장음표시 사용
171쪽
in ipso Mesente pro in ipsis aecipere.Si quid quaergo
mihi diuinisti creditur, dictio in hunc modum corrigetur. Nam essiciendaruadereru principium , sue sit mens,sive ars, siue potentia quaeda, in ipso est essiciete no in rebus essiciendis, ac Minde agendaru principiu,i. electio, non est non in re agenda, si in agete.Si.n.idem est agendum quod eligendum,nec est electio in eligendo,haud dubie ne in agendo quidem fuerit, Est autem essectiva sola, ut in moralibus Nicomachiis latius explicatur,ea cuius opus post actionem manet, ut ars aedificandi.Nam post a dificationem opus eius, hoc est domus, pessistit. Actiua vero, ut in saltadi, siquidem post saltationem nihil superest.Cum igitur physicam contemplatricem esse docuisset,concludens adiecit. Quare si mens Ois aut activa est, aut effectiva, aut contemplativa, physica si ne ue activa est neq; eflectiva, hoc
enim est subaudiendum, erit profecto contemplatrix. Contemplatrix aut corporis naturalis.Hoc est.n.quod ait. Sed circa ens tale contemplativa, quod motu cieri
potest. Sed qm ut in naturali doctrina dictum est,cum materia subitalia est,tum multo magis forma,cum diis licti. Sed circa ens tale conleplativa quod motu cieri potest Iuggessit illud. Et circa substat iam eam plerum
quae ad r6nem accomodaturoquasi diceret,Naturalis
disciplina versatur illa quidem in substantia materialis
cognitione,sed parum,magna vero ex parte in cosid ratione eius subae, quae per ronem atque forma accipi .
Quod vero post verba illa. Et circa substantiam eam plerunque quae ad rationem accommodatur adiicit, & non leparabilem tantum significare videtur naturalem diatrinam sermam considerare, non separabilem tm,sed etiam inseparabilem.Sed non est hoc quod
ait disserere,videlicet & de separabili &de inseparabi- Ii,sed cnon leparabilem l olum dixit pro inseparabilem
solum,i substantiam lolum inleparabilem, & non valentem a materia seiungi. His dictis insert. Non lateat autem oportet,quomodo quid ditas atque ratio sese habet in naturatibus rebus.nam absque hoc latium rerum quaerere rationem perinde est, atque si nihil prorsus, agatur. Defimendarum.mrerum, quarum ipsum quid est assignamus alia uti simum, alia uti concauum esse vident. Heca idisserunt, propterea quod simum quidem cit materia est compraebensum, .nsemum concauus nasusin conis coitus me sensibili materia est. Quodsi naturales res omnes prem atque smum dicuntur, H rasius, oculus, facies,
os amomnino animai,foliumradix orto, omnino pia
tu, nullius enim ipsorum ratio motionis o expers, stam teriam semper habet, patet quemamfacto naturatibus in rebus ipsum quid est quaerere elimreq; op tet, O quamobrem ad Naturalem Nilosiophumpertinet de aliqua an
ma contemplari, quae nonsine materia est.
3 Non lateat autem oportet, quo quidditas atque ratio sese habet Idest,itelligere oportet,quo definitio atque ratio sit in naturalibus inquirenda. Vtrum re quapiam naturali des nienda, materiam quoque desinito subiectam in definitione coplecti oporteat necnel Si.m in quidditatem ae definitionem inquirentes,num cum materia an absque ipsa definiendusit,ignoremus,srustra operam susceperimus. Ergo ubi dixit absque hoc talium rerum quaerere ronem, perinde est,atque si ni hil prorsus agatur per partitionem ostendit,necessariueserem quapiam naturalem definienti materia quoq; in definitione comphendere& fieri no posse, ut absq; ipsa rei naturalis desinitio constet Quς oia huc compa-
rantur,eoq; pertinent, ut ex his appareat non posse, rmam naturalem ipsem per se absque materia consist re,ut idearum auctoribus placebat.Essicit aut partiti nem cum ait,Definiendarum.n.rerum,& quarti ipsium
quid est assignamus. idest,quae definiuntur, Ac quarum quid est inquiritur aliae uti simum. Nam ut simu definiri non potest,quin nasus velut ei subiecta materia sumatur, sic naturales formae abique materia des ni ri nequeunt. Quo in loco materiam appellat,ut in proximo libro declarabit, genus&discrimina driam ultima antecedentia. sed hoc quale sit, explicauimus suo loco. Partim igitur sunt ut simum alis uti concauum. Nam inter simum & cauum hoc in terest,quod fimi determinatum certumq; subiectum est nasus,qm sine naso non constat simum.Siquidem qui simum dicit, is nasum cauum dicit, cum interim cauitas subiectum certum nullum habeat,quippe quς in materia sensibili naturaIi sit, de absque materia sensibili. u, enim in materia sensibili
habeatur, certum est. Nam & terra caua est, & ferrum
cauum, S lignum perinde & pleraq; alia caua esse constat.Caeterum in non sensibili quoque inest, possumus
enim ea uum quidci, siue cauitatem intelligere, quae neque in serro sit, nec ligno, neque in aliquo alio ente sensibili.at simitas,ut modo dixi, absque lubiecto intelligi nequit. Sed, postri dixit caliae uti simum, aliae uti concauum esse videntur illud luggerit. quod si naturales res oes perinde atque simum dicuntur idest, si quem. admodum simum, ita hae absq; subiecto I materia intelligi nequeunt. Hoc est.n.quod ait. Nullius enim i
sorum ratio motionis est expres)motum appellans materiam. haud dubie, inquit, in rebus naturalibus quid est,atque definitio cum materia est inuestiganda, quae materia usque adeo physico ad definiendum accommodatur, ut is animas etiam rationis expertes considerer,definiatq; , propterea quod hae absque materia non consi et, neque a suo subiecto seiungi valeant. Qui si rationis quoque compotes animas considerat,in libro de anima causa est a nobis explicata. Praelatus imitur illud quod si naturales res omnes perinde atque limum,dicuntur quae sint res naturales, quae ut sinum dicant,
aperte comemorat,dicens ut nasus oculus. & caetera.
aturalem igiturfacultatem contemplatricem esse, ex hisce quae dicimus notescit. At ct ipsam Mathematicam
contemplativam mentiam e be connat Ad si est immobilius arabiliumve, adhuc obscurum esse videtur, tumen esse aliqua Mathematica,que quidem ut mobilia atque ut separabilia contemplatur scientia mathematica, patet. Quod si quippiam sit in ratione rerum immobile, sempiternum, ac sieparabile, patet ad contemplatricem quidem scientiam illius cognitionem spectare, non tamen ad naturalem, quippe cum naturalis facultas ct ca mobilia quaedam versetur, neque ad mathematicam, sed ad aleam bis viri sique priorem. Gurasis enim circa insiparabilia quidem Ied
non immobilia versatur. Mathematicae vero nonnulla esseca immobilia quidem, at non fortasse siparabilia, sed Nin materia sunt, M santur. in prima circa siparabilia ae immobilia sano Hrsatur. Naturalem igitur sacultatem contemplatricem esse ex hoc innotescit. At & ipsam mathematicam contemplativam scientiam esse constat. Post i Physicam ab activa & essectiva scientia seiunxit, cum ipsam contemplativam esse doceret, nunc eandem a doctrina mathematica discernit,in hunc maxime modum argumen
tando. Mathematica, quae intellectualis est, de imotis
172쪽
ac separabilibus disserit: physici aut,quae de ipsa est intellectualis , neque de Imobilibus disserit,neque separabilibus: Physica igit non est mathematiza. Ae sylloniamus quidem limoi est,Proponum vero,que ait, Physicano disserit de Imobilibus, neq; de separabilibus,sed de mobilibus,& iis,quae secerni nequeunt, multis in locis est ab ipso probata. illam vero,mathematica de immobilibus disputat & separabilibus, non demonstrat. Sed id quale sit, in libris conlequentibus edocebit. Illud inest, Sed si est immobilium separabiliumque, adhuc o scurum esse videtur. quasi dicat, Nos quidem Mathemaneam disciplinam in rebus immobilibus separabilibusq; versari hoe in loco sumimus, sed virsi vere in his
versetur, non satis liquet.Esse in inquit, quaedam, ne dicamus omnia,mathematica,quae mathematica disciplina in eo quod immobilia separabiliaq; sunt,contempla tur, certum est. Ad hunc igitur modum Physica 3 exteris doctrinis seducta, primam philosophiam a physicati mathematica distinguit, dicens, Quod si quidpiamst in ratione rerum sempiternum immobile,ac separabile, patet ad conleptatricem quidem scientiam illius eognitionem spectare,non in ad Naturalem, neque ad
Mathematica . quo in loco non dixit aliquid sempiternum esse atque im mobile, sed si est propterea-hoc nondum est demonstratum.Si ergo, inquit, aliquid est
sempitemum & immobile, huius cos deratio non pertinet neque ad Physicam, neque ad Mathematicam. Ad Physicam non pertinet, quia non conuenit cons-derantem mobilia & inseparabilia immota & separata cotemplari. Non item ad mathematicam: qm licet haede immobilibus disserat, non tamen de separabilibus, ut ipse docebit, sed quae in subiecto sunt atq; materia.
