Synopsis theologiæ dogmaticæ quam in suo seminario tradit et evolvit Jeremias Bonomelli

131쪽

senserint, 00rum sul Iragio veritatem rob0ratam volumus

Clemens Rum ., 4. Cor. , ubique passim l0quitur de Patre, de Filio et de Spiritu S., et inter alia haec praeclara habet: An non unum Deum habemus Patrem, ut apparet ex comparatione cum aliis personis , et unum Christum , et unum Spiritum gratiae ellae t0rem in nos Ex eodem Clem. citat Basilius haec Verba. e Vivit Deus. et D0 minus noster Iesus Christus, et Spiritus S. duilibet intelligit, Clementem tres distinguere personas , eiSque aequalem tribuere dignitatem. Ignatius M. ad Magnesianos: Studete ut confirmemini in dogmalibus Domini in Filio, in Patre et Spiritu S. - Εn distinctio, et Simul aequalitas persO

narum.

Iustinus in apol. majore, et praesertim in dial. contra Tryph0nem hebraeum, nominat Patrem seu Parentem universorum, Filium seu Verbum et Sermonem, qui in-

earnatus est, qui numero alter est, non tamen recisione, te ri Ραtris subueruntia secetur, ut caetera omnia dilisael seem sunt . Et in apol. dicit, primo loco esse Deum Patrem, secundo Filium, tertio Spiritum prophe

Irenaeus l. 3. loquitur de Spiritu sescendente, de Filio Dei Unigenito, qui est Verbum Patris. Nolumus Λthenagoram praetermittere, qui in api l. pro christianis Q. X. scribit: Filius Dei, Verbum Patris in idea ut operatione: ab ipso enim et per ipsum facta Sunt 0mnia, cum sit unum Pater et Filius, et sit in Patre Filius, et in Filio Pater unitalo et virtute Spiritus. Omissis Theophil. Antioch. l. lΙ. e. i5., qui apud graec0s prior usus est vocabulo Trinitatis τρισὶ, Me

132쪽

ili odio, Hyppolito Portuens. , Greg. Taum ., Clem. AleX., Origene, Cyprian0, etc. auct0ritate Di 0nysii Alex. et Terint l. absolvam. Dionysius haec habet: iram Sabellius blasphemat Filium, asserens esse Patrem, ei e conVerso Patrem esse Filium. At isti stri theistae tres quodammodo Deos praedigant, dum Sanctam Monadem dividunt in tres hypostases peregrinas a se invicem separatas. Neeesse est unire omnium Deo Dei Verbum, et in Deo manere et habitare Spiritum S. Iam vero divinam quoqne Trinitatem in unum, velut in caput quoddam ag Summam Deum universorum colligi et coalescere, prorsus negeSSarium BSt....

Diseipuli Christi Trinitatem a Scriptura S. praedigari plarie intelligunt: tres autem Deos ut Marcion ait) nequo

in Vet. neque in Novo Testam. doceri Hinc dopro-hondimus: 3. Rejiciendam doctrinam Sal illi negantis personas distinctas: 2. Rejiciendum commentum Tritheistarum, quo ita urgetur pers0narum distinctio, ut et tres substantiae inserantur: 3. Neque confundendas, neque dividendas eSSe personas: . Unum esse Deum, et simul Trinitatom: 5. Et hoc in divinis es satis clare contineri. Apud Latinus Tertuli. egregie contra Praxeam: tm Tres agn0Scimus non statu, sed gradu, non Substantia sed larma, nec potestate, Sed specie: unius autem, SubStantiae, Unius Status, unius poteStalis, quia unus Deus; ex quo et gradus isti, et sermae, et species in n0mine Patris, et Filii, et Spiritus S. deputantur Prosite0r, me duos dicere Deum, et Serm0nem eius, Patrem et Filium ipsius. . . . radix et frutex, lans et flumen, sol et radius . tertius est a Deo et Filio, sicut tertius a radice lauetus ex lau-

