장음표시 사용
241쪽
versati sunt, ipsus Heus inquiunt esse, tonge magis quippiam sciens, qvim i a sciretia,cir quippiam uidem quod moueatur, quam motus erit. Hac.mmarisinus, illa potentus lictorum. Actum igiturnientia principiri: omm mutandi priorem esse,ex hisce qua dicta sunt,perspicuum iam euasit., Reruaui,qus corruptione mutationemve subeunt, iterra,vt ignis. Exposito in sempiternis non esse simpliciter dictae potentiae locu m, sed loci, ait, quiqua in
rebus mortalibus insit potentia,ipsa tn,quae in mutati ne versantur,immortaliu aemula sunt, qualia vero sint mortalia, quae sempiterna imitantur,oponit,ut terra Scignis item quomodo imitentur, explicat, ut . n. circulata corpora in motu & opere sunt , ita haec semper mouentur.& per se motum quenda semper habent, quoniam ignis eu Lunari sphaera siue uniuersi latione co uoluis terra vero rarescit aut densatur,vel omnino p titur, ut appareat ipsa per hune continentem motum sempiternorum aemula esse. Neq; solum percontinente motu multa talia sunt sempiternotu aemula, sed etiaper immortalitatem. Si quidem uniuersitates corporum sub Luna colentoru ignis, eris, aquae, terrae, immortales sunt sed eorpora coelestia, ut diximus, non habent e6tradictionis potentiam.caeterae vero potentia, ex quibus,id est de quibus est disputatum,cotradictionis sunt.Nam medicina potentiam habet & valetudinem & morbum afferendi, & similiter exterae sa- cultates rationis comites.quae hoe differunt ab expertibus rationis, qu5d in his non necessario simul atq;
adsunt,quod efficere potest & quod pari,alterum efficit, alterum patitur. expertes vero rationis simul atq; adsunt,esscere possunt: aes non adsunt,non efficere.
quod enim uim habet caleficiε di, simul aerei olori
Opportunae admouetur,alterum calefacit,altera caloreas ficitur. Sed,quoniam Plato hominum, equorum,&scientiarum ideas esse tradebat, nam ipsistientiam, deipshominem dicebat, hominum autem scientiu, dc alis
Dorum hominum, ad summL& eoru,quae sunt ex accidenti,ideas esse negabat, hanc opinione ex iis, quae diis cta sunt,nititur refellere,& ait, quod si naturae 'usdam substantiaeque sunt, quales ij, qui in rationibus,id est,inis mathesibus sunt versati,nimirum aliquod animal loniam magis esset scies, tuam ipsi seietia. Haee enim γ id est, quod mouetur,& iciens, substantiae sunt de actus. illa scientia di motus, lacultates sunt scientis,& eius quod
mouetur,cuae per se consistere nequeunt.
mpraestabiliorem etiam potentia Iudiosa b Orabili
remque actum esse o bisse patere potes. Vnuquodq;.meo rum,qua posse dicuntur dem e traria potest eu idem es quod dicitur sanum essens, o aegrotare, ac simul. U. n. eadem potensia savitatem morbumque sistipoendi, O qui sienvis eundique motum, O eadem facultas extruendi, de Bruendique domu, O rade item potentia, qua extrui δε- mu tque destrui potes osse igitur eouaria simul en, Hipatet. - ut contraria ima sint, minime fieri poten, ceu Ianum esseAc aegrotare . Quare alterum horum sit bonum esse est. -ρέeaque est ad utrumque, velad neutrum D accommodatur. ..ectus ergo potentia praestabilior e ridetur.In malis aut finem actuue potentia deteriorem e se cesse essu de ea n.q-d ambo contraria potia. io At praestabiliorem etiam honorabiliorem esse ex
his patere potest &α PQq actu qua potentiam priore esse docuit,& eoel usit dicens,pala est igit acta pri rε esse facultate&omni principio comtadi, hoc est olpotentia atq; nitura hoc demonstrato, rursus ostear
dit actii non modo n6 studiosa potεtia priore esse, sed
etiam studiosa. Esse autem potentias quasdam studiosas, alias non studiosas,nemini dubium est.Nam quara potentiarum actus st udiosi sunt, eae potentiae, quibus actus limoi obiri possunt,studiosae sunt. Sed in unumquodq;. inquit, eorum quae posse dicuntur,idem contraria potest, nam qui recte valere potest, idem simul aegrotare ) neq; hoc dicit, eundem simul aegrotare, aerecte valere, sed simul habere potentiam aegrotandi,
ac recte valendi. eadem est enim potentia recte valendi & aegrotandi, quiescendi, & mouendi. Ae ut dictum est, contrariorum saeuitas smul inest , ipsa vero contraria , hoe est actus contrarios simu esse est impossibile. fieri enim non potest, ut simul.quis
valeat, & aegrotet . quare, inquit, contrariorum est 'rum bonum sit necesse est. Exempli gratia, calidum
bonum, frigidum malum. Valetudo bonum, morbus malum . Ad summa, quae formam & habitum mulantur,bono sunt,quae priuationem, negationemque, mala. Cum ergo dixisset, necesse esse contrariorum alterum esse bonum, subiecit. At posse similiter utrim-ue , vel neutrum . actus ergo qu m potentia praeabilior est. quae verba, ut puto, pertinent adcons mandum actum, potentiae etiam studiosae praeserri.Sed
verba perobscura sunt, de quae Appolline indigeant interprete. Est autem illius orationis at posse similiter utrunq; vel neutrum sensus huiusmodi, quod potentiam habet, exempli causa, recte valendi,hoc perin de habet etiam aegrotandi,alioquin neutrius.cur enim si recte valendi potentiam habet, non ex aequo habeat aegrotandi C terum se ostento amborum potentiam similiter haberi quo hine actum etiam studiost potentiae praestare colligatur, obscurissimum est. t fit nisi fallor,in hune modum colligitur. Locus quida ab ipso in Topicis est traditus, qui ait. Quod peioris est expers, hoc melius ac praestantius est eo, quod est cum peiore commistum. quod si verum est,studiosa potentia commista est eum potentia peioris.nam qui est iaculiate studiosa praeditus,& per ipsam agit, ae studiosis actibus
sungitur, hic non amisit, sed retinet etiam nunc sicuti ratem peioris, ex quo studiosae potentiae admista eL se peioris facultas intelligitur. actus autem melioris non consistit cu peioris actu, sed purus est di immistus. praestat igitur studiosae potentiae propterea quod immissa,vt locus testatur,mistis potiora sunt.Contra vero in malis actus mali lpeior est , qaem potentia , qtis potentia mali commista est cum boni potentia, actus vero mali nullam boni actus missionem habet. Tatet ergo malum ipsum non esse quid prater res ipsa LPIesum nanq; potentia posterius en natura. Uc in iis ergo. quae sum perpetua, mu quicquam vi aut peccati ut cor rupti: Erenim mali rationem eorruptis subit. Patet ergo mallam ipsum non esse praeter res ipsas. Plato sic aiebat, au natura quaedI sit, quemadmodum ho uniuersalis,qui de singulis hoibu, pridicatur diuersus est ab ipsis, se ipsi bonum , singulis bonis est diuersum, ae de ipsis dicitur. contrariorum au tem uno existente, alterum existit,& igitur malude singulis malis praedicatur,diuersum ab ipsis.idcirco Arist. palam esse ait ex demonstratis demonstratum est a tem alum peius esse quam potentiam ex demonstratis ergo,inquit intelligitur malum non esse a rebus diuersum.na q actus Iunt, eora aliud a singulis diuertum esse dicimus.malum autem tm abest ut actus sit, ut pe-
242쪽
ius etiam sit et potensa.toe ainem in actibus accipi certum est.nam nominem uniuersale dicimus singulorum hominum, qui actus sunt,& uniuersalem equum, & in caeteris pari ratione.no autem dicimus uniuersale non hominem,uel non equum,qua non homo priuatio hominis est,equi non equus.Quod si malum priuatio boni est itq; actus, & rebus subest ob materiae ineptitudinem ,haec enim cum ad actum & bonum accipiendum spectet,cum id non fuerit nacta,malum habet ac priuationem,nimirum praeter res nihil erit malum.At,si malum propter materiam & potentiam ipss rebus subest,& potetiae peccatum est, in sempiternis autem potentia non esse demonstratur , sunt enim actus in.ipsis,
ergo nec malum est,nee peccatum,neque interitus:siquidem interitus de numero malorum est.
