장음표시 사용
81쪽
nutritionem partium solidarum deficere, vires quoque &Potentiam movendi, item animi vigorem, corpolisque agilitatem cum calore decrescere , te luccos vasorum valde irnpuros fieri, ut senectus ipsa morbus evadat &mois certo nec tardo pede, subsequatur.
Ob viarum angustiam & partium solidarum majorem duritiem, nec bene humores amplius influunt, nec facis promie cmaunt, unde consequitur, nec machi-n1m amplius functionibus recte obeundis aptam esse, sed cum tempore cam magis magisque reddi ad motus edendos ineptam planeque tandem satiscere. Aholion. Ductuum & vasorum tenuitas & angustia, ad nutrit ionis negotium, ad secretiones tum liquidorum si tihum utili. limorum, tum inutilium, est iumme nece faria : nihilo secius haec valculorum angustia & subtilitas caula quoque est dc structionis machinae; siquidem ob hanc cautam tam facile fiunt stases, stagnationes, obstructiones foecundissimae morborum ,& ac torum , dc chronicorum, matrices, hinc tandem machinae perit vigor ac mors lubloquitur. Conspicimus Ex eo, longaevitatis de praeservandi a morbis praesertim chronicis sundamentum in eo potissimum residere, ut medicus tenuissima vasa aperta servetis. XL.
Mutationem, corruptionem 3c destructonem , in qua ii corpus humanum facillime ruit, avertere Se ejus vitam diutiu- contervare, medici est praecipuum om-cium ; unde omnino is, in quo vitae ratio de causa posita sit, exactius nosse debeti
De vitae ac mortis natura ct causis. I. I. OUamvis in corpore humano omnes partes solidae,
ratione structurae, integrae ac salvae sint, & fluida quoque benigna temperie ac justa quantitate consent ; nihilo minus ubi horum motus propessivus deficit, nec calor, nec agilitas, neque nutritio , neque sentus, multo minus cogitatio observantur. Simul ac vero fluida incipiunt rursus moveri & circumvehi; protinus haec omnia & singula redeunt, de tunc dicitur adesIo vita.
Vita itaque rectius definitur, quod sit motus progressivus, in circulum abiens sanguinis atque humo xum , ab impulsu cordis dc arturiarum, nec non ab et tere fibrarum proficilcens, secretionibus atque excretionibus totum corpus a corruptione atque in integrit, te conlurvans ejusque iunctiones gubernans.
Vita non accurate per conser ationem mixti a putredine definitur. . Scholion. Quanquam vita perpetuo Conservationem corruptibilis corporis comitem habet, dum quasi ejus csscelus uest, ex eo tamen minime conloquitur, hanc conservationem oc durationem corporis vitam esse dicendam, eo quod animantium corpora, vita diu jam privata, a
putredine immunia solo intento frigore, aut ipirituoio liquore larvari potiunt.
Neque vero omnis motus fluidorum in machinis dici potest vita, sed is tantum , qui sit a cordis recis roca systole & diastole , & ubi fluida in orbem mota inc
Seholion. Quanquam in plantis , quae crescunt, motus succorum animadvertitur , neutiquam tamen vitam ipsis competere recte dicitur, eo, quod carent corde de sanguine calido ac purpureo. Qua de causa vegetabilia non proprie vivere, sed crescere, nec mori, sed exarescere, dicuntur.
I. V. Quamdiu in homine vel alio animante motus cordis& arteriarum sive pulsus observatur, tamdiu dicitur adesse vita. . Scholion. Nam quandocunque cor quiescit, ut in syncope ,
nec sanguis amplius movetur : tunc Omnia quiescunt aCtorpent in toto corpore, omnesque partes perfrigera tur ; sique non amplius revocari sanguinis di cordia motus potest, homo recte mortuus censetur.
Cordis itaque motus est causa circularis sanguinis motus , adeoque vitae: & recte primum vivens de uut unum moriens dicitur. Seholion. Praeclare Hippocrates libr. de eorde f. s. naturam ac causas describit, dum de corde de venis liaec pronum ciat : bisontes sunt humanae naturae , hi flumina , quiabus totum corpus irruatur. Atque hi etiam vitam homini conferunt, ct ubi resccati fuerint, homo mor
Cor machina est motoria non simplex, sed composta ex quatuor cavitatibus, dualius majoribus, quae luntrius ventriculi, cic totidem mitioribus , quae sunt auriculae , quarum singulae motu expansionis & confrictionis gavdcnt. Seholion. Cor musculum esset valde sortem dudum Hippocrates lib. de corde f. q. agnovit, eo tamen ab aliis minculis distingimur, quod ejus fibrae in spiram productae, cavitates en Amant, quae contrahuntur, Vel ampliantur. Atque lub systole de contractione cavitatum , cordis sangu3s expellitur in tubos annexos arteriosos, sub di sole vero leu ampliatione, ex Venis recipitur, adeoque reciproca illa systole ac diastole, vera est causa circulationis sanguinis.
Reciproca musculorum cordis contractio & dilatatio causa est fluxus & refluxus sanguinis ad cor. Nam si contractio tantum fieret cordis , neque eam sequeretur rursus dilatatio, sanguis quidem expelleretur, non vero reciperetur: hinc opus est, ut pars constricta rursus db latetur , & dilatata, postea itcrum constringatur.
I. IX. Cordis potentia motriκ licet validissima sit, tamen regendo & impellendo tanto ponderi sanguinis de humorum non osset sum ciens, nisi magnus tubus , smilipotentia motus instructus, in minima corporis eos i pelleret & refluxum per Venas promo Gut.. s. X. Cordis itaque & arteriarum systole & diastole vera de adaequata circuli sanguinis c*us, est.
82쪽
De Vitae ac mortis natura & causis.
Cordis machina motoria tam affabre constructa est , ut ejus sγstolo diastolen arteriarum, quae pulsus est, pr ducat , Ec diastole arteriarum rursus proVocet earum systolen, quae causa postea rursus diastoles cordis evadit, de sic motus fit perpetuus. Quam ob rem non inepte perpetuum mobile cor dici potest & circulus sanguinis PerPetuus motus, quamdiu nempe homo vivit. Scholion. Quandocumque arte humana perpetuum motum in machina producere velimus, illud requiritur, ut causa motum ceu effectum producat, qui esseeius rursus sit similis motus sive ei sectus causa. Igitur meritillimo jure infinitam DEt sapientiam admiramur , qui tot perpetua mobilia construxit, quot sunt animantium corda ; humana vero ratio & ars in ejusmodi machina invenienda adhuc magno labore deludavit.
