adhibitum transi in medicinam , uti mercuriali uin & umeticorum antimonialium exen plo consat; sunt etiam utique casus , rariores ia- IIcon , ubi valida catharii ca commodam locare possint operam. Nimirum in hydrope anasarca, praesertim si is non eκ induratione vel scirrhostate viscerum & glandularum, sed subito ex st gnatione aquarum, ob menstrualcm vol haemorrhoidalem sanguinis fluxum supt rcssiam, aut ex nimia voracitate in & post n. orbum, enatus,vidi nolinunquam cum fructu adhibitum fuisse succumiridis nostratis ad aliquot uncias , item gummi guttae, elaterium, extractum esulae, cum inensura dimidia lactis, repetito etiam aliquoties usu. Miare enim inde funduntur aquae non modo pcr al- um,sed de in sceminis per uterum,quin bina me
oria teneo exempla, ubi pauca quidem sedes haec cathartica, sed largissimurn Si valde salutate urinae stillicidium excitarunt. Hydropici quippe ob nimiam laxitatem & torporcin librarum intesinalium commodius ejusmodi drassica serre possum , ac egent hae omnino paullo validiori simulo, quo ad inotuin e retorium animentur. Pariter acriora haec purgantia utiliter in usum vocari
possimi in paralytica membrorum reselutione, as sectibus soporosis ci ubi ob languores csicaci
medicina opus est, nec non in antentia, ut Veteri Proverbio conssat, quo cetiam reserendum CELSI effatum lib. II. cap. I 2. veram vi nigrum, inquientis, aut atra bile vexatis, aut cum tripitia insanientibus, auriis, quorum nervi parte aliqua res Iuti sunt, datur. Neque minus eXpcrientia com-
pertuin habeo, in acerbo ischii & coccygis dolore, ad semora per intervalla excurrente, ea quae validius alvum ducunt stirpetias tulisse, dia extu
batis sos tem vel octo sbdibus biliosorum & male
coctorum 1 uccorum saburra, tormina conqui
visse. III. Paullo robustioris etiam naturae homines,' qui septentrionales regiones inhabitant de duriore ac crassiore victu fruuntur, purgandi scopo, si necessitas cxigit, ca quae sortiter alvum vacuant assumere possint; hac tamen, quain 1erio inculco cum cautela, ut refracta dosi , vel in pulvere una cum salibus, ut cremore tartari, vel tartaro vitriolato, adjectis aliquot antimonii diaphoretici granis, dentur, vel ut ipsa V. c. cxtractum hellebori nigri, trochisci albandat, scammonium, resina jalappae aliaque in formam pitularum redigantur, nupta iis, quae virulentam vim infringunt de castigant, ut sunt cinnabaris, vitriolum martis , crocus, castoreum, s. t succini, succinum, im yrrha, quibus si extractum panchy- inagogum Crollii, quod valde acria habet purgantia, convenienti dos miscetur, pitulae utique emergunt, quae ubi acrior stimulus admovet dus, egregie ossicio satisfaciunt. Nihilo minus tamen memori nunquam non mente renendum :quod si validiori evacuatione opus, longe magis stre sit, aucta leniorum dosi eandem proritare, quain acrioribus & virulentis urgere.
IV. Sud - Aliud evacuantium genus est, quod per cutis sero. spiracula liberaliter 8e conspectius, vel leniter modoque minus sensibili, sordes subtiliores emovet. Quae largius id iaciunt SUDORIFERA, G: arcis dicta Θdrotica, sunt remedia, quorum virtute sensibilis mador per cutis tubulos lymphatico-arteriosos sertur.Ηac virtute ex vegetabilium prolapia ominent radices saporis admodum acris sic penetrantis oleos , angelicae, in erat orice , oitrutii, petasitidis, helenii, levissici, vineetoxici, dictamni, valerianae, contrayerVae, serpentariae Virginianae, ligatum Luajacum & fassastas cum corticibus. Ex mineralium familia antiires nitim crudum, regulus antimonii n edicinalis , tinctura sui I huris volatilis, A calce viva, sale ammoniaco δά sulphure parata, sulphur antim nil correctum 8c fixatum , nec non mixtura simplex. Theriaca quoque, elus egentia, spiritus &aqua, omnes spiritus de salia volatilia ex partibus
animantium parata, fra sertim cornu cervi. ob
ris & lumbricorum terres rham, spiritus Bussi, tartari, serici, fuliginis, essentia lignorum, item olea desillata foetida, ut oleum comu cervi se lidum , in spiritu vini solutum.
