장음표시 사용
221쪽
est,& ut in substantiis id quod de materia praedicatur, est ipse actus, si e est in caeteris desinitionibus maxime culo obscurior habetur, sensus autem huiusmodi est,
tumquidem nullum est substan tia, etiam si cum materia colunga illi in horum quoque, i. in limine di in cloteris similitudo rationis est,i .haec proportionem siue
similitudinem habent ad substantias. & meadmodum in substantiis id quod de materia sidicatur, nil est aliud et ipse actus i.ipsa sorma, quam definimus hoc.n .subia
audire oporteo sic in aliis definitionibus non substantiarum, sed artificiosoru formas ipsas oportet definire.
Ex his igitur patet,atium materia ilium actam ac rationem habere. Quorudam cium est compositio, quorudam mixtio, quorudam atquia iam dictorum. Idcirco definientia domum, qui quia lapides ipsam inquiunt esse, lut res atque ligna is eam dicunt, quae es potentia domus. hac enim materia sunt, utpatriae ui vero vas inquiuiesse quod
eresuppellectilem ae corpora potes Laut adiudqv mm: addentes, is dicunt actum tDihaec ambo componat,
si tertia ubilantiam dicunt,in eam rua ea bis ipsum Bal. am ea quidem ratio, qua ter disserentias fit, formae
ac actus ea vero νυ exHs, quae insunt extruitur, materia
viam esse videtur. Si iter sese habent ea definitiones,
quas Archuas probabat.Sut enim ex viri que, velaticlvides vacuitas venti ἰ Quies in aeris multitudine. Aer.Π.ma
tmes res actus atquesubstantia est. Quid es requissitasqAEquatitas maris Atque mare quidem es subiectum,- teries quatitas autem, actus ac forma. Paret igitur ex M.
sce qua dicta sunt quae nam sit ipsa siensibila sub tantia, O
quo silpam est erum alia ut materies lia uti forma, qui'pe cum actussit: tertia ex hisce ductus eonnat. 4 Ex his igitur patet,aliam materiam alium actum habere. Nam,cum glaeiei materia sit aqua, non triticu, acerui triticum, non aqua, domus ligna &lapides, non aqua,& mel,haec enim sunt materia mulsi, dubitari nodebet, quin alius actus aliaq; forma aliam matteram habeat,staq; aliam, ae vicissim alia materia alio informetur actuaquae enim ac mellis actus formaci, est composito, granorum autem tritici & ordei mistio, de aliorualia.la,qm omnis forma tum naturalis tum artificiosa in materia esse obtinet, idcirco quidam per materiam definiunt,ut qui aiunt. Domus est ligna, di lapides atque lateres. vet,ira est seruor sanguinis circa cor.Q ui ergo ad hunc modum definiunt,ij domum,quς potentia δε iram,quae est facultate, definiunt. Materia enim domus sunt ligna de lapides, irae vero linguis, Itaq; definit quae domus esse possunt,&quod ira. Qui vero aiunt, domus est receptaculum ad opes de corpora tue- dum accomodatum,vel aliquid tale adiiciunt, ij sorma actumq; definiunt,atque dicunt. Atqui aiunt, domus est ligna & lapides, receptaculum ad opes de corpora tuendum idoneum,ii domum ex materia & forma consistentem definiunt.Ratio enim ex disseremiis, est desnitio:ex lignis autem&lapidibus, materis:quq
vero ex utrisq; fi t,compositae domus definitio est,quales Archytes quidam conficiebat,qui definiens serentistatem aiebat serenitatem traquillitatem esse in aere copioso. Ae .est materia, tranquillitas autem actus&forma, Similiter malacia est lenitudo maris . ubiectum quas materia est mare, lenitudo vero forma.His igitur accurate, ac diuina quadam ratione disputatis, concludit dicens, Patet igitur ex iis,quaedicta sunt,qusnam sit ipsa lensibilis sublutia,& quo sit pacto. est. n.alia ut materiaialia ut forma& actur, tertia quae ex his consistit.
S, UUI V111. Non ignorare aut oportet modum latere, Vtrum nomen ipsumsigvificet ompositamne ubi lantiam, an actumi formam, veluti domus, utrum communis ι iussis signu, tegminis Inquam ex lapidibus atque luteribus siepo itis emtructora actus formaqή, tegminumquam.Ettineam, Ptia utitutem in longituam n duatitatem. Et anima virumammam corpore, an ammam pari modo significet . Haera I runt a ct actus cuiusdam corporis es.Dicetur armiem animal de Hrsq; non νna ratione, sed H ad rimm Verum haec ades quidquid aliud conferunt Adsubflamnae vero sensibila inquisitioncm nihil conferre videntur. Quid duas enim formae atque actui competit. nam animaq utrimo' animae esse, es idem seminis autem esse, ach - ron idem est, visi anima homo dicatur. boc vero pacto cuidam competet vadam non competet. Sed non ignorare oportet, interdum latere virum snomen ipsum significet. Quoionem hanc aperte explicare proponit, tamen non soluit, propterea re, solutio eius est manifesta. Quaerit enim, utrum nomina cinpositorum signa sint, an formarum. exem pli gratia, linea num significet dualitatem in longitudine quod est
compositum.dualitas enim est forma, longitudo vero materia. Lineam autem appellat dualitatem, quoniam ut in numeris primum interuallu siue extensio est dua-Ita sic in longitudinibus linea. Linea igitur utrum signiscat dualitatem in longitudine, an dualitatem,lubrmam tantu. Et animal virum significet compositum,
unam in corpore,an tum animam. Haec.n.
est Ribstantia,actusq; , & forma corporis cuiusdamSic igitur sciscitatus,quistionem insolutam reliquit, ceu n queat dubitari,quin nota formaru si na sint, non compositorum. Nam, cum nomen illud signit sit,quod per definitionem explicat, formae autem per definitionem explicentur, satis intelligitur nomina formarum esse signa.Seis,cum dixisset,utrum animal significet aiam,an com positum,adiecit: Erit enim in utrisque animal id- est, animal dicetur de anima, licetur item de composto,non tamen ut una retione dictum,sed quasi ad unis. Nam,cum habeat anima saeuitates appetendi,quas ipsum quoque compositum habet ad hoc spectantes ambo vocamus animalia. Sed quaestionemrianc, virum
animal comp'sitam substatiam significet, an animam, intelligens nihil ad propositum pertinere, ait c verum hae ad aliquid aliuis conserunt idest, ad quaestiones dialecticas conducit intelligere, compositum signiscet, necne. ad quaestionem vero substantiae sensibilis nihil facit. Fimoi ergo quaestione omissa, deforma disserit,dicens, quid ditatem non in composito dici,sed informa a tirq; inesse, nam in simplicibus,inquit,idem est esse aquae, & aqua ipsa. Similiter anima, di esse animae. Homo vero non est idem quod hominis esse. Nam, cuhominem dicimus, Socra. intelligimus vel Platonem, ac oino compositu, cum autem hominis esse,quiddita tem S sormam.Quod vero ait nis de anima homo dieatur limsi est: Si quis, inquit, animam hominem appellet, homo pridicatur de anima.quare cum anima deesse animae idem significent,idem erit homo,& esse hominis. sin aliter,non idem. Atq; hoc pacto,inquit, i-dam competet,cuida non competet. id est, si quis an mam holem appellet,idem erit homo, dc esse hominis. si vero, cum holem dicit, compositum intestigit ex an ma & corpore, hoc est ex formati materia, non idem erit homo,& esse hominis,led partim hoc erit.ut in anima,partim secus, v t in homine composito.
222쪽
Quaereuribus igitur neque syllaba ex clementis compositione te. neque domus lateres compositioq; ese videtur, a que hoc recte quidem. Neque chum compositio, neque mi tro ex iis est,quorum est compositi mi mixtis Simal ter neque caeterorum quicquam, ut is limen est positione sitis non ej ex t me,sed limen potius en ex illa. Neque igitur homo animes esto bipes, sed aliquid ese oportet, quodpγ- ter hare est,si haec materia sunt, quod neque elementum est, neque ex elemento,s substantia ipsa quod excipientes materiam dicunt. Si igitur hoc causa est ii sius esse atque subnantiae, hoc a substantiam ipsam dicerent esse. Quaerentibus igitur neque syllaba ex elementis co- positioneue esse videtur. Ostenso in libro superiore syllabam . forma ipsam syllabar, diuersam esse ab Hemeiatis,& formam neque elementu esse, neque ex elemen.