Dixit autem:Ex mathematicis nonnullae propter Pe
i pectivam, Musicam, te Astronomiam. Perspectivus enim non disputat de lineis separabilibus, sed quae in materia insunt quae ratio eadem est in musico, & similibus. Porro verbum fortasse adiectum idcirco est,
quia nondum in uniuersum nullum mathematicu separatum de per se esse demonstrauit. Omnes autem causas sempiternas es, necesse est,maxime autem lassunt.n. causa diuinorum hisce, quae sunt manifesta.Quapropter philosiophis tres erunt contemplatrices, thematica,naturatis,theologia. gon est. n.obscuru, si sta
sum diuinu est an tali esse natura: atquepraestabili sinam facultatem, maximeq; honorabile,circa id qs est praestabi-b u, maximeq; honorabile genus versari oportere. Contemplatrices igitur scia est eris facultatibus sunt expetibiliores, ut patet hac aut expetibilior conreptatricibus est. Dubitauerit aut qualia, vim uniuersalis sit ipsa prima phil sophia. in circa genus quippia viaq; natura issetur. V PQ.n. vi ipsis mathematicis si eius,idem est modussed Geometria quide atque Asrologia circa naturam quanda ver
santur. illa vero est uniuersalis ommumsaia communis. Si igitur nulla sit alias stantia praeter eas, quae natura con fiant. qaturalissa facultas prima scientiarum erit. Sin verosubitantia sit in ratione rerum quaedam Imobilis, haec
erit profecto prior, hilosiophiaq; prima uersalis, hoe pacto,quia est prima.Atq; de eo,se est,utens est, ct quid
nam sit, ea, quae ipsi competunt ut res est,ad hanc prost-ctoscientiam pertinet e Iemplari. Omnes aut causas sempiternas esse necesse est , maxime autem istas. γ Praesitus,si quid sempiternum sit, ac immobile & separatum,huius cognitionem ad contemplatricem doctrinam pertinere. Quod qualecunq, sit, oino causa erit caeterorum omnium rPlud suggent. necesse esse, ut omnis causa de principium sit sempite num. Nam, si causa omnis generetur, profecto ex alio generabitur, idq; in infinitum progredietur. Maxime autem,inquit, istas idest, maxime autem has separatu& Imotas causas sempiternas esse necesse est. Cur vero hae sempiternae sint, rationem subiicit, dicens, Sunt. n. hae causae diuinorum hisce, quae sunt manifesta quod subobscure ob sermonis breuitatem dictum est. Set sus autem, nisi sallor,est hmoi .Qm haec immota & separata causae sunt diuinorum, id est, sphaerarum diuinorumq; corporum,quae quidem sphqrae hisce, quae sunt manifesta, i. morialibus rebus, causae sunt ut oriantur de occidant. Siquidem horu ortus & interitus opera sunt coelestium motuum. Quod si circularum corpus sempiternum est, ut in quaestione de coelo demonstratur, nimirum causa corporis circulas multo etiam magis erit sempiterna. Aut certe cum dicit,Sunt. naiae causae diuinoru hisce,quae sunt manifesta hae causs,pro haec causa dictum est, quasi dicat, cum sint in sensibilibus diuina,Omne scorpus circsilatum,causa prima,causa fuerit
horum sensibilium ac diuinorum. ut sit sensus, Quamquam prima de immota causa,virum quor sidam intel ligibiliu diuinorumq; causa sit, non satis exploratum habeamus, sensibilium in ac diuinorum circulato ruq; corporum causam esse costat. Caeterum in quibusdam
exemplaribus ita scriptum est. Et haec sunt causae sensibilium manifestis quae scriptura, si recte habeat, sensus
erit. Haec immota & separata causae sunt manifestis sensibilium,i.causis, quae causae sensu percipiuntur. Mat ria enim & forma causae sunt,non tamen sensu manis stae.Corpora vero circulata,ortus Ac interitus esse causas, sensuum patet argumento. Sol .n.dum ad Aquil nem accedit,generationis est causa, cum ad Austrum sese reseri, interitus. Si ergo entia tripartito diuiduntur,& partim inseparabilia sunt,& mouentur,quaedam inseparabilia I immota, alia separata Se prorsus inrotardubium esse non debet, quin doctrinae quoque tres numero habeantur.Physica,quae in iis versetur, quae ini parabilia sunt,& mouentur. Mathematica, quae ea tractet, quae inseparabilia sunt & immota Theologia, quae separata Se immobilia consideret.Non est. n.inquit,o scurum, si v iam ipsum diuinu est, in tali esse natura. idest, patet enim diuinum separabilis esse ae immotae naturς .Quod si diuinum est,ut certe est,esum prs stanti simum,nimirum& theologia pari ratione, quaecunctis exteris disciplinis praesertur, in genere diuino ve labitur, nobilissima.l. doctrina in genere nobilissimo. Vtin .contemplatrices activis efficientibusq; praesem. tur, sic theologia contemplatricibus physicae & mathematicae. Porro, quia scientiar si hanc es e nobili stitnam
docuit, idcirco illud adiungit. Dubitauerit. n.quispiam tu trum uniuersalis sit ipsa prima philosophia prorsus ut
omnes complectatur, eiq; caeterae ut particulares via.
uersalibus subiiciantur,an nol Sed quemadmodu medicina,vel astronomia, & doctrinae caeterae in una entis
parte vertantur,& unam quanda naturam velut ex unis
uersitate abscissam contemplantur, sic item theologia pariem quapiam entis considerat: qm ut in disciplinis mathematicis notatur eo metria disputat de magnitudinibus, Astronomia de stellis,& alia de alio, Mathemarica vero simpliciter cium est cod. se quid obstat quominus physica aliquam entis partem consid: ret,aliam mathematica,theologia vero omnium cois habeatur l
173쪽
Ad hune igitur modum proposita quaestione respondet, estque,Si igit nulla sit alia substantia prster eas, qugnatura constant idest, si ergo non est aliqua substantia praeter naturales & sensibiles naturalis sanὰ facultas prima scien tiarum erito& uniuersalis, Sinautem alia qua
piam est substantia immobilis de separata ,hse prior eritu substantia naturalis ,& scientia quae in huius cognitione versabitur,philosophia erit, omniumq; prima,&uniuersalis ad alias, non O illas complectatur, sed quia ipsis omnibus prior habetur. Et ad hanc entis in eo qd
est ens,cognitionem, pertinebit & quae sit entis natura,& quae enti qua ens est eotingant, considerare.Quod si est ad alias uniuersalis, uniuersalia vero & nobiliora dissimilibus praeseruntur, haec nimirum caeteris antefertur. Et cum interrogat,virum uniuersalis sit prima philosophia, mea quidem sententia, non dicit uniuersalis pro eo quod est alias complectens, que admodum exponebamus , sed uniuersalem pro potiore & nobiliore dixit. ae vicum sequentibus cohaereant,ad hunc modum intermeare,verbaq; accipere oportet,virum prima philosophia uniuersalis sit, nobiliorque, ac caeteris praestantior. Et hic sensus aptus est& conueniens responsioni illi s si igitur nulla sit ilia substantia praeter
eas quae natura constant.FVerum mero, tum id, quod est, quod simplisiter diacitur, multis dici soleat modis , nam id quod est peraecia dens,et id quod est verum, ins dicitur. cui non em opponitur Hi falsιm, praeterea praedicamenti sigκM. aliud r.est quid, adiud qOle,aliud quantu,aliud νbi,auud quando, si quid
est istiusmodi unsuper preter haec ola id, quod est potentia,
atq; actu. cum igitur id quod est nullis modis dicatur, primo de eo,quod es per accidens, id dicamus oportet, millam cotemplationem circa ips versari. eurus illud iudici si si videtur. Eu niaquescia prorsus est curae, neq; activa teque effectrici aeque contemptatrici, de ipsi quicquam considerare: neque. nas qui doma extruit, ea, quae simulaccidunt extruede domum, conficit, quippe cum infinita sint:quibusdaerum grata ruitastam molestam, quibusdam utilem eam nihil prohibet esse, atque Oima rebus Oibus esse diuersam; quora nullius est effectrix aedium extri, edar acultas. Ne que Geometria professore qua hocpacto auris accidunt,
neque si triangulus ligneus, is triangulus duobus rectis an is gulos habens aequales, diuesset ovi latur: atq; id ipsi
recte fera cum rationeq; videtur. Accidens .napsum quas nomine im sadcirco Plato aliqua ex parte non male id μ'
non est, facultatis bimicae tribuit. Rationes siopbistata
circa accidens maximeorum versari via ranterrogatur.
est ne idem non est idem musicum atque gramaticum,
item Cori sicus musicis,atq; Corycus. Percontant praeterea,
si id Omefactum est qs est qui sed non perpetuo est.quare i musicus gramaticusfactus est, O gramaticus musicus factus est. alias asserunt istiusmodi rones id.n.quod acci
dit Gari quod haud est, propinqua quippiam ese videtur.