I. Famigeratissima haec ex sudori seris remedia,
non alio modo virtutem suam exercent, quam
quod principio quo pollent cordis vim systallicam& arteriarum elasticitatem, quoad numerum &virtutem ictuum augeant, & majori facta circuli elo a lite, ad cutis extimam de cribrosam substantiam, ex qua prodit sudor, adducant. Hanc vero exsequuntur vel subtili acri calido oleo, ut radices
Iupcrius enumeratae, quae etiam Vocantur alexi-
pharmaca ; vel sale volatili empyreumatico igneae naturae, ut omnes spiritus salia volatilia & olea exanimantibus ; vel sale acriori fixo plus minus resnoso, ut radix pinapi nollae albae, gu acum &Cjus cortex, contrayerva, serpentaria Viminiana; vel denique actioinem suam & quidem satis p tentcr edunt, sale de sulphure minerali tenuillimo, quo nervosas maxime fibrillas in motum Vehc-mcntem cient, atque adeo in exili admodum desimagnam vit9 postident, hinc uno grano mcrcurii nostri diaphoretici, item duobus vel tribus granis sulphui is antimonii si xati, sudor per universum corporis ambitum elicitur, qualem et sectum ctiam decoctum lignorum de antimonii crudi cum lignis, nuc non regulus antimonii medicinalis, praessant. Corollaria practrca.
I. Valida haec sudoriscia, licet in majori dosi
osserantur, sudorum minime tamen eliciunt, nisi
corpus sit dii positum ; id est , nisi cutis tubulola subitantia satis patula sit de relaxata, nis etiam
Lisiiciente humoris quantitate knguis sit dilutus. Quare si quis in morbis limandis utilein judicat sudoris prolectionem, necesse est, ut quae recensilimus sudorisera, ad diluendum sanguinem cum sussicienti liquido sumantur, v. g. aqua calida, infuso thice, decocto hordei, atque ut ad cutis fibras remittendas in luctum de hypocaustum calidum , vel etiam balneum, praesertim Vaporosum, concedat sudaturus, ac ita sudor satis largus manabit. ll. Sudorisera haec activiora rarius locum inveniunt dia cum inligni etiam prudentia adhibenda sunt. Etenim sudor in flatu fano & naturali, nisi in motum cxtraordinarium cieatur sitimis , non profluit, inec ea propter.salubritatis indicium cst,
ut perspiratio intensibilis, cujus otiani materia, quae blanda, lymphatica, nutritia, nullius sere saporis est & odoris, a sudoris, quce saporis salsi, odoris sui illi de ad urinae naturam accedit, admodum differt. Deinde ludorisera haec ingentem commotionem & orgalinum efficiunt insignem, nec moderate, sed nimis celeriter agunt, inquo sanguine vel sero impuro refertis corporiabus majori impetu cruorem ad vasa minima &angustist a impellendo, periculosas acutas assii-ctiones, lex inflammatione de humorum congcslione oriundas, concitare Valent. Nocentim ma
487쪽
vero sunt, ubi saburra vitiosoruiri hui nomin primae viae repletae, alvus constricta Sc si statilia post iram propinantur. Vidi non semel hac perversa methodo, dolores arthriticos, rheumaticos, lentas. quoque dc hecticas febres , diutius non sinu periculo affligentes , inductas. III. In omnibus acutis morbis, febribus, inflammatoriis, etiam exanthematicis, ludoriserorum usus plane exulet, de nonnisi quam maxime
moderatus minusque creber admittatur. Nam saepius certe ab essentia alexipharmaca promiscue, ut jam mos invalescit, oblata, calorem, an Xietatem dc symptomatum atrociam increvisse, o servavi.Dicuntur quidem haec remedia alexi phar-Inaca, ut Ze ipla theriacalia, quasi venenis de ma- lignitati humorum res flerent, adeoque in morbis contagiosis grassiantibus ipsaque peste,a Medicis mirifice commendantur ; at vero plus Valent ad horum morborum prauemationem, quam
curationem, praesertim si epidemii ejusmodi maligni morbi a tempestate nimis humida , vappida, nebulosa diuturna, ventis ex curo &horcassantibus destituta, vel etiam a diluvio de inundatione aquarum graviori originem suam trahiant; certius tamen de tutius etiam hoc fine,cum aceto vini aqua diluto propinantur, vel radices alexi- pharmacar cum aceto insunduntur, quod dc inde alexi pharmaca vi imbutum ad aliquot coctilla ria cum sufficienti aqueo vehiculo l 1 opinanduin, quo pertinet etiam eximius ustis aquae prophylacticaeSylvii, eo nempe tempore, quo ejulinodi morbi gress tur. IV. Sudor vero utiliter evocatur in iis morbis, quia frigore cxterno de puri piratione prohibita, ut sunt catarrhi, rheumatismi, alvi suxus, gravedines, iussus, tumores glandularum, oriuntur, item quando a frigido potu sudanti de calefacto corpori largius ingcsso periculum metuendum ; sed opus est, ut inter initia itatim olferantur: ac tum qui lcm tinctura Eoardica, vel spiritus i Eoardicus Bullii, cum liquore noliro anodyno remixtus, ctgregii usus. Neque minus suscepto morbi inficientis mi asinate, statim post lene
assiamtum emeticum, sudoriserum conducit, de quidcin acetum Bezoardicum, Vci pulvis LcZov- .dicus, cum camphorae, quae princcps aleκiphar