tis,rursus harum re si quaestionem edisserit, dicens syllabam,hoc eli formam ipsam syllabs, non consistere ex
elementis & compositione. Neque.n.ut mel & aqua, ruae per se consistunt,cum coiere, mullum conficiunt,c compositio, quae per se existat, & elementa conu nere ad syllabam eonficiendam,Syllaba igitur non eo. sistit ex compositione ac elementis,neque domus ex
lateribus & compostione, sed syllabae sorma est effectus,qui ex a & b existit,& ba,i. syllaba nihil est aliud, qhm5i elementorum compositio, non in syllaba ex eω positione atque clementis constat. Haud.n.compositio vel mistio ex iis est,inquit, quorum est compositio aut missio. quae obscura & manca interpretatio est.na
subaudire oportet alicuius. illud autem ex iis pro eum iis accipi debet: ut sit plena oratio limoi. Neque enim est compositio,neque mistio alicuius cu iis, quorum est compositio, vel mistio. tq; sensus, Si compositio est aquae,gratia exempli & mellis, no coluit mistio
cum horum aliquo, cum aqua inquam, aut melle, aut cum ambobus ad conficiendu multum. Si.n.mistio res quaedam esset ex iis, quae per se valent cons stere, non esset alienum dicere, ipsam cum horum aliquo,i.cum aqua vel meste, aut cum ambobus coeuntem mulsumessicere cum aut non si,ne hoc quidem dicit.Sed mulsum est ipsa mistio. ipse vero in exemplum ac expositionem dictorum adduxit lime dicens veluti si limen est positione, positio non est ex limine, sed limen potius ex illa. idest, si limen hoc est, liminis forma est situs,& sic iacere, positio non est ex limine, sed hoc potius ex illa,qm lim di situs limen informat. Non igitur; inquit,homo est animal& bipes, sed quod ex his perficitur, quod est praeter ipsaciaec.n.sunt materia,'quod vero ex ipsis existit,homo. quod ipsum, quod est inqua
praeter alal&bipes, neque elementum est, neque ex
elementis. aliquid aut est praeter sal & bipes substantia, i. rma, quam proprie substantiam vocant, exci pientes rone, ac separantes materiam, fortasse in illud excipientes materiam dicunt de iis qui asserunt ideas, dictum est, qm sormam , materia separantes, & per se
esse dicentes,ipsam appellant substantiam. Si ergo somma, vi saepe confirmatum est, causa est quae materiam
mouet,ac essest id,qd est, haud dubie si quis Oino sub stini iam dicat,nihil aliud dicet e formam.
- Hanc igitur taeterna ese,aut caduca sine corruptione, o ortamyne generatione nec e est. Demnium aut est in aliis,declaratumse,neminemfacree generareq; forma, sed Gicitur hoc tW: fit id,quod ex his conat si vero reiuraruvaeorrupuntur, subnantia misi arabiles indu diduciata es. tet tri nonallaru esse nonposse, quipraeter ipsam,
gula nequeunt esse quales vas ct domus. Fortasse ii neque haec ipsa substantia sunt, neque caeterum quicqua, quae
sunt, in bifice quae corrumpuntur,siuulantiam ese ponet.
Hinc igitur aut sempiternam esse oportet, aut caducam sine corruptione. Postu formam cam esse dixit, ut materia moueatur,ac sat id quod est, & si qui, tu stantiam dicat,hunc formς absque dubio substantiae nomen imponero, ait necesse esse hanc vel sempiterna eL
se, vel mortale non intereundo, & natiuam non nescEdo,i.interire sine interim,& esse absque generatione.In libro. n.superiore demonstratu est,sormam a nullo,neiaque fieri,neque generari,sed hane formam fieri,exempli gratia globum,& oino id, quod ex forma& materia existit, Ac sormam quidem non fieri perspicusi est. sint ne in substanti separat iaci deae,nondu est constituto. quaqua illud certu est in quibus da ideas esse non possiet.
Neque.n .ipsi domus est neque ipsi arca.Sed sortas inquit, formae ab arte consectae substantiae non sunt, eeae Oino quae a natura non constituunt.Sed naturam illi quis iam vere substantiam esse dicat, di formam reni mortalium,i.naturalem formam, & quae in singulis aemortalibus inest. porro si artificiosae sormae substantiae non sunt, haud dubie ne ideae quidem ipsarem habent. quandoquidem ideae liabstantiarum sunt.' Quare ea dubitatio quam Antinbenissequaces, Otoles ineruditi homines dubitabant, nunc solui poteti. amquidem definitiones assignari non posse censebant. definiti nem erum longam orationem esse dicebant. Sed feri quid potest, ut doceas quale quid quippiam est. Vt definias vero inime fieri potest. Etenim quidnam sit argenta,
non dixeris unqua.at esse tale quale es si amu, dicere potes.
Quare cuiusdam quidem Iubilantia rea compositae, siue sit fremitis, siue intelligibilis,definitio atq; ratio esse poteri. sed tantam ex quibus haec prunis connat esse non potest, si definitius ratio quippiam de quopiam sim care videtur,
atque alterum ut materiam, alteria ut formam esse oportet.
Quare ea dubitatio, quam Antisthenis sequaces, tales ineruditi homines dubitabat,occasionem habet.=Subaudiendum est ut ex iis quae diximus,soluatur,ut sit plena oratio quare dubitatio quam Antisthenis ii quaces dubitabant,occasionem nacta est, ut ex iis quae di cimus,loluatur. Nam cum demonstratum sit, alias es
se formae partes, alias quasi materis,Antisthenis sequacium dubitatio ex his soliis potest, qui quidem dubitabant, ne nullius haberetur desinitio, cum definire non liceret.quod ad hunc modia confirmabant. Definitio, inquiun i, non est nomen .sed ex pluribus consistit.Hoc est.n quod ait, oronem longam qm animal roius co pos mortale, mentis ac disciplinae capax, oratio longa est, non ut nomen homo. Cum igitur definitio non sit nomen, efficitur ut ne liceat definire. Dicunt aut, cum animal ronis com pos aimus,compositum quiddam ex materia & sorma dici.ex atali,ut ex materia ex rationi compote, ut ex forma. Praeterea mortale quod adiicis, compositu esse. 0, si ita est,composta obimus,& quasi numeramus quot nam sint, cum animal ronis compodicimus,& rursus animal rationis compos mortale, n5 autem definitionem reddimus. Aristoteles igitur ex iis quae dicimus, q5nem solui ait. Nam cum demratum sit animal pedestre bipes formae,ion materiae partes esse, quo animal materia esse dici potest, compos vero rationis formal Nam si animal, de mortale,& compos rationis, materiae partes essent, contentaneum esset haec
223쪽
dicere, animal. . Ad r5nis compos, esse materiam,mo tale vero formam. Et qui aiat mortale diceret, is compositum diceret ex materia & forma. Nunc cum non
lint materiales,non dicit compositu, sed partes so s. Itaque desinitio est. Non igitur,inquiunt,definire licet, sed qualis sit homo, Se qualis bos,demonstrare licet, n5 item definire.Itaque definire ac explicare quid sit argε- tum, non licet, quale aut sit dempari potest ,i .i nterrogati quale sit argentum ' dicere possumus, quale stannum. Quare ronem aiunt substantiae ex materia & somma dicere potamus, formae definitionem,aut materia ex quibus composita substantia existit,reddere nequimus. Sed cum substantiae com positae des nitionem reddi posse dixisset, adiecit siue sit sensibilis, sue intelligibilis. Esse aut sensibiles sulias compositas certum est. Sed intelligibiles quoque compositae fiunt. Mathematuca. n. ex materia & Hrma cos stunt. Nam circulus intelligibilis pro materia interuallu habet, pro forma talem
figuram.quaquam non-ita sentiret, mathematica vocavit subas, sed quia fortasse Antisthenes ita dicebat. Substantiae igitur compositae, siue intelligibilis sit,sive sensibilis, definitio reddi potest, non aut eo ii ex quiabus haec substantia consistit. Siquidem animal rationis particeps, ac oIno definitio aliud de aliquo significat,
quorum alterum est sorma, alterum materia.