Inveniuntur autem O ipsis designationes Geometrica actu, diuidentes minorarint. Quia si essent diui essentriique mari stilae.nmc autem potentia insunt. Cur triangulus iussangulos duobusrectis 4quales habest Quia a usi qui sunt circa unum punctum, nint duobus rectis aequales, Quod si aquidistans a latere ADtperducta, continuo pateret ridenti . Curis angulus qui est insemicirculo, rectus essabsolute e auia tres sunt aequales, duae in qua est basis diuisa, ct ea qua est erecta ἡ medio super imim.Quaesiis riderit qui klanteasciuit, quod inde quitur, illudfiitiprofecto contimo patefiet. Quare patet ea quae sunt potentia, mi ici redigantur ad actum. O cauta est in promptu. ipsi enim actus es intellectio, quare exactu potentia ipsa deducitur,
O iccircofacientes cognoscunt. is enim actus qui eiusdem es numero, posterior es generatione. t Inueniuntur autem &iple designationes Geometricae actu,diuidentes.n.inueniunt. Resutat eorum sententiam, qui mathemata actus esse dicebant, atq; su stantia, negans esse actus,sed potentias, potentias vero non esse substantias. Designationes igitur, inquit,Geometricae diuidendo inueniuntur, id est,intellectus, cumegit, ac partitionem fecit, ipsas inuenit, ipsisq; tribuit quidditatem, cu ante operationem potetia sint. Quod ii essent diuis id est,si essent actu, simul atq; augulum in semicirculo videres, ipsum esse rectum intelligeres. Nam ut domus eu est actu,simul atq; videtur,co noscitur esse domus, nec diuisio demonstratioue ad eius cognitionem desideratur, sic mathemata si actu esset,
cu primu duo solida parallit epipeda, id est, aequi distatibus planis contenta cerneremus, notum nobis esset,
bases altitudinibus esse reciprocas: ac vicissim ut se altitudo habet ad altitudinem,sie se basim ad basim habere.nunc autem non ita fit, sed diuidimus,& aimus,sint rectae lineae basibus impositae ad angulos rectos, sitq; recta linea altera alteri aequalis. & alia quedam diuidimus & dicimus,&in hunc modum paulatim diuidendo , ac demonstrationibus per partitiones conficiendis , designationum Geometricarum cognitio nobis contingit.Itaq; non sunt actu sed potentia.quod ii vorum est, ne substantiae quidem lunt.siquidem substantiae etia nullo in ipsas agete,nullo demonstrante sunt. haec aut nisi intellectus in ipsa egerit, ae omnino inu n erit ae eis esse tribuerit,nsi possunt esse. Ac totus quidem dictorum sensus limoi est. caetera quo quodq; dicatur,ae ut habeat dictio quςq; dispiciendum e Cur,iquit, duo recti tria lus' id est, cur triumli tres anguli
duo rectis laniaequaleslinterrogati respodomus,qctanguli circunstantes unum punctum, aequales duobus
vectis sunt, sit igitur triangulus A d c cii quia roget, cur
duobus rectis,respondemus,qm duo qui circuitant unia punctum,
duob' rectis lanisquales, qbus triaguli pares sunt.si ergo ille praeui- Bderit angulos, quivnsi . punctu hoc est c,circunstam duobus rectis aequales
esse, ac lineam B C produxerimus ad D,hocin .sigdificat cum ait, ui si squedistans a latere esset yducta ac
demostrauimus angulos 3 Ac, Ac n, n A, pares illis, A c 3, A CD, hoc persecto statim intelligitur trianguli tres angulos duobus rectis esse pares.descriptiones igitur non sunt actu.f. n.essent statim perIpiceretur videnti triangulum tres angulos duobus rectis esse pares, Ut domum conspicientibus statim domum esse notumessicitur. quod non fit nisi demonstratum fuerit circu- stantes unum punctum duobus rectis esse pares. Item
rogati cur angulus, qui est in semicirculo, rectus ςst, ac in uniuertum cur rectus est' quasi dicat, vel sic rogari po ssumus, quare angulus qui est in semicirculo, rectus : est vel sic vir, quare angulus rectus est. Inte P gati ergo sic respondemus si diuales tres, basis duae recta quae in medio c6sistit, videnti m nisestum esti. i. qui prscognouit si tres rectae lin quae superposita est, diduae quae a medio procedunt, aequales sint, ex hoc necessario ybari rectum esse angulum qui est in semi circulo, huic si partitionem socerimus, & lineas rectas esse ostenderimu , pilanum siet angulum esse rectum. Sed quoniam exemplum tenebris est inuolutum, & i star aenigmatis Mpter familiarem ipsi sermonis breuis late,nos explicabimus, qsio ab Euclide in tertio et Giorum demonstratur
inde locus hie fiat no- Bbis illustri-
ro E , dimetiens BC:&producatur linea a Α , & e A. tum linea A r, applicet lineae c a ad angulos rectos, & linea a A producta tur ad Z. cum igitur linea E est aequalis EA. procedit enim centro. triangulorum aut aequicturiu anguli
ad basim pares sunt inter se, angulus igis a A v , par est
angulo A B E. ppter hoc igit angulus S C A angulo E AC.
totus ipsi a AC aequalis est anguliis ABC&3CA. A fulus aut et A C,externus triagulo A n c.equalis est duous A BC&ΑCa.q aut eide sunt inualia, hic inter seqv q; mali sunt. ergo a A c squalis est 2 A C.* si re cta linea super recta existem colequctes siue proximos angulos squales secerit, anguli recti sunt rectus est isti ev A C & Z Α C,cum pares esse demonstrati sint. Adhuc is modum illiedemonstratur angulus in semicirculo
rectus esse.Ipseaut dixit, si tres sunt aequales. & quaenas ni exposuit,basis duae, id est, a c trianguli A ν c. divi
ditur enim in duas aequales, ta&EC, qua E centruestr
Angulum rasemaei reula exissentem,
243쪽
Et quae est erecta a. medio recta, id est,atq; si A r: recta linea ex medio, hoc est in medio, siue in centro insilia
terit ad angulos rectos, videnti palam est,ei qui illud sciuit id est, mani festum ei fit, qui praesciuit, ui si recte
Iineae sic se habeant,demonstrabitur angulum in semicirculo rectum esse. Perspicuum est igitur mathemata potentia esse, ae intellectu erga ipsa operante inueniri. ni c. n. causa est, a qua reducunt in actu .Quare,inquit,ex actu potetia, id est mathematii potentia ex ipso agere reducit in actu.&ob hoc efficietes cognoscunt .Ex his ergo pau fit, actu iacultatibus quae specie ea de efficiut, Priorem esse: qui vero secundum numerum, iacultate posteriorem,siquidem pauloante dictum eis, acius qui speciei de efficitat, priores esse potentiis, ut de Sophronisco&Socra.dicebamus, numero vero polleriores.
Cum aut id quod est, et idcluod no est, partim per figuras
praescamentorulartim per potentia,aut actu istoruia ut corraria, partim propriissime, ut veru, aut fal*m dicat, id iis rebus sit ipsis copositione, aut Gisione, quibus escit, νι Hrs quade u dicat qui diuisium diuisum, copositumue cc positu esse putat. Falsum aut ilice, qui eo trario modo sese hamt,atq; res ipsae se babent cluado est H, atque no est,quocut veru dicit Mut falsum. c. mcinderandu est quidnam dicimus. Von. Ma te nos albil esse vere putamus, ideo tu es albussed quia tu es assus, ideo nos, qvi hoc dicimus, veru dicimus.SMtaq; quaeda eoposita sempersint, divitq: minime posui, quadam perpetuo sint iuro, componiq: nequeant, quadam subire conaria possint: essse quidem ess compositum sie ac νnum, non esse vero compositum non esse, sed plura esse. Circa igitur ea, quae Abire contraria pusum, eadem opinio atq; oratio vera fiat,atq: falsar o fit ut interdum verum, interdum falsum dicatur. circa autem ea, qua aliter sese habere non possunt, non interdum fit verum, interdum
falsum, sed semper Me vera suntAtq; salo.
Quoniam ens se non ens partim per figuras praedicamentorum. cum res partim huiusmodi sint, ut in eis verum & salsum dici contingat, partim ut semper verum, quaedam ut semper salsum, propositum ipsi est constituere, quae sint ea, in quibus verum semper dicimus,& quae in quibus iam vers, modo salsum, de quae in quibus semper salsem. Primum autem veritas quan do sat,&quando salsitas, simpliciter ac in uniuersum docet ,&sic ad propositum disserendum aggreditur. Quoniam ergo', inquit, ens& non ens partim pers- puras praedicamentorum dicuntur, ut ens dicitur,sub-Itantia & quantum, & quale, ac caetera praedicamenta. quaedam vero entia vocantur per horum vel potentiam,vel actum,qm ens de album dicitur id, quod non
est albu m, album in esset potest. Sed & album dicitur id, quod iam actu est album. Item aer dicitur &quodnMu est aer , essici in potest de quod iam est aer. Neq; vero solum quod non est, sed album esse potest,& qd
non est aer sed esse psit, entia dicuntur, sed etiam contraria, id est, sed etiam dicuntur non entia. nam quod non est album,sed fieri potest, id non ens quoq; dicitur. At propriissime verum est ens, saltum vero non ens. si quide sedente Socrate dicere, crates ledet, quod verum est dictu propriissime ens est.non sedere autem,salsum& non ens. Quam qua aliter in rebus vere ens esse intelligitur, aliter in oratione .Cum.n .socra.sedere luppetit,h moi veru m eli ens etiam in re. in oratione vero, cum ego quod ei suppetit,id ipsi suppetere dico: exempli gratia,cus ocra.sedente, Socra. sedere dico. Itaque
verax sum,cii quod abest, nec suppetit Socra. id ei non
suppetere puto,quod si adesse rear, salsus sim.Cum haee igitur ita sint, quando est, aut non est quod verum dicitur, aut salsum,id est, quando amrmatio vel negatio vera est,& quando non Neq; enim quod nos vel putemus vel dicamus Socratem sedere, vel album esse, ideo haec ipsi suppetunt: sed contra,idcirco nos verum dicimus, quia haee ipsi adsunt. Na, ut in libro de Enunciatione lectione secunda demonstratur non res proptero sationes lunt sed orationes propter res verae aut
salsae efficiuntur .His igitur in hunc modum disputatis ait, Si ergo quaedam composita semper Iunt ,& diuidi minime pollunt. nam globosum semper est cum Sole compositum, & in commensurabile cum diametro , nec fieri potest ut haec separentur,quedam autem diuisa sunt, nee componi possunt, si quidem in animatum semper est ab homine diuisum, nec potest cum
eo coalelcere, alia vero opposita recipiunt.Nam sedere licet cum Socra. compositum sit, ab eo tamen diuidi potest. Est autem esse atq; verum, ut haec rursus memoremus prςdicatum cum subiecto coponi, & unum esse, non esse autem Ze saltum non conuenire, sed plura esse, atq; inter se discreta. Si ergo quedam,ut dictum est, semper cosistunualia semper sunt discreta ,sunt qui contraria recipiant, nimirum in ea,quae recipiunt opis posita, eadem opinio falsa efficitur atq: vera, & potestiam verum iam salsum dicere Exepli gratia, si te sedente, ego te sedere putem, verax sum .sin autem stante,in eadem ipse opinione persistam, eadem opinio vera eL secta esst, atq; falsa.vera prius, eu te sedcte ego id ipsum arbitrabar, post haec salla. At quae aliter habere nequeunt, a non valent mo vera esse,mo salis.sed si globum Sole esse opiner, semper ero verax, cu haec figura nun- qua ab eo selligi queat, ut ego hac opinione decipiare queadmodu si tu sedere desinas,sallax te sedere putans . . sed sol semper est globus, quare hoc ego semper putans, em per ero verax, non aliquado sic, aliqn secus.similiter qui diamettsi lateri commensurabili esse opinatur,is semper errat, cum nequeat ille fieri comensur bilis, ut aliquando haec opinio possit esse vera.