Tatet in ver idipsum O per tales etiam rones. eorum.n. quae alio modo sint emeratio est atque corruptio, at eorum, quae sunt per accidens,non est generatio atque corruptis. Verum enim uero, crem ens simpliciter dictum multis dici soleat modis. F Exposito theologiam caeteris doctrinis esse priorem, & huius peculiare munus esse, de
ente in eo quod ens,deq; eius accidentibus considerare, sic ait: Qm ens plurifariam dicitur,vno modo quod est ex accidenti, ut Polycletus status causa est, nam per se causa status est statuarius,ex accideti Polycletus,a cidit .n.statuario risit Polycletus. Alio mo em dicitur
quod verum est,ut Ediuerso quod salsum, non ens. Nasedete Socrate dicere, Socrates sedet, cum veru st, ensappellatur.ens enim,hoc est ipsum sedere,esse dicimus. Alio modo ens vocat praedicamenti figuras. Aliud est
enim quid I id est, substantia. s aliud qualea liud quantum P di si quid aliud ad hune modum significat. Praeterea ens alio modo dicitur, quod est potentia vel actu, ut aquam dicimus acha esse aquam. Aerem quoque &ignem aquam esse aimus, propterea aqua seri possunt.Cum ens igitur multifariam, ut explicatum est,dicatur, primum de ente per accidens disserere conuenit.
De quo illud intelligendum est, nullam doctrinam in
ipsius consideratione versari,a rgumento P nulla disciplina accurate de ipso verba incit, non activa, non est
et tua, non quae contemplatione contenta est. Nemo. n.
domum aedificans, es scit, aut cino considerat quae a
cidunt aedificandae domui quippe cium sint ea infinita, de quibus in sinitis nemo solicitus est. Itaque nullus aedificator laborat,domus quae construitur, Socrati exepliciusa u pestilens sutura sit, & u Platoni salubris, aut u
eophrasto iucunda, Alexandro vero ingrata. Pari ratione ne illud quidem considerat, diuersa ne domus
ab homine sit,an idem quod homo i & simpliciter num diuersa sit a cunctis entibus sens bilibus & intelligibilibus, nihil considerat. Ex quo intelligitur, si nihil praedictorum pertinet ad aedificatoris considerationem, amtem aedific1di non esse efficientem ut domus pestilens sit,aut ediuerso salubris,nec aliud quidquam ex iis,quq domui aedificandae accidunt.Pari rone neque Geometria de figurarum accidentibus disputat, neque ligneae ne sint, an marmoreae figurae, cosiderat.Neque, si alterest triangulus, & triangulus duos rectos habens Fhaec dictio manea est,& supplenda additione verbi ligneus, aut alterius similis,ut expleta perfectiq; ad hunc modii habeatur. Neque considerat, triangulus ligneus alternest q ipse tria lus, eiusq; natura, quod, cliabet tres angulos duobus rectis aequales: sed illud im inquirit, an cuiusque trianguli tres anguli sint duobus rectis squales.Vtrum vero lignei sint trianguli,an lapidei Geometre nihil interest. Atque id ipsum F nultu, Icilicet artificem ens per accidens contemplari s recte seri, caque ratione videtur: accidens. n.ipsum quasi nole tin est. FNam ut hirco ceruus nomen solum est,no etiam res tinatura quaedam,aut oino ens, sic ens per accidens nomen im est: qm domum pestilentem aut salubrem dicere,nomen modo est,res saud quaqua.siquid. naubsistens esset, nimirum queadmodum ignis obuia qusque eoburit, sic domus ibus in ipsam ingredientibus morbi sca esset,au t vicissim salubris, quod nunc aliter usu venit. Nam quae his pestilens,ea de illis est salubris: quo
planum fit, nomen id esse, non rem. De no entibus aut, nemo cosiderat.Quo fit, ut merito de ipsis nullus edinserat.Qm igitur accidens nomen im est,non autem ens
aliquod,sophistica vero in. accidenti versatur , idcirco Plato in non ente ipsam versari statuit, quasi accidens si non ens. Sophisticas 1 ut rationes omnes in accideth, ac non ente versari,hinc intelligi potest, quod interrogant, grammaticus ne idem quod musicus sit, an noni Tum si negaueris instat,& hac captione urgent,Socra tes grammaticus est, Socrates aut grammaticus idem est quod Socrates, at Socrates etia est muscus, Socrates igitur musicus idem est quod Socrates. Socrates
ergo musicus idem est quod Socrates gramaticus. ω si verum est, utique muscum idem est quod gramma-
174쪽
ticum ae proinde salsium est dictu muscum non esse idem quod grammaticum. est igitur idem. Rursus si
musicum diuersum est a grammatico, Socrates quo isque grammaticus diuersus erit a Socrate musco, S crates igitur a seipio diuersus est. Quibus captionibus hine data est occasio, ν Socrates musicus idem est quod Socrates grammaticus, de non idem, subiecto videlicet idem, ratione diuersum. Si ergo musicum agramatico desertum esse dixeris, sic ut mo dixi, circu- uenitit. lin ide esse assirmaueris in huc modii fallere tentant.Si gramaticu idem est qr musicum, ubiciique gra-maticus est,ibi est musicus, queadmodu ubi mortalis,
ibi homo. at Aristarchus gramaticus est,non etiam musicus. gram maticus igitur non est idem quod muscus. Rursus, cum sit cois omnium consensus,omne ens sempiternum esse,aut natiuum, sophistae id captione quadam tollere conatur,ceu aliqua sint neque semper exustentia, neque generata. illud.n .sibi sumentes, entium unum esse, gramaticum esse musicu,hoc non esse semiapiternum ostentant,propterea P non semper grammaticus fuit musicus, sed fuit tempus cum non esset. Sed neque sectum fuisse arguunt, quia musicus non effici ξgrammaticus. St. n.sat, vel gramaticus fiet ex musico qua sit ex materia,ut statua ex aere,quod nos cum musicum non sit materia gramatici. vel tanquam ex opposito seu contrario, ut ex albo nigrum efficitur. At gramaticum non pugnat cum musico, cum pleruque coinhaereant. musicum igitur non efficitur grammaticum. Ex quibus concludunt, non igitur omne ens iactu est, aut sempiternum. Praeterea ,si grammaticus effectus est musicus, non est sactus grammaticus musicus. est aut
grammaticus musicus: aliquid est igitur quod non est factu Ad haec, nulla ars aut disciplina est, quae de gramatico musico disputet . Nemo. n. qua musicus est esscit grammaticus, cum ex hoc in illud non sit mutatiosed utruque fiat, qua homo est. usqua & sophistam dicta limoi esse possunt. Si quis prius Eramaticus fuerit esseiactus, deinde musicus, hic non est factus grammaticus,
cum esset musicus. est aut gramaticus, qn est musicus,
si ergo dicit, mulicus existens est gramaticus , is etiam, musicus est gramaticus,dicit. At qd aiunt,od ens semiapiternu esse, aut natiuu, de entibus per se itelligi debet. Praeterea ut est,est autem per accidens, sic est essectu. Musicus enim filius, si prius erat gramaticus, neqvn. ambo smul essectus est, musicus inquam 3e gramaticus, ex accidenti gramaticus musicus est essectus.Vt igitur talia lista sunt, sic essciuntur. Ac sophistarum quidem captiones limoi sunt. Aristoteles aut sie ipsorii sermonem suggerit. Interrogant,inquit, si id omne iactu est,quod est quidem, sed non perpetuo idest, an omne
quod iam est, quadoq; autem non erat, factum fueriti Si .n .cum prius non esset, nuc est, haud dubie iactu est. Item si Coriscus musicus existens est grammaticus, cuprius non esset, profecto musicus non est effectus grammaticus, ac vicissim gramaticus musicus, Et si quid interrogat, limoi est, ut accidens, queadmodu dicimus, parii absit ab eo, ut si non ens.quod ex iis etiam aperte intelligi pcit, quae modo dicens.Eoru m .n.quae alio modo sunt) id est, eoru quae non per accidens, sed proprie entia sunt, est ortus di interitus, accidentium non item. Ergo quae per accidens sunt, non entia stat.quo modo aut entium per accidens non sit neque generatio neq; interitus pse paulo post testabitur. Et ego locum,cum fuerit eo peruentum, explicabo. Attamen ulterius de accidente diceridum est, quoad diei potest 'aenam sit ipsius natura, quam ob co am est semul. n. cur nulla est ipsiusAlantia fortas separebit. Cum
igitur in hisce,qus sunt tia simpere e modo sese habeant,
necessirim non necessitate quidem ea,quri per violentiam
dicitur ed ea qua rem aliter sese habere non posse dicimus, alia necessario quide non sintdieq; semper, sed sint pleruq;, hoc es principisi sane thaec est causa, ut sit accidens ipsum.