133쪽

lico, ei tertius a sunt se rivus ex flumine Ita Trinitas per consert0s et connexos gradus a Patre decurrens. et m0narchiae nihil obstrepit, et οικονομιασ Statum pro-

legit. Ecce tisium csse dico Patrem, et alium Filium, et alium Spiritum. Male accepit idiotas quisque aut perVersus hoc dicium, quasi diversitatem sonet, et ex diversi tale separali 0nem protendat Patris, Filii et Spiritus S. - Quibus omnibus Patrum priorum sadgulorum sententiis probe e0nsideratis, merito c0ncludere possumuS, traditionem de dogmate Trinitatis christianorum omnium mentem pervaSisse, et quamVis ea aetate fuerint quaedam de hoc mysterio prolata haud probanda, tamen quae cathoilicae prosessi0nis sunt, abunde a scriptoribus

vulgata eMe. Tu . IV. Eandem fidem enucleatius exposuerunt et propugnarunt praesertim Patres IV. et V. Saeculi. Singulas sententias majorum n0Strorum Saec. IV. et V. non asstremus, ne nimis longior sit sermo; sed oorum mentem ex quibusdam lactis et declarationibus solemnis ribus conjunelim spectatis, deducemuS. l. Ecclesia universa stetit contra Sabellium, qui personariam realem distinctionem negabat, illumque inter

haereticos recenSuit. 2. Ecclesia universa stetit contra Mium ejusque Sectatores artanos et semiarianos, quos iterum atque iterum suis anathsematibus animadvertit. a. Ecclesia universa stetit c0ntra Macedonium, Pholinum, aliosque Ss. Trinitatis violatores. . Ecclesia universa baptismum constanter in nomine S. Trinitatis e0ntulit, semperque intellexit tres divinas consubstantiales et distinctas personas.

134쪽

5. Ecclesia c0nstanter d0X0l0giam frequentavit, et praesertim p0st ΛrianOS. 6. Fides ss. Trinitalis ade0 c0mmunis erat, ut et Martyres c0ram tribunalibus Saepe saepius eam prosilerentur, ut liquet ex ActibuS min. Ruinari, aliorumque. Sic Epipodius, Patritius, Polycarpus, etc. etc. Iline Patres libros ex professo Scripserunt Vel serm0nes ad populum habuerunt de Trinitate, ut Hilarius, August. Na-Ziang. Nissenus, Basilius, Cyrillus aleX., data opera, et lasa oratione cath0ligam duetrinam exp0suerunt et pr0pugnarunt.

r. Fides Trinitatis ipsis quoque Judaeis et Paganis

n0n erat ignota, siquidem eam plus semel impugnaverint: in exemplum sitit Trypho in diat. Justini M., Celsus apud Origenem, Lucianus eicia 8. Ipsi s0einiani et rationalistae recentiores g0ncedunt, saec. IV. 1idem Trinitatis universalem suisse apud christian0s, quamvis eam a phil0sophia platonica, vel ab orientalibus traditionibus depromptam existiment. 9. Nihil igitur mirum, fidem Trinitatis ab haereticis qu0quo fuisse admissam et propugnatam, et in ipsis ecclesiis Nestorianis, Eutichianis, Ph0tianis, Russica Orl0

l0. Symbula omnia tum Apost0licum, tum Nicaenum, C0Slanlin0pol. Nic., Tamaturgi, Athanasii, etc. explieite Trinitatis d0gma profitentur.3 l. Id ipsum colligimus ex innumeris fidei professionibus, quae Saeculo IV. et V. pr0dierunt. l2. Denique hane Trinitatis fidem C0ncilia particularia et universalia sanxerunt, ut ex historia omnibus e0mpertum esse debet. ut Later. lv. verbis illiS. -

135쪽

Nos, sacro et universali concilio approbante, credimus eticonfitemur cum Petro, quod una quaedam Summa res

est incomprehensibilis et inessabilis. ..., et quae trium: personariam est illa res, ut distinctiones sint in personis, si unitas in natura . Si quis singulorum Patrum testimonia consulero desiderat, Dionysium Pelavium adeat do Trinitale l. 2. Tura. V. Licet quidam Patres ante Nic. co . inno-.center et minus caute do Trinitate disserentes locuti suerint, ut admonet Hier. ap0l. 2. coni. Ιlusinum , nihi-l0minus non dissicili negotio purgari possunt. Sciunt omnes, controversias fidei ipsasque haereseS, qua0 ecclesiam turbarunt, hoc emolumenti semper attulisse, ut fidei dogmata lucidius intelligerentur et validius praedicarentur. Numquid, Sic ad rem Aug., perseete de Trinitate disputatum est antequam oblatrarent haeretici Nihil igitur nos movere debet, si antequam, utar verbis Hier. loc. cit., in Ilerandria quasi chιemonium meruliam

IriuS nu eeretur, innocenter quaedam et minu caute loculi 3unt. dirui Iustinus M., Athenagoras, Tatianus, The0philus, Clein. et Di0n. alex. , Irenaeus, Orig., Tertuli., Meth0dius, Lucianus M. et alii visi sunt, ita tres asserere distinetas personas , ut unam altera inferiorem esse astirmarent. Dicunt enim, Filium esse rationem quandam Vel Verbum prolatilium, ministrum Putri obedientem, υisibilem, dum Putrem invisibilem praedio int: dicunt, e33θ δimilem Putri, incipere etc. et c. quae multo magis de Spiritu S. assirmare debent, cum a Filio progedal. At observandum est: l. Ante exortas haereses