Quia successiva & reciproca cordis & vasorum sy- sole ac diastole, perennis , sanguinis in orbem, fluxus, adeoque vitae, causa est , ipsaque systole diastoles , &rursus diastole systoles causa fit: lequitur , quiescente
uno horum motuum, sive in corde, sive in inertis, totius circuli sanguinis curtum iplamque Vitam pari litari. Scholion. ando supra modum ex congesto sanguine dissenditur auricula dextra, quae tenerioris texturae est, pro Pter aerem nimis rarefactum , ut fit in vacuo , vel cali-di1simo aere , systole ejus languescit, vel plane perit, unde d ope. Ex vehementiori animi affectu, vel eκ dato Veneno, tanta saepius fit systematis nervosi , quinde cordis constrictio , ut Mus expansio, qua recipiturianguis, aboleatur, unde immotus coagulatur sanguis de
Quando cordi vel arteriis quiescentibus, unica sy-
sole io tempore rui sus procuratur lubito vitae animantia morti proxima restituuntur. Seholion. In vacuo animantia, si extremum spiritum jam emittere volunt, ut nihil certius , quam mors appareat,&moderatius aer admittitur , protinus ad vitam , motum& vires pristinas redeunt, cujus pliaenomeni nulla alia subest ratio , quam quod, aere exteriori subtracto, sanguis de humores intra cor & vasa, aucto elatere, valde expandantur & supra modum vasorum tunicas inque primis auriculam dextram distendant, ut difficilius ad
contractionem redeant, qua cessante, sanguis non impellitur, hinc progressio totius masse sanguineae tollitur & mors in propinquo est. Si Vero aer qnantocyus, leni modo , rursus admittitur, nimia vasorum distensio cessat & lystole cordis atque arteriarum de novo incipit. Aere valde rarefacto & intergius calido necari animantia posse, certo certius est. Id fit, dum pulm num vasa, a nimiai sanguinis expansione , constricti nem suam amittunt, quae ab aere admisso stigido, vel aqua adspersa stigida , mox restituitur , unde morti vicina animantia & mox extremum halitum emissura , plenarie ad Vitam hac ratione revocari posse non novum est. Memorabilis est observatio , quam profert Sae ius in Ampelographia Sect. II. Cap. III. in aqua submersos, sine vita ac motu jacentes, vitae restitutos fuisse , sorti diuturniori percussione pedum , quia nempe ejus nodi contusione, vasa de fibrae ad motum systoles vitalem Producendum excitantur. Syncopticos
forti in planta pedis frictione, aspersione aquae frigidae in faciem , frictione labiorum cum sale , vel odore spiritus volatilis, excitari Posso, vulgaribus experimentis
constat. Curiosum etiam, quod Arabes in diuturni rem syncopen abreptos , provocato per infrumentum aliquod vomitu, restituere soleant.
Unica quoque diastole, jam conquiescenti machinae
reddita, totam sanguinis muIam in motum rursus pro gressivum excitare & cordi atque arteriis motum , ad eoque vitam, restituere potest. Scholion. Perquam curiosum de plane singulare experimen tum est, quo canibus , qui thorace discillo & corde diu quiescente, vere mortui sunt, vita ad tempus reddi
potest: quod hoc fit, dum si tubulus ductui thoraci-co , vel venae jugulari, aut cavae , immittatur Sc aer infletur, vel totum cor palpitare incipit, vel ad minimum auriculae dextrae motus ad aliquot horas restituitur , quod etiam in homine mortuo factum csse Cl. Brunnerus in traci. de glandulis duodeni , memorabili exemplo confirmat. Intensori stigore , quando incipit cor quiescere de mors prae soribus est, tunc sola sortior frictio cum calido panno , in dorso vel thorace instituta , vitam reddere potest. Vidimus quoque lolis frictionibus moribundos ad aliquot horas adhuc servatos. Neque ignotum est, aqua suffocatos, vel laque strangulatos , si mature stictionibus, venae sectione d
immitsione corporum in aquam calidam , tractentur , ad vitam revocatos suisse, non aliam ob causam, quam
quod sanguini & humoribus, ad coagulum jam proximis, fluiditas, & cordi de arteriis, iacta fibrarum a
calore expansione, motus restituitur.
Quemadmodum calor , agilitas, nutritio, integritas ,
sensuumque ac mentis Vigor , uno Verbo Uita, motu
systoles & massoles solidorum de fluidorum progressa
perficitur: ita horum motuum intermissio, vel plenaria extinctio, syncope, vel mors est
Est itaque mors plenaria motus cordis & arteriarum circulique sanguinis extinctio , corruptionem corporis post se trahenS. SPholion.
Corruptio & putredo corporis, effectus quidem mor tis , sed non semper ejus necessaria causa est : nam h minem externa violentia vita privari posIe , machina corporis diu adhuc salva & a corruptionis labe immuni persistente, notissimum est.
Quodcunque itaque cordis motum subito atque in , totum extinguere Valet, id quoque praesentaneam mor tem inferre potest. Seholion. Ex hoc nunc liquido intelligitur, quare insigne vulnus cordis vel majoris vasis, aut polypus , orificiis magnae venae claudens, subitam mortem ingeneret, do quare intensissimum frigus hominem possit necare: mquidem per cordis aperturam , tanta sanguinis copia effluente , mox in totuin concidit ejus diastole , hinc totus languinis cursus simul Ee semel desinit ac in m mento mors adest, quo vel unico argumento clarissime mortis natura intelligitur. Polypus necat, quia sanguinis ad cor susticientem affluxum, de consequenter ejus diastolen, tollit, acri vero stigore, quum sanguis coagur latur , utique ejus cursus ac puxus omnimode sistitur.
Quemadmodum liber sanguinis circulus universum corpus ab abominabili corruptione & morte vindicat, ita necessario consequitur , corruptionem lancssam
83쪽
partis, sive internae, sive externae, quae tandem totum corpus in putredinem trahit de vitales motus in totum extinguit, a circulo sanguinis sublato originem suam
Seholion. Citissime pars corruptioni sphacelota subjicitur, modo sertissime vinculis stringatur: sic enim , ligatis Va- sis , affluxus de refluxus sanguinis impeditur , ut immotus ibi stagnans , promte putredinem, cujus vis est valde sui multiplicativa, concipiat.
Quicunque itaque medicus, quod suum est munus, mortem avertere de corpus diu vivum, salvum ac integrum conservare laborat: is nihil aliud agere debet, quam ut eo omne suum auxilium & consilium dirigat , quo sanguinis liber ac perennis cursus, per omnes corporis partes , praestetur , funesta vero esus stasis , quies, vel stagnatio aVertatur. Seholion. . Neque enim ullus moritur homo, ubi non circuli sanguinis destructi de mortiferae staseos, adeoque momtis , evideruistima testimonia ac indicatu adsint: qu, Propter in omni morborum curatione circuli sangui nis conservatio primum Ze principale debet essh in im tentione medici, 3e ultimum in exsecutione. Hoc a gumentum fusius in disertatione de generatione momtis tu morbis exsecuti lumus.
Atqui jam liquido apparet, ea, tam ad vitam Io gius producendam, quam ad morbosas amictiones praecavendas Sc avertendas, optima esse praesidia, quae ad conservandum sanguinis liberum se progressivuin motum, maxime per tot subtilissimos & innumerabiles tubulos & valcula minima, quibus omnes partes
obsitae sunt, faciunt: sicut e contrario tum ad morbos proferendos, tum ad mortem accelerandam, multum iconserunt, quae vitalem hunc motum cohibent, vel retardant atque angusta vasa Occludunt. Seholion.
Maximae hinc utilitatis ad ianam de longam vitam sunt omnia, quae fluiditatem fanguinis de humorum contervant ac perspirationem liberam praestant , ut insuIa calida herbarum , item motus atque exercit UO corporis, nec non quae acidum corrigunt, item stomachica temperata balsamica , quae blandam lpiritua-scentiam chyli lc sanguinis promovent, neque minus provide administrata venae sectio, quae , sanguinis numiam copiam subtrahendo, liberiorem ejus per Omnis generis vasa cursum procurat. Quam noxia vero αProserendis morbis vitaeque abbreviandae apta sint adstringentia, validiora purgantia, modyna, narcotica, Putridae exhalationes , acida , nimium refrigerantia , nimia quoque repletio vitaque sedentaria, cum affe-inium animi intemperantia , a solidae praxeos gnaris ignorari amplius nequit.
Ergo vita 8c mors mechanice fiunt, de nonnisi a causis mechamcis, physicis de quae eκ necessitate agunt, dependent. Seholion. Patet eκ hisce quam ineptum conceptum de vita de morte ejulque causis, veteres sibi sermarim , dum vitam actionum Se imperium animae in corpus , vel animae conjunctionem cum corpore, mortem vero vitae pr: vationem, calidi innati marcorem, separationem animat a corpore , vel animae secessum , aut animat Vel
principii vitalis energiam fatilcentem dc iunctiones corporis deserentem, Jκerunt. Multo minus autem caulas, cur homo mori debeat invenire poterant, si quidem illorum sapientia plus nominibus de metaphysicis si culationibus, quam rerum corporearum de firmetum corporis humani cognitioni, inhaerebat.