Patet etiam ct eur, si subnantiae sint aliquo modo numeri, Me pacto sunt, no, ut quidam inquiunt, νnitatum multitudo. Nam definitio numerus es quidam, est enim
diuisibilis , ad indivisibilia diuisio ipsius accedit: quippe
eum rationes non sint infinitae. talis autem O ipse numerus esse videtur. atque o si quid eorum, ex quibus numerus connat, Ablatum 2 Mero, aut additum fuerit, non idem numerus, sed diuersus emergit, etiam si minimum fuerit
illud, sic neque definitio, neque quidditas ulterius eadem erit, si ablatum ab ea quippiam, aut additum ei fuerit, Wipatet. Esse praeterea quippiam oportet, quo ipse numerus es unum, quod quidem assignare non possunt. Nam aut νnum non est sed uti cumulus est aut si sit,dicendum est quidnam seu H,quod ipsim efficit unum. Ex multis identideo desinitio νna est ut neque in hac illud dicerepossunt, idq; merito accidit. U.n eadem ratio, o substantia Me pilio est unum sed non ut asserant qui q udam unitatem quandi, aut punctum inquiunt esse , bed actus est qu&:, atq; natura
quaedam. At ut numerus non magis minusiae numerus est,
sic neq; ea substantia quae ad forma accomodat sed si est,ea
est,qua eu materia est. Sed dergatione eorruptiorauefuλ
Baliarsi clua pacto esse testit quo pacto esse non potaet de
reductione desinitionis adnumerast eousiq; determinatum. v Patet etiam Se cur,si substatiae sunt aliquo modo nu-ι meri hoc pacto sunt. FPostquam formam esse proprie substantiam docuit, dixitq; , oino cum substantiam dicimus, formam nos dicere , qm numeri similitudinem quanda habent ad formam'& substantiam, ait: si qm numeri similitudinem habent ad formas, idcirco formas appellant numeros, ac proinde substatias, profecto ipsorum dictum non abhorret ratione, atque hoc recte traditur. sin aliter, qm numerus est unitatum multitudo , non recte a tui. Et commemorat similitudines numeri ae definitionis. qu 1 quam eum desinitionem ait,
haud dubie definitum quoque dicit. Des nitio, inquit,
numerus quidam est. Nam ut numerus in unitates indi uiduas secatur, sic definitio diuiditur in indiuidua. Liacet.n.animal Suidatur in rones aiati & sensibilis, non
in hoc in ius nitum fiet, sed in aliquid incidemus, quod
in rationes non diuidatur. Et quemadmodum si numero vel minima pars demat aut adiiciatur,tam non persistet numerus,si. n.numero octo unitatem vel deps
ris,vel adieceris, iam non manebit octo, sic si, des nitione liue quid ditatem, cuius est definitio, quidquam abstuleris,esue addideris,iam non manebit ide. Et que admodum aliquid si oportet quod uniat numerum, Se per quod numerus sit unus, sic in des nitione ac quidditate quod quid si dicere nequeunt,qui numeriImsu,
stantiam esse aiunt,idcirco quod numeru m vni totque ipsum esscit unum. van .inquit, numerus no est unus, nisi tanquam aceruus,aut si est, explicare oportet quid ex multis unum ess ciat. At isti neque numerum quid unu efficiat, nee quid definitionem unam, dicere pos sunt.quod merito eis usu venit,siquidε ratio eadem est. Exqua.n .rsine causaq; eis accidit, ut dicere nequeant quo numerus existat unus, ex eadem efficitur, ut idem in definitione explicare non potant. Caetere substantiam & quid ditatem unum esse certum est, non in , ut quidam dicunt, propterea ea, unitas quaedam sit, aut puctus. Plat . n. rmam unitatem, materiam vero dualitatem appellabat, sed una quique substantia unum est
actu & natura quaedam, non aut potentia. Et quemadmodum numerus non habet magis, nullus. n. numerus
est magis numerus si alter, sic ne substantia quidem, quae per formam intelligitur, magis habet neq; minus, neque magis substantia est, qu m altera forma. Licet enim forma magis substantia sit, qu m substantia materia vocata, non tamen quam substantia, quae est somma. quibus commemoratis concludit, de ortu,dicens,
di interitu lubstantiarum appellatarum quomodo fieri possit , explicatum esse, compositam scilicet generari,
formam non item. Praeterea de reductione innumerum. proxime naque quomodo definitiones in num ros reducere oporteat, explicauit. Qua vero re num
rus unus sit, atq; item des nitio & quid ditas,in praesentia praetermittit, disputaturus de ipso in calce huius libri ubi ait, De dubitatione autem dicta circa definiti
nes ac numeros, & caetera quae sequuntur.
De materiali vero subflantia non lateat hoc oportet, esse inquam cuiusque propriam materiam quandam, si ex eodem omnia primo, aut ex eisdem ut primis fiunt, eademque materies est ut principium uniuersis quae fiunt. Sunt erum dulcia quidem aut pinguia, pituitae materiaprima, amara autem, aut alia quaedam, bilis. At haec ex eodem forsitan fiunt. Eiusdem autem plures materiae fiunt, cum altera H.
Ierius materies est,ueluti pituita fit ex pingvi ae dulcispingue ex dulci fit. Ex bili vero propterea, quod in materiam primam bilis resiluitur. Dupliciter enim hoc ex hoc ferisolet, aut cum profectione ad anteriora, aut cum resolutione ad principium itur. Fit autem ut una ex materia, diuersa obmouentem causam oriantur, ex ligno enim area fit, lectica. Quorundam etiam diutinorum materiam necesse est esse diuersam, veluti serra non sici unquam ex ligno, neque hoc est in potesate mouentis causae siluat enim ν quam ex lana aut ligno conficiet serram. quodsi idem e uersa ex materia effici potest, patet idem principium, eandemque artem esse mentem; 'dam si materia sit diuersao mouens item divcrsum, Hetiam quod efficitur, me suminon idem erit. Cur igitur qui luam quana sit causa qπ-
rit quoniam multis modis causa dicitur, unis ero quaepossunt esse causae dicantur oportet, veluti quaenam lit toga hominis ut materies t menstruus sanguis, qua vero νt --
224쪽
super H UID G eatera iniit is q: bse ambo sunt forsitan idem. Causas aut propiquis mas assignare oportet,
ut materiam propriam,non terram, non ignem.
De naturali aut substantia non lateat hoc oportet. Conclusis quae de materia & forma dicta sunt, cum dixisset de generatione substantiam & interitu. de quae
sequvns,ait,non autem ignorare oportet, etiam si cumcta ex informi materia ut ex prima generatione fiunt,&haec si quasi principium materiale vel potius ex eisdem ut primis,&c. appellat autem prima, quatuor elementa. licet ergo quae, generantur,ea ex his sant rania quam ex primis, tamen cuique sua est& proxima materia. Nam ut aes proxima est statuae materia, si edulcia Ze pinguia sunt prima proximaque materia stegmatis, s ue pituitae, materia enim pituitae est dulce de pinguae , bilis autem amarum, vel tale quidquam. Atque haec. F inquit, i. dulce & pingue, atq; amarum ex eodem forsitan sunt id est, ex quatuor elementis. Illud autem, sorstan, vel propter materiam primam adiectum est, ex hac enim existunt elementa, vel quia non est propositum nunc disputare num dulcia & pinria ex quatuor elementis fiant,necne.Sed quanquami sit cuique materia, accidit in ut eiusdem complures sint materiae,cum matcriae habetur materia, ut si ex
dulci fiat pingue, cx pingui pituita, pituitae duae fuerint
materiae, i. pingue proxima, dulce remotior. Praefatus
autem pituitam ex pingui seri, addit ex bili quoque fieri, propterea quod resoluitur in bilim taret in primam
materiam. Nam cum bilis humor sit qui magis in sor- matur, a pituita. est n. pituita humor cino incoctus idcirco pituita prius generatur ex ciborum cruditate. ex quatuor igitur elementa dulcia pinguiaque gignun tur, ex his pituita, ex pituita bilis. Si ergo ulu veniat,ut bilis resoluatur in elementa, set haud dubie ex bili pl. ita. ex hae elementa. Sed interest, qm processus a pituita in bilim,est generatio simplex,in tertius vero quidam,ὲ bili vero in pituitam,interitus accino resolutio ut in materiam prima. Itaque aliter pituita fit ex dulci& pingui, alitera bili. Ex dulci enim ac pingui pituita
fit,tanquam forma ex materia& priuatione,ex bili vero quasi materia, ac omnino priuatio ex forma & habitu. Dupliciter enim, inquit, hoe ex hoc fieri solet, aut proficiendo,i .cum ex deleriore forma, quae priuationis aemula est, proceditur ad potiorem. aut cum resolutione ad principium itur,i.quando potior serma resoluitur in deteriorem. Estq; mutatio aque in aerem prosectus, mutatio vero aeris in aquam resolutio in principium. Neque vero solum accidit, ut unius formae sint plures materiae, ted etiam ut ex una materia diuersae sormae es sciantur propter principium mouens. Etenim
qm eum plures formae insunt in anima labri aerarii, id
circo ex una materia, ut ex aere, lebetem, asciam atque
ollam efficit, quae formae inter se diuersae sunt. quiqua
non omnium diuersorum materia eadem est, immo aliquorum diuersoru materia necessario est diuersa. Serra enim ae lectus diuersa sunt, & materia diuersam necessario habent.Neque enim serra ex ligno efficitur nisi aequi uoce, ted ex serro. Neque est in artificis potestate serram ex lana vel ex ligno conficere. Quod si idem, inquit, ex alia de alia materia effici potest, haud dubie hoc ab eadem arte es scitur. Nam si potest ascia ex aere fieri, atque ex argento, proculdubio eadem ars hoc esset et,qm si materis sunt diuersς,& item quε materiam mouent, hoc est artes vel artifices nihil enim releti ea
quoq; qua sunt ex diuersis & artibus & materiis, erutdiuersa. Quod si tum figulus, tum etiam faber aerari
ollam efficiunt, alter ex terra, ex aere alter, cum mat riae diuersae sint,atque item artes,tamen non prorsus
res sunt diuersae, sed quatenus faber aerarius forcipem& asciam conscit,sgulus non item,& figulus ampho.