Patres non semel eas usurparunt formulaS, quaS pro secto post obortas haereses numqualia usurpaSSeni: et Diuili do by Cooste

136쪽

h0o quoque Patribus ante Nic. c0ntigit eo vel maxime, quod adversus Sabellianos disputarent. 2. Iidein Patres plura, eaque luculentisSima, de s. Trin. pr0serunt, quae eorum mentem pandunt, st0sque catholico sensisso ad evidentiam usque dem0nstrant. 3. Plura, quae apud Patres illos videntur Filium inseri0rem sacere, ad Christum reseruntur, n0n ut Deum sod ut h0minem. 4. Dicunt Filium et Spiritum S. obn0xi0s ratione originis, non substantiae etc.; Siquidem s0lus Patur non sit ab alio. Η0o pacto solvi p0ssunt Singula testim0nia opposita, quae videre potestis expedita apud Petavium in prae-sat. ad libros de Trinitate, et t. l. c. 3. 4. b., apud Maran l. IV:, et Theolog0S pMSim.

Tu Es. VI. Argumentis tum eaeternis, tum internis esticitur, doctrinam s. Trinitatis rectae rationi minime repugnare.

D. s.' Satis longum sapientissim0rum Vir0rum cathalogum recensere possumus, qui catholi eam d0etrinam Trinitatis professi sunt, et firmissime crediderunt. Ut 0mittamus P P. omnes et the0logos, viros doctissim0set sanctissimos, innumeri phil0sophi Gallici, Angli, Germanici et Itali elc. Carthesius, Bossuet, Pascat, Loib-nita, Vico, Baco, etc. tum laici, tum egelesiastici. ordinis

137쪽

n0n solum Trinitatis dogmati non sunt adverSati, verum etiam illud venerati sunt et propugnarunt. P0rr0 quis eredat, t0t tantosque Viros Sapientissim0S, tot saeculorum intervallo, in tanta philos0phiae luce, absurdam credidisse doctrinam

in philosophia religi0nis: nihil igitur absurdi in ea contineri p0te St.

riali rationi c0ntraria videntur, quaeque lamen indubilata haberi debent. Sic, a pari, quod ad Trinitatem pertinet

4.' Denique et illud observatione dignum: duplex est rerum atque adeo veritatum ordo, naturalis scilicet et supernaturalis: de pri0re ratio potest utique plus minusve judicium ferre, minime vero de altero, quippe qui Vires naturales supergrediatur. Non modo ratio Supernaturalibus veritatibus non adversatur, Sed neque absurditatem ostendere unquam poterit. Nam ut absurda aliqua propositio demonstretur, praerequiritur plenissima terminorum, quibus constat, c0gnili 0: in Trinitate autem termini sunt essentia et personae divinae, quae certo plene n0n e0gnoscuntur: cum igitur termini non Sint undequaque cogniti, neque eorum mutuus neXUS perfecte Cognosci poterunt, propterea Vera et intrinseca repugnantia evinci nequit ; et catholicis satis est ostendere, revelati0nem divinam lactam suisse, et hanc veIillam veritatem in revelationis deposito vere contineri; quibus demonstratis, quilibet homo rationabiliter propositas Veritates erudere tenetur, etsi in se ipsis rationis

lumini imperviae sint. Verum quidem est in adullis ad

138쪽

sidem concipiendam rationem et cognitionem praevertere oportere: sed ratio et cognitio sidem praevertere debent quod spectat ad motiva credibilitatis, ad faetum divinae revelationis, non autem qDod spectat ad singulas veritales revelatas, ac Si eatenus tantum admittendae larent, quatenus Ontolastice comprehenderentur. Ex quibus insertur, assensum catholici rati0nabilem esse atque philosophicum prae demonstrati0ne facti atque motivorum credibilitatis, et sidem esse prae motiyo formali ejusdem assensus. Uno verbo: Veritates Supe naturales revelatae non cogn cuntur in se, Sed per aliud, quatenus videlicet factum divinae revelationis philosophico demonstratur. At de hoc habitu inter rationem et auctoritatem, scientiam et fidem suo l0co ex professo disputandum erit. THEs. VII. Ν0n s0lum Trinitatis dogma rectae rationi non adversatur, verum etiam anal0giae argumentis, ex Patribus et theologis petitis, egregie illuStrari posse videtur.

