Comoediae;

141쪽

gies fv. II. J ATQUE MAU PERINDE AEUNT , UT ILLIUS ANIMUM EST, QUI E P0SSIDET. Atque haec talia sunt, qualis animus illius est, qui haec tenet. Nam qui scit ut his omnibus, bona sunt: illi vero, qui non utitur recte, utique mala sunt. Simul et disiectionem collocavimus, et intellectum didicimus: NE QUID IN5

ILLUM PLUS SATIS FAXIT PATER. Hoc amplius vereor, ne aliquid

amplius habeat quidquid satis est faciat pater, ideo iniustum

est patri ostendere. Si quid om poeta negat e8se contemptum' eacus ad hunc laboret filius.

V. 25. ILLENE Hoc utique intelligitur propterea dictum, 10

qui x scit Chremex animum Menedemi Haec me proderet, ae- pressit se et reliqua verba contexuit, dicens hanc caussam, quod in metu esse filium patri vehementer est utile. V. 26. UT UT ERAT , ΜΛΝSUM: Qualiscunque, inquit, fuit, tamen oportuit patrem sustinere. I 5 V. 30. AM PARENTUM IΝIURIA ET C. Praeter hunc Orem qui est innatus parentibus, hic ferme paulo est tolerabilis, praebent exigue sumptum et modice. V. G. . Hoc CITUM ATL Optima , occasione , senex, dum aliorum mores et facta demonstrat, iccasionem uilii corrigendi 20 repperit, ut moneret Scitum est, inquit, et perelegans e X aliis periculum facere, hoc est, tentamentum, i quod tibi vehementer expediat. V. 33. . TU UT TEMPUS EA DIEL: empus non solum Summum est, sed et pars partis est, sicuti hic posuit: DIEI TEMPUS, 25 cum temporis dies esse videatur.

V. l. QUAM INIuCU Remansit solus Clitipho, et secum conqueritur de patris hortatione. Ordo est uuam iniqui

sunt iudices patres in omnes adulescentes. OV 2 O A PUER ID ILLICO Qui artiatrantur iustum effiein pueritia moribus Senum mas i.

V. S. MIHI I UNQUAM FILI UA: Si aliquando mihi filius contingat . . FACILI E UTETUR PATRE Id est, valde me utetur bono et facili patre. 35V. 4. EX SUA LIBIDINE TU Modum imponunt aduleAcentibus de moribus suis, quos nunc habent in senectute, non quos in adulescentia habuerunt. V. i. NAM ET OGNO ACENDI ETC. : Facile, inquit, filio meo hanc acultatem dabo, ut universa eius laeta cognoscam tu nim usi peccarit, ignoscam. V. 2. CUI UOD EA PONDEAM : Expressit inopiam, a quidem non solum dixit, eui quidem nihil habeo, verum ad resPoridendum verba desunt.

142쪽

F. 3. SUARUM ' RERUM AEATAUIT , Etsi is quoques de suis rebus plurimum cogitat. V. I 5 MEA EST POTENS: Ad hoc positum, ut ex nobilitate plurimum audeat postulare PR0CAX a petendo dictum est, unde 5 et proci dicuntur nuptiarum petitores . . F. SUMPTUO ΗΑ, Ut et necessitatem sibi petendi propter suos sumptus faciat. g. 0-BILI : b omnibus nota. V. 16 AM NIHIL ESSE MIHI RELIGIO EST: Dicere me iocnon habere, maxima niihi religio est Virgi Ilus: I Relligione patrum multos Servata per annOS.

V. I. Si l HI SE LXDAE: Hic illud est, quod supra diximus, quod per coniecturam Clinia credit, amicam se absente corruptam . . Ac prinium argumentum fecit ex 'o quod missusI5 Servus nondum redit. Deinde proponit ipsam suspicionem: SEIγvΕREOR NE MUL iER ME ABSENTE IUC CORRUPTA si T. Adiungitet opiniones et argumenta a tempore, quod est DCCASIO Occasionem autem hi intelligimus, quod absens sui ipse. Deinde ponit locum thenas . ubi Magna hominum multitudo est et 20 civium, variis moribus viventium. Adiungitur aetas, hoc est, a persona, et a tempore, quod adulescentulae, ac propterea Vario ingenio. Deinde addidit: MATER Hoc nomen parum est aiundderetur mala. Sed ne rursus suae voluntatis et iudicii ideo adiecit, CUIUS SUB IMPERIO AEST: CUI MII tu IAM PRAETER 25 PRECIUM MULCE EST. V. B. PERGIN ISTUC PRIUM: Perseveras ante hoc quasi certo iudici tenere, quam scias quid in ver sit. V. Si tui MAL ESSET : Ad consequentiam argumentum

cepit ex eo, quod non redit missus servus Certa mihi, inquit, 30 suspicio est illum esse corruptam: nam hic adessent. s. QUANDOisTU Rui Illud inim quod dixit: IAM ADERΓΝΤ. hoc amanti tardum est ideo adiecit: QUANDO ISTU ERIT/