circa ea quae non sunt composita, quid est esse atq; non esse, verum ac falsum di sinest A. quicquam copositum, vibi quidem eum est compositum, non sit autem si si diui-fum,perande atq; album lignum, ut diameter tuommensis rabilis coste,nes rerum ac fassium in illissimiliter erit. An t neq; verum in est idem, sic neq: esse s idem e sed esι qua dem hoc verum, hoc autem falsum. Sed en quidem ν
ctae. Eni aute falsum id ignorare, non tangere. 'Ionais vi qm quam circa ipsum quid est decipiatur,nisi per acciadens.Similiter res sese habet ocirca substantias non compositas.no n. fit, ut quisquam decipiatur. Et non potentia, sed a sunt iuersa.Generarentur, enim atq; cor peretur, nunc autem ipsum quod est, non generatur, neque corrumpitur. ex aliqvi nanq; generaretur. Qua igitur quid
proprie sunt atque actu irca ea no fit, ut quisquam decipiatvrsedo Haut inteitigat ipsa, aut non intelligat ipsa. Sed de ipsis quaeritur ipsum quid est si ratia sint necne. At circa ea qui no sunt composita,quid est esse atq; et
non esse, & verum ae salsum .) Quomodo esse ac verum,& non esse atq; salsum in compositis dicantur,explicatum est. in simplicibus autem & incompositis, ac de quib' nihil pridicat nam si praedicaretur, Ino esset copos tum quo inquit esse & non esse consis uni, id
est,qsio in ipsis esse di non esse inest, siue quo se fossai A Phto.super Meta. Q 3 esse
244쪽
esie Ze non esse habent, de quo verum & salsum in ipsis
accidit. Neq;.n .simplicia composita sunt,ut cum praedicatu Sc subiectum cosistunt, tunc si cosistere dicamus,
verum dicamus,falsum aut si non conuenietibus idem
dicamus, ut in albo ligno, caeterisq; compostis Oibus vla venit. In his enim dicentes, lignum album est, verudicimus: non albo vero, salsum . In simplicibus aut e lein compositis non id accidit, neq; verum & saltum pomin de existet in his atq; in illis, id est, copositis, sed alio
.smo. si,n. perinde in utrisq; existeret, ipsa inter senihil disterent quod ratione vacat, quandoquidem inter composita de in com posita magnum discrimen inter-eedit. Ad huc igit modum percontatus respondet, dicens. An ut neque verum in his est idem , sic neque esse idemo quod aequipollet huic.quemadmodu in no comositis aliter verum dicim us, quam in ipsis compositis,e esse aliter est in simplicibus quam in copolitis. Quia . n.ut sese res h abet,sic oratio & veritas ipsarii, ac vici iasim ut ipsarum veritas, sic de ipsae, verum erit cum intellectus ipsum attigerit: cum non attigerit, salsum, id est ignorantia. quadoquidem abusius vocabulo salsum a Dpellauit ignorantiam . quod ipse exposuit, dicens. Sed est quidem verum tangere atque dicere. id est, verum
est contingere, ae dictionem habere, non aute assirmationem aut negationem. ignorare vero non tangere.
Itaq; salsum pro ignorantia sumptum est. In simplicibus igitur, ut diximus,vel intellectus ipsa conlequitur, ac naturam iptorum quemadmodum est, ac simplici iniectu siue animaduersione contingit, ut visus colores. Et verum dicit non aliquid de ipsis assirmans, sed quasi coni piciat ipla, quemadmodu visus colores, neq;.n .visus quid qua de colori P amrmat, sed aspicit duntaxat. Cum igit intellectus haec quasi cernit, tunc ipsorum dictionem habet, non a firmationem, assirmatio .n.de composito dicitur ex subiecto de praedicato .siue ergo assequitur S contingit ipsa, verum dicit:sue non attingit. nec quali cernit, nee quicquam in ipsis intelli-
it,ignorantiam ipsorum habere dicitur, non tame sallit. Nam ne vitus quidem cu noctu colores non cernit,
salii dicitur . sed ipsos ignorare, falli. n.in compositis Vsurpatur,quando quod non est quiddam, dicitur esse ipsum. vi si lignum quod non est album album esse dicatur, aut quod est, dicatur non esse, ut hominem non esse animal. Itaque intellectus erga simplicia verum dicit, quando ea quemadmodum se habent, de simplicibus aduersionibus attingit. Verum ergo dicere in simplicibus est, ab intellectu ipsa contingi, ac ipsorum dictionem haberi, non assirmationem .sari autem vel decipi erga ipsa non licet. Nim deceptio & salsitas in compositis versatur,cum quod abest cuipiam, id cum ipso esse dicitur, aut quod adeli, abesse . Sed postquam fieri negauit, ut circa quid est ac definitiones quil quam decipiatur, propterea quod definitiones non separantur ab iis quorum iu nt,ut sedere ac scribere I ledentibus de scribentibus', ait. ne circa incompositas quidem, simplicesque substantias. de quibus modo dicebamus, decipi licere , seri tamen posse, ut per accidens quisquam decipiatur, si cui non attingere deceptionem libeat appellare. Omnes autem simplices substantiae actus sunt, non potentia. Primum, quia si potentia essent, fieret ut erga ipsas deciperemur, si enim de simplici substantia intelligentiam haberem, ipsam esse hoc. ea vero, cum sit potentia certum quid,
mota esset in id quod potest,salleret,quoniam quemadmodum sellar, si qui nune sedet, hune eum stabit ted
re putem, sic in substantia simplici usu ut nitet. Deinde si potetia essent, essicerentur utique de interirent. Nam
quod fieri hoe ahq uid potest, illud efficitur, ut potest.
At si fierent, profecto ex quopiam essiceremur,& hoc ex alio,& sic in infinitum. Nunc autem, inquit, ens ipsum non generatur. id est, proprie ens N simplex aevi,ita loquar, lupersubstantialis substan tia, de quae immobilis mouet , hoc est, Deus Optimus Maximus non
gignitur, neque interit. Aut certe illorum verborum, nunc autem ipsum ens non generatur neque interit. sensus est huiusmodi. Nune autem ens, ac subitati a rei
simplicis, qualiscuque res siqneq; gignitur, neque deletur.Quidquid enim si, compositu est. Sed entia, inquit, quae sunt esse atq; actu, id est, quae sunt entia Scactu, hoc est, quae sunt actus de formae, circa ea non fit, ut quispiam decipiatur, sed vi intellectus vel coringat ipsa,& verum dicat, vel non attingat, di hoc nsi est deceptio, sed de ipsis quς ritur ipsum quid est, non ut alinquid de ipsis praedicemus, sed ut intelliga. us duntaxat,& quasi cernamus. hoc autem ut ipsa quasi videant, contingit iis qui ad doctrinae verticem peruenere, ac
Ipsum autem esse, ut rerum, non esse,ut Uum, momodo esse compositum sit, atq; ita dicatur, O si compose tum non sit,atq: non ita dicatur. En enim illud verum, hoc
falsum. io modo si proprie sit hoc pacto en .s non hocpactost,non estsed intelligere quidem ipsa n. verum falsum
autem non est, neq; deceptio, sed ignoratio, non talis qualis est caritas. citas erum perinde est,atq; si intelligereri qui stiam potentiam omnino non habeat. Ipsum autem esse ut verum, di non esse ut salsum si dis compositum sit. Ens, inquit, ut verum, de non ens ut salsum uno modo accipituris ut praedicatum cum subiecto componatur, de ipsum componi dicamus, id sitens ut verum . sin minus componatur, dicatur autem
componi,no ens sit quasi saltum. vnum autem id est.