ram, non autem faber aerarius, diuersae sunt. In eo vero
quod uterque ollam efficit,esdem esse intelligutur edin ipso dutaxat quod utraque ars efficere idem potest. His commemoratis, ad disputandum de causis aggreditur, S cum quadrupliciter causa dicatur, si quis,i
quit,causam petat, omnes quaecunque essu possunt,explicandae sunt. non autem remotae, sed proximae, ut siquis quaerat hominis causat ut materia quae sit, non istrespondendum, quatuor elementa, sed mentes muliebres,causa vero ut mouens semen genitale. Neq; enim quatuor elementa sunt hominis in eo quod homo e lielementa, sed in eo quod est corpus compositum. Rogatus autem quae sit causa ut forma, quid ditatem respondere debet,ea vero cuius gratia ,sinis. In telligendii est tamen id cuius gratia Ze formam idem esse in naturalibus,in artificiolis non idem.Neque. n.idem est arce
forma,& id cuius gratia arca fuit essecta, sed forma est talis figura, finis vero conseruatio supellectilis. Circa igitur uniuersales sub Hatias generabile'; ita versari necesse est,si cui curae est recte vertari, si quidem ha Oret fiunt causa, cognoscere eas oportet. In naturalibus aut perpetui es stantus alia ratio sie videtur. aedam enim materiam fortasse non habent, aut non talem , stasissmobilem loco. Ea etiam ruae natura quidem sunt Obstantia Nero non sunt nateriam non habent, ed sibilatia Usubi ctum, veluti quaenam est defectionis causa e Atque non ea ulla materies assignanda, quippe cum non sit, sed luna sit id quod patitur.Quidnam es causa,vt id quod mouit umens corrumpite terra ad vero, gratia cuius catera fiunt, fortasse non estiat causa,qua es vi forma I lsa ratio, sed non manife Ita est, nisi cum causast,veluti quid est defectis' priuatio lacu. Quod si additum hoc fuerit, a terra intercedente, haec erit ea, quae est cum causa ratio. Obscurum autem est de
somno quid es quod patitur primum. Quodsiianimesqui pradicat, stitita.at quonam patitur ipsum, P quod palatur primum dicat oportet,cor ne in aliquid aliud. Deinde a quo
patitur.Tostea quaenam illius o non ipsius totius est passio. a uod si sit imobilitas talis, sit ita, at addatur opportet oc ipsi quod aliquid patitur ipsum primum. Quoniam autempne generatione quadam corruption esunt et non sunt,ut
put icta si sint, O forma omnino non enim fit ipsum album, sed lignum album, si omne quia tax aliquo, atque aliquid si non omnia sata contraria ex sese mutuo sunt,sed alio
modo albus homo ex homine num, O alio modo album ex nigro. Neque curu*bet materies est, sita eorum,quorum est
generatio mutua, mutatioάe. Qua vero sine mutatione sunt, aut non sunt a materiem non habent.
Circa igitur naturales substantias generabilesq; ita versari necesse est. F Post qua dixit, cum causae quatuor sint, luatuor causas interrogantibus esse reddendas, de naturalibus nativisq; , non sempiternis substantiis necessario ita esse disserendii tradit, proximasq; cas reddi oportere, siquis recte velit disputare. At,cum causa reddi a nobis oporteat, non est comittendu, ut cas ignoremus. NI qt ignoras,id explicare qui possis In naturalibus. n.ac sempiternis,i .in uniuersa octo sphaeraru unitate, alia ratio est. fortasse. n.materiam no sabet. Nam si caret materia, non pol in ea causa materialis explicari.
225쪽
d E U I I M v. o, vel V l l l . Adiecit autem illud quaedam qm licet corpus circun-
latum quisquam materia carere neget,desectum tamen lanae, qui naturale quiddam est,quis tandem materiam esse dieati Sed, cum dixisset, fortasse non habet materiam, addit, vel si habet, non tamen natiuam di mortavi Iem,sed loco tantum mobilem. Non igitur eorum est materia,quae licet natura sint, non sunt tamen sit bstatiae, sed assectiones. his nanque subiectum quidem est, at non materia. Neque enim quidquid est alicui lubie .ctum, id eius,cui subiicitur,est materia. Nam desectus lunae, quae potest esse materialis causa l profecto nulla. sed luna subiectum est ipsius, materia vero nihil. Nam, si luna materia desectus esset,sorma ipse desectus, utique cessante desectu,ne luna quidem superesset. Sublati .n. formis, res quoque tolluntur, quae per ipsas sunt. At tunc etiam, cum nullus est desectus luna nihilominus est. haud dubie igitur neque desectus est forma linae,neque luna materia desectus,sed desectus materiali causa vacat,ergo ne habet quide gratia cuius, ut simoicausas reddere non sit elaborandum. Causa vero efficiens est terra, quae lumen intercipit, sorma autem desectionis est quidem ratio, sed incerta, nisi sorte sit cum causa, ut siquis desectum priuati mem luminis esse dicat, incertum est, an haec sit ratio , atq; forma desectionis.Nam tenebrae sunt quidem priuatio luminis, nec insunt desectio. Quod si dicas, desectus est priuatio luminis, quae sub terram in medio fit, haec ratio desectionis est cum causa. In somno etiam dubium est quid sit primum quod patitur, ut ratio ipsius explicetur.Si quis autem dicat, animal in primum quod patitur, is explicet oportet hoc animal qua parte affectum obdormit, aut eorum', quae in ipso iunt quid primo assectum somnum induxit. aliquiAn. aliud prius assectum iducit somnum animali. Num igitur illud cor sit, dubitatur, ut ipsi placet, an cerebru, ut vis Oin est Platoni. Aristoteles enim principium animalis cor esse ratus, ait, quemadmodu, an mundo vapores elati, ac refrigerati in aquam con crescunt ae rursus deseruntur, sic in animalibus vapores ex cibis dum coqu untur exhalantes,cerebrum sub
re, de ab hoc natura frigido refrigeratos descendere, dicor ipsum impetere, aus calore extincto, sed non penitus , dormire animal, donec illi discreti rursus reducantur. ad hunc igitur modum e somno animal excitatur . Ergo dubium est, inquit, in somno quid est quod primum asscitur,& a quo,&qus est illius affectio,idest
quae sit affectio patientis, non totius animalis, immobiIitas huiusmodi'. d.si cui somni definitionem reddere Iibeat, ne dicat, somnus est immobilitas sensuum ani malis. hoc enim de omni totius animalis quiete dictsi est,& toti animali congruit, non somno. at somni desis nitio soli somno conuenire debet.Sed fortasse illud immobilitas talis de somno dictum est,ut si sensus,oportere somni assectionem explicare,ac dicere,somnus est immobilitas talis. Et haec,qm primum aliquid patitur. id est, & haec imobilitas exponatur sic, somnus essicit. qm primum aliquid patitur, quo somnus ei scitur, id est explicetur quid primum patitur, quod somnus est essectum, num cor, an aliud quidquam His commemoratis , rursus quorum habeatur materia, & quorum le-cus, apertius edisserit, dicens, quaedam absque generatione & interitu sunt & non sunt, ut puncta & contactus, ac cino formae. forma enim absque tempore, Semomento indiuiduo sit , ut docuit in lib. Septimo de Physico auditu,quod i plum hoc in loco cosrmat, sor-
mam dico non generari, dicens. non enim sit ipsum album,sed lignum album .F id est,tignum albescit, album
autem indiuiduo momento in generatur.Quoniam igitur aliqua sne generatione sunt, ac rursus absque in t ritu non sunt,omne autem quod fit, ex aliquo sit, At aliquid efficitur,album, i vel homo, profecto non omnia contraria ex se mutuo sunt,sed aliter homo albus esscitur ex homine nigro,aliter album ex nigro, quoniam homo albus ex homine nigro efficitur,ut ex materia, album vero ex nigro,ut hoc post illud, quemadmodum coena post prandium.Sed neque omnis rei materia est, sed earum im, quibus est mutua alterius in alteram mutatio. Nam quae sine mutatione,& sunt, & non sunt, ut contactus, horum non est materia. Exivit aurem dubitatio,quomodo cuiusque materies sese habet ad diuersa contraria, ceu si corpus potentia fanum est, o morbus est contrarium aritati, es ne utrunque po/x M, O item aqua potentia Nwum,atque acetum n alte
rius quidem habitu formaq; materies est, herius autem priuatisne corruptio uepra Ier naturam. Dubitatio insuper quaedam emergis, cur vinum, non es aceti materies, neque
potentia acetum, O tamen fit ex imo acetum , is νιν, uit,potentia cadauer semiti modo nita non essed pera eidemsunt ipse corruptiones ζ Animalis enim ipsa materia per corruptionem potentia est cadaueris murre sue, O acetisi liter aqua. Fiant enim ex hisice perinde atque ea diem nox. Et quae igitur hoc pacto mutationem mutuam sub eun ea redeant in materia ipsam oportet, veluti si ex cada-
uere animal oriatur, primum in materiam cadauer resilua
tur oportet einde Poe pacto fiet iacetum Metidem resoluatur in aquam, deinde Unum oriatur oportet.
Exiliit aui dubitatio quo cuiusque materies sese ha- I abet ad diuersa contraria. F Cu valitudo & m orbus contraria snt,sit corpus facultate sanum, virum, inquit, potentia quoque ςgrotum eiu & aqua facultate vinum &acetum & percontatus ria det,dicens.An alterius babitu formaq; materies est .Fidest, virum corpus valetudinis est materia ut habitus de formae, morbi aut ut priuationis,&interitus prater naturalisl Silli aqua materiaeli vini ut formae,aceti ut priuationisi Sed dubitatio, inquit, quaedam emergit, cur vinum non est aceti materies neque est potentia acetum & in fit ex ipso acetu.