V. I. Ai TVl: Haec scaena exsolvit illam suspicionem, 35 quam Clinia habuit. Et haec coniectura deinde rursus habet aliam caussam, quod amicam Clitiphonis adduxerit servus, ita ut in domo Patris ess possit. Quae ros an fieri possit, deliberationis vim tenet. Ita prior caussa in controversia est secunda in cliberativa D aut controversia est cx coniectura Ergo par-V. 9 Virgilius en lib. I. v. IS.

145쪽

tibus tractabitur, hoc est, uti dicta et assectus, quod παθος Graece dicunt, suggerant argumenta sicut suis ocis explanabimus. S. DUM SERMONES CAEDIMUS Caedere sermones dicitur, qui requenter et plurimum loquitur.

ut diceret: RELICTA MULIERES. V. d. MINIME MiuuM ADEO IMPEDITAE: Mirandum non est, quod impeditae sunt mulieres, quae et ancillarum gregem ducunt secum e plurima comportant.

V. PERII UNDE ILLAE SUNT J Crescit error Cliniae, ut 10 magis credat esse corruptam, quod ancillas habeat et inurum. Haec omnia meretricis, non illius mulieris sunt Sed adhuc ignorat adulescens. V. T. ET VESPERAS cIT: Hoc est, nox fit a vespere factum Verbum est. 15

suspicione queritur adulescens se esse desertum, OmiSSO amore amatoris sui in meretricios mores esse delapsam.

V. T. CONLoc LPLETAsael: Divitem fecisti. V. I9. , CLIUS NUN ME PUDET Patrix in pudet et mise-2Oret, qui frequenter harum mores dixit mihi et frustra monuit.

V. 24. NAM ET TITAST : Prima propositione Volen servus solvere errorem suspicionis Cliniae dicit, et vita est eadem amicae, et animus ille, qui circa te fuit. erum meminisse debe- mu duas res esse propositas, ut et vita eadem probetur et idem 25 animus. Potuit enim in eadem muliere castitas perseverare, Ut esset eadem vita, non tamen idem animus potuit namque oblivisci amatoris sui et non eum desiderare. Ideo adiecit: T ANI- TD ERGA IDEM AC FUIT. V. B. E QUID HUIU RERUM : Quod nuntiet servus anum 3 operiisse, qua ei nate esse dicebatur ad caussam minime per

tinebat ideo adiecit Hoc primum tibi dico, ne aliquid

harum rerum ignores.

. 30 ALTERAM LM NARRAT: Hic iam praemissio Iterius narrationis enecta est. . Nata est suspicio, ut quacreretur, quae 35 sit altera: cuius marrationem differt Prior enim est de amica Cliniae narratio. V. 31. UBI ENTUM AD AEDIA Hic ergo brevitc omnia argumenta, quae a summo ad imum sunt, colligamus. Ac primum coI- locetur. Casta est mulier et eadem, qua fuit ante, persevcrat 40 quod anus processit quod hostium aperuit quod continuo ingressuqest servus quod postquam ingressus statim anus pessulum rursus foribu obdit quod ad lanam redit quod texentem telam studioso ipsam invenerit: quod inediocriter vestitam quod sine auro quod ita Ornatani quem ad inodia in sibi ornatur: quod nulla mala re ex-45 politam muliebri quod capillus ab ea cicctus circunt caput sucrat negligenter: quod cum ancilla a de ebat pannis ipsa contexta.

146쪽

Haec unt, , quae vitam probant . . Rursus subiungitur, ' an idem animus circa liniam perseveret leo interrogavit: Uin AiT, LBL MD NOMiΝΑΝ Subiungi, ille , LBL Dici MCA REDIA AD TE AET C.