De causis motuum vitalium 1 lolis atque diastoleS.
I. I. OUum vita a mere mechanicis de ex necessitate agentibus corporeis causis dependeat, de silmpliacissimus ille motus systoles de diastoles, qui in corde
atque in universo canalium systemate residet , circuli sanguinis omniumque secretionum ac eXcretionum causa sit: plurimum utique ad rem nostram pertinet , veras systoles ac diastoles causas investigare.
Neque satis erit, cum veteribus motuum vitalium causam nomen quoddam , ut naturam, animam, sp ritum , archeum , aut sapientem quendam daemonem,
vel principium certum vitale allegare, eo quod hisce obscuris nominibus nihil explicatur , nihil perspicuum redditur nullaque ad usum vel inventionem applicatio
Seholion. Natura quidem ab Aristotele principium motus de trietis , adeoque etiam vitae de mortis causa, habetur; sed tamen hoc ipso nihil dicitur. Nam cum principium philosophis idem sit ac causa, ideo sequitur, ut quando naturam causam motuum vitalium systoles.ac diuiolea agnoscimus, nihil aliud dicamus , quam naturam , quae causa motus definItur, esse causam motuum Vitalium. Sicuti vero in omni dcmonsi ratione de seria veritatis indagine, petitiones principii, Iussis , fiftiones, ambiguae opiniones de inania nomina procul abesse debent: ita tanto magis id in ca doctrina, quae de vita ac liuitate hominis agit, necelsarium eriti
Neque sufficit, animam actionum in corpore , dehinc quoque motuum vitalium, cordisque systoles ac diastoles, causam dicere.
Scholion Equidem vis illa de potentia , quae in nobis percipit, sibi ideas imprimit, easque certa ratione aestimat: vel adhuc superiola substantia, quae intelligens, conscia de libertatis agendi particeps est, dc mens vocatur , Viunionis ceriam actionem ac directionem in quosdam corporis motus obtinet: nullo tamen solido ratiocinio evinci potest, utrumque principium proxime de dire-ete de semper omnes in corpore motus , inque prunis uitales illos systoles ac diasoles, producere , atque sunctiones naturales regere ac gubernare.
Si anima, vel aliud quoddam ens immateriale, cum dia penetrans de movens , iuusculorum ipsiusque cordis motus causa esset: tunc utique consequi necesse foret, ut salvo ac integro existente motus instrumento , neminpe musculo, utcunque nervi affecti , vel vasa ligata suerint, adhuc motus systoles ac diassoles vigeret, quod
'I. U. Neque opus est, ut ad causam quandam superiorem metaphysicam, sive pneumaticam, moratum te occul
84쪽
De causis motuum vitalium systoles atque diastoles. 33
tam, quae non sciri potest , refugiamus , ubi manifesta PF sica , a vi ἐκ operatione rerum corporearum de sumta, rationi di sensibus obvia est.
Motus , qui fiunt in partibus solidis corporis nostri,1 fluidis ipsoque sanguine calido M partibus ejus subtilissimis, sive impetum facientibus . tam in vasis, quam in nervis contentis, proficisci, multis evidentibus argumentis potest evinci.
Si intercipitur sanguinis Se liquidi nervet fluκus ad
partem, ligatis aut diicissis arteriis, vel nervis, protinus omnis potentia motrix eXspirat, ergo causam interi ill- sonis motuum in arteriis & nervis quaeri deberi, non
Ad cordis machinam motoriam non modo insignes pari octavo Se intercosiali nervi seruntur, sed & ingens sanguinis quantitas, per vasa sic dicta coronaria,
Experientia docet, liberaliori sanguinis, aut per vulnerationem , aut per sectam venam emissione , cordi potentiam motricem lubtralai, adeo ut quiescere incipiat Ze syncope fiat, simul ac vero ille per inclinati
nem corporis paulatim rursus assivit, protinus motus cordis redit.
Observamus homines, quanto calidiorem & copi siorem habent sanguinem , tanto robustioris esse naturae atque ad animi desectionem minus proclives.
Animadvertimus, diuturna inedia & desectu boni
nutrimenti , universi corporis vires stangi, & cordis quoque motum languidiorem fieri, cum contra a pastu, a calido potu, a vino, a pane spirituosis balsamicis intimiis , vires antea depressae moX erigantur, pullus quoque sortior te celerior evadat. Ergo quod cor Se solidas paries movet iisque vires ac vigorem ad-ε dit, materialis indolis est, di forinsecus eκ alimentis de
Caloris ad vitam , nutritionem , propagationem dc motus vitales producendos & conservandos, maxima necellitas & potentia est. Sebosio . Quotidiana edocemur experientia, nullum semen terrae mandatum, sine calore , ad tacunditatem produci, vel plantam sine eo cresccre Sc augmentum accipere posse. Nunquam ex piscium, ranarum , inleel rum , vel cujuscunque generis Volatilium ovis atque seminibus animalculum, vel pullus excluditur , nisi com enienti & temperato calorc , vel solari, vel qui ab imcubatu animantium provenit, prius sola fuerint. Hirundines , Alpini mures, multa insecta, intenso frigore,sne motu sensibili ac sensu jacent, accessu vero caloris&lvernali tempore, mox motum M sensum recipiunt. AEgyptios furnorum temperato Sc aequabili calore pubia los gallinaceos excludere, historiarum fide constat, Mnovis experimentis comprobatum novimus. Animantia perseetiora utero foetus generant, eo quod calori sanguinis materni proportionata semina quam optime tacundari de nutriri possunt. Uernali & calidiore tempore accedente, omnia animantium & vegetabilium genera agiliora, tacundiora & vegetiora evadunt& tota quasi natura robur acquirit : tum tacundus animalium fit congressus dc aquatilia ova deponunt. Sine calore nullum animal ViVere Vel crescere potest , unde integumentis, lecti vel hypocaiuli calore, aut ais mentis calidioribus acre frigus temperandum est.
Calor est valida aetheris, in intestino & vorticosi, mortu consssentis , in partibus sulphureis fluidorum actio, qua pori solidorum expanduntur, partes eorum fluida dividuntur, crassiores subtiliores redduntur, dura de r sissemia flexilia evadunt. Scholion. Hoc theorema innumeris eκperimentis hydraulicis& physicis confirmari potest: sun erit Vero pauca at tingere. Liquida, praeteritin spiriiuola, sementescibilia, vasis firmissime inclusa, calore accedente, solidissima vasa magna vehcmentia disrumpunt. Aqua sonti bus artificialibus inclusa , solo calore , in altissimum spa tium evehi potest. Liquor thermometris inclusus ca lore expanditur, inque altius spatium attollitur. Quam mirabiles in dissolvendis brevi tempore duris corporibus aer & aqua, in machina Papiniana inclusi, ope caloris edant essechus , res vix amplius rerum physic rum curiosis ignota esse potest.
Longe Vero majorem vim ac potentiam expansivam calor exterit in corpora, quae tenuioris sunt indolis. Scholion.
Id clarissime experimentis evincitur , dum Fasontium salubrium , videlicet acidularum , ve trivina senerosa, aut spiritus inflammabiles , vitris axtrus incluta, leni calore foris accedente, protinus ea in mini ma frustula disjiciunt.