Ex vino. n.ace tu efficitur. Item vivens cur non est potentia mortuus & est materia mortuit & soluit qonem, dicens. An ita non est,sed per accidens sunt iplae corruptioneso est aut sensus, neq; vinu est aceti materia, neque vivens mortui,sed per accidens sunt interitus. Interitus porro vocat deteriores sormas, quae, vis ducentis ad se formas potiores materiam habent. Animalis. n. materia per interitu & priuationem materia cst & p tentia mortui, non aut ipsum sal. Nam ut aiat mortui, materia esse dicatur,materia causa est, quae in ipso habetur. Nam quia materia a talis potest mortui effici materia idcirco ex accidenti dicitur materia mortui. Cui similis est ratio in vino.Quia enim aqua,quae vini materia est, potest esse aceti materia, ideo vinum ex accidetiaceti materiam esse dicimus. Nam ut ex die nox efficitur, non tamen dies noctis est materia se ex atali mortuus,& ex vino a celsi. Si vero,inquit, ex mortuo debet aiat generari, mortuus in quatuor elementa resoluctu di sic ex ipsis nascetur animal de pari ratione acetum in aquam quae materia vini est,& sic vinum genera binari De distitutione aut ia dicta circa definitiones ac numcres,
226쪽
ER. n. profecto eausa quaeia,ut ido me sit rium,qr plures se ex iis quae des nisitae statuunt de desinitionibus qui
partes habet, non est uniuersum vi cumulus ,sita est quid participationes quasdam, & nescio quae alia commini- ipsim totum prster partes ex quibus costat. N amor eor- icuntur. At si,ut nos asserimus,cia ex materia Ae formapora quibusda tactus,qui sita viscositas,aut aliquid aliud consistut & hoe est potestate atque malina, illud actu simitico aes risivi una. Definitio aut oratio es una,non de forma,quistio nullam habeat dubitationem.Cuun. eo ιnctione ut Ilias, sita quia istus est. Quid igitur est ql dubiu esse potest, propter quid aes,de s ma globi,quae facit holem unum/ Et cur unum est vita non multa, alat at- in ipso habetur, est unum i Nam si forma ipsa separaque bipes, praestram si sit,ut quida in at Uan quid alac tim per se esset ut ideirum assertoribus placet δε si mili-
ipsum: bipes Cmtan homo non est illa ipsa latq; erunt botes ter materia,tunc re vera dubium esset, quo, quae sepanon hola unius participatione, sed duorum. aiatis inqua rata sunt,& per se, unirentur. Nunc cum forma non sit bipediri homo oino non erit, νnum,sed plura, alat atque per se in subiistetia, ted materia, exempli gratia, aere,abbipes φ Putet igitur eos qω definire diceret solent, reddere artifice mouenda sine tempore ingeneretur, hoe quamno posse atque siluere dubitationem.Si vero si ut dicimus, potest habere dubitationem I quo haec uniatur.& fiant unum uti materies seruerti uti forma, O alterum potcntia, unum Est enim,inquit,haec dubitatio eadem, ac si ve altera actu. 1 ra id quod qMeritur dubitatio videbitur esse. stimenti definitio sit ars rotundum. F Est autem sensus. A.haec dubitulae eadem oesi vestimenti definitio rotun- fi quis aeneo globo imponat nomen vestimentum, de
Usserit. hocin.nomen signum huius eritoponis.Quare id tunc definiens dicat, vestimentum est aes rotundum. quod quaeritur, est, quaenam est causa ut aes atque ratuntam Nam vestimentum nomen fgniscare potest aes rotu-
sit uminino n igitur dubitatio ulterius esse uidebitur, pro- dum:vt nomen homo significat animal pedestre bipes. pterea quod alterum es materie alterumfrema. Quid isti Quaestio igitur quae petita quo animal pedestre bipestur huius causa,ut id quod erat potentia, sit actu, praeter id unum fiat, eadem est atque ea quae inquirit,quid est id quouecit, in quibus eo generatio' Nulla est enim alia cau- quod aes globosum unum effecit.nee dissicultatem ha-sa, ut ea qua potentia erat θhaera ,sit actustbaera,sita hoc bere videtur.alterum enim,ianimal pedestre, est ma-
erat quidditas iitriusque. Es autem materies alia sensibilis, teria, alteru vero serma,videlicet bipes. Item aes mat alia intelligibilis, O rationis semper pars es materia , pars ria est,rotundum vero forma.Nihil est igitur aliud cauactus, ceu circulus figura est plana. se essiciens unum,nis caula efficiens in iis in quibus est Is De dubitatione aut iam dicta circa definitiones quae generatio. Quod ergo materia quae potestate erat hoc sit causa ut sint unum. In libro superiore hanc qonem aliquid,esficit ut esset actu,id quod erat potentia, exE- .pposuerat,& insoluta reliquerat, Ze in hoc rursus eius- pli gratia aes, quod potentia erat globus,ut actu globusdem infitionem fecit,nihilo magis explicata lolutione. fieret, est artifex,& nihil aliud. uin ut materia quae poquare qonem bis propositam, tuta vero nunqu1 hoc tentia erat animal, actu animal fieret, nullam aliam cauin loco soluit.Est aut quaestio, cum definitiones ex plu sam nouimus,quam ipsam materiam quae ipsam sic efiaribus consistant,quidnam est quod hic unit, atque eL finxit & alterauiti At si forma esset per se, quomodo caficit unum Merito.n.quaerat aliquis quid est quod aiat materia uniri posset,ne intelligi quidem potest oino ἐ& pedestre de bipes emcit unumi Nam quaeciique par Sed cum dixisset nihil aliud esse causam ut quod potentes complures habent,neq; sunt omne,ut aceruus, sed ita globus erat,actu globus fieret, adiecit. Sed hoc erat continuum & totum a partibus diuersum totum. n.dl- quidditas utriusque.=vtruque dicens hominem At ouersum est singulis suis partibus horum,iquit aliqua bum, de quibus mentionem proxime secerat. hoc aut eaula est, ut unum sint. hoe.n .in dictione desideratur. est quod ait: sed hoe erat quidditas utriusque i. horn Nam ut in corporibus quibusdam contactus causa est nis quidditas est animal pedestre bipes, globi autem ia- ut unum sint,aliis vero tenacitas vt.n.viscus unum sit, lis figera.Vel igitur hoc dicit cu ait. Sed hoc erat quid- nee dissoluas aut disiluat more terrae velaqus,tenacitas ditas utriusque. F vel viri usque quidditatem esse actu. est in causa sic desinitio cum sit una, non vinculo ut Actus enim materiae,qus potentia est globus,est globi
Ilias sed quia uniuscuiuipiam est, quidna est, id a quo quidditas:& materiae,que potentia est animal, actus, inesscitur unum,& ipla,& id cuius est definitio,& per qg animal quidditas. At si materiae actus est ipsa quiddi non plura sunt animal pedestre& bipes,praesertim,in- tas non decet ignorare, materiam aliam esse intelligibiquit si ut aiunt doctores ideatum,est ipsanimal,&ip- lem, aliam sensibilem. Nam cum genera sint aemula sibi pes: quid est id a quo haec uniuntur, ac unum fiunt' materiae,animal materia est intelligibilis. & materia is Ipse vero cum dixisset, prisertim si sit ipsanimal & i mae,caro aut de ossa materia sensibilis,ac vicissim figuis sibi pes,lubiecit.cur.n .ipsi homo non est illa & quae se- ra materia intelligibilis, aes autem sensibilis. Caeterum
iuuntur ut si interrogatio per concessionem.q. d. At sigura est materia Gnis S sormae,xs autem compositii nequeunt explicare quo fiant unum ipsanimal,& ty ex aere & tali figura, ut ossa & nerui hominis compositi. si bipes, eur ipshomo non erit haec & sic homines no Quae uero neque intelligibilem nequesensibilem materia strates, erunt participatione non hominis unius, i.ersit habent , eorum unumquodque continuo unum quid proprie participatione non ab ipsihomine. Ipsi an imal. n.& ip- est,quemadmodum et ens quidproprie, subnantia ivquam, si bipes inter sedistincta sunt, quae si unita essent,ipsilio qualitas, quantitas, atque non sunt in eo quod est σι nunomo perficeret ex ipsis,& sic fieret ut homines nostrates tanquam in genere. Idcirco in desinitIovibus nee id, quod participationei plihominis essent.cum aut dii creta sint, est, nec ipsum imum accipitur , qui duasque unum qivide ponatur,haec eo modo ipsihominem constituere,ho est continia, quemadmodum C quippiam ens. Qua promines erunt non participatione unius cuiuspiam hois, pter nihil aliud en causa, ut unumquodque in uum siesta duorum,hoc .st animalis&bipedis.& sic homo no unum, aut etiam ens. coimno enita unumquodque illorum, erit unum ted plura, animal, & bipes. quid eil ergo id Ovnumquid, o res quid etiam est, non tamen i mPla- quo haec uniunturiSic igitur concedendo, ut puto, p- ritasseparabiliasunt. Propter hanc autem tabitationem
contatus, perspicuit esse ait,quaestionem solui non pos- quidam participationem causam unatatis inquiunt esse, sidquaenam
227쪽
aenam sit participationis causa. c quid siι particeps esse,
dubitare ridetur.avida ais copulatione uti Lycophro sciam opulationem sciendi, atque ala es e dicebat. 2 da
ipsum vivere,eo ψitionem aut comunctionem alae in corpore esse censent, o tamen eadem in oluersis est rati9. Vasere.Π.aut copulatio,aut comunctio, aut compolitio ala aut valitudinis erit. Et aes esse triangulum, cris atque triangulicdimpositio, album itidem esse, superficiei compositio atq;
albedinis. meast propterea dicunt,quod rationem v nitatis effectricem potentiae atque actus et driam quaerunt. Est aut, uti dictum est, ultima materia formaq; idem et alterum po tentia, alterum actu. Quare simile G qusrere quidna sit ipsius annius causa, O visit etiam unum. U.n. unumquodq;
quid ναι , ct id quod o patentia dira, id quod est actu,
nu aliquo modo sunt.a re nulla est alia eo a praeter ea, quae ad actum ex potentia mouit. Quae atit expertia materis sum, ea proprie unil qdsunt, et proprie res quid uniuersa. Quς vero neque i ntelligibilem, neque sensibile materiam habent. Facta iter u mentione de materia,neq; id temere, sed vide decem praedicamentis disputaret, praelatus materiam aliam Itelligibilem, alia sensibilem esse,ait,quae vero neque intelligibilem, neque sensibit εmateriam habent, eoru quodque unum quiddam est,&smpli unum, atque proprie unum. queadmodum ens. Caetera. n. singula, quae constant ex materia di forma, propter suam continentiam unum dicuntur,quae vero
materia tum sensibili tum intelligibili vacant,limpliciter unum sunt. Quae, si materiam haberit, unum essent Propter continentiam,vi quae ex materia & forma c6siliunt, nune cum non sint in materia, sed eiu et expertia
nudaq; sint, smpliciter ac proprie unu m sunt. quae porro sint quae neque sensibilem, neque intelligibilem materiam habent, ponit, hoc.I.substantia, quale, quantum .his autem, ne intelligibilem quidem materiam suppetere certum est. Nam, cum genera materiam intellia
gibilem esse dicamus, horum autem nullum sit genus. sunt. n. genera gnatissima, nee est ulla naturx, quasi perentur haud dubie illis non suppetit materia intelligibilis,sed neque sensibilis. Materia. n.sensibilis c6. suorum est, de sensibilium, non simplicium de intel- Iigibilium.Haee autem, i .hoc, de quatum atque quale, di reliqua materia vacant, , intelligibilia sunt,stu, cum talia sint, non m separari possunt, ut ipsi substantia,
ct ipsi quale, sed in sensibilibus, ae singulis habentur.