Ralum est apud omnes calliolicos, absque divinae revelationis lumino dogma Trinitatis solius rati0nis viribus demonstrari non posse. Supposita autem divina dogmatis revelati0ne, non desunt theologi, qui arbitrantur, Trinitatem sola ratione vere demonstrari poSSe. Inter alios huic sententiae subscripserunt Anselmus l. 2do fide Trinitalis, Hugo Vict0rinus, Richardus a S. Vict., Card. Cusanus, Pini in Protologia, uastr0sini, cujus opus Romae prodiit, quin atro carb0ne notatum fuerit. Quidquid sit de hae opinione, certum tamen est juxta omnes, Trinitatis d0gma plurimis, iisque pulcherimis argumentis saltum RiIalogicis, illustrari. Sanc:

139쪽

t.' In rebus omnibus materialibus vestigia Trinitatis inveniuntur, et nos nihil aliud faciemus, quam theologorum et Patrum pr0serre Senientias. S. Thomas l. s. l. 45 a. 7 seribit: - Omnis essectus aliqualiter reprae-Sentat suam causam, sed diversimode. Nam aliquis e sectus repraesentat solam causalitatem caussae, non ejussormam, sicut sumus repraesentat ignem, et talis repraesentatio dicitur esse repraesentatio vestigii: vestiugium autem repraesentat molum alicujus transeuntis,

sed n0n qualis. Λ liquis autem essessius repraesentat caussam . quantum ad similitudinem sormae ejus, sicut ignis generatus ignem generantem . et haec est repraesentatio imaginis. Deinde Sic pergit: - In ere, turis omnibus invenitur repracsentatio Trinitatis pes modum vestigii, in quantum in qualibet creatura inveniuntur aliqua, quae necessu est redueere in divinas perS0nas . sicut in caussam. Quaelibet enim creatura subsistit in suo esse, et habet larmam, per quam determinatur ad speciem, et habet ordinem ad aliquid aliud. Secundum igitur quod est quaedam substantia creata, repraesentat causam et principium; et sic demonstrat personam Patris, qui est principium, non de principio. Secundum autem quod habet quandam sormam et speciem, repraesentat Verbum, Secundum quod forma artificiali est in c0nceptione artificis. Seeundum autem quod habet ordinem, repraesentat Spiritum S., in quantum est amor, quia ordo esseetus ad aliquid alterum est ex voluntate creantis. Et ideo dicit Augustinus in VI. l. de Trinitate et X. quod vestigium Trinitatis invenitur in unaquaquo creatura sectandum qu0d0mne aliquid est, ol secundum quod aliqua specie lar-

140쪽

matur, et Secundum qu0d quemdam ordinem tenet. Et ad haec etiam reducuntur illa tria, numeru3, pondus et mensura, quae ponuntur Sap. XI Et ad haec tria reducuntur alia tria, quae ponit Augustinus de natura

boni c. III. et in l. 83 q. q. 18: qu0d eo tat, quod discernitur, quod congruit. Constat enim aliquid per suam substantiam, discernitur per larmam, congruit per ordinem. Et in idem de facili reduci possunt quaecumque sic dicuntur Conser eund. q. 93 a 6. I. etc. et q. 14. a. 3. L. IV. coni. Gent. c. 26 et alibi. 2.' Repraesentatio imaginis Trinitatis lucidius apparet in homine: nam et sumuS, et nos eSSe noVimus, et nostrum esse et nosse diligimus, ut observat

Augustinus de Civ. l. 46 c. 29, conser plurima alia loca. S. Thomas mirifice hane veritatem illustrat 4. p. q. 27. a. 4. et 5., ubi Scribit: - Processiones in divinis accipi non possunt nisi Secundum actiones, quast in agente manent: hujusmodi autem actiones in natura intellectuali et divina non sunt nisi duae, sciliceb intelligero et velle. Nam sentire .... eSt sextra naturam intellectualem. Et sustus c. Gent. IV. 26:

Divinae Trinitatis similitudinem in mente humana poS- sumus considerare. Ipsa enim mens ex hoc quod soaetu intelligit, verbum suum concipit in seipsa, quod

nihiI aliud est, quam ipsa intentio intelligibilis mentis,

inae et intentio intellecta dieitur in mento existens; quae dum ulterius seipsam amat, seipsam producit, ut in voluntate amatum. Ulterius autem non procedit intra se, Sed concluditur circulo, dum per amorem redit ad ipsam substantiam, a qua processio inceperat per intentionem intellectam. sed prodessio ad exterioreS en