Quod. n.neque siemper es, neque pleraque,ut accidens dici
mus esse, velutis cum sol exi in Cane, em fuerit atq; tria igus,id dicimus accidisse,sed non si calor fuerit atque aestus, propterea quod hoc semper aut pleruque illud non semper, neque pleruque feri solet. holam etiam accidit esse album
neque .nsemper, neque pleraque homo es arbus, at non per accidens homo aialest. Aedificatorem quoque faceres blatem per accidens est, propterea quia non est aptus ad Mator idipsum e cere ed medicus Ad accidit aedificatore medicum esse. Epularum etiam essector voluptat coiectam, salubre quippiam fecerit,sid non epulara conficiendata facultatis oscio roneue. quapropter dicimus accidisse. atquei aliqua qui idem ex parte facit absolute veron facit. 'icaeterorum quidem asta potentiae interdam sunt effectrices athονῶ nulla prorsusxst ars, nulla potentia definita. eoia. n. . quae per accidens sum vel fiunt, causa per accidens est ,
Quare, cum non ora neces ario sempera; sint aut fiant, sed plura plerunque sint a Mi fiant,id quod est per accidens, tale
esse necesse es qualis ipsi albus musicus est ui quidem neq;.
semper est,neque plersique. c um autem aliqsi fiat, per accidens erit,ab urn Uia necessario erunt. Quare materies erit. ipsa contingens Marius accidetis quod aliter euenit, ps
ter id quod pleraque fieri solet. Principium aΞt hoc est δε-
mendum, νtrum nihil sit prorsula rone rerum, quod neque semper est neque pleruque, an idipsum fieri nequeat. EI ergo, quippiam praeter illa,quod aeque atq; per accidens, e,
O non esse potest. Atesi ne id quod pleraque rei siue si
asit sempersi in ratione rerum non en an funt aliqua, qua perpetuo sunte Debis igitur posterius eonsiderandu ese videtur. Scientiam aut accidentis no esse patet. OA.n. sentia.
aut eius est quod est semperia ut eius,qd est pleraque. Quo nam pacto qui piam aut discet. ut docebite De initum. n.id esse oportet de quoscientia est,aut hoc ipso quod semper est. aut hoc ipsi quod est pleriique,veluti conducentem ese febricitanti pleraq; aqua malam, aut quippiam tale. Id aB,
quia praeter hoc est dicere non poterit, veluti calendu rut,
en semper, aut pleroque calendis etiam dicat prodesse illud oportet. at accidens en petier haec ipsa. Quid i rares ipsum accidens, ct quam ob causam est, aescientiam ipsius non essedatis iam per ea ruae dicta sunt innotes it. Attamen ulterius de accidenti dicendum est, quoad dici potest, quaenam sit ipsus natura.) Praesalus accidens parum abesse ab eo, ut sit non ens, nunc causam reddit Mur idem,cum ex numero non entium sit, enti bus in annumeretur.Ergo licet accidens. nquit ex numero sit quodammodo non entium, quatenus.n .cum generatur est, eatenus nuncupaturens. quia vero ex iis
est, ut docebit, quς minore ex parte, raroq; sunt,est noens. Et ob hanc cam scientia de ipso non habetur, qm doctrinas eoru esse constat quae semper sunt, aut certe magna ex parte. Disserendum in est, ait, de accidenti, quatenus licet, natura eius qualis si, de quam ob cam,& pp ud est de numero enitu,& oino ens.Cuius natura exponeda, simul cur eius no sit doctrina, simul aperietur. Entium ergo, ait, quaedam semper & necessario sunt, homo enim semper ae ex necessitate est animal.
175쪽
sed quoniam necessarium, ut in superiore libro explicitum est, id etiam dicitur, quod vi allata fit, idcirco
adiecit non necessitate ea, quae per violentiam es scitur. Si quidem homo semper & necessario est animal, non st animal esse per vim cogatur, sed quia non potest non esse animal. Cum igitur quaedam semper&necessario sint, alia licet non necessario, neq; semper,
magna tamen ex parte, neque enim necessario, neque
semper homo quinos habet digitos, sed tamen magna ex parte. Hoc est principium sane, & haec est eausa, ut sit accidens ipsum interiectio enim qua id, quod magna ex parte fit,interpellatur, accidens dicitur. Nam cum aestus semper sub cane infestare soleant, si quando id temporis hyemauerit, ea continentis aestus interruptio , accidens appellabitur. Et frigus sub cane ut sere accidisse dicemus: quemadmodum, exempli causa,
si duas lineas continenter augescentes animo depi fas, alteram continenter & in infinitum, alteram continenter quidem crescentem, sed quadam tenus, deinde consistentem,& quae rursus procedere incipiat. Harum igitur priori, quae sine intermissione semper augescit, assimilare id potes,quod semper do necessario est, alteri vero id, quod magna ex parte fit, non tamen semper existit. Itaque, si sub cane hyemauerit, frigusque sumst, id accidisse dicimus,non item si tepor oc aestus. emper enim aut magna ex parte sub cane si aestus. Aedificatorem quoque valetudinem ess cere, accidens appellat i quoniam aedificator neque semper, neque magna ex parte valetudinem asseri.Neque enim ad sdiscatorem, sed ad medicum pertinet valetudinem asse re. Epularum etiam, inquit, essector voluptatem coniectans, salubre quidliam secerit. Sed ex accidenti,
si sorte cibum eiusmodi condiuerit, qui possit valetudinem restituere. Aecidit enim ut talis cibus valetudinem esseeret. Et certe quodammodo, non autem smpliciter valetudinis est auctor. In eo enim quod a coquo cibus huiusmodi conditus est,quo aegrotans vaIetudinem recepit, coquus essecit salubre. In eo vero uod ille non hoc agebat, ut salubrem, sed ut iucunum cibum es sceret, salubrem non effecit. Nam caeterorum idest, eorum quae magna ex parte ac necensario sunt, causaeae efficientes potestates determinatae
sunt. At horum quae sunt ex accidenti, ars nulla, nulla potestas determinata est: quoniam ut in librum incidas, quem optabas,& iampridem quaerebas, nulla neque ars est determinata, neque facultas, quippe cuius possint esse causae sexcentae, prodire in forum, insectari , insectareue, & pleraque alia: quandoquidem quae ex accidenti vel sunt vel ei sciunt er, eorum causae ex accidenti quoque sunt, de indeterminatae. Itaque cum non omnia sint ex necessitate, ut semper vel sint vel sam, sed pleraque habeantur, quae magna ex parte, idcirco esse ait quod est quasi accidens. Quia enim homo neque semper, neque magna ex parte albus est, sed aliquando efficitur, ideo per accidens est. VespO- . tius quoniam thesauri inuentio neque semper fit, neque magna ex parte, ideo inuentio thesauri per accidens est. Quod siquis inuentionem thesauri, de alia
per accidens esse neget, is eadem necessario esse com firmabit, eruntque omnia ex necessitate. At eorum quae sunt ex necestitate, causae determinatae sunt. horum autem nullius est determinata causa, praesertim cuin secundo libro de enunciatione, non Omnia necessa .rio esse demonstratum sit,sed esse aliquid quod contin-
gens appellatur. Caeter si quaena causa est,cur accidens esse dicati an materia quae aliter si ut plerunque fit, sese habere potest ' Nam cum materia haec apta sit admittere ut hi digitis qui nis generentur,illa non item,& huiusmodi naturam habeat,ut hoc iam seri possisi ut quia dam, quinis digitis oriantur, iam secus idest ut quate
accidens existatita posto igitur quid sit accidens, via nobis & quasi normam tradit, qua quidem accidens esse demonstrare valeamus.Sicut ergo, inquit, accides esse demonstrare libeat, initio sumat, quidquam esse praeter semper, de frequenter. Q uod ita demum accipiet, si aduersarium percontabitur, sit ne quidquam
praeter frequenter & semper, an non ide ille usu rerum adductus omnino concedat aliquid esse prsterea, quod quidem sonuitum est, siue accidens. Haec essatus, quaerit, num id,quod plerunque fit n rebus habeatur, non item quod semper Sc necessariolan ut aliqua magna ex parte sunt, si equaedam sempiterna,& percontactias r spondet. sed de his posterius est cons derandum in decimo, scilicet huius operis libro,plenius autem dc accuratius in Undecimo.His expositis, perspicuum hinc esse ait, accidentis non esse doctrinam, cum disciplinae eorum sint, quae semper, vel quae ex magna parte sunt. Et quoru habentur scientiae,ea determinata sint opo teat , de in ipsius contineantur, in ipso inquam semper,& in frequenter, nec ea praeter frediantur. nam quod illa praeterit,accides est. Exempli causa,docet quispiam alterum, aquam mulsam sebrientibus opitulari, pr pterea quod febre laborantibus magna ex parte subu
mo valeat,exempli gratia calendis subuenire, cum hoc raro contingat. Neque enim magna ex parte qui calendis mulsum biberit, I sebre subleuatur, sed potius,
quoniam magna ex parte qui mulsum bibit,adiuuatur, idcirco accidit ut id calendis conducat. Quamobreme diuerso quod calendis est utile, id vel semper est viile, vel magna ex parte. Accidens autem praeter semper destequenter est, cuius quidem accidentis scientiam nullam habemus. Quod est igitur, inquit, ipsum accides, di quam ob causam est, ac scientiam ipsius non esse, latis iam per ipsa quae dicta sunt, innotescit. ἱ Docuit enim accidentis natura quae sit, quod, scilicet ex aequo raroque contingit: & quam ob causam sit, ni minimpropter materiam quae aliter habere potest qu in frequenter. Ad haec accidentis nullam esse doctrinam, propterea quod disciplinae eorum habeantur.que semia
per sunt, vel certe quae magna ex parte, quod utrunque ab accidenti alienum est. Esse vero prompta causasse tales ut oriantur ac occidaι sine generari e corruption latet. ι enim res non ita si se habeat, omnia necessario erunt, se eius quod fit, atque corrumpitur non per accidens causam aliquam esse nec eo. eritne hoc, an non erit e Sι hoc fiet, erit, se non feci η erit. id autem eris, si aliud fiet. atque hoc pacto, si tempus semper auferatar, ad id demum perueniet , is quo nunc est,
ure hic iam morietur morbchaut vis egressu uerit uru hoc temerit , si aliud fiet. atque Me pacto ad id domum perueniet, in quo nunc est ut in quippiam eorum,qua facta sunt, vesurivitiret. hoc autem erit, si comedit falsa. at hoc aut est, aut non est. quare necessario decet, vel non decet Eadem etiam erit ratio oesi qui iam ad ea,quae sunt factas iuueritis enim iam id ipsum in aliquo, atque dico id, quod est factum. V versi ergo futura necessario erunt.