Neque vero qm sunt in singulis,idcirco materiam ha here putari debent. Nam etsi substantia haec materiam habet, & subiectum hoc, in substantia simpli materia caret, quippe quae in incorporeis, & materiae expertibus reperiatur. Ae sensum quidem horum verborumhm6i esse puto. Dictio aut legenda est ad hune modii. quae vero neque intelligibilem, neque sensibilem materiam habent, eorum unumquodque continuo unumquid proprie est, queadmodu de ens quid proprie, hoc inquam quale & quantum deinde catque non sunt inente de in uno tanquam in genere. tum idcirco in desinitionibus neque ens,neque unum & quae sequunturusque ad illud continuo. n. v numquodque illoru unuquid&ens quid in &se illud non in a singulatibus
sunt. Sed licet hoc, inquit,& quale,atque quantum sitens quid & unum quid, in neque ens, neque unu ipsorum est genus, cum ipsa genera generalissima sint. Sedens de unum de ipsis, ut saepe dictum est, praedicantur, ut quae ab uno, de ad v num dicuntur. Et qm neque ens, neque unum ipsorum est genus, idcirco non sumitur
in ipsoru desinitionibus. quo in loco descriptiones appellat dis nitiones.Nam delinitiones ex generibus conitant,& disserentiis, horum aut nulla sunt genera,quare ne definitiones quidem. Estq; substantiae & quantiae caeterorum quidditas statim unum quiddam esse, de quoddam ens quare, i. quia ipsoru quidditas est quosdam unum,& quoddam ens, non est alia causa horum cuipiam ut unum sint, atque ens. Nam si ens vel unum genus esset substantiae, vel quanti ut animal est homunis genus, nimirum aliqua causa esset, ut ipsa unu sint. atque ens.Cum autem statim ens quiddam & quiddam unum sint,nulla causa est ut sint unu, vel ens. Sed quaquam substantia , quale & quantum, talia sint , in non , possunt a sensibilibus separari, sed in ipsis sunt. His explicatis rursus ad priora reuertitur, dicens. Propter hanc aut dubitationem. quae. s. inquirit, quae causa est ut animal pedestre bipes unum sit quidam participationem dicunt ut Plato, qui participatione id earum nostratia esse tradebat. Sed quaenam sit participationis causia ac 0ino quid sit particeps esse. FAt quomodo fieri, hoc
possit, dubitant,nec explicare valent. Quidam inqui animae copulationem, ut Lycophron sophista qui seiEtiam esse istiebat ipsius scire atque animς.bscriptura tria pertior esset, si se ad hunc modum haberet scientiam esse eopulam ipsius scire atque animae. Rogatus enim Lycophron,quid est causae cur scientia de anima unum sit, respondebat, copula. A lii vero vivere vinculum esse dicebant animae in corpore. At hoc, inquit, in omni . .
bus similiter dici posset. Nam si quis me interroget, quid est cauta cur superficies Se album unum sint, in
promptu erit respondere, vinculum albi atque corporis. beneualendi autem vinculum vel eo pula siue compositio animae atque valetudinis. At hoc ridiculum est. Nam compositio eorsi esse dicitur, quae prius actu separata erant, deinde suerunt composta, ut fit in mullo. Valetudo antem,quae per se ac separatim non est, quin modo potest cum an ma componil Illud enim stultilest triangulum aeneum , aeris ac trianguli com postionem esse dicere,cum triangulus esse per se nequeat,neque cum aere componi: quin potius aere sic mouendo efficitur triangulus. Causa vero, inquit, cur haec dicut, est,qm inquirentes causam,quae aes,quod erat facultate triangulus, essicit actu triangulum, nesciebant r5nemunientem reddere, i.causam & disserentiam cur unum sint. St. n. reperire ae explicare potuissent rationem de causam unitatis effectricem, i. vnientem id, quod erat potentia ,siue materiam & actum, hoc est formam,in quam in hunc errorem deflexissent. d, ut sepe dictum est, materia ultima,id est proxima hanc enim nunc appellat ultima atque forma unum sunt. Ita ut haec unii
sint, non est alia causa, quam ea, quae materiam ex potentia in actum mouet. Quae vero materia vacant, ut
dictum est, ea singula simpliciter & proprie unum. atq; en sunt.Quo in loco diuinum viri huius artiscium ad - Aru mirari licet, quo aposterioribus neque enim alii ethoe μ 'seri posset nobisq; noti, viam ad Deum optimu maximum ae omnium parentem Se conditorem cogno scendia nobis cum ratione a perit, docen ut faber ararius causa est ut aes 8e globus unu sit,sic iacultatem uni tricem ipsius ae affectricem causam esse rerum omnisi, ut sic habeant,quemadmodum sese habent. Septimita disti res Octaui cum Alexand. Com. finis.
228쪽
LIBER OCTAVVSi Vel apud Latinos Nonus, Cum Alexandri Aphrodisiei commentariis,
Set igitur dictum desubstan-ur,qua quidem es primu emo ad quod Mapradicamenista ipsius entis caetera reducll tur. Ratione nanque subnam. nae luantitassequalitas, O c tera que hoc pacto dicuntur, entia dicisiolent. uersa n.
substantiae ronem habebunt, ut in prioribus sermonibus diximus.Cum autem id, quod es, partim subnantiaorut quatitas inui qualitas, partim potentia, atque actu dicatur, de potentia etiam actu determinemus oportet./que depotentia primo lux maxιme quide proprie dicitur non tamen ad ni quod nunc volumus,confert. Ad plura.nsestertendit pocentιa atque actus, quam ea, qua tantumodo per motumdicularisias de hac dixerimus in lusce,quae o de acta δε terminabimus, de caeteris etiam declarabimus. Iultipliciterigit potentia dici re ipsium posse,inatus a nobis es definitu.
Harum aut eae tua potentis decvntur aquivoce omittantur.
y omulla nanque simitudine quadam dicuntur , quead
ricuntur, propterea quod at quo modosint,aut nonsum.
de ente per se, consentaneu est, ut inhoede eo,quod actu est siue potentia, differat. Nam, cum ens de eo quod actu est
dicatur, deq; eo quod est potentia, haec autem doctrina de ente conderet, merito in hoc libro disputat de potentia & actu. De actu vero necessario disputat,propterea ui,ut ostendet, prima causa, quam his inquirimus, nihil est aliud quam actus. monet autem nos eorum,quae dicta demonstrataq; sunt, dictum scilicet esse de primo ente,quod quidem est substantia, γpter quam caetera quoque praedicamenta dicuntur entia. Ratione nanque substantiae idest propter ipsam substantiam ipta nanque substantia ratio substantiae est, caetera omnia entia dicuntur. & suggerit cau iam, cur omnia propter substantiam entia dicantur,dicens. Vniuersa enim substanti rationem habebuli ut in prioribus sermonibus diximus.l Siquis enim quantum, aut quale,alivdce quodpiam predicamentum accurate definiat, necessario in ipsorum desnitionem lubstantiam assumet, vi ad simitatis definitionem nasus assumis. q Isi ita est, dubitari non debet,quin propter substantiamentia dicantur.De his igitur supra disputatum est.Cum
autem , inquit, ens partim substantia aut quantitas aut
qualitas, partim potentia atque actu & opere illud actu Ae opere pro eodem dicens. de potetia & actu determinemus oportet.b Appellat autem proprie potentiam materiam primam & informem . est enim lacuutate omnia:quae quanquam prima potentia sit non est tamen ad id, quod hic petimus, admodum utilis, cum quiddam expers materiae simplexque & incorporeum inuestigemus,non materiale,neque compositu. Quod
vero ait. At plura enim sese extendit potentia atque actus,quam e quae tantum modo per motum dicunt. Fhmoi est,quod potentia est & actu, latius patet, quam id,quod potentia solum est. Illud enim habet vimque, idest actum & potentiam, hoc vero potentiam tantu. quod autem duo attingit, id latius patet, quam quod unum.Neque tolum hoc quod potentia & act u est, latius patet, quam potentia solum , sed etiam quὶm actu
tantum.Potentiam vero hoc in loco motum nuncupauit, aut certe actum vocavit motum,ut sit tensius. Latius patet potentia & actus,quam ea,quae per motum, idest per actum tantum dicuntur. Est autem potentia tantu, prima informisq; materia potentia vero & actu,ignis, terraq;,& caetera eius ordinis.nam quod actu est ignis.