U. in iis porro morbis, qui in tubulosa de fibrosa cutis subsantia consistunt 8c ab acri vis.
ida materia ic Aturam ctatis des ruente ac desse
dante, ut scabiu, Etiam mali moris, herpete, lepra, pustulis de ulceribus venoreis, sudor cum fructu aecommodatis remediis liberalius movetur. Idem fit in arthriticis rheumaticisque omnium paritum doloribus, dum id rum viscidum gagnans
acre de membranis nerveis inharescens, hac rotione discutitur ac eliminatur.Pari ratione in morbis omnibus sic dictis frigidis, anasarca, leuc phlegmatia, scorbulo frigido, lue venerea, arthritide fixa, malo ischiadico, pares si, ceteris paribus, sudorisera magnae sunt ussicaciari quia Elasticitatem & vim contractiletia cordis de vasbrum, quae in ejusmodi a nectibus Admodum dei ressa est, intendunt, restituunt de sangui is circuitum, ad meliorem impurorum silcctarum seque rationem,
enicaecher augent. Sed insistendum es aliquandiu hisce praesidiis.
l. Sudorisera semper meliorem Operati nem exserunt, si cum 1 issicienti de calido liquiado assumuntur. CELSUS jam lib. III.cap.6.hoc fine commendat potum calidum hi8 verbis: si nota es
sudoris venturi, tum deminu calidam aquam potui
rem per omnia membra effundit. Et idem liberius testatum faciunt decocta lignorum, quorum ullis in lue venerea aliisque frigidis morbis sane laudatis limus. Uidi quoque subrus intermittentes, tertianam, quartanam, in sic iis feliciter lublatas, si praemisso emetico, aliquot horis ante a cessionem, sumtum ludoriserum, cum regimine, ex roob sambuci, sale tartari oc piperis quibuidam granis, cum aliquot spiritus vini cochlearibus
s. VI. Sudoriseris potentia agendi inferiora, sed salubri effectu longe suseriora sunt UIA PHO
RETICA, quae placide tantum augent ει mo vent perspirationem. EX his inter ea quae vcgctabilium regnum suggetit, piacipua Io it racii ut ianae, sari parillae, cail. nae, neruianae; ex liabis, carduus benedi eius totus, ejus semen omniaque DX EO Parata, essentiae, aquae, extracia, sal, porro seordiunx, sambucus, iique humilis ebulus, eliasque flores, roob, aqua, item sumasia, scabiosa, crocus, flores calendulae, optum quoquo; ex
regno animalium , omnia ossa , cornua ac centes animantium, tam rasa, quam in cineres una
de philolbphice praeparata, maxime omnium quae curvus suggerit; lapides, testae de cirelae can
garum species , bolus sabi ilis; ex salibus, L.ia
herbarum per incineration in Parata,item nitriam: ex pretiosis de exoticis, saetra di porco, lapis bc-Zoar orientalis ci occiden.Glis ; ex mineralibus de chymicis , flores de lac sulpi iuris, cincabaris tam nativa, quam vulgaris oc antimonii, antim nium disti horeticum, cerusia antimonii, magisterium antimonii, sive materia rerlata Crugneris hego dicum minerale, tinctura antimonii tem- p rata, ex regulo Sc salo tartari, anti hccticum
Poterit; ex compositis, lapis de Goa,qui ex lapido
Eoar oriuntasi,tragacantha oc ambra coniicitur,
pulvis hegoardicus Sennerti, Anglicania', Pannonicus ruber, cordialis Dorncrellii, liquor nostet anodynus mineralis, acetum quoque ini, voletiam destillatum de floribus sati buci supcrinsu sum, aut cum lapidibus cancrorum, pulvis nosterpolychrestus diaphoreticus,t lacriaca coelestis, lauis
danuin liquidum, pitulae Nil degaristi.