Atqui nostra sic conficitur sententia: partem sanguianis optimi, calida anheris materia subtilitatam, magna potentia elastica praeditam, motuum vitalium, systolea nempe atque diastoles, Se inde dependentis motus fluidorum , Veram & adaequatam existere causam. Seholion. Sanguis est vehiculum istius moventis tenuissimae sub stantiae, quae a veteribus anima, calidum innatum, aut
spiritus impetum faciens, sive principiam Vitale, quod
proprio conamine motum excitet, vel quod respondeat elemento stellarum, appellatur. Et quia veteres cMoris magnam vim, ad sustinendam vitam , deprehendebant, hjnc tactum est, ut principium vitae & causam omnium functionum in animantibus lubstantiale & ta. - τον, quod in corde resideat, at ruerint. Et ob id quoquo ii, qui credebant, animam de naturam esse omnium aciationum in animantibus causam, calidae & igneae indo lis eam esse judicabant. Idcirco etiam Hippocrates L.I. de diaeta dixit: ignem omnia per omnia movere. Vitam
in ipso sanguine consistere sacra nos pagina docet. Sanguis quoque primum in generatione conspicitur, idque non solum in ovo, sed in omni tatu animaliumque conceptu contingit: & sanguine eκ venis amista, vel ejus motu & calore penitus exstincto, vita aboletur. Et quo major sanguinis boni & spirituosi copia in corporibus visitur, eo agiliora, robustiora, Vivaciora & sagaciora sunt animalia: dc contra, quo parcior adest sanguinis copia, iique intemperatus, Vel frigidus , animalia eo sunt timidiora, minus vivacia magisque imbecillia. Omnia denique alimenta , quae bonum sanguinem praebent, ut panis & carnium genus , vinum generosum ; vigorem atque agilitatem animo de corpori addunt de vires depressas protinus eri
gunt. Praeterea aer purus,temperatus, serenus, qui in altioribus & temperatis locis , tempore verno & liab flatu
orientali animadvertitur, mire omnes vires corporis re
cruat Ec animo quoque vigorem agilitatem reddit , appet
85쪽
appetitum excitat & erigit,ad venerem stimulat,in moria bis vires inspirat. Ex quibus omnibus rectissime collugimus, illam ipsam substantiam, quae nos nutrit, sustemtat, roborat, animat, sanguinem movet & vires corpori ac animo largitur, este materialem, eamque existere in languine; cum eo etiam amitti, susque portionem esse delibatillimam , optimam, tenuissimam, magna p tentia expansiva donatam.
Sangu s itaque rectissime thesaurus vitae & anima vehiculum ac vinculum ejus cum corpore dicitur. Scholion. Insmis ad elucidandam hanc rem exstat locus in Hamaeo, qui meretur adduci. Hic exercitatioM Tl. ita disIeritisiole us rerum negligentes sipeciosa nomina veniari. Sanguis , qui nobis prae man us atque oculis est,mἰ grande sonat , ad 'iritum vero ct calidi innari magna nomina obstupescimus , detracta autem lamua , evan scit ut error , Ac etiam admiratio. Prost
to si sub lapidis philosiophici aenigmate sanguinem quis
dFingeret, atque omnes ejus mirabiles doles, operationes ac facultates proponeret , illam procul dubio pluris aestimaret se stupra vires elementorum agere facile crederet, corpusique illi aliud ae divinius non illiabenter attribueret. Hactenus Harvaeus. Ego vero aenigma sermabo tale: si quis dicat, sibi notam esse unive Ialem medicinam , quae in omnibus regionibus & omni tempore haberi possit, inque animantium regno reperiatur , cujus tanta sit efficacia, ut hominem ab omnis generis morbis, imo ipsa praematura morte, praesese Vet , quae universum corpus ab excrementitiis sordibus liberet , qua que vigorem ac robur Omnibus conciliet , animoque sapientiam ac intellectum reddat, qua porro medicus, debito regimine, Omnes morbos, qua tum possibile est, sanare possit. Prosecto ad unum omnes ejusmodi medicamenti prae flantissimas vires admirarentur Se nulli studio vel sumptibus, ut eam inquirerent , parcerent. Quandocunque Vero postea quis edicat, hanc medicinam sanguinem esse animantium, tunc protinus omnis admiratio & aestimatio, propter rem vilem& omnibus notam, exspirabit. Quo ipsb no strum ingenium optime potest cognosci, quod vilia , sensibus o via & facilia ac simplicusina despicit, ad ignota vero, obscura dc magnifica magno impetu fertur.
g. XVII. Reciproca & continua systole & diastole cordis &vasoruin ita peragitur : subtilior atque calidior expansiva seminis & postea sanguinis pars, in primis scelus rudimentis , expansionem fibrarum cordis incipit, quae, elatere instructae, impatientes istius expansonis , sese contrahendo in pristinum statum restituunt, & ita sat guinem in tubos arteriosos expellunt, qui , sanguinis expansiva calida potentia identidem dilatantur de possica , ob vim quoque elasticam, sese contrahunt.
Μachinae motoriae cordis, arteriarum, intemnorum& omnium, qui motu gaudent, canalium, tam sapie ter constructae & eo consilio tanta virtute ac potentianclastica donatae sunt, ut vel levior fibrarum expanso, Earum contractionem provocet, quae postea novae expansonis in vicinis pinibus caula fit. Seholion. Ita animadvertimus cor canis exemtum , prorsus inquiete consiliens, levi flatu admisso, ad motum aliquamdiu revocari posse. Neque ignotum est, cor ranarum, omni motu privatum, levi acus punctione, denuo Palpitare dc motum diu adhuc continuat .
Magna elastica cordis, arteriarum, aliorum que can lium potentia, non tantum ab ipsa fabrica n .echanic
statica, sed quam maxime a lubtilissin.is fluidis expan- suis, quae partim vasa sanguinea, partim etiam nervi advehunt , dependet; quae duo elastica fluida, unita in mbris , tantam potentiam exserunt.
Quemadmodum motus vitalis displex est, diassole , nempe atque systole : ita etiam duplex vis expansiva utriusque causa existit: sanguis nempe appulsus & imira cavitatem cordis vel vasorum contentus, copia Mcalore expansivo diassolem efficit, fluidum vero quod per arterias coronarias sanguinis atque nervorum agilis. simum, quod intra fibrarum cordis lubstantiam & i terstitia sertur, ibique residet, succedentis lyssoles sive contractionis causa est.
Quanta est pressio laterum arteriarum extrorsum,1 sanguine impulso, tanta est elateris fibrarum, a fluidis animatarum renitentia: atque cessante illo impuliti, fibrarum ad pristinum statum , nempe introrium , fit roductio. Seloti . ι Siquidem eκ mechanicis notum est, elaterem semper esse aequalem vi comprimentis vel tendentis corporis , & eundem quoque esse aequalem vi percutientis Notum quoque est experimentis pneumatico-hydrost licis, potentiam elassicam aeris aliorumque corporum, ingenti eorum ponderi aequari.
I. XXII. Sicut a subtilissima & mobilissima calidi optimi sanguinis parte motus vitales fibrarum dependent ; ita hsanguinis corrupti vel impuri tenuissima putrida parte , non modo vires corporis, sed & animi vigor periculum
Sicut subtilissima, spirituosa & temperate sulphurea
alimentorum & medicamentorum pars , de purissimus, ''temperate calidus aer, egregie vires motrices restituunt: ita nihil magis eas destruit, quam putredo, sive putridus
I. XXIV. Putredine, quae mixtionem & structuram corporis animantium potenter destruit, nihil vitam potes este insensius,& haec quoque indivulsus comes atque eflcctus est extiricti sanguinis circuli, & causa praecipua mortis , sive plenariae systoles atque diastoles, adeoque nubdorum progressus, extinctionis.