id facultate est aer.At licet quod potentia est&actu, latius pateat, quam quod est potentia tantum, vel quod solum actu est,tamen de potentia,quae proprie intelligitur, in quaestione de actu disputantes, de caeteris,inquit,sacultatibus edocebimus. Caeterum potentiam,& posse, multisatiam dici, nihil attinet hoc in loco demonstrare,supra enim definitum est.Sed potentiarum, inquit, eas omissas faciamus, quae dicuntur aequivoce. quaedam enim similitudine quadam dicuntur , ut in Geometria. in hae enim dicitur, si haee recta linea dupla illius sit, quadratum quod potest, quadruplu m est eius quod alia potest, quod in numeris fiet perspicusi. Nam numerus quatuor, qui duplus duorum est, quadratum ex quatuor, hoe est sexdecim essest, quod est quadruplum eius, quod ex duobus efficitur,qui est numerus quatuor. hoc autem dicitur per similitudinem quandam potentiae proprie dictae. Quia enim proprie potentia cuncta potest, Se recta linea. potest aliquid, idcirco haec quoque potentia nuncupatur. esse igitur
quodammodo vel non esse dicuntur possibilia & impossibilia per similitudinem. Nam, cum recta linea est dupla quadruplum posse dicitur, cum aliter, non posse. tua vero ad eandem sunt forma, ea oes principia quae-
Utar ad primum vnum dicuntur, quod o mutati nis principium in alto,ut aliud est. Quaedam.n.potentia spatiendi, quae in ipsopatiente principium est pastiuae mutationis ab alio, νι aliud est. quaedam est habitus impasubit ratis ad deterius corruptionemve, quae ab alio, ut est aliud, proficiscitur principis mutatio. In his n.oibus definitiori . bus ratio ipsius primae potentia inest. Ha rursus aut acteri aut patiendi taritum potentia ut benefaciendi vel patiendi Motura uare si,ut in horum roribus rones quodammodo potentiarum priorum Insint. Quae vero, inquit, ad unam sunt formam, eae omnes principia quaedam sunt,&ad unum primum di cuntur. F Quoniam materia, ut dictum est, potentia
nuncupatur. Sunt autem eiusdem complures materiae,
ut pituitae diximus duleia & pinguia, hae materiae pingue ac dulce principia quaedam sunt,&potentiae eluiadem formae, hoc est pituitae ac potentiae nuncupantur propter primam de unam potentiam, idest propter materiam informem quae principium est & eausa ut id in quo est, mutetur. Quod in cera manifesto declarabitur. Cera enim in alio exempli gratia in statua cerea principium& potentia est ut statua naut rurae
perpetiatur ab alio ipsam discindente siue liquesa ciente . Illud autem ut aliud est adiecit, quo niam fieri potest , ut aliquis aegrotans sbi ipse medeatur. I n quo ipso potestas est, ut idem sic perpetia
229쪽
tur. Hoe tamen non suppetit ei per se, sed quatenus est
aliud.At quoniam potentiarum quedam causae sunt e rum in quibus sunt, comutandorum in peius, aliae vero
non,idcirco de ipsis disserit, dicens. Nam quadam est patiendi potentia quae in ipso patiente principium est
passiuae mutationis ab alio ut aliud est id est, potenti rum quaedam est in ipso patiente, ut principium mutationis, non quidem non perpetiendi, sed perpetiendi ab alto,ut de statua cerea dictum est . quaedam igitur ex potentiis limoi est, alia non est principium perpetiendi ab alio, sed habitus potius non perpetiendi in peius.&ecitas enim in serro habitus in ut serrum ne perpetiatur, de aboleatur ab Eo. Sed quoniam sunt quae perpetiam tu ut luna quae radios excipit a Sole, quod tam ε non est interitus, idcirco adiecit illud sin deterius quasi dic ret, potentia quae quasi habitus dicitur,non est causa Gmutandi, in melius, sed ne res ab aliquo principio mutam n deterius cominetur. Sed postqua dixit principium & causam patiendi perinde potentias nuncupari, atq; principium non perpetiendi, hoc ipsum ostendi t, dices. cin his enim omnibus delinitionibus ratio ipsius primae potentis ineM.Lin omnibus potetiae adiectis do finitionibus inest ratio ac definitio primae potentiae. est enim primae potentiae ratio, principium mutationis in ali ut aliud est, mollitudinis autem principium mut conis passiuae ab alto,ut aliud est itaque in ratione hac
ratio inest primae potentiae, de in aliis similiter . quod si
ita est,recte potentiae nuneupantur. Rursus potentiaruquaedam sunt perpessendi solum,aliae vero recte perpetiendi. quam quaestionem nos in quarto huius operis libro latius disseruimus, eum de potentiae intellectibus verba saceremus. Perspicuum est igitur in potentiarum rationibus primarum potentiarum quodam do rati nes inesse. Illud autem quodammodo adiectum est, quoniam non eodem modo, ac ut ita loquar Imutabi- hietiratio primae potentis inest in mollitudinis ratione. Illius enim ratio est principium mutationis in alio, ut aliud est,mollitudinis autem principium mutandi. E Patri igitur partim unam esse pmutiam efficiendi ac patienda ces erumpossibile, quia ipsum habet potentiam patienda, quia ab ipsi aliquid pati potest partim aliam.
Ea naque est in patiente. et m Pia principium quo dum habet, oeestipsa materia principium quoddam , ideo patitur ipsumpatum ab alioque alivdpatitur.Pingue naq;
rei potest, O quod tac pacto cedit, id prempotest similis
ei oe mcieteris motas. Aliam licienter Nineu quod Mile facere potes, en calidum, oe in aedificame faciatus ad candi. Quare. Eum copulatum a seipsis patitur di
quippe cum D UM , O mn aliud, uti patet. Impotentia suum, qMetali potentia est contraria, priuatio Q. quare Musdem atque per idem omnis potentia Olmpotentia o M. Trinatio vero multis dicitur modis, o id enim, quod non babet, o quod aptum en babere, si non babeat,aut omnino, aut quando est aptum tabere, aut hoc pacta, veluti penitus, aus aliqua ex parte priuatum duimus esse, num-ia προ s aptu navi tabere,eb se illud non habeant,
priuasa dirimas e D. - Patet igitur partim unam esse potentiam viciendi atque patiendi. Vt enim via, ouae Thebas ducit ab Athenis quodammodo eadem est,atque ea,quae Athenas a Thebis,quodammodo vero diuersa c est enim subiecto eadem, ratione non item sic actus de via a d cente ad addiscentem subiecto est eadem, rarione diu uersa. Nam considerata via docente procedit addi-
scipulum, doctrina nuncupatur, ab hoc autem ad praeceptorem,disciplina. Sic efficiendi ac perpetiendi,potentia uno modo eadem est, alia vero diuersa. Nam
ignis poten ita, hoc est calor, qui aquae ab ipso consertur,est idem,& non idem, consideratus enim ut ab igne suggeritur aquae, effectio nuncupatur,e diuerso autem,
perpesso. Est igitur, inquit, potentia essetendi & patiendi modo quodam eadem . nam possibile siue potens dicitur, vel quoniam ipsum habet potentiam perpetiendi ab alto,ut aqua,quae ut ab igne calescat, saces tatem obtinet, vel quoniam aliud ab ipso pati potest. Ignis enim possibilis potensue dicitur,quia potentiam habet, ut aqua perpetiatur ab ipso. Caeterum potentiarum quaedam est in patiente. Patiens enim patitur, quia potentiam quandam de principium habet, ct om nino , quoniam materia principium quoddam est , de
aliud ab alio perpetitur. Nam pingue combustibila est,
v vero certo modo cedit, est fragile, quooiam potentiam quandam & materiam habet, alterum v I comburatur, alterum ut infringatur. Et potentiarum alia est in patiente, alia in essiciente. Calor enim in igne est, ars cementaria in ipso artifice,qui sunt efficientes.qua re. si essiciens diuersum est , perpetiente. haud dubia quod compactum est, ct unum atque continuum, non perpetietur, seipso, ut ignis, qui unum eli de conti nuum , non perpetietur a se . quod enim patitur, diuese sum esse debet ab eo, quod efficit. Vt autem potentia& possibile,siue potens habitus est,sic impotentia,qui
huic potentiae opponitur, est priuatio. Itaque eiusdem de secundum idem omnis potentia est impotentiatam potentia,qua ignis calefacit,impotentia est. non enim potest non calefacere quae proxima ei sunt, vel admo uentur . itaque impotentia est nor osse non calesaco
re. Impotens naque id dicimus, ae impotentiam h bere, quod non habet potentiam certum quiddam es- sciendi. Atque ignis potensa,per quam non facile secari potest, impotentia est,& simili modo caeterae. qu dam igitur modo sunt potentiae, aliae vero impote tiae. Vt autem potentia plurifariam dicitur, se item priuatio. Nam quod non habet, id siue habere aptumiit, siue non, priuationem habere dicitur.& talis dispositio in ipto priuatio nuncupatur. atque item quod habere est aptum, si non habeat, vel quandohabere