Actio diaphor ticorum varia est & multiplex. Uel enim retivative agunt se acidum primarum viarum, quod ad languinem delatum jus spirituascenum,siuiditatem de motum intestinuindeprimit, Ebsorbent atque invertunt, cujus inciolis sunt omnia terrea alcatinae natum : vel nimiam humiditatem imbibendo de remisias nimis fibras adducendo, ut terrae sigillata , holi de margar, item ossa de cornua, tam usta, quam philoIbphice Pinparata, nec non unicornu fossilui vel siilphure anodyno blando vaporo stricturas supersociales cutis in doloribus laXando Sc complacando rui scini fainbucina, praesertim fores, crocus, eju3
extractum, flores papaveris rhoe ad , liquor anodynus minuralis noster, emulsiva ex femine papaveris, optata correcta , rotistiti Uin theriaca coelestis, pilutae Wildegantii, laudanum liquidum
Sydenhanali methodo paratum; vel motum ii testinum sanguinis serociorem componcndo ac figendo , uti nitrosa, refracia dosi si xioribuo dia-phoreticis nupta, nec non spiritus initri dulcis, emulsiones eκ seminibus quatuor frigidis majoribus, acidulata, succus limonum ipsumque acutum,
vin denique positive elemento 1ubtili acri fibras
488쪽
& vasa languentia leniter exstimulando, prout carduus benedictus , scordium, fumaria, china, 1artaparilla, centaurium minus, scabiosa, cartina& gentiana. Corollaria practica. I. Quemadmodum illa subtilissi arum somdium per cutis poros insensibili modo succedens
evacuatio, omnium est saluberrima, eademque intercepta, plures succrescunt morbosae amicti nes : ita diaphoreticorum , quae culmeam hanc excretionein eliciunt, usus certe est amplissimus, universalis & sere polychressus, in omnibus ser- me affectibus, etiam ex praesentibus signis nondum satis perli ectis & cognitis, ut iis Medicus
modo carere pollit plane nullo. Circulus enim sanguinis ora ripiratio auctior, solennia illa naturae media sunt ac instrumenta, quibuscum materia quae in morbis in vitio est , corrigitur, digeritur , res bivitur, dis utitur ii Ieque morbus tuti isi me sanatur. Potitsimum tamen in omnibus mothis & lchribus acutis, inflammationibus cujuscunque generis sint, sola haec, pauca dc continuata doli, cum convenientibus vehiculis da omne sanationis punctum atablvunt & revera optima scint discutientia de sanguinis massain de-Purantia.
II. Quia excelsuus, praesertim tempore aectivo & in cholericis ac biliosis corporibus, aestus, nec non qui febribus cholericis & biliosis jungi solet, nin is cxl icc at , humidum absumit de pcr- spirationem impedit; acidula Sc nitrosa, ac in-priinis lapides cancrorum cum nitro, exhibiti injulapio ex aquis diar icis & cum syriapo ace-
Sudoriseris ac diaphoreticis succedunt ea, quae VL TM-- serum fallum, crassioribus terrestribus recrenenia r tis resertum, per urinarias vias eliciunt, DIU- RETICA dicta. Horum apparatum CE Us lib. II. cap. 3 r. sistit: urinam, inquiens, movent qua-eunque in horto nastentia boni odoris siunt. ut apium, ruta, anethum, ocimum, mentha, hvss pus, anisum , coriandrum , nasturtium, eruca , fataliculum; praeter haec asparagus, capparis, ne peta , thymum, satureia, tam sana, pastinaca , siser, cepa. Nos quae hunc in finem commemdemus, habemus ex vegetabilium numero, radiaces petroselini, suturi, asparagi, graminis, liquiritiae , rubiae tinctorum, pastinacae, ranunculi es culenti te quae exteris debentur paretrae bravae & acmellae; herbae, petroselinum, hedera terrestris, equisetum, chaere lium, uriica, omnesque porri& allii species; flores, genistae, cyani; semina, latici, petroselini, seleri, sceniculi, milii solis, uoticae, violarum, femina quatuor frigida majora,
lympodii, fructus aikehensi, cynosbati, juniperita fraga; lignum juniperinum, fassastas & ejus