Quod ex sphacelo partis externae tem ex putredine i terrima, quam cancer secum gerit, vitalium virium 1u cessiva & tandem plenaria desectio fiat; vix alia est caula,quam quod subtilissimus putridus vapor nobilillimam sanguinis partem, quae vitalibus motibus praesidet, inficiat & in totum corrumpat. Pestis, aliique maligni mo bi contagiosi, non ulla alia ratione tam insensi vitae sunt& tam celeriter necant,quam quod penetranti ac tenui sima putrilagine interiorem & subtiliorem spirituosam sanguinis partem inficiant, unde mox vires prosternu tur.Sique rem accuratius perpendimus, mortis praecipua& fantiliarissima caula est interna sphacelatio visceris nobilioris , aut partium, quae exquisito sensu ac motu ga dent, ut sunt ventriculus, intesina, meninges. Qua de re legatur dissertatio nostra de generat one mortis in morbis. Provocamus ad omnes, qui disiectionibus morbis
86쪽
De motu Fibrarum vitali elastico.
morbis defunctorum operam naVarunt, an non semper in sectiori , etiain moκ post mortem instinua, foetidi Lsima & intolerabilis putrilago , quae neutiquam cst invs , qui morte violenta percunt, Observetur. Et quis di bitet, interius causam non tam partis destructionem asphaceis , sed potius putredinem , quae principium illud vitale interficiat & contaminet, existere λ Spectat huc quoque prauagium illud mortis,quod vulgus ex corvis &noctuis importuno cantu aegrotantium domos molestantibus, promit, quae essiuVia putrida, eκ ejulinodi corporibus exhalantia, propius accedunt. Ex hisce jam s ede quoque elicitur ratio, quare medicamenta, quae nam cosi agunt, tam graviter vires amigant, stuporem , to porem sensibus motibusque inseram, ita, ut non immerito a cautioribus medicis Venenis annumersntur. Aervapore carbonum , vel sulphuris vivi, aut aliis progri- nis exhalationibus resertus, non ob id solum interficit, quod aeris liberum accessium ad pulmoncs impediat, sed maxime , quod sese altius sanguini insinuans, ejus nobiliorem spirituosam pariem contaminet.
Ergo non mens, non anima sensitiva, adaequata & perpetua ac proxima causa est motuum vitalium systoles& diastoles , quibus omnes actiones secundum dc praeter naturam celebrantur: sed fluidum tenuissimum, cali-
I dum, elasticum , quod i nervorum tubulis & in ipso sanguine continetur, laorum
motuum deoque vitae, lanitatis de morborum caula est.
De Motu Fibrarum sitali Elastico.
I. I. DUplex motus vitalis est : unus in corde & artergis. - atque in toto canalium genere reperitur, & in re- , ciproca systole & diastole, lave in expansione & comtractione, vasorum consistit , quo fluida a centro ad am- 'heum corporis pelluntur: alter in toto fibrarum &m --. - . . . - .
Fibras, ex quibus solidae partes animantium constructae sinit, simili motu elassico gaudere, pluribus de id biis argumentis evinci potest. Soholion. Mira est expansio, quam cutis in hydropicis, in gravidis , scrotum in hernia intestinati, uterus a foetu grandiori, & non raro gemello, ventriculus a nimia ciborum copia,intestina a flatibus, glandulae colli in scrophulis, testium canaliculi ab humore ibi stagnante, experiuntur: ubi tamen mirabile , quod remota causa expansionis , brevi intervallo in pristinum rursus & naturale spatium
Attenta observatione conflat, coelo existento humido& temperate calido, ut fit Vere & autumno , sole inclinante, vel Vento ex occidente aut meridie flante, cutem totumque corporis habitum inflari ac tumidiorem reddi , vasa quoque distendi ac majora apparere. I. V. Quo magis calor & humiditas intenditur,ut fit in balneis vaporolis de laconicis, eo tumidior fit corporis habitus, pori ac tubuli cutis magis expanduntur, Vasorum sensuiferorum tenuissimae ramificationes in conspectum veniunt, a nimia etiam interna sanguinis expansione , ' humor copiose per poros extruditur.
Obse amus quoque, coelo existente Bigido & figido, ut fit hyeme & borea regnante, sub coelo sereno,
curim ejusque poros contrahi, Vala detumescere, ut ViX in conlpectum Veniant.
Atque adeo aeris fluidum tonum ac elaterem fibrarum corporis nostri diversimode afficit, alterat atque immutat. Neque id tantum in externis, i ed & internis pariibus visitur. . Scholion. v culorum Ze membranarum s cmate conspicitur, & in ielasticitate , resistentia, sive tono versatur : uterque ad circulum sanguinis modificandum multum contribuit.
Motum illum eIasii cura, quem fibris partium solida' mm adscribimus , Hippocrates L. de locis tu homine , cutis tensionem de adstrictionem , alii tonum & robur partium, nonnulli villorum contracti litatem nominant. Nos potius illum motum, quo fibrae gaudent, elaterem .constrictorium & expansivum, sive motum elasticum, appellare volumus
Corpus elasticum illud est, quod ex variis filamentis duris, tensilibus constructum & Vi alterius corporis expandi ac constringi, sive elongari ac abbreviari potest, qua vi cessante, in pristinum statum se restituit.
Ita ligna, coria. laquei, stramina, crines, spongiae t Iis sunt naturae, ut a causa externa facile expandi, elongari & rursus quoque constringi de abbreviari possint:& haec est ratio, quare haec corpora, ad praeparanda pulcherrima instrumenta, quibus humiditatem de siccitatem aeris explorare solemus, usurpentur, quandoquidem si humidum sese horum poris insinuat, distensionem ae elongationem efficit, quo a calore Sc siccitate di I expulio filamenta coarctantur , inque pristinum sa- vero fieri corpora, de partes robur amittere , sub sam tum revertuntur. ' guinis boni desectu, qui ex morbis, vel ex nimia ejus . ε profusi pessatum mutatione & quando austrum vel Zephyrum diutius regnantem, subito boreas vel eurus excipit, Muice Nerta, in partibus antea sauciatis, in pedum ci vis sensum molestum , punctorium, cum ardore & pr ritu, saepius praesentiri, adeo ut non incongrue dicatur, eos homines calendarium quasi perpetuum vivum in corpore serere. Neque id tantum exterius observatur ,1M S: internae partes inde mutationem quandam experiuntur : ita non semel notavimus, eos, qui ex pulmonum vitio laborant, vel qui calculum in vesica urinaria gerunt, a ventis septentrionalibus valde & se sibiliter affici. Idem fit, quando calculus in renibus d litescit, qui a stigore aeris commoti & contracti arctius ad calculum premuntur , sicque a calculo dolor excitatur. Multo magis vero id evenit in iis,qui ingenti capitis vel nervorum imbecillitate laborant: hi enim , quacunque levi aeris mutatione , statim incommodi
Potentia illa fibrarum elastica & robur partium , a sufficienti boni sanguinis per vasa arteriosa A fluidi per
nervos affuxu, multum dependet. Echolion. Siquidem observamus, robusta ea esse corpora Mmusculos multum roboris in iis exserere posse, qui temperati & benigni sanguinis copia gaudent, imbecillia
87쪽
profusone , aut ex same fit, nihilque certius est, quam a laudabili alimento robur partium increscere.
Quod a sanguinis in fibras influxu earum robur dependeat , vel ex eo colligitur , quod confossim, arteria cujusdam partis ligata, ejus ad omnem motum impotentia succedat. I. X. Fibrae musculares, tensione sua , sanguinis, ab ingenti prellione cordis te arteriarum , ad partes appulsui renituntur ; nisi enim magna vi elastica ressterent, nimia fieret vasorum de fibrarum expansio , adeoque tardissime sanguis per venas ad cor remearet de partium fieret intumescentia.
Neque tantum sanguinis , sed & fluidi nervet infim s , ad robur partium gignendum , necessarius est. SehoIion. Patet hoc ipsum in paralyticis, nec non apoplecticis, ubi, vitio vel obstructione resdente in cerebro, vel in spinali medulla, atonia, resolutio de flacciditas partium subjectarum, cum impotentia motus ic gravitate instar ponderis , consequitur.
Quod fluidum nerveum male assedium , vel praeternaturaliter commotum, tonum, elaterem & robur partium immutet , animi pathemata luculentum testimonium edunt. Seholion. Notum est vasa sanguinea inter membranas de musculos serri, quorum tonus & resistentia ejus regressiim egregie adjuvat. Nam presso mutua semper cst aequalis , sive corpus elassicum tanta vi resistit, quanta comi Primitur.