176쪽
veluti morietur iste, qui viat. iam erum qinnium factu
essam contraria facta corpore in eodem.Ita morbo ne, antet igitur Haue ad aliquod principium Fuctionem hoc
pro cisci, quod quidem non ulterius in aliud proficiscitur, atque illud principium estis erit, quod si per accidens, esse atque non e se nio, eausaque generationis illius non erit da . meon der dum est ad quod principium atque
causam talis reductio proficiscitur , vita materiam ne, an Hadid, gratia cuius eatera fiunt, an νt ad id potius, a quo motio profluit. . Esse vero principia causasue tales, ut oriantur Goccidant sine generatione & corruptione, patri. Propolitum ei est, ut quae per accidens lunt, horum causas quoque exaecidenti esse demonitret, eat demiaque citra ortum de interitum esse de non esse,more contactuum,& temporis momentorum. Vt enim contactus& momenta, quae temporum termini simi , abl-Que generatione sunt,& absque interitu non sunt, heeorum, quae sunt ex accidenti, causae quae de ipsae per accidens sunt, absque generatione sunt, & sine intem tu non sunt i quandoquidem domus aedificata huic iucunda est, illi nocua,& appropinquanti umbram iactat, longius absenti non item. Itaque aedificator, qui per te principium est, causaque domus, eius quod a cidit domui, ut ingrata sit, vel umbram laetet, et tille quidem causa, sed tamen per accidens. AEdificatortitur quatenus causa domus est sactus, per generationem seu disciplinam eo deductus est, ut esset aedificator. Ac vicissim interit, ut domus est causa . quia enim accidit aedificatori, qui per se causa domus est, ut feret etiarn causa uti eadem propinquum adumbra ret, aut cuipiam esset molesta, idcirco adumbrandi causa est, sed non huc per generationem dc doctrinam processit, ut illuc ut esset aediscator. Nam ut ex non homine per generationem eo deductus est, ut esset homo, sic ex non aediscatore per generationem qua . dam & disciplinam te omnino temporis moram eo
peruenit, ut esset aedificator, ac domum valeret construere. Eo vero ut domus illi esset grata, huic iniucunda,liaud quaquam per huiusmodi quidquam processit:quippe quod nec curauit unqua, nec eius quid 'quam intersuit, ut domum aedificaret. Sed absque tempore accidit ei, ut causa esset, cur domus foret
ingrata. quia enim is cui est molesta, sic est allectus, ut facile quibusvis offendatur, idcirco aedificator , qui hanc construxit, causa factus est , ut ipsa esset inginta. ad quam si quis alter recte affectus venisset, non suillet ei molesta. Caeterum de his in Decimo huius operis volumine rursus disputabit . ut autem aedificator , qui per se causa domus est, id per generationem est essectus, sic vicissim ut eausa domus per interitum abal bitur. Et quemadmodum absque tempore iactus est eausa ut ipsa esset molesta, se vicissim sine tempore desinit esse. Quod quidem ipse demonstrat, primum quasi consessum assumens , quorum causae & principia per generationem fiunt, ea necessario esse. Quods quorum causae, ut in domo,per generationem fiunt,
ea iunt ex necessitate, nimirum quae non ex necessitate sunt, horum caulae citra generationem & intentum
non sunt. Nisi enim hoc, inquit idest. nisi entium
per accidens, caulae per accidens sunt, nec absque o tu de interitu natiuae sunt atque mortales, sed necta
riae de per se sunt ipsorum caesae, hier generationem
ac interitum nascuntur de occidunt. Nisi ergo retium per accidens , causae sint ex accidenti, sed necessario, ipsa quoque necessario fuerint. Positum est enim qu
rum causae sunt ex necessitate, ea quoque necessario esse. Quod si se est, cuncta erunt ex necessitate, quod seri non potest. Me autem ea necessario, quorum causae sunt ex necessitate, certum est. Eius enim domus , quae aedificatur, vel quam aedificans , qui necessario & per se causa est, aedificauit, eius inquam aedificans cum ipsa aedificatur necessario est, quo existente, ipsa necessario aedificatur. Et domus, quae iam est, necessario fuit aediscata. Ens enim cum est, necessano est. Quoniam vero domus est ex necessitate, sequitur ut suerit aedificata. nis enim aedificata suisset, utique non esset. Omnia igitur, inquit, necessario erunt, si nascentis de intereuntis non per accidens aliqua melle causam sit necesse. Subaudiendum est tamen verbum omnis, ut sit plena oratio. si omnis eius, quod sit, atque comampitur, non per accidens aliquam causam esse necesse est. est autem sensus, s omnium nascentium & intereuntium non est causa per accidens, ut ex hac natiua de mortalia conflent sine generari & corrupi , idest citra ortum S interitum, sed omnis nascentis N intereuntis est causa per se, cuncta erunt ex necessi tale,& accidens nullum habebitur. Quorum enim ut saepe diximus, causae necessario sunt, ea quoque sunt necessaria. Q uibus explicatis,eo conuertitur, ut oste
dat causas haberi per accidens absque generatione&interitu, de ait. Erit ne hoc, an non eriti ut si obsidentes hostium urbem dicamus, erit ne hoc, an noni idest, intercidet ne Nicostratus, necne tresponderi Plet, Sihoe set idest, si egressus fuerit, & superatus ab hostibus, obtruncabitur. Necis ergo causa est,exire .exeu
di rursus,ut aquam biberet:huius, quod sitiebaittitiendi, quod salsa comederat. Sed haec causa per accidens
est. Fieri enim potest,ut qui salsa non comederit, sitiat, si multo motu fuerit usus, si plurimum vini bibent, Aepletisque aliis de causis. At si salsa comedisse, causa per
se foret sitiendi, cibis salsis non assumptis non sitiret: queadmodum nisi aedificator sit, domus non consim rctur. nunc autem citra cibi salsi comestionem sitit moest igitur sitiendi causa per se, talia deuorasse. iii ire igitur , quod iplum causa est exeundi,citra generationem est effectum. Si qua enim materia siti subiiceretur, ulalterata , hoc quod sitis essiceretur, quemadmodum menses muliebres alterati hoc sunt quod animal, v pmbabile dictu esset, atque adeo necessarium , sitim fieri per generationem.Quod quia non est,ne hoc quidem asseri potest. Sitis enim fortasse quibuldamai se .ctionibus in corpore genitis absque tempore ingeneratur , ut sorma ingeneratur materiae. Cum ergo dixisset, si hoc fiet,erit, si non set non erit. Id autem erit is aliud set intulit. Et hoc pacto haud dubie, si tempus
semper auferatur finitum, demum perueniet ad nunc idest si tempus hoc in illud resoluat de id rursus in aliud, perueniet ad nunc, idest ad tempus quod nune citia quo est sitiens, idest, usque adsiliendum. Deinde per vim intereundi exemphim apposuit si egressus tu rit urbem morbo autem intercidendi nullum subi cit, sed nos id paulopost explicabimus, cum ipse rursus de hoc mentionem faciet. Faciet enim ergo cum
dixisset, & si perueniat ad id quod nunc est suggeSit
exemplum illius ad id in quo nunc est dicen , morietsi egressus fuerit. Hoc autem erit si aliud set atque hi
177쪽
perueniet in quo nune est quibus verbis adiecit, aut in quidpiam eorum quae iacta sunt cuius exemplum esse videtur id quod sequitur. veluti si sitierit, hoc autem erit,si eomederit salsa) tamen non est ipsius,sed hoc quoque superioris est exemplum, cuius memor paucis interiectis sermonem repetit, ut huius quoque posterioris exemplum apponat, ct ait. Eade etiam erit ratio si quispiam ad ea q ae sunt sacta, laltauerit Facta enim & factum significantia sunt praeteritorum. Tamen cum dixisset vituti si sitierit, hoe autem erit si eomederit salsa subiecit. At hoc idest, salsa eomedere cest, aut non est.) Quod vero ait, quare necessario decedet, vel non decedet conclusio dictorum est. Quasi dicat, quamobrem sic sese rebus his habentibus, si bibitum egressus fuerit,
necessario morietur. sin minus egredietur non interibit . His ergo ad hune modum explicatis, orationem
ut dixi resumit,&sactorum suggerit exempla. Simili. ter autem si quis a praeteritis incaeperit, suturis occurret, non tamen a suturis ut prius idem ad praesens fiet. Nam quod factum est, iam inest in aliquo. si ab hoc
igitur exordiemur, ut dictu est, perueniemus ad nunc. Quod quidem est eausa per accidens. Caeterum quies nam est iam factum in aliquo esse in elementa esse in vivente i Propterea enim quod iam vivit, esementa in insunt. Hoc igitur vivit, quoniam contraria ignis
terraq; & his interiecta in eodem facta su nt. Et si h est, interibit. necessario igitur quod ex oppositis est