cortexa relinae & balsama: mastix, succinum, balsami ina de Mecca & de Copaiva; ex anim lium familia, cantharides, mille des, veristes Maiales, scorpiones, husones, lumbrici terre stres, cochinestae, nec non serum lactis: salia pomro omnia alcalia per incinerationem parata, saI quoque succini, arcanum duplicatum, solutio oculorum cancri ipsumque nitrum; ex praepararis de compositis, lixivium benedictum Myn- sicliti, tinctura tartari, antimonii acris, terra solositatis citri condito, contemperando nimiam liata lartari, liquor silicum, lithontripticus MDexaelluationem , cuin bonis aegrorum rebus VXvoto diaphoresin movunt. III. Ubi ob dolorum atrociam arida & DX- succa cutis ejusque tubuli angir stantur Ela coamctantur; praestat s emper leniora modyna antii pasmodica diaphoreticis jungere , qua virtute maxime splendet liquor noster anodynus min ratis, ad tres paries, cum una spiritus begoardi- ei Busili parte remixtus, item pulvis diaphor ticus fixior, leniter nitrosius, cum cinnabari &uno vel altero pitularum Wildegansii grano, id quod etiam pluribus testatur ETTΜuLLEnus indisertatione de virtute opii diaphoretica. IV. Pulveres dias horetici id servant peculiare, quod non ibium perspirationis successum intendani, ted etiam saepe virtutem to Pantum im signitcr diureticam, exterant. Ccrie de pulveretiostro sic dicto beetoudico polychresto, multiplici experientia compertum habeo, cundem si mane vel post meridiem pro inatur oe prima in chaclis, tartarus lolubilis, spiritus terebinthinae, mastichis, succini, balsamum sulphuris terebi thinatum, juniperinum, oleum juniperi, maIVaticum juniperinum, strupus ediaithara Fernelii, trochisci aikehengi. rheoremata. Quemadmodum parcior Ze imminutus , vel disticilis urinae fluκus a variis proficiscitur ca s,
de vel i) ab humidi in sanguine desectu; veI a
a tenacibus spillis urinarios renum tubulos O,
stritentibus iliccis; vel 3 a vehementi canalic lorum renatim spatino & strictura; vel denique a nimia eorundem laxitate atque rei lutione : ita etiaui remedia quae debitum urinae fluxum revocant Λ: eliciunt, diversis ad iras camsas relatis modis affectum exsequuntur. Videliacet nonnulla fluidum fungitini spisulcenti insu dendo urinae stillicidium augent, quae inter comnumeranda omnia dilue ratia aquea, largus aquae regione olfendit acidos succos, quatuor vel quin- 'dulcis tam calidae quam frigidae, eo masis her- . que sedes movere, quod hi senibus Schypochon- bis diu ticis insulae, potus, ipiuntque infusum uriacis cum eximio sanitatis commodo succedit. ilhee ac decoctum conee. Hac quoque virtute Idem quando circa lecti introitum Ossertur, nec splendunt sereriae aquae, tam calidae, quam stigia
tamen cutis ad sudorem satis disposita, ut in dae, quippe qt ' praeter humoris copiam , qua V. In morbis acutis Sc febribus , ubi parum acidi in primis viis praesto est, tutius re majori .cum eisicacia, fixa eu terrea diaphoretica paullo
minoia dosi oneruntur, ac optime miscentur cum strupo Metositatis citri, nec non aceto vini qui pu 1blum acetum cum aqua non coagulat, sed
sa 1 e resolvit de di Icutit sanguinem impaeium, multo magis si diaphoreticis jungatur.
uobstructione liberandi. Idem praestat lactis seruiriparii ex M aquolo largo & sale dulci nitrois, at stergetite blandeque stimulante elemcnto infructum. Alia humores lentos ac spissos renalis c latorii duetus sarcientes ac oppilantes dissolvunt eosdemque lucretioni aptos reddunt, qua quidem virtute cons ita sunt talia omnia fixa ta ex iis parata lixivia , itein tinctura tartari, antimonii acris, liquor filicum, teria foliata tartari, tanR- rus tartvitiatus, arcanum duplicatum , stlutio
489쪽
oculorum cancri, ipsaque magnesia alba, cum primae resionis acido in sal aperiens degenerans,
neque minus tinctura calcis vivae, mater peri ruin Ze corallia succo citri maritata , una cum
salibus, quae eκ medicatis aquis exhalationis ope eliciuntur. Nonnulla spinicas in renati emunctorio stracturas debitam urinae sequestrationem sunflaminantes de intercipientes mulcent atque relaxant , eoque nomine laudem merentur praeter
nitrum, semina quatuor frigida majora Sc ex iis paratae emulsiones , semen papaveris albi, dauci , milii solis, lycopodii, item fructus es hcken-gi de ex iis artiticiose consecti trochisci. Eadem facultas inest liquori nostro modyno minorali, tutissilino certe te tamen enicaci remedio , croco ejusque essentiar, nec non ob nitrosum sal succo graminis, decocto radicis graminis, asparagi, de quod etiam egregie demulcet oleo amygdalarum dulcium. Quaedam rensissum renalis cribri robur firmant atque adducunt, idque vel oleoso,