alio modo si proprie ens hoc pacto) id est, si si mi lexeri sic est veritas in ipso,non quod de ipso quidquam
amrmetur, sed quod intelligitur per dictionem, ac velut cernitur . si non hoc pacto, non est. id est, si non est sim plex,non, id est verum dicere in ipsum, id attii iugere duntaxat . quod ipse declarat dicens, sed intelligere quidem ipsa est verum , deceptio autem erga ipsa non est, sed ignoratio: ignoratio autem non qua lis est caecitas ut nunquam ipsa possit intelligere, sed qualis est ignoratio cum quispiam de aliquo non considerat. Nam caecitas similis est ignorantiae, cum intentigendi potentia penitus abest: tua qui careat, is in te ligere nunquam po sit, ut ne is quidem videre, qui iit
luminibus orbatus. Patet autem O de immobilibus non interdum esse deceptionem si quis illa immobilia esse putet, veluti triangulum, si non mutari ipsium exillimet, non interdum duobus rectis aequales habere angulos interdum non habere putabit, mu taretur erum profecto sed quippram putabit , quippiam nora putabit, veluti primum quidem parem numerum miliam
esse ut quosdam esse, quo damnon esse putare potest: circa
vero unum numero non poteri. non m quendam purabit,
quῖdam non putabit sed verum aut falsum dicet, propterea quod ita se habet semper. Patet autem be immobilibus non interdum esse de isceptione, si quis illa immobilia esse putet. Si deceptio sim quandoq; versatur in rebus, quq si Iet habere pos
245쪽
sunt,immobilia vero ac sempiterna nequeunt aliter habere,profecto in ipsis no erit locus deceptioni sim qnque ita ut paulo ante diximus, vel semper decipiet, vel semper verum dicet. Na si quis non putet triangulum mutari posse,sed immobilemesse duxerit,is nunq opinabitur tres illius angulos qnq; pares esse duob' rectis, quandoq; secus.si hoc. n. intelligeret,nimirum de illud CPinaretur, posse etiam comutari. At politu est ipsum putare immutabilem esse . non igitur hoc opinari pol,
sed quippiam putabit, quippiam non putabit id est,
fieri pol, ut nullum numerum parem primum esse putet,vel quosdam numeros primos esse, quosdam secus. illud autem seri non potest, ut numerum duo ipsum per se modo primit pare esse putet, modo secus. Illud vero. non. n.quedam putabit, quedam non putabit limoi est.Qui numeros perinde imobiles esse putat, atque triangulu, is non putabit numeru m, qui primus sit fore aliquado non primu.qui vero numeros ipsos mobiles esse erediderit, huic facile hoc erit psuasum.Itaq; vel erit verax,si duo numerum parem esse putauerit: aut temper decipietur, si huc aliter i se habere censuerit. Ac octauum quidem libroru Primae Philosophi ς,
LIBER NONUS, Apud Latinos DecimuS, Cum Alexandri Aphrodisiei commentariis,
LvRIllus triuia modis ipsa si dicisolere, in hiscebermoniabus dictu est antea n qbus una quodq; quot modis dicitur, explicasnms. Cu aut multis modis dicat, mori primoru, rexu, quael perse unci dicunt, no per accides,quatuor esse νident, i insumma atq; capita redigant. Dicitur cotinis ipsil, continuiι aut auisimpliciterinis id maxime quode, natura, es no tactv aeq; ligamine tale.Ex hsesce magis id est πω priusiae, cuius motus est indiui Hor, magisq; simplex. Praeterea νmιm est atq; magis totum ipsum habens aliqua spe, atri forma , ct maxime si quippiam est tale natura, O non ui, ut ea quae glutine talia sunt , ausvincula aut clauo.sed instimo ri continuum sit sibi causam habet. letat est ex eo, quia motus est unus ct indivisibin iis tempore, atq; Acoaeuare patet, si quippiam primum matus principium babeat primi, qui quidem est comeso haec enim lationum est prima, id esse primam magnitudinem Nno.Quaedam igitur boc pacto sum νnum, aut cEt in umaut totata edam aut νnum dicuntur si ratio eora sit a. Tata vero sunt ea quorum es intellectio νna. Et tutia sunt ea, quorum indi sibilis en intellectio. Eius aute es indivisibitis intestam . Odes indiuisibile,specie aut numero ipnumeroqui deo indivisibile ipsum Mulare . specie aut id quod cognatione est scinia tauit sibile, Quare riu erit primo quod rei cauis subnatus νnitatis. t igitur modis dici
tur ipsum vnu, continua natura otum imulare, atq; vntia Der ale. Hac aut νniuersa ex eo sunt v quia amoda mo
VONIAM idearum auctores ipsi unum inducebant,hoc iplum naturam eius cratradentes, eiusdemq; substantiam eo coalistere,quod unum sit. Neq; enim, ut So- rates cu unum sit, ipse subiicitur,& v nude ipso praedicatur, sic isti naturam quampiam ipsi uni subiici dicebant, deq; illa ipsi unu praedicat i. Neq; Physicorum more unum principium statuentes ignem ei vel aquam aeremite substituebant, sed eius stibstantia in eo positam esse, quod sit unum, atq; unum eius esic naturam, idermi; unum im non etiam ens appellantes,
quorum scietia,si cui diligentius cognoscere cordi est, dialogu legat Platonis, s Parmenides, siue de ideis inscribit. tu igil isti adhuc modii de uno digerebat, idcirco Arist in hoc libro disputare ipponi t,nu tale quid
dam unum habeatur, an secus: sed prius partitionem Vnius exequitur,quae sunt eius proprie notiones zx p. nens, di quo interdum iniensibilibus accipiatis Atq; num quidem ubiq; ut mensurae principium usurpari tradit, tum in numeris, tum in magnitudinibus, tum etiam inconceptibus. Diesim nanq; eoncentuu principium es sicimus. De his igitur,&smilibus prima est huius libri commentatio.Primu ergo inquirit,an Embi idea esse possit quidquam cuius natura si unum, dei docontraria quae sint, de omnino de oppositis,& quomodo snsiinuestigat. Atq; haec quidem sunt de quibus est nobis disserenuum . Sed iam ad diciora enarrationem accedamus Pluribus quidem modis unum dici solere, in hisce sermonibus dictum est antea,in quibus unumquodq; quot modis dicitur explicauimus. In quarto huius operis libro de intellectibus unius disseruit .inter altaq; quot modis dicerens illic explicauit. orum in tellectum nos rursus admonet, dum testatus se illic una multifariam dici declarasse, Modi,inquit,primorum, di eoru quae per se unum dicunt, S: non per accidias, quatuor esse videntur id est, modi primi signi scandi unius,no qui per accidens dicuntur,lii. n. quamplurimi sunt,primi ergo modi sunt quatuor. hi aut qui sint exponit cu ait, dici in unum continuum, ipsum vero c5tinuu aut simpla, id est vir dicit, Cotinuu porro simplino proprie dicit,quod actu,& colligatione,coglutin tioncue cohaeret. cotinuu ergo dicit, vel quod simple est cotinui vel id Φ maxime naturxestsunt vero cotinetia, natura,aialia & stirpes,& oinoque natura sunt, nsi si ab arte procedula Ac eoru rursusq natura cotin ntia sum ,id maxime ac Ppriissime unu vocas,cuius motus minus est diuiduus,magisq; simplex,cuiusmodi est corpus P in orbem versatur. motus.n.atalium no sunt simplices. nec indiuidui, qua. n.stati, interpellan . simplices no suti qua vero simul Oe ipsu alat,neq; oes simul partes mouent d5.n. dexter pes mouet procedit m sinistercosistit, ac vicissim dexter stat,ut sinister progrediatur. diuidui sun t,quippe cu in statibus dividant.At cetium csi neq; articulos habeat ,& vnu sit atq; continusi, non potest una parte moueri, altera consistere, sed octeius partes simul mouetur.quo intelligitur circulatum corpus quam nostratia magis proprie unum appellari. hoc autem se proprie unum vocare ipse paulo post declarabit. Praeterea , inquit, tale de magisὶ id est, pr terea unum dicitur, & magis unum quod totum est, de aliqua formi& lpem habet .&phoe prim uoci nites magnitudines complexus est um quae I orbε mouent. tum si infra luna cotinentur.Sed qm de nauis se domus
serma quaeda est idcirco dixit de maxime si Opii est
246쪽
-o Atale natura de novi,ut ea quae gi itino talia sunt, aut uinculo,aut clauo. Clauo unum esse dicit exempli cauis nauis, aut arca, vinculo fascis, glutino liber.Qus igit sormam & lpem habent natura, non vi , ut quae clauo co-hς rescunt, quemadmodum nauis, sed in se continuitatis causam hibent, unum dicuntur. Ea vero causam in se habent ut continua sint, quorum motus unus est atq; individuus, tum loco, tum etiam tempore. Si.n .hoc in uno loco, illud in alio mouetur, necesse est ut motus
sit diuiduus, queadmodum sese habet ingressus aiantium. In alio. n.tepore pes dexter moueti in alio laeuus.
Quare,inquit, patet si quid pia primu motus principiuhabeat primi,id esse prim I magnitudine unIF sensus est.