Ergo et hic coniectura est, mi idem , animum perseveret Pro-5 bamus autem, quod perseveret ex eo, quod ubi te no in inavimus: MULIER IEI. AM MYSERix CONTINUO, ET I. ACRUMIS OPPLET TOTUM SIBI, UT FACILE, SCIRES, ME SIDERIO ID FIERI TUO. Completa igitur omni re ad alteram narrationem necessario cito devolvitur, ut ostendat, quae illa altera sit mulier, de qua ante dixerat.10 V. 0. . ADDUci Mus TUAM: Quo facilius blandiri adulescenti P0ssit

V. 73. NON FIT SINE PERICULO : Quoniam interrogatus servus, quo duceret Bacchidem, respondit, ad patrem Uuod aegre fercns adulescens, cum indignatione audacem servum pronuntia-I5vit continuo ille respondit sucinus magnum et memorabile fieri nunquam posse, Sine aliquo perieulo ita in hoc quoque periculum est, cum patre praesente in dona sutura sit meretrix Tamen studet, ut nihilo minus celari possit. V. 4. Hoc in IN ME A VITA Scelus, quam astutus ad

20 gloriam. Si quidem meo periculo tu tibi comparare vis clauderii. V. 75. . PARUM MODO FUGERIT: In quo negotio si tes se fcl- Iorit aliqua consilii pars, ego continuo perierim. V. G. Qui D LLo Pacias: Multi de indo facturus , es At enim pendens oratio hac intercessione essicitur adulescentis qui 25 non latitur . eum rambagibus 4 circuire Ideo enim , dicit: ML in ENIM/V. T. ITA REA 8T: Hic nunc voluit servus quasi quandam similitudinem dare, ut sic ostenderet, quale sit illud consilium, quod ipse disposuit. Sed quoniam similitudo, cum datur, 30 quidam est in Oratione circuitus, idcirco adiecit: QUAS MAI. LM,

NI III AMBAGES NARRARE OCCIPIT. Denique et alter adulescens hoc intellexit, unde adiecit: SYRE, VERUM HlC DICIT, Mi T TE ISTA, QUAESO. Scilicet externa et per similitudinem translata unde admonuit eum, quod dixit ATQUE AD REM REDl. 35 V. 9. ENIMVERO RETICERE NEQUEO MLI TIMODIS NIURIO SUA I lTI PII ES: Unde iam tacere non possum. Bene indignationem suam servus extulit, quo facilius sibi adulescentem per suam iracundiam praepararet.

V. 2. HALD STULTR APis: Non stulte, inquit, sapis, et 40 cum ames et potiri desideres, et pecuniam dari, interea tu nullum periculum velis sustinere. . Moc autem stultitia est protinus velle id, quod non potest, contingere. V. 4. AUT HAE CUM li. I. lA UNT, Aut enim debent ructum et potiundi utilitatem cum periculo sustinereo aut pariter 45 et commoditas omittenda st si periculum devitatur.

V. 85. . Illi ilM DUARuri in cruces Des duabus cillim propositis condicionibus aut periculum aut fructum capiat, aut si criculum

149쪽

fugiat, utilitatem etiam pariter contemnat. Ex his, inquit, quamlibet condicionem eligat. V. 86 Scio Hoc coΝsILIUM, Incitare adulescentem cupit, ne frustra peram perdiderit, quod meretricem adduxit . itaque Ostendit autum consilium esse, quod suscepit: ut apud patrem 5 amica sit sine metu, et argentum, quod promissum est, inveniri possit. V. 90 SI QUIDEM HOC FIT: Quam iit est motus adulescens, quando utrumque est dixit praeparatum, et ut amica in domo patris sine metu sit, et argumentum ei, quod debitum est, Io reddi possit. F. EXPERIUNDO 'ci E Ipsa actione AExpertus

V. G. NIHIL SATIS FIRMI Nullam rationem video firmitatis in consilio, ut debeam talem metum suscipere, ut apud Patrem ramica mea sit. 5V. 7. MANE HABEO ALIUDQmo irridens dicit vult enim obvius ire meretrici, et dicere ut domum revertatur. Aliter enim incitari adulescentis animus non potest, qui astidiosus coepit esse per copiam, nisi id, quod cupit, denegetur. V. 102. IUN qui BoΝ Praecisa haec iratio irdine 20 tali IGNE, QUOD BOM AEST FRUARE, DUM AEIcΕΤ Rursus alia

praecisa: NAM NESCIAS : cuius ordo est: EIUS SIT POTESTAS POSTHAC AN NUNQUAM.