Ita observamus , a terrore partes externas sertiter constringi, ut, vasis compressis, sanguis ab ambitu ad interiora de majora vasa circa cor & pulmones seratur, unde ejus palpitatio de circa praecordia anxietas, cum extremorum frigore, suboritur. Α tristitia , fluidi nervet influxus valde intercipitur, unde omnes sere universi corporis paries suum robur ac tonum amittunt, atque magna ad morbos chronicos fit dispositio : quin ob vires δeperditas, asseclus alias benigni, facile malignitatem, non sine periculo, induunt. 1racundiae asse
tus, dum vehementer fluidum ne eum commovet, V
lidiorem stricturam in universo fibrarum systemate provocat, hinc pullus de respiratio citatior cum augmento caloris fit, de validissimo tunc robore de potentia homines pollent.
Sub somno& a medicamentis, quae eum conciliant, ordinario fibrarum relaxatio, cum habitus corporis intumescentia , fit, quod eo tempore languidior ic pa eior fluidi nervet Se sanguinis ad partes affuxus est.
. In iis , qui cholericae sunt constitutionis, vel ob lar- iorem vini usum, celeriorem habent sanguinis cursum, brae magis tensae de validae sunt; flaccidiores vero in phlegmaticis de cachecticis existunt. Seholion. Quae omnia satis docent robur & vim elasticam , quam exserunt partes a fluidorum natura de am uplurimum dependere. Et quia robur de tonus partium, a boni sanguinis de fluidi nervet temperio ac copia in paries influente dependet, aer vero & alimenta sanguinis statum ac texturam varie alterant, sequitur, aerem utique serenum de purum de solari calore temperatum,& benigna ac congrua alimenta, ad robur partium, Meontervandum , dc amissum restituendum , plurimum valere, quod etiam ipsa experientia abunde corroborat Εκ hoc quoque porro conficitur, ea remedia optima esse roborantia , quae blandam sanguinis spirituascentiam
principio subtili, suavi, oleoli promovent. s. XIV. Eximius & plane mirabilis elateris, qui in fibris comsistit, est usus ad fluidorum vitalem progressum moderandum , modificandum & facilitandum , item ad secretiones atque excretiones, ad vitam & sanitatem admodum necessarias, tuendas.
De sanguine humano ejusque natura. - I. I. SAnguis humor vitalis est , quo nullum animes perseetum caret, Se in quo vita de corporis nostri r bur continetur et quo effuso, omnis corporis Se animae operatio cessat; quapropter utique , ut ejus indolem plenius atque exactius cognoscamus , opus est. Scholion.
Anima & vita, ipsius quoque scripturae sacrae testim nio,est in sanguine,prout nempe is in orbem circumvehitur,oc per universi corporis vasculosam compagem motu agitatur ;
Sanguinis assuxus & inde facta dissensio , sese ha-
bet ut fibrarum de vasorum resilentia , quare aucta e rum resistenti minus sanguinis admittitur & plus affuit alio, eadem vero rursus minuta, redit assiuxus ad pri rem statum. Seholion.
Haec fibrarum tensio & remissio magnam mutati nem in sanguinis motu de affuxu ad paries efficit,& hinc maximae in pathologicis est considerationis. Nam circuliatus sanguinis inaequalis ejusque in aliis panibus nimia congestio Be inde facta stagnatio, vasorum dissensio , i 4
vel apertio , quae multorum morborum productrices . sunt, inde originem tradunt. Mentionem vero poteritiae ejusmodi partium tonicae lam inlicit Hippocrates lib. de loe. in bomine I. Is cum ait: fluxiones propre frigus fiunt , cum caro in capite O vena tensae fuerint. Hae enim horrente carne o ad angustias perveniente adstrictaque ae excludente , humiditatem exprimunt O simul ea es t ae contra exprimuns ad angustar
pervenientes O capilli sursum erecti sunt, utpotest Iundiquaque fortiter compressi. . Quibus verbis clarissime subindicat, a tensione, angustia de adstrictione fibrarum, humores ad alia loca cogi ibique exprimi. Idem Hippocrates languinis motum transtatori uin ab una parte 'ad alteram morbiseram passim , de egregie lib. de virenum morbis, docuit. Neque tantum in pathologicis aec doctrina multi usus est, sed etiam in remediorum derivantium viribus explicandis insignem lucem accendit. Hinc Hippocrates Sect. V. aph. s. mulieri, ad cohibendum menstruum , cucurbitam mammis apponit.' Nos, ad derivandum motum sanguinis a partibus superioribus, in harmorrhagiis, fluxionibus capitis de ocul rum, item in doloribus superiorum paritum, a distensione ortis, jubemus pedes immitti in balncum, ut libra- rum tentone Se resistentia minuta, humores majori copia rursus inuant , superiores deserendo. Et hujus mo- . tus fibrarum tonici usum in pathologicis Se praxi nemo e praeclarius Baglivo de Bahlio ostendit.
88쪽
De sanguine humano ejusque natura. 3T
sale volatili, & denique terram fixam, in vass standor lictam, Clargitur. Sanguis enim omnes ejusmodi materias continet, quales ex omnibus animantium solidis partibus igne eliciuntur. Quo magis confirmatur stolida ex fluidis suam indolem atque incrementum ac cipere.
agitatur ; nam simul ac hic motus quiescit, omnium partium fianetici & animae operatio intercidit. I. II. Sanguis est liquor purpureus, ex parte aquea, sulphurea de terrea lubtiliori compositus. Seholion. Optimus sanguis gelatini rinem consistentiam ha- sanguis est humor, ex partibus indole int*x se dis beri & non nisi gelathia purpurea videtur. serentibus constans : nam ex solidis & fluidis, gravi-
bus 8c levibus, diaphanis & opacis, sebtilioribus & fixioribus, aqueis, terreis & oleo sis inflammabilibus,
minus bene cohaerentibus, mixtuν est.
Sanguis maxime ex fluido & solido elemento est
Solidum inexistere sanguini, vel ex eo apparet, quod liquida eius parte leniori calore evaporata, sicca Zc 1 Iideseens lubstantia relinquatur. I. V. In sanguine sani hominis tres ordinarie partes liquidi, & una pars lolidi continentur. Seholion.
Quae sit proportio solidi de liquidi in sanguine,
. quam optime pondus docet. Bole in hestoria naim Sehollam Sanguis valde convenit cum gelatina, qualis ex animantium carne & ollibus excoquitur. Siquidem Ἀ-gore facile concrescit & temperatae indoliS ac nullius evidentis 1 aporis est. Et sicuti gelatina, evaporata aqueaparie, in gluten transit; ita etiam ex sanguine optimum gluten parari potest : quin imo calore interno languinis serum subinde tam spissum evadit, ut per secti nem venae emissuin, firmioris glutinis faciem ac sormam frigore induat. Deinde acidum sortius gelatinae coagulum inducit; quod evenit quoque cum humano sanguine. Tum gelatina siccata oc dellillata phlegma de subtile oleum, cum lue volatili de fixiori terra. largitur, non secus, ac cum sanguine humano fieri solet. Et quod languis sit gelatina diaphana, a lulphurea de rubicunda materia tincta, clarissime apparet, quando ipse guttatim in aquam immittitur, ubi rubicunda sulphurea portio lupernatat; vel quando sanguis in calidam rali sanguinis humani ex unciis quatuor dc drachmi aquam essunditur, tunc non multo poli substantiam uuinque sanguinis, unciam unam & drachm ire t mucidam albam, tenuibus filamentis contextam, inque XXXIV. grana solidae substantiae obtinuit. NO. fuistiuin dimittit. semper ex quatuor uncus languinis , siVe V una inci', s. X. sive starificatione ex poris tubulis eXti actus suurix, Sanguis gelatinosae temperator indolis Se consistentiae tineiam unam solidi & sicci pulveris, ROR Pitu loni est, ideo icquitur, ea alimenta, quae gelatinossim suc- in sornace calido evaporatione hur ii di, Obtinumu - Εκ cum coctione sundunt, vel quae principia gelatinam hae vero theoria sanguinis addit cimus, potui unx uir constituentia continent, optimo sanguini ingenerandopla fere portione sblidos cibos CXsu rare debς ς- elle aptissima.