In lib. 8. Physici auditus mos loci olum motuu primus esse demostrat, aceretione, decretioneq; de meris aliis prior. tum motuum loci circularis esse primus. his igitur eo in loco demonstratis, qm circulatu corpus circularis motus in se principium habet, circularis autem motus est primus motus loci, qui motus loci prior ceteris habet, idcirco corpus circulatum primam haud dubie magnitudinem esse ait. Motus. n.partium ipsius non fit in diuersis temporibus,sed omnes eodem tempore mouentur.quo patet, ut diximus, circu actum priorem esse latione: ac proinde magnitudinem, cui principium huius adest, priorem ea esse, quae lationis habet principium. Quaeda igitur, inquit, hoc pacto sunt unum, aut continuum,aut totum. tum autem quale sit, dictu est in quarto libro . Quaedam autem, inquit, unum dicuntur , si ratio eorum sit unam. Eorum vero ronem unam esse ait, quorum intellectus 3e scientia una est. Rursus eo nintellectum unum esse, quorum intellectus est individuus, indiuidui porro ac proprie unius individuum esse intellectum. vel forma, vel numero. quibus verbis declaratur holem universalem & equum,ae omnino spes spatissimas, tum etiam Socra. & Platonem, & simpliciter indiuidua unu esse, sal uniuersale non item, propterea quod diuiditur in alat volatile, pedestre,& aquaticum, quorum intellectiones&scientiae diuersae sunt. Alia est .n intellectio atque doctrina volatilis, alia pedestris aiatis. ho autem spes Malissima non secatur in alias spes. Singuli uero holes multo minus in holes diuiduntur. Si ergo unu ea esse dicimus, quorum est motus unus, & quorum intellectio ac scia eadem est,quae quidem per sormam contingunt, utique unii primum erit, quod substantiis est unitatis causa, hoc autem est ipsa forma. Post haec dicta in pauca colligit, dicens, Tot igit modis dicitur ipsum unum, contin uu, natura, & totum. Nam qui unam tantum habet manum, est ille quidem cotinuus, non in totus.Itaq; licet disserant singulare,& individuum,& uniuersale ac spes, haec in omnia unum dicuntur,quia uel motus est indiuiduus uel intellectio,aut ratio de forma. Intestigere autem oportet, non esse sumendum modo e de dici quaeram una dicuntur,ct quid est esse unius, ct quanam ipsius est ratio. Dicitur enim ipsum unum tot modis, quodq; dictorum, cui modorum illorum aliquis competit,
um erit Esse vero unius nunc hors, nunc es , quod etiam
magis propinquum est nomini, competit. Illa autem potentia sunt v m, quemadmodum O si de elemento cauoq;
opus sit dicere, res distinguere, O nominis assignare definiationem oportet. Forsitau enim ignis, aut ipsum etiam infinitum, aut aliquid tale partim per se s elementum, Drtim
non est. Non en enim esse ignis, elementi idem, sed ut est rei quadam ipsi ignis, atq; natura, o elementum. Nomen
autem significat Me ipsum recidi se, esse inruam aliquid ex hoc primo ea lege, ut insit. sic O in ca ,stuno, ct in istiusmodi νniuersis res sese habere videtur. Quapropter o Cevmus,est esse indivisibilis proprie huius entis oris inseparabitis,aut loco ut te ut mete, ut etia ipso toto,ac de nato. Intelligere aut oportet non esse sumendum mo eodedici quaena una dicuntur, de quid est esse unius, & quaenam est ipsius ratio. F iam unius natura diuersa est natura eorum, de quibus unum prs dicatur aliud est. n.Socra. aliud unii, quod de Socrate dicit idcirco intelligendu ee ait, alia esse q6ne inquire te qusna res naturales unum dicant, alia,quae unius es ,ro neq; ac naturam unius inuestigat. Quo posito unum tot modis dici ait,quot des nitum est. definitum est aut dici quadrupli,& cis res, cui des nitorum modorum quisqua adest, unum dicis. Esse vero, inquit, unius nunc horum alicui competit haec appellas continuu natura,& totum, quod formam & lpem habet,& caetera commemorata. Iam vero natura unius alii cuipiam adest, quod diue sum sit ac5 numeratis.quod etiam magis propinquum est nomini , i. quod magis ii caetera ad unum accedit,& unius naturae proximius illis est,& de quo unu pr prius dicit, estq; medium inter unius naturam,& naturam totius ac continentis,& talium. Hoc aut, quod ad Vnu magis accedit, quale sit, paulo post explicat, ubi ait. Maxime vero esse unius in hoc cosistit, ut sit gen
ris cuiusq; prima mesura,& propriissime quanti . lest igitur aliud quod ad nome propius accedit. I lla veroF quae connumerata sunt spinentia sunt unum P hoc est, naturae quaedam,de quibus unum praedicat. Illud quoque caeteris diuersum quod propius ad nomen accedit, natura quaedam est, deq; iplo unum praedicatur. neq, enim subitantia eius in eo posita est,quod unum sit. quaretius esse videtur, ut haec verba illa aut potetia sui unu in hunc sensum accipiantur, illa, continuum L S: caetera ei comparata, quod propius accedit ad vocabulum, potentia unu sunt, illud vero per se. Nisi sorte quia unum,
ut ipse declarabit, quod nomini propinquum est, nihil aliud e se intelligitur, quam mentura & principiu qualitatis in eo quod quantitas est, praesertim quantitatis discretae, quae quide mensura est v nitas, propter quam di csis unum dicit, &mensura atq; principium sono rum, ponderis aut 5bra .nis sorte inqua ob haeei longe subobscure signiseauit, qm unitas nomini propinqua est.idcirco alia, idest, diesim & libra & pedale lineam,
di caetera quae illi e commemorauit potentia ac non
per se unum esse.Illud autem queadmodu & s de ei meto causaq; opus sit dicere, res distinguere,&c. cu illo superiore colungitur intelligere autem oportet &reliqua.ut omnis continuitas orationis sit limo t. Intelligere asit oportet non esse sumendum modo eodem
dici, quaena una diculur, S: quid est esse unius, & quaenam ipsus ratio,qu Eadmodum de elemento Se causa. Neq; enim parui refert naturam quaeras & orationem
elementi, qua id, exempli gratia,esse desinitur, ex quo primo minimo res componitur, & in quod ultimum
minimum resoluitur, an hoc perconteris, elementum ac lim sit natura,de quibus praedicetur,& cui accidit eu se elemento, num igni an cuipiam alteri Esse asithinoi
quaestiones diuersas, hinc intelligi psit, o aliter rem, aliter nomen desinimus. quo in loco nomen appellata sum praedicatum, hoc eli elementum, qua elementum de igne praedicatur,ignis . n. elementum esse dicitur.