factum, intercidet. At mortis eius causa incerta est, quoniam ex accidenti est, non per se, cum valeat tum morbo, tum vi allata concidere. Ratio igitur. viii rum repetatur, est huiusmodi. Hie occidet, quoniam contraria in eodem coiere, morietur autem si aegrotabit. Aecidit enim iis quae oppositis constant, ut ob ipsorum pugnam aegrotent. Aegrotabit autem hydrope exempli causa, quod fiet si aquam biberit. Itaque, si aquam potauerit,in hydropem incidet, quo morbos conssctabitur, mortem obibit. Estque potio aquae hydropis causa , ut morbus ipse moriendi, non tamen per se. Fieri enim potest, ut qui aquam non biberit, aegrotet hydrope. Atque haec quidem sunt exempla, quae mortis per aegrotationem oppetitae lupra ipsum esse suggesturum pollicebamur. Mortis nanque vi O-lantae de qua supra mentionem secit, exemplum suit,si ab hostibus superaretur. Ex dictis ergo planum esticitur, non esse progressum in infinitum, aliam alij causam tribuendo, sed eausae cuidam principioque Tit,cuius non sit alia causa. exempli gratia, salsa comedisse, quae quidem senuitae rei, moriendi dico, principium est. Si enim egressus fuerit, occumbet. sin minus , non morietur. rei ergo setiuitae siue accidentis causa per accidens est. Aecidit enim ut qui salsa eom disset, sitiret. His commemoratis, quaerit virum huiusmodi cauis,hoe est,causa per accides, materialis nucupata sit,an fini an potius mouens,hoe est essiciens. Sed quaestione proposita non respondet, propterea quod essicientibus causis,nec cuiquam alij annumerari debere perspicuum est. sed e empti nem se quidem, quod est per accidens , o mutamus ,de ipsi nanque iam satis est definitum. Quoniam autem id quod ut vertim sens , id quod νι falsum est mnens nompositione divisioneue, atque in contradictiorus dimino partiti e consistit. nam vero quidem
falso autem biuince minadictio partitionis arcommodatur . Verum enim fassium, non sunt is rebus,ut bonum quidem sit verum, malum autem fusum, sed sucit in mente. circa remeari sumsimplicia , ipsumque quid est, nequem ipsa sunt mente. Atque quonam pacto fit, ut H qu
iam ae seorsum inlesium rortia ratio es . Dico autem' mulseorsumaue, non visint, aut non sint deinceps , sed Hunum sula fiant, aut non sant. Ea igitur qua de eo quodem, atque non ens hoc dicitur pacto, nos contemplari oportet, posterius consideranda esse ridentur. Cum autem complexio diuisios non in rebus si edis mente, Hautem, q-dhoe pacto est em, diuersum sit ab hisce, quae proprie entia
sunt, mens enim aut Anantiam, aut quatitatem,aut qualitatem ut quippiam aliud coniungit, auiseiungit, id quidem ens, Iuoden ut accidens, quod est νt verum, omi tendum est fata. nam euusa illius quidem indefinita ill --
ius autem affectus es quidam mentis, atque utraque circa res quum renus ipsius sunt entis,cr non quicquam extra naturam ipsius entis essesignificant. Quapropter haec quidem
omittamus, ipsius autem quod est, utens est, causas principias consideramus oportet. ut aut per ea,quae dicta sunt eo in loco quo, quot modis dicitur unumquodque declarabamus d quod est,non uno modo, βed pluribus modis dici. Sed contemplationem eius quidem, quod est per
accidens,omittamus.De ipso nanque iam satis est desinitum . Quoniam autem id, quod ut verum estens, Postquam de eo,quod per accidens est,quatenus pro posito conducit,disputauit,sed accidentis,inquit,quaestionem omittamus. de hoc enim abunde disseruimus. At cum verum quoq; appelletur ens,de salsum non ens, id in eompositione ae diuisione consistere ait. Nam,
cum id q uod cuipiam adest, cum ipsis componimus,
ut sedere cum Socrate, quoniam id ei contingit, cum dicimus Socrates sedet,hoc ipsum quod est veru m Aicitur ense quoniam quod adest,componitur cum subiecto,seu praedicatur de ipso.Q ito Socrate sedente,si Socratem sedere non dicamus,cum id salsum sit, appellatur non ens,propterea quod salso diuidit, hoc est negat sedere de Socrate. Quoniam igitur ens quasi verum,Senon ens quasi salsum,& omnino,idest vi simplieiter loquar, ens tanquam verum & non ens tanquam salsum
in contradictionis partitione versatur. Nam quod vere est inquit affirmationem contradictionis in composito habet, idest,ens quasi verum constituitur, cum praedicatum vere cum eo componimus de quo praedicatur. Non ens autem quasi salsum est, cum praedica.
tum , subiecto salso diuiditur, Et omnino salsum partitionis huius eontradictionem inducit,idest altera pars
contradictionis est. Sed ens tanquam verum est, cum praedicatum vere cum subiecto copulamus. Falsum vero oppositum. At si qua sunt, quae tum separatim,tum
simul dicta intelligi valeant,ut animal & pedestre di bipes, haec enim quq separatim intelliguris,possunt etiam quasi unum intelligi haec, in quit, alia quaestio est,quam in proximo libro disputaturus,merito hoc in loco prε- termittit. Sed cum dixi sset quonam pacto fit, ut simul quaedam ac seorsum intelligantur, alia ratio est quale id sit quod dixerit, simul ac seorsum exponit, dicens. Dico autem simul seorsumq; non ut sint, aut non snt deinceps idest,non simul dico,quae ordine quodam se consequutur,ut uias,cuius post primum librum sequitur secundus,& pari ratione caeteri. Non simul autem, quae huiusmodi ordinem non seruant, sed quae unum effici possunt, ea simul dico. quae minus,ea non simul.
178쪽
Sed quoniam supra dixerat . ens tanquam verum, de
non ens tanquam salsum in compositione ae diuisione versari,quibusdam interiectis causam suggerit,cur huiusmodi ens& non ens in compositione ae diuisione versetur, cum ait. Nam neque falsum neque verum in rebus inest. Itaque orationis continuatio est huiusmodi. Quoniam autem id, quod ut verum est ens, de id, quod ut salsum est,non ens in compositione R diuisone consistit. neq;.n.salsum & verum in rebus inest. Nisi enim verum & falsum esset,quaedam nostrae mentis affectio nee in compositione diuisioneq; , sed in rebus haberetur , ut ipse ait, dicendo bonum statim v
rum dicere oporteret, de bonum esset verum.atque malum diceret salsum , di contra dicendo malum protinus verum dicere oportet,dicendo bonum,diceret si sum. At neque bonum dicentes, verum dicimus aut
salsum, neque si malum dicamus. non igitur in rebus verum S salsum inest, sed in mente. Neque vero Ἀ- Ium in rebus non inest verum de salsum, sed ne in simplicibus quidem, quae habentur in mente. quo in loco simplicia res vocat, quae ipse per se citra compositi nem & diuisionem intelliguntur. Haec ellatus,sermonem concludit dicens. Ea igitur, quae de eo quod ensatq; non ens hoc dicitur pacto,nos contemplari oportet , posterius consideranda esse videntur quasi dicat cum ens tanquam verum , de non 'ens quasi salsum ineompositione & diuisone versari dictum sit, quaecunque ad huiusmodi entis & non entis considerationem pertinent, postea disserenda sunt. Cum autem, inquit complexio diuisioque non in rebus sit, sed in mente complexionem de diuisionem vocas verum Se falsum.
Id autem, quod hoc pacto est idest ens quasi verum,uod incompositione ac diuisione consistit diuersumi ab hisce, quae proprie entia sunt idest ab indiuiduis
substantiis. has enim appellat proprie entia, ut in proximo libro declarabit. intelligibilium nanque alia ratio est. Deinde ens quasi verum quomodo a proprie entibus diuersum sit,exponit. Nam mens,inquit,quid est de substantiam cum substantia coniungit aut diuidit, aut vicissim quale vel aliquod aliud praedicamentum cum substantia. Cum haec igitur ad hune modum sese habeant, ens quasi accidens, quoniam de hoc satis disseruimus , sed & ens tanquam verum, de ipso enim postea disputabimus, nunc omittamur.Cuius omissionis ipse causam reddit,quod entis per accidens causa indes nita indeterminata l; sit. De in determinatis autem non debemus esse selliciti. Ens porro quasi verum ausinus & placitum mentis habetur, nec est admodum necessarium ea indagare, quae cui vis videntur,praesertim , cum utraque circa reliquum genus ipsius entis sint. Appellat autem reliquum entis genus,quod proprie, non per accidens est. In reliquo igitur entis genere versantur, nec ullam extra naturam, quaeque ens
supergrediatur significant, sed sub ipso continentur. Quod si inquisitio in causis entis qua est ens, versatur, haud dubie superuacaneum est de his separatim disputare,quod tuc praestandum esset, si haec enti non subiicerentur. Nunc autem cum subiiciantur, omittere satius est,ac entis causas indagare. Ens autem multifariam dici docuimus, cum quot modis quodque dicatur, explicaremus.