tenui de lubtili ballamico principio, ut inaniri , succinum, balsamum de Mecca, de Copaiva, terebinthina, juniperus, ejus lignum dc baccae, salsastas, petroselinu ia, pastinaca, samiculum, anilum, ranunculus hortensis , seleri & quae ex his confici possitim olea, essentiae, spiritus, decocta ta insula ; vul roborante quodam fixiori tum reo sulphureo elemento, cujus generis lunt istuctus cynosbati, rob juniperi de ex eo maluau- cum j ani perinum, staga exsiccata , pare ira bra-va , hedera terrestris , cortex radicis acaciae, equisietum, veronica, chaeresolium. Aliqua demum potenti stimulo efficaciam edunt in lubulos nates, quando eorundem robur propter debilitatem summain penitus exsolutum, ipsaque liliaceorundem stinctio cessat; propria haec est facul- 'tas inlectis sere omnibus , praeterum cantharidibus, mill epodibus, araneis, scorpionibus, vermi-.bus Maialibus, busonibus exsiccatis, nuc non eκ
vegetabilium genere porri de allii speciebus. Corollaria practica. I. Quum itaque lain conspicua inter dilatetica ratione Principiorum de operationis intercedat. disterentia ; discrepans quoque corundem erit usis de cum exquisito distrimine pro circumstantiarum ratione administrandus. Quod si enim
redundane in corpore sanguine, ante ejus imminutiimiam calculo laborantibus exhibere quis vellet calidiora, oleo subtili balsamico perfula, ut terebinthi nara, succinatae , jani Ferina, vel balsamum de Mecca, Copaiva aut Poru ; vel etiam acriora ,.caustico sale pollentia ex iniectis , allio, cepis & porro: is profecto gravissime noceret de
inflammationem renum induceret, vel calcul rum generationem promoveret. Contra ea in
corporibus huinidioribus, minus lenticii tibus plebeiis Se qui crasso victu fruuntur, nec non in morbis, qui a copia ibri impuri natales trahunt, fluore se ininarum albo, gonorrhoea, dispositi ne ad anasarcam Sc leucophlegmatiam, efficaci ra haec remedia magno sunt usui. II. Multo magis vero acria Sc stimulantia detrimento sunt si ob dolores, ut ex calculo , vel spinicas constrictiones, urinae fluxus stimamin tur; & tum quidem longe tutiora ac utiliora sunt, quae stricturas relaxant 6c dolores leniunt, ut
faciunt fructus aikukengi, semina dauci, lycopodii, papaveris albi, milii solis, quatuor frigida majora, emulsiva, trochisti alLehengi cum opto ,
nitrum antimoniatum, depuratum, aquae florum tamariae, tiliae, acaciae, oleum amygdalarum duleium , spiritus nitri dulcis, liquor noster anod
nus mineralis, serum lactis, nec non exterius balnea, insessus & solus emollientes , quorum om-mium tam egrcgia Virtus est, ut placando doloruficos spasmos, non modo luppressum urinae fluxum restituant, sed te ipsius calculi progrcssisnper ureteres de exitum eXimie facilitent atque
lII. Quando seri salsi, tartarei copia, quae dolorum tam arthriticorum, quam stetimaticorum
ut plurimum genitrix est, peccat, utiliter e emper lenia diuretica expurgatur atque subducitur, non vero calidiora, ne ii lem salium si Lula inmotum intensiorem abripiantur parici lce quibos insident gravius exagitem. Commendari aut in hunc in finem quam maxime merentur radix salsaparillae, pare irae bravae, salsasras, chb ar , li-quiritiae , asparagi, rubiae tinctorum , cichorii,
scimiculi, petroselini, graminis, lignum iuniperinum de parata ex liis cum brodio carnis xe: aqua decocta , nec non serum lactis, ac potitumam
acidulae de theria ae temperaliorUS.
IV. Ubi vero vitiosi, viicidi ac tenaces fluamOrcs in vesica urinaria haerent cie cum primis calculi rud mentis excludi debent, acrioribus utique opus est magiique potentibus, cui scopo allium cum is tritu luniperi sumium, pulvis mille- pedum, vermes Mesales , essentia cantharidum, tinctura antimonii acris, liquor silicum cum tinctura calcis vivae satisfaciunt, quae paritcr in go-norrhora virulenta, quando in prostatis, vesicae collo de urethra obhaeret cens tLnax materia Per . urinam educenda, prudenter adhibita ex ulu stant:
V. Omnium aptissima, tuti istina de utili iii-n .a ad eliciendum urinosuin laticem praesidia , sunt talia, tam alealia fixa, quam neutra omnis generis, qui psc quae vi laicios ac lentos succos si-phunculos urinarios opsi tantos . issolvunt, simulque blando silinulo excretioncm I mritant. Quo quidein essectu egregie splendunt liquor salis tartari, cinerum clavcllatorum, nitri fixi, tartarus vitaiolatus, sal ablynthii, arcaniam duplicatum, solutio oculorum cancri, tartarus Iblubilis, terra soliata tartari, nitrum antimoniaium & sal polychrestum.