est idoneum, vel fie, id est omnino, vel utcuque. Om ninoautem priuationem visus habet, qui utroq; ocula earet, & nullo modo videt. utcuque vero priuati ianem habere dicitur, qui videt quidem, male tamen videt. Rursus in quibusdam si quae habere apta sunt per vim expolientur eo quod habere sunt apta, haec illo priuata esse dicimus. Cum aurem talia principia partissimi in rebus inanima iatis, partim in animatis, atq; inanima, ct in animae ea parte qua particeps en ratiores, pareto potentiarum etias e serationis expertes lias essecumrarrone. Quapropter omnes gues omnesque cientia effectius, potentiae sunt. Sunt enim principia mutandi in acto ut a d est. Atq;-xes eapotenim quae sunt participes ratioris, eo inariorum eaedem sunt effectrices. expertium aurem rationis unaquaque mus in principium solum. Cacidumnaalefacienes tantum priuia pium in Medendi vero facultas, Uritudinis in sanitatis, i , exosit, quia scientia ratio quaedam M. Eadem a
tem ratio O rem Opriuatis monendi toron tamen eodem
modo. Erpartim es utriusique, partim in magis ipsius rei. Quare tales quoque siciemias contrariorumZquidem esse
230쪽
necesse es unius tamen perse, alterius nonpersi. Etenim ratio alterius quidem per se, alterius aut quodammodo per accidens en, negatione enim ablationes e contrarium ipsum ostendit. Trinatio naque prima contrarium ipsum vi, e autem ablatio est, ut patet. Cumatium contraria feri in eodem non posnt cientia vero potentia sit cum rationi atque anima principium habeat motus salubrequidem mtatem,
o id quod calefacere potest, caliditatem ct id quod frige-
facere potest,frigiditatem ficit suam. Sciens eram utruq; facit.est enim amborum ratio, si nonsimiliter, oe mamma ipsa, qua quidem motionis principium habet. Quare ambo ab eodem principio mouebit ad idem coniungens. Quapropter ea quae possunt per rationem, contraria bseqita sine ratione possibra σciunt. Vnum enim a ratione principium
continetur. Patet autem O potentiam tantumodo facienda
vel patiendi , eamsequi potentiam, quaprincipi est benefaciendi,vel patiendi, hanc autem Eam nons per. Is enim
ui benefacit, faciat quoque necesseestin eum qui solum efcit , non necessessio bene etiam sacere. Cum aut e talia principia partim sint in rebus in ammati Qm, inquit, potentiarum liue facultatum qu dam principia sunt in rebus inanimatis,ut calor in igne, aliae vero in rebus animatis,& anima , idq; in parte animae rationis non experte,sed compote,ut medicina, satis intelligitur saeuitatu alias esse rationis expertes, alias cum ratione. Itaq; omnes artes tum effectrices, ut ara domus vel naues aedificandi, tum etiam scientiae facultates sunt. Comuniore autem vocabulo scientias vocauit arte sunt enim principia mouedi in alio.Nam Oentia in parte animae rationis compote existens,mutatae
mouet animam ad aliquid considerandum de inquire dum. Si ergo facultas omnis est actus saeuitas, scientiae
aut Sc artes alam ad aliquid agendu mouent . merito ipsas cultates appellauit. Hoc aute interest facultatibus ronis expertibus, & iis quae sunt cum ratione, in Omnes rationis participes es sciunt opposita,ut medicina valeatudinem ac morbumssationis vero expertes unum sin gulae. Caliditas.n.calefacit tolum,quae si quandoquere frigerat, hoc tamen non.esseit per se, sed ex accidenti. accidit.n.ipsius absentia,utfrigus efficiatur. Causaveam cui facultates rationis:copotes sint oppositorii esse ctrices,est,inquit, ia, scientia ratio quaeda m est, id ests cultas cum ratione,cognitio quaedam est, ut ita loquar, scientisic ratio autem & cognitio stremisim,ostendit, cognoscitq; non modo rem atq; habitu sedetiampriuationem,rem dico Sc habitum ut valetudinem, priu tionem ut morbum, nili quod no ambo eodem modo, sed si bitum per se, priuationem per accidens. dc modo quodam ratio utraq; cognoscit, sed modo quodam di
magis ipsium esse,siue habitum. Itaq; limoi scientiae, id
est qui rationis lunt comites,oppositorum sunt, sed habituum quemadmodum diximus, per se, priuationum non per se. Etenim ratio alterius quidem per tristerius autem quodam odo per accidens est. negatione enim ablati euo id est priuatione,qm ablatione pro priua tione dixit. Contrarium cognoscit. Cognoscensar. per se valetudinem esse temperamentum calidorum des rigidorum, quae habentur in animali, priuatione huius id est intemperamento morbum cognoscit. Si enim asi firmatio vel habitus valetudine es scit, haud dubie ne satio vel priuatio neq; enim releri quo nomine appelletur morbu efficiet. Privatio enim prima contrarium est.dicit autem primam actus priuationem , si res cum,
α quoide quod habere est apta ron habet. Secundam
u ero priuationem omnino non habere. Dicere. n. lapidem visu esse priuatum, secunda priuatio est. Prima igitur, inquit, priuatio contrarium eil habitui. haec autem est ablatio habitus' c.n appellauit alterum. His in
memoratis,rursus termonem recipit, de ait, qm couarias et i in eodem non possunt. nihil. naimul est album &nigrum, scientia vero iacultas est habenda ratione . id est in eo qui rationem habet, vel scientia est facultas habenda ratione,id est scientia est facultas, propterea P rationem habet de causam sili stibilis, atq; anima princi
pium habet motus,lcientiam videlicet,quae ipsam,ut diximus,mouet ad considerationes quasdam de inuentiones,profecto salubre valetudinem solum essicit, caliducalefacit tantum,doctis vero utrunq;. qm ratio quae insciente inest, ambo cognoscit, quiuis non limiliter. Est autem limi ratio,id est scientia in anima,quae quidem anima ratione siue scientiam habet principium motionis.qua re anima utrunqneod est habitum de pri uariona ab eodem principio mouebit, ac efficiet ad idem coniungens. Idem autem dicit partem consideratricem. Coniungens igitur,inquit,ambo, id est habitum Z: priuatione anima,ad idem id est partem consideratricem ab eodem principio,id est 1 potentia consideratrice, eia
ficiet tum valetudinem,tum etiam morbum. Ac spribet recte,& non recte. Et sic facultates cum ratione oppo situm efficiunt, u rationis expertes. Si enim facultates rationis compotes utrunque possunt, rationis expertes
no vimq;. sed alterum, opposita proculdubio, iaciunt. quod.n.duo potest efficere, ei quodamodo aduertitur quod non potest duoenicere, sed unum. Ita cum priuatio de habitus sint in uno principio, hoc est in rationesiue in eos deratrice facultate, nimirum anima esset et
utrunq;.Patet autem, inquit, potentiam tantum odotiaciendi eam sequi potentiam, quae principium est bene iaciendi Siquis enim recte scribit, sequitur vi idem scribat saltem . non autem siquis scribat solum, pr tinus sequetur ut recte scribat, quoniam illi iacultas suppetit utriuique, scribenti vertaduntaxat, non item. Stim autem quidam veluti Megarici, qui dicunt Omquandoq; possesiorum, eum operatur, um vero na operatur,
non posse ea non aedificante aedificaremn posse,sedae acantem quandoaedificat, inccurassi sti modo. baxeu,quae meminis absurda,non dissicile est ridere. Trivi enim
aedificatorem nonfores non aedificet assen :aedificatoris inpotentia adi candi consitIit,ourcarensartibus tu i a
D. Quod si fieri nequeat, ut btuus mori quisquami Meutfuciaraus aliquando didicerit atque acceperitas non habeatrivir arvisi quandoq; amiserat,aut obliuione aut morbo qnodam: aut etiam tempore. non erum amittet rei aco
rupta a ratam semper elim qui iam operari cessaueritAr tem sane tune non habebit, Gratinus aurem rursus adis abiti quonam quaeso pacto timc arte sumptauran ara etiam fis Emodopese habebunt. Newmnacis, neq;fri P dum,neq; dulae req; -Qm quidquam sensibile eru ,sima sientiatur. Quare fiet,ut id censeam quod Protagoras asserebat. vemi: et quidquam sensam habebit olimst
tiat, nee operetur.Quod si caecum id estquod visum non ha bet, aptum autem est habere, O qnando est aptum, ae insuper ut natura aptum esthabere, iidem sata uno in dae excis ius erimet resutata Praeterea id est i vibile quod potentia caret, idquod non fit, erit impo ire ortum subire. Qua vero id quia ortum sibire non potest, vel esse vel fore