Atq; ignis,inquit,quodammodo elementum est, alia
247쪽
non .Cum eni ni ipse ut ignis consideratur,& quae sit natura eius a quopia inquiritur, ut est. scalida & sicca, nihil laborante ex eo ne quidquam generetur an secus,
tune n 6 est elementum .cum vero ut res & natura quaedam, ex qua gignuntur alia ,& in quam dissoluuntur, tunc elementum esse dicitur. Aut ignem quodammodo esse elementum quodammodo secus, idcirco dixit, qua cum proprie primumq; principium ac clementum Sum sit materia informis, ignis si cum hae conseratur, non est elementum, sed idem elementum quodammodo est, propterea quod ola composita, ex ipso, & terra, aere ibe, & aqua proxime constituuntur. Nomen aut,
id eli elementum , quod de igne praedicatur, significat esse aliquid, quod effectum iit ex hoc primo igne, existente igne in eo quod ex ipso essectum est. Nam quia igni accidit hoc, idest ut aliquid existat ex ipso insito primo rebus,quae efficiuntur ex ipso, idcirco elementum nuncupatur. Illud aut: Est aut fortasse secundum se Ninfinitum) adiectum est, quoniam quibus unum elementum esse placebat, ipsum in sim tu esse statuebant. Fortasse igitur, inquit, est infinitum elementum. quasi dicat,licet huius magna quaestio sit, nune tamen demus elementu esse. Vt igitur in elemeto, sic in causa& unodi eunetis similibus rem intelligere oportet.Sed verba
illa quapropter & esse unius est esse indivisibili, nisi sil
or,minime cohaerent eum proxime dictis. sed est, ut Puto, repetitio eorum,quq de uno dicta sunt,ut apposte illud unum,quod ad nomen proxime accedit, quale sit doceatur. Erit igitur senius esse unius, siue unius natura hoc est, quod esse indiuiduu , quod quidem unum non est separatum, sed hoc aliquid. exempli causa, unus homo, aut lapis, quid quamve aliud, quod priuatim separatu e, siue indiuiduu loco, vel forma, vel mete, aut toto & indiuiduo.hscast qus sunt, pleruque dictu est. Maxime vero esse dinius in hoc consistit, ut sit generis muscuius prima mesura, propriissime quanti. Hinc M. O adacta accessisse videtur. Eil. n.id mensura quo cognos tur qu intum. Cognoscitur autem quantum, ut quantum
eu,aut νno, aut numero. At numerus omnis cognoscitur Hiis. Quare omne quantum H quantum eri, o Iane cognos turio id ipsum est una quo cognoscitur primo. Quaprophe ripsum vnum, numeri principium est,ea ratione qua numerus est. Hinc Gr in caeteris mensura dicitur id quo primo
quodq; cognoscitur W: mesura uniuscuiuA: est una, in longitudine n latitudine, in profunditate in pondere,in Meritate.Todus. tq; celeritas comune est in conariis. Duplex est
alapsiora utraq; , velut ipodus est O quod quarumvis habet
mcimentu, quod excessum habet momenti O celeritas iteo quae qua tuuis habet motum. O quae motus habet excessum. Est enim quaedam ct ipsius tardi celeritas, O pondus
Maxime vero esse unius in hoc consistit, ut sit generis cuiusq; prima mensura, de propriissime quanti .1 Prisatus,esse unum,hoc esse,quod individuum esse vel loco, vel serma, & caetera,quae commemorata sunt, sed maxime, inquit, unius esse, uniusq; natura est esse mensuram primam cuiusq; generis Se subiecti. potissimum vero unum est prima mensura quanti . Nam etsi sonorum & eontemsi habetur mensura, propriissime tamen vnsi &mensura quanti est. Atq; hoc quidem est unum, quod pauloante proxime ad nomen accedere dicebat. hine enim alia deducta sunt t& vocantur unum , sta diumq; mensura dicitur centum stadiorum, lonorum
diesis,ponderis ipsa libra. Metru igii de proprie unum
est, quo quantum dignoscitur.eo oscitur autem quarum in eo quod quantum,vel uno, ut numerus decem unitate, vel numero, vinu merus centum numero decem, ut qui unitas sit eum centum comparatus. sed in agis proprie unitate numerus qui'; cognoscitur. Si ergo cognoscitur unitate per se, patet uno cognosci, sin aut numero,ut centum numero decem, haud dubie rursus decem quasi unum usurpamus,ut dubium non si,quin omne quantum in eo quod quantum uno mensuretur,&quocunq; primo quanta sunt quae numerata sunt, seu viginti, seu centum,sive quis alius numerus cognoscitur, id unum est, aut unius proportionale . Itaq; sta dium, si hoc centum stadia cognoscantur, unu est , ac idcirco unum numeri qua numerus, principium est. hinc aute, id est, I numero in caeteris mensura dicitur, quo primo unu quodq; cognoscitur, atq; mensura uniuscuiusq; est unum,& utimur mensura vi uno, qm in
longitudinibus, quo primo mensurata longitudo cognoscitur,id quasi unum usurpamus. quae ratio eadem est in latitudine N altitudine pondere ac celeritate. Cuautem dixi set in longitudine, in latitudine,in prosunditate adiecissetq; in grauitate de velocitate cam reddit, cur cum tria interualla commemorat, longitudinem, latitudinem,ac profunditatem, tamen grauitatem dicens, non adiungit leuitatem, neq; tarditatem in metione velocitatis, licit ergo. Pondus enim atq; celeritas commune est in contrariis quasi dicat, idcirco cum grauitatem dicerem, non adieci leuitatem, neq; ira ditatem cum celeritatis meminissem, qm prauitatis leuitatem significare potest, idq; utriusq;,id est grauitatis& leuitatis est commune, Ad pari ratione traditas in celeritate intelligi potest. ac protinus grauitas quomodo Scis te leuitatem signiscet, exponit cum ait, duplex ostenim ipsorum utrunq; graue enim dieitur tum quod est aliquo grauius, tum quod grauitatem quat Ecumq; habet. Et velox non modo quod est aliqua uelociu , sed etiam quod velocitatem utcunq; obtinet. Quae si vera sunt, graue terram fgnificabit,quae simpliciter est grauis , atq; item aerem, qui si ad aquam species, est
leuis: idem grauis, si ad ignem , utrunq; igit signiscar, id est terram quae simpliciter est grauiu & aerem, qui si
eum ipsa coparetur, est leuis. Celeritas quoq; motum fgniscat inerrantis globi eademq; Socratis motum declarat, qui Socra tis motus eis tardissimus est, de pro pe nullus, si cum illo alio conseratur, tamen quia est alio celerior, testudineo videlicet motu, idcirco etiam ipse celeresse intelligitur. Quo planum fit, celeritate tarditatem etiam significari. grauitas igitur nuncupatur R id qliod inclinationem utcunq; de grauitatem habet,& quod excessi usi habet, atq; aliquo grauius est,ac vicissim celeritas. quod qualicunque motu ac celeritate cietur & quod motus exuperantiam habet, estq; ili- quo eelerius. est enim quaedam &ipsius tardi celerita
ut Socratis,& podus leuioris, ut aeris. In his autem uniuersis mensura, ση: principium unumquid en, indivisibile. qam O in tineis ipsa pedati xt in- iuidua uti solent.Vbiq; enim unum quid ipsam mensuram, atq; inditusibile querunt. hoc autem simplex aut qualitate aut quantitate,υ simplex. Vbi igitur peri non posse videtur, Hauserat quicquam, aut addatur, hoc es exacta me fura . Iccirco numeri mensura en exactissima r quippe cum diritatem definientes, indit sibilem esse nitus dicant.In cateris autem tale per imitationem fumum.In passurari; ac
libra , semperi; in maiore magis latere pote' ,3 quippiam
248쪽
ablatum atq: additum fuerit, quam in minore. Quarea quo primo id fieri sensu non posse putant, id omnes cor humi lorum Ocorum mensuram, ponderis ac magnitudinis
faciunt tq; quantum ipsium scire tunc arbitrantur quando per mensuram hanc unt. Motum quoqsimptici motu velocissimoq; mensurant: breue.n.hic tempus babet. iura propter O in Actrologia tale unum principium eΠ, mensura. si nanq; motum uniformem esse, celerrim IV
ponunt quo ceteros iudicant motus. In musica etiamectura
es primus sensibilis smus, quia minimu est, en elementum item in voce. Atq; hac omnia hoc pacto sint νnum, non Heo ne quid ipsum unum de istis dicatur sed ut est dictum.
In his aute omnibus mensura atq: principia unumquid est, & indivisibile. Cum docuisset unum in longitudine,latitudine, de profunditate principi u atq; mensi iram esse, camq; reddisset, cur in mentione grauitatis& celeritatis, leuitatem & tarditatem reticuisset, in his inquit oibus id est in grauitate & caeteris, unum & indiuiduum est mensura de principium in cunctis aute mensuram & principium quasi individuum usurpari, exemplo pedalis lines confirmat.Nam & in lineis,inquit, lysa pedali ut indiuidua uti solent.) ita non dicit pedalem
lineam indiuiduam esse, cum omnis linea secari valeat, Vtpote quae non consistat ex punctis, sed indiuiduam existimari oportere comparatam lineae magnitudini, quae pedali mensuratur. Nam queadmodum numerus decem ad centum comparatus, istar est unitatis, sepedalis linea, lihac mensuretur linea, quae ab Athenis
ad AEgyptum viq; pertineat, indiuidua videri potest illi collata, & puncti rationem obtinere, ut terra tam vastae magnitudinis tamen ad globum inerrante comparata, punctum esse putatur. quo sit, ut mensura ubiq;
ut unum quiddam ac individuum quaeratur. hoc aut simplex id est haec autem mensura, quae ut indiuiduaqus ritur, simplex est, Vel quasi, vel quanto. quanto.Π.unitas est simplex. uali vero dicit, qm humido tu sc-corumq;&alborum naturas metimur, quorum mensura simplex est,quali,non quanto. Nam quod est quato simplex, indiuiduu est at sicca humida diuidua sunt. quin & album diuiduum est ex accidenti, propterea. Pid cui adest,diuidi potest.Haee satus, quale sit proprie &ad amussim unum quasi indiuiditu exponit, de qualestem.Vbi igitur,inquit,seri non posse uidetur, ut auseratur quidquam,aut addatur, hoc est exacta mensura & vnum simpliciter ac individuum. Idcirco, inquit, numeri mensura est exactissima unitas s. huic enim nec
addi quidquam nee demi psit, ut quae indiuidua esse statuatur,a stadio vero,& talento, semperq; a maiore plus auferri potest quam a minore. Ab ampliore nanq; plus demere valea quam a breuiore. si plus demi potest, utiq; de plus abiici valebit: cino enim quod dempseris,
adiicere valeas. illud vero in cateris autem tale perimitationem sumunt interiectum est, cuius hic est sensus. A numeri mensura,hoc est ab unitate,caetera indiuidua esse dicuntur, atq; mensurae, pedaliς.l.linea,& stadium, quod quomodo lit individuum deciarauimus.Nam horum quodq; coparatum magnitudini, quam metitur, individuum esse putatur. ut Ois terra cum globo inc
ranti collata. Quare quo primo id fieri sensu non posse putanto id est,quod primum insensibile expers & individuum, &oino diuidi non posse putant, id mensura est, quomodo autem indiuidua dicantur, dictum est supra,collata. s.cum iis, quae mensuratur.libra .n. cidio
colosso aut Caucaso monti comparata, nullius μ&
ris senium esse i, sed insensibili et omnino esse videtur,& tunc quantitatem nouerunt siccitatis uti prauitatis.