I. Sed haec hactenus recensita rei Pedia non tantum ad elicicndum deficientem urinae fluxum faciunt; verum Etiam alios eximie ut litis in morbis I raestant enectus. Duln enim plura cκ iis aperiente de inciticiatu, alia roborarize, tonica de balsainica, - nonnulla anodyna iacultate soliciat, in longis utique omnibus aflcctionibus, quae ab obstructione glandularum vi siccium dc emunctoriorum incunabula ducunt, nec non quae ab impuritate die copia seri salsi acris tartarei proficiocuntur, ex Volo serunt 1uppetias. Et ccrie si ulla modi omenta ab hydros e , tumoribus a dematosis , calculosis concre ionibus , podagra de arthritide defundunt; cc rte 1 prudenti diureticorum uiu id crit ex Isectandum. Cavendum tamen merito ab Omnis iis calidis, acribus 8c causti .is, 6c potius utendum lenioribus inagis Chaedia teli is, cujus generis sunt vinum Molellanum tenue, acidulae Sestumnae &ceruvisiae vel decocta quae diurusin blande moventi
Ad salutares 8c criticas excretiones, quae ad VII. M se vitae de s initatis tutelam faciunt, pertinent ut iam
illae, quibus bonus & sincerus sanguis, si coi ia 'δ m.
peccat, non solum in sceminis post annum uti ita υ-iarum quartum singulis mensibus per uterum atque etiam post Iartum & abortum emittitLr; sed in viris etiam nimium ciuore redunci litibus per Oo a Oxi
490쪽
cκtimas ani venas, quae haemorrhoidales vocari soloni, fronte a natura pcr vices cssunditur. Hariiaquc salubcrri inae luemorrhagiat, quando modo, quantitate, vel tempore peccani, plane deficiunt, aut vi quadam cohibentur, aptis remediis revocandae iterumque in ordinem reducendae sunt, ne graviti ima inde in valetudinem redundet iam ' xa, vel etiam Ut enatus jam morbus abigatur. Inter ea vero quae ad obtinendum hunc scopumex usii funi, connumeranda inprinas ex vegeta-hili regno: radix aristolochiae, Eedoariae & quinque aperientcs; herbae, artemisa, calamintha, matricaria, pulegium, melilia, sabina, polium montarium, ruta, majorana, rosmarinus; foresesiuiri, crocus, baccae lauri, juniperi; gummata bdellium, myrrha, galbanum, opopan , sagarenum, succinum; cx purgantibus aloe, rhabarbarum, bDyonia, itonaque aromata; nec non qua animalibus .lcbentur salia cum castoreo & quae ex mineralibus de chymicis omnibus praeserenda martialia.
I. Quo major sanguinearum evacuationum ad valetudinem tuendam utilitas est atque prasiantia; co magis utique, ut dudum fecit HiPPOCRATES, optandum foret, quo scippeterent c rta cie eL
icacia riuimodi praesidia, quibuscum Medicus il-
Ias quoties unque e re est cum certo succesIu re- pure, evocare aut moderari, sicque tempestivo I lures gra cs amritudines & priescindere oc eXPugn..ic pollet. Uerum quia haec sanguinis excretio maxime isssius naturae est opus, quod in foeminis ceriae temporis I eriodo, qiaa erumpit, si c- cedit de de sinit, adlirietum, in viris autem nec omnibus ibi enne, nec adeo periodicum, ac praetcrea certam cruoris redundantis portionem, nec non vascula utcri Ee anil attila, laxa ta ad spontaneum fluxum disposta exigit, pari .erque a multiplicibus causis sufflaininari vel plane intercipi sotest; in s mclivi est iudicaic, arduum uit-
qtac nec tuin exileditum esse negotium, restitans' vel delicicias cruoris profluvium iterum procura
re , quin nunquam perficiendum, nisi caularum dest eius ratio habeatur exquisitis lima. II. Posito vero quod sanguis supra proportionem & modum in corpore redundet, quod praecipua fluxus causa , posio citam quod vaticula uteri de ani ita disposta sint, ut ab affluento copiosi, sanguine ditiendi & cxitum ipsi i raebi re, possint; neque tamen excretionis negotium rite si accedere, vel propter vascula arteriolarum late-ralia, quae secundum naturam non vchunt sanguit m obstructa , aut spasmo constricta , vel etiam ob imminutam sanguinis spuit ualcentiainde cordis arguo arteriarum vim clasticatra contractilem: tunc omnino quae supra adduximus re- modiorum imiacra cxoptat illimam serunt Opem.