V. 103. CONc1LLiT Calore subito concitatus est. V. 13. QUASI ISTA Mi Nou In hoc consilio Magis Mihi 25 periculum propositum est quam tibi. Nam si aliquid indversi contigerit, et ibi verba sunt praeparata, mihi Vero Verbera. Unde hanc rem negligere omnino non possum. V. IB. IN AEUM IAM AERA REDii Tes Intelligit Clinia, cum apud illum sit hospes, necessitatem sibi impositam, ut hoc, quod 30

ala eo petitur, megare possit, mi assimulet amicam Suam esse meretricem.

V. 23. IN TEMPORE AD EUM: In occasione. Ut:

Sola iri molles aditus et tempora oras. V. 21. QUENDAM GPPRNDI Mi LITEM : Maees fuit occasio, 35 quod voluit miserum militem de legatione sua in amorem amplius suscitare. V. 3I EVERSA A EnvicLs: Quod iactantis et superbi est penitus. V. 132. GL Mi TUA, IcnLATLA, Maec omni adulescentuli 40 faciunt, luotiescunque videre, mut videri volunt ab diis quos desiderant ita ut quodam metu, ut quasi dum aliud nccessitato coniiciunt, sic impleant Voluntatem. V. 31 Virgili ua aen. lib. IV. v. 23.

150쪽

514 EUGRAPI III COMMENT. ACTUS SECUNDI SCAENA QUARI A.

V. I. EDEPOL TE MEM: Haec scaena comparationem Ontinet carum mulierum, quae amicae sunt, ita ut uni serviant, ut earu in quae plurimis sui corporis exhibent potestatem. Et c5 vidcantur meretrices iniustac, defensio est, et quasi forma quaedam ii controversiae continetur. Res enim iunt meretricis, quia in iniustae sunt amatoribus Suis et adversae, dum plurimum putant. Quam rem purgans merctrix, dicit se hoc, quod faciunt, facere necessitate, me cum aetas abierit is senectute exstincta I 0 pulcritudo discesserit, inopia maneat, nisi antea quaesiverint lucrum, quo possint sustentare decrepitam ac miseram senectuteIu. y LAUDO ET FORTUNA TAM IUDICO ehementer te beatam clicemque iudico, cum id egisti, ut mores tuae formae conVenirent. Ut portuit iam Vesensionem suam videtur meretri ex- 5 orsa Si quidem scit, quod oporteat scri et laudat eam, quae cum pulcritudine tenet integram castitatem. V. 3. MIMMEQUE ITA ME. Etenim non valde miror, si

cum his moribus t ac sis pulcritudine , ne non sit aliquis qui te diligat, et te sibi petat.2 V. 4. Au Mi II QUA I E Namque mores tuos illi Sermonibus indicasti.

V. 5. ET UM GOMET mi es iam aeparat accusationis de- sensionem, quae clim se esse possites dicitque Merit, huiusmodi mulieres, quae uni Serviunt, hoc est, quae se Separant a Vulgo,25 recto scilicet it benes sacere. Nec minus mirabile 'sse, qu0d meretrices Malae Iunt Hoc enim dixit, IV vos issE STtUSMODI, FET NOS NON ESSE , IIAUD vilitania D EST. Vobis Mitim aeuitis ita voluntas cum uno vir semper esse . debetis servare bonitatem nos autem bonas esse non sinunt ii, cum quibus rem ha-30bemus am propter pulcritudinem mostram amatores SS VO-lunt, qui continuo mutant voluntato in ' si fuerit sorma nutata. Ergo nisi prospectum ante fuerit, desertae et cum inopia in senectute vivimus Unde sic purgatum, quod male audire potuisset, non iuste malas Sse meretrice R.

35 V. Id CUt Us Mos Maxi ML si Verum his horibus Se Ociant vobis, qui ab ciat tunc morem et similem voluntatem. V. 5. UT NUN.AM LI LA AM DR VESTRO tDERE POSSlTcALAMiTAs, Ut semper inter vos minor valeat, meque en aut ullo morbo discidium possit Xxistere.

ignoro illud certum ist,' nunquam meu tu me OIlinio dum Sine illius commodo comparasse.

V. His Ruso, L. ANTiruit A: Adulescens venientem mi eam intuetur et secum loquitur, quod eius amore factum Nit, ut 45 in patriam reverteretur.