cum per hanc mesuram, quae expers de insentibilis esse Videtur,quantum sit, quod mensuratum est intelligunt. Motum quoq; ait, simplici motu velocissimoq; , ac breui me serant. F In Astrologia. n. hinoi motus est unum di principium atq; mentura. Est autem motus simplexti velocissimus, ac proinde breuissimus, inerritis sphaerae motus. hic ergo mensura est & unum. Et die sis in musca. Est aut diesis minimus, qui fide editur sonus, quem primum sentimus, & quo si quis est alius breuior minorq;,is sub sensium nostrum non cadit. In voce quoq; elementum est mensura, quae omnia unum sunt,ut indiuidua. Neq; vero unu de ipsis ut commune quoddam di genus dicitur, sed ut vox aequivoca, quemadmodudictum est, vel potius ut quae ab uno & ad unu dicctur. Usemper aurem mensura νυ en numero, sed inte
dum plures,ut primi sire sibiles sioni duo, qui non ad aud
tu ed ad rationes accomodantur, O νoces plures quibus, metimur.Diameter quoque duabus mensuris, latus itide, omneas magnitudines mensuratur. Sic ipsum igitur unum, omnium est menscra ropterea quod cognosimus ea ex quiabus subIlantia constat, diuidentes aut per quantitatem, aut
per forma. Et iccirco ipsam unu indivisibile est, quia primusingulora indivisibiles. o similiter atit omne indivisibile est, velati pes atq- unitas jed aliud est penitas etliud adsensum indivisibile sumi solet,ut ia antea diximus. Omne na , cotinui. fortasse diti bile est ,semper autem mensura genseris est eis T. Mas tu u.n.magnitudo en, vi patet neu sura cor singuloru Iogitudinis logitudo, latitudinis latitudo,
vox itevocis, ponderis pondus, viatas Nnitatu. Sic. .icere oportet sed non numerum disere numeroru se mensuram.
Oportebat tamen, si similiter mensura ess assignanda. Sed qui Me censet, non sane similiter censit, sed perinde eiq; βπnitatum unitates mensuram sed non unitatem censeret,numerum aute unitatum multitudinem esse e stat. Dicimus
o scientia ob id idemsensumve, rerum esse mensuram, quia aliquid per ipsa covincimus. nam mensuratur potius quam mensurant. Verura id nobis accidit perinde atq; si alio nosmetiente ipsi quanti sumus, ex eo cognosiimus,quia cubitum
toties nobis accomodauit. Protagoras vero mensuram omnium hominem esse dixit erinde atq; si sitientem avisentietem dixisset, O hos propterea qu)d alter siens , alter
scientiam habet,quae quidem subiectorum mensuras disimus esse. I ihil itaque egretum dicens quid dicere videtur.
Non semper aut mensura una est numero, sed inter-do se plures,ut die ses duae q no fim auditu, sed in rati
nibus intelliguntur. Mensura duplex est, ratio. s. mensurae,ipsaq; mesu ra. exempli gratia, ratio vi , ipsiusq;lpocles in anima nostra contenta, & vina ipsa lignea. Similiter dies; duplex est, r5 & species dies eos, & lonus ipse qui auribus percipitur. Item diameter,tum species diametri, tu linea ipsa intelligit in quadrato descripta.
quq ratio in caeteris quoq; valet. quamobrem mensura, inquit,non semper una est nunero, sed interdu plures. Dieses enim, ait uae sunt,non uist duplex quae auditu. percipitur, ea naque una est numero, sed quia haec una est, altera quae per ronem ac speciem intelligitur. Et voces,inquiti voces hoc in loco appellans vocum elementa A BC,& caetera. plures sunt ipsum A,& quod in hac charta scriptum est. Voces autem elementorsi ut principia Se mensuras usurpari, propterea quod minimae
sim t,manifestum est,haec enim vox. Socrates deambulat, diuiditur in Socrate vocem,& in deambulat &rς sus
249쪽
sus haee vox socrate secatur in is & cra S tes, syllabas, quae diuersae sunt.Tu so syllaba diducitur in s.& o, estq; sonus abo editus diuersus a sono s at sonus o non diuiditur in alium. Itaq; his quae minima sunt,& puncto. ruin instar, voces metimur. Nam ut puncta, sic ab his editi soni sunt indiuidui. Diameter quoq; duabus mensuris mensuratur. Si enim digito gratia exempli mensuretur, digitus est duplex, quid ditas.l.&forma digiti,&digitus ipse qui diametrum metitur. latus item duobus mensuratur, quae magnitudines liant diameter. s.&digitus. Ex cunctis igitur planum fit, mensuram Oium este unum .demonstratur est enim quidquid pro mensura sumatur, id quasi unum usurpari.Nam diuidentes rem quam metimur in mensuram, ut decem vinarum magnitudinem in decem ulnas partientes, cognoscimus quot sunt vinae quibus ea magnitudo patet. Magnitudo autem vinarum decem diuiditur vel sim sormam, vel sim quantum sm formam, vi cu m ipsam diu iudimus in ea ex quibus constituitur. ignem , terramque di interiecta elementa,aut in magnitudinem talem smmagnitudinem vero, ut cum in decem ulnas secatur. Riq; ad hunc quide modum praeceptor noster locum enarrabat. Sed sortasse qm, ut diximus,uina duplex est. id est forma ratioq; vinae, atq; ipse particularis, sensibilisq; vina idcirco decem vinarum magnitudinem diuidi ait vel in rationes vinarum decem contentarum in ipsa,cum sit indiuidua sim magnitudinem atq; unum, vel non in rationes, sed sin magnitudinem , diuisa iam non est unum de continens, sed plura, ut, si Socrates diuidatur in animal &pedestre& bipes, unus ipse atq; continuus persi ilat, idem si in caput & manus non co- Litatione, sed re vera secetur, non iam unus fuerit se in decem vinarum magnitudine sese res habet. Vnum igitur inditii duum esse dubium non est cum omne primuae mensura quaeque indivisibilis accipiatur . quaqua non perinde linea pedalis, atq; unitas indididua esse imtelligitur,sed unitas prorsus indiuidua, pedalis vero linea cum ad magnitudinem ab ipsa mensuratam Nadsentum spectatur. comparata enim magnitudini mensurata, insensibilis, ut supra diximus,& partibus vacare videtur. Nam per se ut magnitudo in infinitum diuidi potest. Fortasse diuisibile est. sonasse dixit vel propter eos qui magnitudines ex indiuiduis constare tradunt, aut propter instrumenti ineptitudinem , quo ad animal dissecandum utimur. omnis enim magnitudo suapte natura diuidua est Sed mensura, inquit, semper est eius generis cuius mensuratum. Neq; enim dulcedine,led magnitudine magnitudinem mensuramus, &vocem voce, pondere pondus, unitates deniq; ipsis
unitate. Sic enim dicere oportet, sed non numerum dicere numerorum esse mensuram. Nam hoc esset unitatem quae numeri est mensura, numerum appellare. sed qui hoc censet id est, qui ut vocum vocem,sic numerum numerorum mensuram, esse putat, non sane similiter censet. Nam quemadmodum erraret, si quis unitatum unitates non unitatem mensuram esse diceret,ita si quis numerum numerorum esse mensuram. Numeri enim unitates fiunt, unitatum autem mensura numerus esse non potest, sed unitas. At quia mensuram id esse dicimus,quod nobis rerum affert cognitionem, hoc autem praestat tum doctrina tum etiam sensus, idcirco virum; mensuram esse dicimus. Nareuerascientia de sensus mensurantur potius rebus, quam mensurent ipsa.scientia enim de sensus quasi terminis de anguin, ves X. ZIrstiis 1 scibilibus sensibilibusq; praescriptis continentur,
quos praetergredi eis non datur. Nam in rebus disticilibbus cum scietia ad quampiam velut metam procedere permittatur, ultra progredi conata repellitur, ac praeterire vetatur, a rebus potentia eius mensurantibus, de quo potest procedere, eo pertinere patientibus, ultra vetantibus.quod ipsum in sensu quoq; ulu venit, quo sit ut mensurentur, non metiantur. quod perinde accidit, ac si ego a quopiam mensuratus,me duoru exempli causa cubitorum esse cognoscam, propterea quod ille mihi bis cubitum imposuerit, ac deinde dicam,ego meipsum mensus sum, propterea. quod ego quantussim cognoui.Nare vera ego mensuratus sum. Ad hunc igitur modum, scientiam mensurare dicimus, quia r
rum praebet cognitionem, cum tamen a rebus menturetur. Protagoras vero mensuram omnium hominem
esse dixit. perinde atq; si scientem de sensentem dixisset esse menturam, de hoc propterea quod alter sensum, alter scientiam habet . quae quidem subiectorum mensuras esse dicemus. Ita cum hominem mensuram esse dicit, scientiam intelligit & sensum, in quo cum aliquid egregie ac sapienter dicere videatur, nihil tamen dicittata laude dignum.quid enim oportuit homine mensura esse dicere, & non potius scientiam, atq; sensum line igitur xius,maxime esse per id nomen quod severgant in Gram quamdam propriissimam quantitatu do rede etiam qualitatis, dilacidum iam ex hisce, quae diximus, fui.Erit autem tale aliud, si quantitate Hud ii qualitate diuisibile sit. Quapropter unum ipsi indivisibile es aut sim
piciter,aut ut rationem Wiussubit. In subitantia aut viro modo si se habet, atq; ratara, quaerendum esse videtur, vim dubitationabus olum transegimus, quidnam est ipsum vnum quomodo de ipse accipere oportet, virumsi sibilantia, perinde atq; Uttagorici prius dixerunt Oportelius Tlato in natura potius ipsi quaedam subiiciatur. Et quomodo notius oporteat diciam xt is dixerunt, qui versabantur rimca naturam. Illorum enim quidam concordia ipsum unum, quidam aerem, quidam infinitum ipsium esse dicebant. Quod
si nihil via uersaliuni subitantia esse tes, ut in sermonibus desiubnantia, de eo ruod est, iam diximus, neq; idipsum substantia vi is quid praeter ipsa mulsa esse potest euenim commune sed ut praedicatura duntaxat patet, neq;
ipsum unum tale esse posse. Id enim riuod est psum: mum
maxime de omnibus uniuersaliter praedicatur. Quare neq;
genera ipsa naturae quaedam O tibi tantiae Darabiles ta caeteris, neq; ipsum vnimi ob easdem causas genus esse potes,ob quas neque id quod es,neq; ipsas sta ira esse potest. Esse igitur unius maxime esse per id nomen quod sdeterminant mensuram quada& propriissima quantitatis certum est. Cum unum docui uel pro mensura cunctis usurpari, & id potissimum quod habetur in quanto, quod proxime ad unius vocabulum accedere dixerat, rationem concludit, dubium non esse dicens quin unum 'maxime mensura sit, atq; id propriissime unum, quod est in quanto, quod quidem mensura d terminant, id est appellant: vel determinant dixit pro
eo quod est, intelligunt per nomen unius : aut de te minant, id est segregant, a rebus mensura iis per ninmen unius.Nam, cum mensurata vela duobus nuncupatur, ut bicubi tale, vel a tribus, vi tricubi tale, vel a quopiam alio numero,solum tamen quod mensura id est mensura ipsa ab unitate nominatur in omnibus rebus mensuratis. Mensura vero alia erit si fuerit diuisibilis per quantu, ut linea pedalis, alia si per quale, ut album
250쪽
album, etenim album per quale d uiditur. quia igitur
mensura quodammodo diuidua est quodammodo indiuidua, unitas quidem prorsus ac simpliciter eli indi.