Ad vasa quippe minima releranda Sc obstructiones expediendas cgrcgie praeter radices quinque aperientes, aristolochiam, rhabaibarum, bryoniam, flores retri, praesertim si in decocto cum salino stinati lo, ut horace, ouerantur, inprimis etiam conserunt gummata, cum aloe bc purgantibus in forma pitularum exhibita. Ad tubulos infesto si asino constrictos nimis & coarctatos adaseriendos, artemisia, quae demulcet, mille lium, crocus, castoreum, plurimum Valent. Et ad dcficientem languinis a ritualcentiain reso-cillandam, robur solidis addendum de sibrarum
aior . que tonum firmandum, roborantia, quae sala volatili oleolo tenui operationem suam cxla quuntur, ex usu sunt, quo resurcnda Omnia ar
mala, myrrha, baccae lauri & juniperi, rosmarinus, pulegium, melissa, satureia, sabina, flores heiri, calamintha, succinum, limatura mariis &tincturae eκ mine varatae, item salia volatilia
,sticitati vasorum valde resistit, retardati, vel imminuti fluxus causa cst, neutiquam erranienag
a jam dicta, praeueritin calidiora, locum habent.
anguis enim hisce vehemcntius commotus D ssima saepe concitat mala. Sed opus tunc est sanguinis millione, quae per sectam in pede venam instituta, saluberrimum hoc & criticum profluvium, sola saepe restituit.
omnivnagoga conducunt, ubi sanguinis de succoruin benignorum cst desectus, ut in iis, qui moκa morbo convaluerunt, & quando primae viae sordibus viscidis fariae, tunica villosa lento muco inviscata & bona digestio & chylificatio vacillat. Tum potius id praecipue agere debet Medicus,ut tam deficientem bonum sanguinem nutrientibus
gelatinoss, jusculis & quae facile in succum &
languinem conVertuntur, denuo ingeneret, quam
dabesectatam cit viruin digessionem & chyli et borationem congruis remediis, si opus est emeticis, vel lenioribus purgantibus, salinis aperitivis, amaris stomachicis, resarciat & debito ordini
tio ac in larctus vasculosae colli uteri interni &cxterius vaginae, nec non in viris ani substantiae, . ut nullum sanguinem, quantumvis valide appulsum , admittat. Quod si contigcrit, supervacanea & irrita sane sunt quaecunque pellentia, nisi prius per congrua auxilia relaxata & emollita fuerit, obstipata Se indurata tubulorum compages. Quod qui dein non meliori magisque prae sentanea ratione perfici potest , quam balneis , vel solibus, seu balneis vaporosis, ita parandis, ut vas calida aqua, cui herbae arteinistae, pulegii, flores chamomillae insulae, repletum, in idipocausto calido, tecto bene corpore, abdomini 'quo Vapor ad interiora uteri de partium inscii rum ascendat ac penetret, supponatur, ic ad calorem aliquandiu conscrvandum, subinde candentes silices aquae injiciantur. Eundem qdoque in finem multum conserunt frictiones calidae pedum usque ad inguina, praesertim mori a bala aquae dulcis cum pannis calidis institutae.
fictonte, vel minus recte succedente, mensium, vel haemorrhoidum fluxu, pendent, non certius,
non securius, non emcacius praesidium deprehendi , prudenti aquarum mineralium, inprimis thermarum Carolinarum mitiorum interno, MI o licensium externo usu, qui omnibus medendi indicationibus apprime satisfacit. Potuquippe thermalis aquae humores lenti inciduntur& evacuaratur, obstructiones minimorum tub lorum expediuntur; halneo vero aquae Toepticensis, quae omniuiti levissina, confringente terreo principio orbata , stricturae remittuntur ipsaque Vala ampliantur, ut sanguitiem amuentem promte admittere, capere iterumque eructar possint.
dissicilis est in insedendo, recte curare & procurare mensum in foeminis profluvium; ita longo maloribus adhuc disticultatibus stipatus est exa tionis haeniorrhqidalis successiis, si copia sangui- .F.is pcr VUnas ani exitum molitur, nec tamen ibi diibolitionem ad exitum invenit. Nam licet ad M ciendum Q . '