Quinti, vel Sextiliuri 3 uetaeum Alex. Com. Finis.
LIBER SEXTUS: Vel apud Latinos Septimus, Cum Alexandri Aphrodisiei commentariis,
Ioanne Genesio interprete. AD quod est, itipliciter dicitur, ii prius in hisce, quae dicta sunt de unoquoq; quot modis Δcatur, ininximus. Praeter enim quod est er hoc au-quit,partim quale iant quamlum,aut caterorum quodque,
quae hoe praedicanturpacto, significat. eum autem id quodes tot modis dicatur,patet borum primum ens esse ipsum quid en quod quidem substam tiam ipsam significat. Nam, cum dicimus quale quid est
hoc ut bonum dicimus, ut bonestum, sed non trisubitum, aut hominem. cum quidnam est dicimus, non album tum ruteatidi Mut incubitumsed hominem dicimus Aut deum. Caetera autem ex eo dicuntur entia, quia eius, quod Me pacto si res, quadam quantitates, quaedam quatit
res , quaedam passiones sunt, quadam aliud qiuppiam tale.
Quapropter non in ria qui λιam dubitauerit, utrumam bulare, lere,atque sidere,caeterorum; similium ν quodque sit ens, annonem. nihil enim ipsorum aut aptum
est per se esse, aut separaria substantia poten ,stasi sint
entia, magis ambulans, O sedens, ct virens, sunt entia. hae autem ideo magis entia esse videtur, quia in quid definitum quod in his ipsis subiectum. dique hoc ea subnavita, singulareq; ipsum, quod quidem in tali praedicatione nimirum apparet. bonum enim Osidens, caeteras
iniusmodi, non sine hoc subiecto dicuntur. patet igitur ob hanc ipsam, quodque illarum esse. Quibus escitur, ut subnantia sit i quod primo in ens, O non quidpiam em,sed em, Ni patuit, absolute. N s multipliciter dicitur. F Quoniam inra hoc toto libro, te eo, qui hunc proxime
Et consequitur, de desinitionibus edisserit,pa Enps definitiones autem,ut in progressu testa-
bitur, accidentium proprie non haben . tur, sed ex accidenti, ut ipla per accidens sunt.vtin .rcssunt se definiuntur, & earum definitiones habentur, quemadmodum quid est in substantiis proprie ac simpliciter dicitur, non item in accidentibus, sed cum aliquo additamento, ut suo loco declarabiti ut enim, inquit,non ens esse dicimus, non ipsum esse dicentes, sed esse quidem,esse tamen non ens, sic quale, gratia exenpli, esse dicimus, non tamen simpliciter, sed esse qua . lese ipsorum definitiones esse aimus, at non simpliciter, sed quodam alio modo. quoniam igitur desnibtiones,ut dictum est, proprie entis existunt atque substantiae, disserturus de definitionibus, quaeque his consentanea sunt, merito rursus debente commemorat,
ipsumque multifariam dici tradit: quemadmodum supra in libro secundo per partitionem docuit, cum ens quot modis dicatur constitueret. Ens igitur, inquit,
aliud significat quid est,ac substantiam,& hoc aliquid. Consueuit enim Aristote. pro substantia hoc aliquid, ct quid est accipere. Aliud igitur ens substantiam λgnificat, aliud quale, & caetera octo praedicamen ta . Cum
179쪽
Cum ens I tur decem mossis dicatur, haud dubie, ut saepe dictum est,quid est & substantia est primum ens. Quod autem ipsum quid est substantiam significet, ad
hune modum ostendit.Nam, cum dicimus inquit,quale quid est hoe, bonum dicimus, aut honestum, sed non
tricubitum, nec omnino quantum, neque hominem,& substantiam , sed quale. Cum vero quid est almus, non dicimus quale,sed hominem aut Deum. ut intelli satur,quid est , in substantia solum usurpari. Sed . cum pauloante dixisset patet horum primum ens esse ipsu mquid est, quod quidem substantiam ipsam significat
quibusdam interiectis insert. Caetera autem ex eo dicuntur, quia eius quod hoc pacto est ens, quaedam qualitates lunt, estq; sermonis continuatio & ordo h uiunmodi. Patet horum primum ens esse ipsum quid est.
Id quidem substantiam significat. caetera aut ex eontur entia. quia eius quod hoc pacto est ens, quae. da quantitates sunt. Nam bicubitum idcirco ens appellatur,quoniam proprie entis quantitas quaedam est. Album vero & ealidum, Se omnino a flectiones , qu niam eiusdem qualitates sunt. Similiter alia dicunturentia, propterea quod proprie entis aliquid sunt.Qu niam igitur lubstantia est proprie ens, caetera vero entia dicuntur propterea i , sese quodammodo habent ad ipsam inuaerat,inquit, aliquis, utrum ambulare & valdire, atque sedere,& caeterorum si milium quodque sitens, an non ens) cuius quaestionis causam subiicit.
Quoniam nihil ipsorum, inquit, aut aptum est per se esse ut substantia, aut separari ilubstantia potest. At quod ipsum per se accipi nequit, cur debet de numeroentium haberit Quibus dictis subiungit sed magis siquidε ambulans de sedens sunt entia quasi dicat. Ambulans & sedens est yprie ens, quonia est hoc aliquid di substantia. Substantia vero est determinatum subiectum valetudinis & ambulationis. Ipsum autem ambulare & recte valere non sunt entia,sed entia nunc u pantur, propterea P entis sunt a flectiones, non quod propria sintentia. Cdm autem hoe dixisset , haec entia vi deri , propterea ia, aliquid determinatum eis' subiiciatur, quod quidem est lubstantia,&singulare, intulit quod in tali praedicatione nimirum apparet idest in ea quae proprie ens appellatur,seu in substantia. In prp. dicamento igitur, inquit, quod est proprie ens, ac in substantia apparet. Ac est recte valens & sedens, nec sisque substantia valens, aut sedens, aliquodue aliud praedicamentum consistit, neque dicitur. Quod si h rum esse in hae inest, di aliorum quodque ob ipsam est, nee illorum quidquam absque hac consistere valet, sed absque illis haeci satis intelligitur ipsam substantiam esse proprie ens,& non ens aliquid. Nam ens aliquid substantiae accidens est. Multis igitur modis dicitur primum, omnium tamen in ipsas stantia primum ratione, cognitione, tempore. nam ecterorum quidem, quae praedicantur, sed pro
susin separabile, ipsa autem laseeparabilis M. Ratione
quoque hoc esse primum ridetur. In νmusicui que enim ratione necesse est substantiae rationem inesse. Eucire tum v numquodque maxime arbitramur, cum quid sit homo magis aut ignis, quam cum quale, aut quantum, aut Ah co gnosiimus. nam ct borum ipsiorum unumquodque tum scimus, cum quidnam sit, aut quantum, aut quate, cog βι- mus. Et id igitur quod es , CP nunc, ct semper quaeritur,
semperq; dubitatur, quidnam sit id, quod est , hoc est profecto quaenam ipsa substantia sit. Hoc enim quidam unum es,
se dicunt, quidam lura quam unum: O borum quidam finita, quidam infinita inquiunt se. Quapropter oenos maxime primoque ac fies solum de eo, quia ita in ens,
quidnam sit consideremus ac contemplamur oportet. Sub stantia autem manifestissime quidem corporibus videtur comperere iramobrem animalia, amas, partos ipsorum substantias dicisnus esse, O item eorpora naturalia, Hunem , aquam, O terram, O talium singula, O qua sunt horum partes, quaeque ex his ut partibus, autquibusdam, aut omnibus e Ilam, Caelum Nuper ac partes insius stellam, solem, γ Lunam.