s. VI. Sebolion. Sanguinis humida portio longe citius in auras avo- Atqui eX hisce jam facile petenda est ratio orare
angia r earnes juniorum animantium cotiolum sanguinem an
Iat, quam is tu qu q/:-' aenerem, & cur Gallorum natio, cui optimi ta go Vtinosi succi ac cibi familiares sunt, tam subito sanguinem amissiam recuperet, & ob id liberaliorem languinis millionem iacilius, quam alii populi, tolerare ponit. Neque jam in obscuro erit raoc , quare alimenta. in quibus principium salinum, acidum aut spirituo um
Praedominatiar, aut quae nimis tcrreae ac compactae tu santiae sunt, ad sanguinem ausundum minus apta eXi
Quanquam sanguinis textura multum smilis si gelatinae animantium : attamen ille disterentes quoque ab hac quasdam proprietates obtinet. Sebolion. . Scholion. Quo eκperimento probare possumus, copiosas te nues de volatiles in sanguine hospitari partes, quae calori ac motui promte obsecundant, Zc conlequenter
mobilioris, subtilioris de valde expansvae indolis sunt. I. VII.
Sanguis humanus aqua specie gravior est. Seholim. Ulut sanguis ex partibus aqueis valde tenuibus sit compositus, tamen, propter solidum in eo contentum, auua est ponderosior, quod sequenti experimento cem tum fit: quandocunque Vas aqua repletum uncias ta vem Se drachmas sex ponderat, fit, ut, si idem vas languine humano impleatur, uncias X. drachmas duas ac grana IV. pendeat. Ergo languis uncIa dimidia indidia mensura aquae praeponderat Et quod lolidum in sanguine, ejus sero, seu liquido, gravius sit, vel ex eo clare dignoicitur,quod serum sanguinis parta rubicumdae supernatet.
Solida pars sanguinis non unius ejusdemque, sed valde dissimilis, est indolis.
Seholion. Siduidem sanguis humanus exsiccatus Se chymicolime tractatus, primo Phlegma, deinde oleum subtile, orallius, fundum petens, empΤreumaucum, cum
Primo sanguis exsiccatus longe promtius flammam concipit ac diutius eam alit, quam siccata gelatina. Deinde major quantitas talis volatilis Be olei ex sanguine, per destillationem, quam ex gelatina, e. g. cornu cervi, obtinetur. Tum sanguis putrefactus tetrum magis foetorem , quam alia quaevis gelatina corrupta,
exhibet. Itaque sanguis magis excocta de subulior reddita gelatina dicenda est. I. XII. Sanguis ex parte subtili sulphurea constat. Seholion. Quod copiosum sulphur insit sanguini, ejus inflammabilitas teilatur, de quod ingentem olei quantitatem sub destillauone iundat Be motu valde incalescat.
89쪽
Sanguinis calor dependet quam maXime a parte ejus subtili sulphurea, in motum concitata. pholion. Quamdiu sanguis sertur per vasa, tamdiu sanguis calidus observatur. Hinc calor nihil aliud est, quam intestinus partium ejus sulphurearum motus, qui eo sortior est, quo major partium sulphurearum copia est,& quo plus motu attritivo agitantur & mutua collisione impelluntur. Hinc patet ratio, cur celeriori sanguinis circulo facto, ut fit in febre, a vehementiori corporis eκercitio, ab assumtii spirituosis, intensior quo-Que calor fiat.
Calore partes temperatae, oleosae ac terreae sangui
nis alcaiisantur & subtiliores fiunt; quare ex connubio Se mixtura principii alcatini & olei subtilis, purpureus
sanguinis color emergit. Seholion.
Sal alcatinum, cum sulphure subtiliori commixtum, leniori calore ac digestione, rubicundum induere col rem, eXperimentis chymicis compluribus stabiliri potest. Videmus spiritum vini rectificatissimum sortis. simo sali alcatino, quod fit, quando nitrum cum regulo antimonii aequali portione calcinatur, supersulum, brevi elapso tempore, elegantissime rubicundo colore im-. i. Olea destillata sulphuri vivo, vel si mavis, salilixi violo recluso affusa, leni digestione, rubineum colorem induunt. Spiritus ex animantium partibus destillati,& sale volatili ac oleo turgidi, primo diaph
tri, brevi tempore colore obscure rubicundo tinguntur.
Et quod portio sanguinis subtilior & sulphurea gelatinae ejus purpureum colorem reddat, vel hoc unicum experimentum satis evincere poterit, quod sanguis exsecta vena in aquam tepidam uisuius, ingentem portionem substantiae mucidae diaphanae in fundum demittat , aqua vero supernatans rubra, post factam ev porata. nem, tenuem rubicundum Pulverem., qui promtillime ardet, relinquat.
Pars subtilior sanguinis sulphurea, cum teneriori terra alcatina commixta, ipsi detersivam penetrantem vim conciliat. . Seholion. Ex oleo cum alcati intime nupto, saponi formem abstersivam texturam emergere, eκ mechanica chymica
compertum est. Et ejusmodi detersiva & quasi saponi rinis materia in sanguine animantium quoque apparet , unde ad instergendas pingues , viscidas sordes eo utiliter utuntur. Et inde fluit etiam ratio, quare sanguish vena emissus calidus & in terram prolapsus, lignis eorumque poris tam alte se insinuet, ut ejus macula: nulla sere arte pollini extergi.
f. XVI. Saponis omiis & abstersiva sanguinis indoles, vitali
humorum circulo conservando admodum prosicua videtur
Seholion. Cum enim sanguis penetrantis alcatinae sulphureae &abstergentis indolis sit, hinc simul medicam obtinet virtutem, qua Viscidum & acidum, cum chylo ex alimentis advectum,quod obstructiones minimorum tubulorum minatur, egregie corrigit ac temperat. Unde non mirum, acidum ad sanguinem delatum mox in salsum converti. Ejusmodi quoque abstersiva alcatina sanguinis indoles impedit, quo minus in tenuissimis tubulis ipse consistat dc pemiciosas obstructiones essiciat.
Pars sanguinis sulphurea, volatilis & alcaiisata causa est, cur sanguis tam subito in scelidissimam putredinem
Seholion. Quemadmodum in sanguine, quamdiu decenti modo movetur, vita & robur universi corporis consistit : ita etiam idem ille, omnis corporis corruptionis, putrefactionis , immo mortis, materiam ac causam subministrat,
quod fit, simul ac desinit moveri & in parte quadam quiescit. Nullum enim corpus tam foetidae putrilagini est Qbnoxium, quam sanguis humanus, qui in habitu
corporis consistens, celerrime in sermentativam putre factionem abit, quae jure meritoque agiliori, calidae, sulphureae sanguinis parti, ad motum ejusmodi dissol torium intestinum maκime idoneae, debetur. Et observamus , sanguinem fluidiorem & floridiorem, qualis est sanguineorum & cholericorum, si incipit qui cscere, longe citius ac vehementius putrescere, quam qui est solidioris texturae, qualis est melancholicorum; & ob hanc quoque causam sanguineos plus morbis putridis, quam melancholicos infici, & eorum corpora post mortem citius prae aliis putrescere, animadvertamus.
Sanguinem humanum ingreditur quoque elementum paulo fixioris naturae, terreum nempe, quod sulphuris nimiam activitatem instingit ipsique temperiem conculiat. Seholiou. Aqua sanguini fluiditatem, gelatina nutrimentum partium, sulphurea portio calorem, rubedinem, subtilitatem dc penetrantiam seenerat; terra vero fimiorem
ipsi consistentiam largitur, sub qua, ceu involucro, ligata subtilis portio retinetur.