Multis iguur modis dicitur primum, esum in est ipsa substantia primum. Prasatus substantiam prim siens esse, atque proprie ens,quia primum plurisa iam ut supra exposuimus, dicitur, cum r6 ne & cognstione acipe primum priusve dicatur,liis tribus modis substantiam caeteris priorem cons rmat, & primum t pe ipsam esse priorem Ostendit, dicens. Nam caeterorsi quidem,
quae praedicantur, nihil prorsus est separabile ripa aut sola separabilis est. Qm licet substantia nunquam absique caeteris praedicamentis existat nulla. n. unquam
mortalium substantiarum, sine quilitate, ves quantitate, alui uel, moi consistit quaquam igitur nunquam sane aliis constet, in qm illa seiunguntur ab ipsa, & alia hodie in ipsa sunt qua heri, & cras erunt diuersa, & singulis prope dixerim diebus euariant, dubitari non debet, quin ipsa ipe caeteris prior habeatur. Vt.n ampho inra exempli gratia prius est ipe. quam vinii quod in ipsa contentum est, sic substantia si singulis diebus accede-tia ipsi abeunti aq; accidentia. Quin & eo prior caeteris habetur,u, alia secum tollit,& quasi ruina sua inuoluit,
non autem ab illis tollitur. Neque vero tempore tantum prior est, sed ratione etiam, ut supra diximus.&.n. quae ad definitionem cuiusque accommodantur, haec priora ratione sunt, quam definitum, ad desinitionem autem simi nasus assumitur, ad irae rationem sanguis, dubium esse non dcbet, quin accident bus substantia ratione prior habeatur. Quod non simi tantum & sanguinis exena plis, que modo apposui, planum sit, sed etiam ut ipse in progressu testa situr, qm album & resi-rua accidentia definientes, cum non exacto ipsorumefinitiones reddantur, substantiam in ratione non ausumimus,aceepturi neccssario, si accuratius definitionem quaereremus.Sed & cognitione substantia pristat accidentibus. Tunc enim rem quaque cognoscere videmur, cum eius substantiam cognoscimus i ut homo
quid sit,aut ignis, tunc intelligere putamus, cum ipsorum est nobis nota substatia, non cum qualis homo sit,
aut quantus, cognoscimus. Vt autem tunc quanque
substantiam cognoscimus, cum ea quid sit intelligimus, sic item accidentia. Nam tunc demum album
cognoscimus, cum ipsum quid sit habemus exploratum . Ex dictis igitur per ichium est, ait, quod olim ac semper i Platone caterisq; philosophis,& nune 1 nobis inuestigatur ac inquiritur, quid sitans, hoc esse,quaer re quid cst substantia. Nam cum substantia sit proprie
ens, primumq; tempore, ratione, cognitiones; , quod
sit ensinuestigaret, nihil est aliud quam substantia quaesit inquirere. Hoc enim ens, inquit ,i .s ubliantiam quia dam unum esse dicunt. Etenim qui principium unum esse statuebat, ut Thales,& caeteri quos nouimus phisiologi ens quoq; unum esse tradebant. Qui vero infinita, ut Anaxagoras& Democritus, ii enita quoq; infinita esse asserebant. Quapropter, inquit, donos maxime
180쪽
primoq;, ac sere solum de eo quod ita est ens quidnamst consideremus & eontemplemur oportet. his dictis respondet, dicens substantiam proprie ens esse videri. Videtur aut,inquit, non quasi dubitans, sed assirmans. Aut certe videtur dicit, qm id multis verbis ostensurus est. hoc itaque dixit, ut quam nondum demonstrasset. quanquam prior expositio illatis verbis longe accommodatior esse videtur. Sub latia igitur inquit, proprie
ensesse vidctur, sed in corporibus,t .corpora manis sti si me.Corpora .n .haud dubie substantia sunt. quamobrem animalia, stirpes, de animalium ac stirpium partes,quia corpora sunt, substantias nuncupamus. Et pari ratione simplicia corpora, horumq; partes, quaeque ex partibus constituuntur,ut animalia iubilantiam a pellamus. Haec enim cuncta corpora sunt. Ex partibus aut omnibus ex partibus, inquit, simplicium corporuanimalia constant, ex uniueriis vero corporibus coetu eiusq; partes, astra & luna. Sed haec oratio nec expleta est ,&parum habet lucis. Nam coelu dc stellas ex quatuor elementis constare dicere vidctur, quod tamen non dicit. Sed cum corpora substantiam esse ait, Ac limrum quascunque partcs cxlais vel omnibus vel quibusdam consistere ccestim omne mundumq; ex omnibus
corporibus ipsorumq; partibus constare docet, sed qui
Iunarem intra globum continetur, ex incirialibus comporibus, ac ipsorum partibus consistere. Omne vero circumlatum corpus ex uniuersitate circumlati corporis, eius' partibus i. ex astris in eis contentis.
At virum hae tanti modo, anstaliae si bstantia sint,an horum quidem nihiI ron in substantiae subeat, aliae vero simisubstantie quedi, consideremus oporte:.atiui corporis fines, Nisi perficies inea,ptunctum.uc vinitas,subgmtis magis quam corpio solidumq: quiue fidam esse videntur. Praeterea quidam praeter sensibilia nihil fati esse existimant, quidam plura Cr magis entia sempiterna, veluti Plato formas i sis,
Cr res mathematicas,duas substatias esse, tertium vero corporum substantiam sensibilium esse censuit. Speusippus aut
Optares substantias ab uno ipso incipiens, principia cuiusque substantiae esse dixit,al ud quidem numerorum ortita
autem magiat uinum deinde are .atque hoc pacto extende-
refubstatias accumulare : videtur. Vurda ius, ex firmas
quidem oe numeros eande inquiunt naturam habere, I rq
erodineas planaq: inquam usque ad certi sub tiam, res issensibila, secundas serunt substat tias esse.
3 At virum hae tantummodo, an & alim substantiae sint, an horum quidem nihil rationem substantiae subeat, aliae vero sint substantiae quaedam, consideremus oportet Postquam corpora in comperto substantias esse supra dixit,& caetera quς recensuit,inquiritor nunc
utrum hae tantum quae commemoratae sunt, substantiae sint,an aliae praeterea quaedam habeantur, an caeterae magis substantiae sint, quam hae. Quae percontatus, quibuidam videri ait. designat autem Platonem eiusq; sequaces, corporis terminos potius quam ipsa corpora substantias esse. qui vero corporis termini sint, exponit, superscies, lineae, unitas. has enim potius, quam eorpus solidumq; substantias illis esse placebat. Nonnulli ergo se tradunt superficies quam corpora magis esse substantias,quidam vero sensibilia magis lubstantias esse asseuerates, praeter sentibilia nihil csse censent: ut Hippon cognomento atheus, qui praeter sensibilia quidquam esse negabat, de post ipsuin Epicurei. At j vero plures substatias esse statuebant, ut Plato, una intelligibilia mathematica, alteram itelligibilia ut ideas,
tertiam sensibilium corporum substantiam, id est ipsa
sensibilia corpora. Speusippus vero huius au bitor plusquam triplicem subitantiam intelligibilem esse statuit.
Primam ipsum unum, alteram numerorum principiti. tertiam magnitudinum, quartam animae. & sic genera substantiarum in multituὸinem producebat. Fuerunt autem qui non aliud numerom, aliud magnitudinum esse principium dicerent, neque numeros diuersae naturae, atque magnitudines, sed eiusdem principii, eiusdemque naturae. Reliqua vero, ut plana, lineas, elum,ae omnino sensibilia numeris proxima cohaerentiaque est e. Nam ipsi magnitudinem, de ipsi numerum, primas substantias esse tradebant. lineas vero de superficies, coetu inq; 3c omnino sensibilia, set undas. sed haec ei uidem
esse naturae necne dicerent, non explicauit.
Sed de his e quid recte disir,quid non recte, O quaesu stantia siunt, vim sint quaedam praeter sensibiles, an non sim er eae quo sunt, O viro sit quaeda separata substantia, cursit, quopacto sit,an non sit praeter ipsas se Uui'-biectas substantias considerandu deinceps est,antea quidnast ipsa ubstantia designata.Substantia itaque, si non pluribus, quatuor certe modis maxime dici solet. etenim qinuitas,et uniuersale, ac genus substantia cuiusque esse νι detur, O quartil horum subiectum. Subiectum ot .de quo caetera dicuntur, i sio ronem praedicati non siube te. Quare de hoc antea determinemus oportet maxime naPUubiectum priamumsubstantia esse videtur. Ieaat modo quoda ipsa materia dia Ituratio verumst forma.tertium aut id, quod Ahisce constat. Atque materia quia dico es, formam afit talem figuram.Id vero quod ex hisce constat latuam, ipsum inquam tot si,quod ex viri sique componitur. Quare ι forma prior sit, magis ens quam materies, ct id profecto ps ex Nirisque constat prius per i evi eandem erit. Omc igitur
ictum est quasi MVra quidni sit ipsa substantia, ubi dixi-mαι id esse quod non de subiecto dicitur ,hed de quo caetera praedicantur. Non silinis aῖt hoc pacto dicere de ipsa opo retini uippe G non sit satis nam hoc ipsum obscurum est. Et insuper materiasu Bitiae i. si in. ipsa nonsit sub lanti ', qua nam sit alia, s vraeterit atque fugit. Caeteris natue se blatis . nihil praeter ipsam permanere Niritur. Etenim G sera quid is corporum p. Pones sectiones, potenti'; , longitias vero at Itu .assu. profunditas,qualitates quaeri, sed non substantis sunt. duantitas. n. ιbstantiae ronem non
subit sed cui primo baec insunt id potias subitatia ecti. at vero longitudine, latitudine, ae abitudine sublata, nihil praeter id,quod ab his definitur, restare videmus. Quare phoeco;sideraverimus odia, matertim solam ubstat tam vide 4necesseeti. IIatei iam actit eam dico, quae neque quid persee ipsam, neque quantum, neque aliud quidquam eorum diritur quibus id quod est do itur Esi erum quid, de quo νvrversa haec praedicatur, cuius rario a cuis que ratione prae δε- eamenti diuersa est .nam caetcra quodem de si stantia, hac autem de materia predicatur Quare ipsum inimum,neque
quid neque aliud quis qua per se esse videtur. at neq; etiam
negationes etenim ba per .r ccidens competent.
De his igitur quid recte dicitur, quid non recte,&. quae subae sunt. Comemoratis tum priorum tum sit rum aequalium sententiis de si b tantia, disserendu isse ait, q)ndrecte, de quid perperam ab ipsis tradatur, Aeutrum praeter sensibiles subas quaedam aliae sint an nullae prorsus, do an sit alia separabilis substantia a sentibilitabus diuersa: ae s est,quo cst de quacibrem, an nulla talis habeatur.de his igitur disserendum cse ait, cum definierimus, ac velut si gura Δ forma quadam quid et substantia