Multum sanguinis ingredientia, & consequenter ejus consistentia, color ac virtus differunt, eaque ab alime iis , item a dispositione vasorum & solidorum structura ac fluidorum progressit, maxima ex parie dependent.
Populi, qui victu crasso, duro & salso fruuntur, ut Finni, est phali, Pomerant, item qui multum comedunt, parum corpus exercent & nullam sanguinis evacuationem experiuntur, item ii, qui fibras duras, cras. sas, densas obtinent, senes, & qui temperamento melancholici sunt, sanguinem c vena emissum consistentia crassum, pondere graVem, colore nigricantem ii
bent, qualis juxta Celsum L. a. o. ro. utiliter emund tur, quia profundas inflammationes de dissiciles chronucas passiones, quae ex ingenti viscerum obstructione Min sardiu oriuntur, minatur. Qui vero habitus corporis sunt spongiosi, & angustiora, sted copiosiora, vasa gerunt, corpus motu exercent, &' cibos boni succi ast munt, hi non modo fluidiorem & floridiorem sanquinem alunt, sed & copiosiorein citius generant, quare etiam ob sanguinis fluidioris copiam & orgasinum, hae morrhagiis, inflammationibus, 1ed levioribus, abscessibus, si asinis, febribus admodum expositi sunt.
Cum sanguis ratione consistentiae, gravitatis atque indolis, tam in statu san, quam morboso, multum differat, sequitur, ut medicus disterentem sanguinis indolem probe cognoscere debeat. Seholion. Gravitas sanguinis, praeter alia experimenta, optime cylindro statico, hunc in usum a nobis consecto, exploratur, cujus beneficio languis e vena in vitrum,
90쪽
De sanguine humano ejusque natura. 39
quod Cerram rapit mensuram, em illus, exacte ponderari potest.
Neque ni inis crassus, niger, neque nimis fluidus, tenuis, purpureus, optimae indolis est, sed qui medio modo je habet, & facile in purpuream gelatinam con
Quando tam crassus est sanguis ut serum mox in lardum , vel gluten quoddam coeat, prosundar inflammationis, vel gravis chronici morbi ex obstructione, metus est. Si copiol, sero imbutus est,jecoris de renum in sece mendo imbecillitatem & morbos ab impuro sum oriuncios , ut scabium, arthritidem 6c scorbuticam cacheκiam indicat. Sanguis vero nimis fluidus de purpureus, qui omne coagulum dc grumescentiam reipuit, pessimae notae est, & talis subinde eκ iis, qui peste, heclica , phthisi , variolis & febribus acutis moriuntur , extrahitur.
I. XXII. Eκ solo sanguinis aspectu sanitas & integritas partium
corporis internarum aestimari neutiquam potest. Seholion. Praeclare Ballonius L. a. Ephem. p. I9 I. scribit: plurimis impurus sanguis detractus es, quibus mortuis ct sectis , partes omnes integra deprehen sic, aliis purus, cuιibus visicera o pulmones putres sunt inventi. Formo tissimis mulieribus impurus detrahitur. Siquidem mor-hi gravissimi non tam in partibus fluidis, quam potius in lolidis, sedem suam fixam habent, quando hae imflammatae , sphacelatae , induratae de obstructae sunt.
Sanguinis quantitas non una eademque est in homine, scd mestum pro diversitate habitus de fructurae cor- Poris, aetatis, alimentorum Ac vitae generis variat. Seholiov. Non nulli copiosum sanguinem in vasis custodiunt, eumque amissum cito recuperant, in aliis vero haec reparatio tardius procedit. Quod robusti & sani homines prae tenerioribus, imbecillioribus & valetudinariis, majorem sanguinis copiam in venis foveant, extra dubium est. Hinc quoque venae sectio illis magis, quam his convenit.
Sanguis licet eκ elementis, dissidentis naturae ac vi tutis , de quae male uniuntur partibus compositus st; attamen motus intestinus ac progressVus has optime mi Dcet Ze conjungit, de hornogeneuin vitalem liquorem redditi Seholion. Sanguis in tubulo vitreo per accuratius micrescopium quando inspicitur, apparet ut aqua, cui innumeri rubicundi globuli innatant, qui nihil aliud sunt, quam gelatinosa de sulphurea sanguinis pars, quae pcr motum de intestinam agitationem divita, globosain assiumit figuram. Omnia enim heterogenea, in alieno fluido contenta de quassata , globosam figuram accipiunt. Et quo magis hi globuli sunt divisi, adeoque minores & copiosiores, eo sanguis fluidior, floridior de ad circulum vitalem tuendum aptior existit: quo majores vero Se pauciores hi globuli sunt, eo crassior ac nigricantior est.
tus ille intestinus partium sanguinis calorem enficit, hic vero in ipsam sanguinis texturam agit; qu re non potest aliter fieri, quin continuus ille niolus Friae Ηον inni Oper. Tom: Ii calidus ingentem subinde mutationem in sanguinis con-s stentia essiciat. Seholion. Motu calido intestino adaucto partes unitas a se invicem discerpi, dissolvi, fixas volatili sari, insipidas lapidas Be salsas reddi, pingues ac temperatas acres de valde caridas fieri, compluribus experimentis physicis ac chymicis comprobari potest. Idem animadvertimus in sanguine nostro, ubi nimius calor eum seri ne tolum in excrementa salsa, sulphurea, biliosa, viscida ac mucosa, sub subre ardente de prisertim heetica,
Motus & calor continuam in sanguine humano iacit mutationem, qua de causa unus idemquo non diu in venis perdurare potest. Selolion. Ex quo intelligitur,quam inepte nonnulli medicorum fingant, primum a nativitate de a parentibus acceptum in utero languinem adhuc corpori ineMilicre, qui rati ne suae mixtionis Se temperiei, causa sit temperamen
De Sanguinis eircuiIu. I. I. Q Uamquam sanguis optime temperarus est & con
venienti etiam quantitate gaudet;tamen,nisi contunuo moveatur, perniciem, quin immo mortem, corpori inseri, quia in tetrain putrilaginem confestim ruit: si vero jugi de non intemapto motu per vasa sertur, vitam conservat dc corpus ab omni corruptione vendicat; quare hujus motus vitalis naturam, caulas Bd modum scrutari fas est.
Sanguinis de humorum in animantibus progressivus motus est circularis, dum a corde, tanquam principio motus, per tubos arteriosos ad partes adducitur, Sc ab iis per venas ad idem principium reducitur. Seholion. Hinc sanguinis de humorum in circulum abiens m tus divinum profecto inventum est, quo non datur ad rem medicam illustrandum praefantius, sine cujus cognitione, nihil in arte salutari agi, vel explicari potest. Mirum tamen est, per tot secula illum latuisse, donec ab illustri Anglo, Hamaeo, luperiori seculo propositus de inconcultis argumentis stabilitus suit. Vestigia quidem de indicia circuli sanguinis magnus Hippocrates in monumentis suis reliquit; attamen propteranatomes id temporis incultum studium, res non latis pei secte detegi potuit. Loca, quae mentionem circuitus sanguinis faciunt, inprimis exstant lib. II . de diaeta f. . ubi disertis verbis scribit : quod in febre celerem circuitum faciant ea, quae in corpore sunt, dc quod tum totum corpus , malori transpiratu facto, purgetur. Item libr. de flatibus I. a I. ita habens: Cum probibetur cursius sanguinis , alio quidem loco eo sit, alio lentius penetrat, alicubi autem citius pertransit, qua inaequalitate sanguinis transitus facta ,
omnigenae inaequalitates per omne corpus contingunt.
Porro libr. de alimentis, . in pilos alimentum, id es sanguis, in ungues ct in extremam siverfriem inistrinsecus pervenit, forinsecus alimentum ex extrema superficie ad intima pervenit. Nec non libr. de locis in homine s. 6,. solae arteriae temporales, ex venis ncusanguine irrigantur, sied digreditur ex ipsis sanguis, digresus vero, contrarium motum babet insuendi, O dia q