uidua, caeterae vero qua unu, indiuidus uni,qa magnitudines,diuiduae. Eg . . qua unus sum, idividuus lum.
neq; tum unus & multi, queadmodu homo uniuersale ut in alios homines diuidi possim. qua vero liam quantum omnino dividuus lum. His igitur de uno disputatis, quςrendum est ait, ut tum siese habeat quemadmodum in dubitationibus diximus,l una unum quid sit,&quaenam de ipso opinio habenda esset dissereremus, virum igitur substantiaqusdam lit, & in eo conlistat, v t unum sit, quemadmodum Pythagorici dicebant, &post iplos Plato, an uni naturaqusdam subiiciatur,&quomodo notius dici oporteat i an ut Phrsici tradunt, quorum Empedocles unum amicitiam esse dixit, Anaxim ader aerem, quidam infinitum. itaq; horum quisq; naturam quandam uni subiiciebat.quibus positis isto rum doctrina refellit, demonstrans non esse quidquam vnum ipsum per se,& cuius substantia in hoc consistat,
atque huiusmodi utitur argumentatione. Vnum es uniuersale, nullum autem uniuersale est substantia, unuigitur non est subitantia. At unum esse uniuersale probat,quia de rectis entibus praedicatur. quod vero uniis uersalia non sint substantiae, in huius operis Sexto libro demonstratum est , ubi agitur de definitione, atq; subsantia ui ergo, ut eo loco demonstratur,nullum uniuersale est substantia,ne hoe quidem, quod est ut unum, ac Praeter multa existit, substantia fuerit. Nam quod est praeter multa, R de pluribus dicitur, id commune est,
nec aliqua natura,sed tantum praedicatio, atq; nomen.
si haec ergo se habent, haud dubie unum non est sub stantia. Nam si uniuersalia non sunt iubstantiae, profecto ens de unum tanto minus erunt substantiae, quia caeteris uniuersaliora sunt, ut quae de decem generibus generalissimis praedicetur. Quare, inquit,neq; genera Genera aut vocat uci decem generalissima,vel quodcunq; uniuersale. Naturae qusdam & substantiae separabiles sunt ab aliis id est,a particularibus.Neq; ipsum
unum genus esse potcst,& natura quaedam leparata ob eas caulas, ob quas neq; ens genus esse pol, ut intelligatur ne substantiam quidem uniuersalem sse posse. causae vero in Sexto huius operi libro redditae fiant.
Praeterea re in uniuersis similiter sese habere necesse M. id autem, quod est . t uuiq; νη paribus modis dicuntur. Quare, eum in hisce, quae qualia sunt, sit quid ipsum unum, O quadam natura, ct in iis etiam, quaesunt quanta, modo eodem patet quaerendu esse ora vino quidna sit ipsum unum,
quemadmodum quid id quod est quippe cum non sit satis naturam ipsius idipsum asserere.At Hro est quidam ipsum
unum In coloribus color, ut albedo, si catera colores ex hacatiue nrgredine fieri viatur. N igredo vero priuatio enalbedinis,quem idmodum o luminis tenebiae: sunt enim hae priuatio luminis. Quare,si ea quaesunt,essent colores a profecto,quaesunt, numerus quidam essent At quorumnam numerus e rampe colorum,ut luce clarius extat, ipsum unu et quid unum vescit albedo. 'ari modo ea quaesunt,cantus essent, numerus essem profecto, sensibilium tamen primorum sonorum. Sed uo numerus ipsiuramessetfubstantia.
umque ipsum aliquid eget Abstantia, cuius non ipsum unum, sed primus sonus sensibitis esset. Sinubuerest si voces
essent, numerus egeat elementorum, O ipsum unum elementum esset vocale . si figura etiam rediis ex lineis constantes
ent. Rurata numerus essent, O ipsum unum triangulas
esset. Eadem est O in caeteris generibus ratio. curre iis affectibus, si in qualitate, si in quantitate, si in motu numeri sunt νι quippiam νώ, atq; numerus aliquorum est, oe ipsum unum quid unum ed non id es ιpsius substantia O msubstantus profecto rem ita sise habere necesse est. Res enim
eodem modo sese habet iis vrutiesu. Patet igitur ipsum Nnum in omni genere quandam esse naturam, rei nullirus prorsus idipsum esse naturam.Sed H in coloribus unum i
sum quaereι e colorem νηum oportet te ipsum in substantia unum substantiam νnam quaerere oportet. Idem autem
ipsum unum, o id quod est quodammodo significare patet,
ex eo sata, quia sequitur paribus modu pressi meta, non relin ullo,neq; in sub Ilantia, neq; m qualitat ed permde sese habet, ut id quod est.
Praeterea rem in uniuersis similiter sese habere necesse est. ens autem & unum paribus modis dicuntur. Ha 'c quoq; argumentatio pertinet ad confirmandum
unum non es e substantiam.quς quidem lim5i est, ii in nouem praedicamentis exteris substantia nihil pol edunum per se subsistens, sed unicuiq; subiicitur vel album, vel strepitus, aut aliud quippiam, merito ne in substantia quidem aliquid unum sucrit,cui non subiiciatur vel Socrates, vel Deus, vel quidqua aliud, necesse igitest,ut in omnibus similiter sese res habeat. quid enim potest esse causae, cur in qualibus & quantis, caeterisq; naturaqusdam uni subiici dicatur, in substantia non item sed ipsum unum sit substantia, unum autem &ens par bus modis dicamur, quoniam conuertuntur.
ut in hoc opere dc monstratum est. quod si in qualibus est unum, ac praeterea quedam natura, & perinde inquantis querendum est,quidnam sit ipsum vnu, quemadmodum & quid est ens. Neq; enim satis est dicere naturam unius este unum. quod aut cm in caeteris praedicamentis subitantia, substantia quaedam uni subiiciatur, certum est. In coloribus enim aliquid est unum, ut album, caeteri nanq; colores, ut sulcus & rubeus, ex hoe& nigro con sta n tur. niger autem priuatio albi est, vi tenebrae luminis tenebrς naq; luminis sunt priuatio. Sed, cum verba illa ccaeteri colores ex hac atque nigredine fieri videntur tum etiam haec. Nigredo vero priuatio est albedinis,quemadmodum & luminis tenebrae. supervacanea sunt. nam mea quidem sententia ab haeo ratione de proposito sunt aliena. Ergo in coloribus,ridictum est, est quiddam unum, ut album . quare, si olientia essent colores, & niti l aliud esset, entia ipsa essent aliquis numerus,id est, esset aliquis colorum numerus. ipse autem dixit numerus quidam essent leinde adiscit interrogans. At quorum nam numerus γ ad quod ipse respondet, Nempe colorum. quas dicat non hoc
ipsum esset numerus, sed numerus colam. sore aut coloru numeru certu est. essent. n.dece, vel mille, vel decem millia,aut alius quiuis numerus. quare & vnu mensura
huiusmodi num eri aliquid esse , ut albu quod alba metiret, aliquid esset numeri albo m.& queadmodu unitas ad numeros,sic unu in albo sese haberet ad numeru, shaberet in albis. Ite, si entia cautus essent,numerus quida esset cantuu & unu esset dies is, quae ipsos me iuraret, nee substatia esset numerus cantuu , cuius essentia in eo quod numerus esset cosisteret, sed esset numerus caninu. Ite, si omnia entia soni essent,numerus esset elem εtorum . quorum soni sunt, S unum mensura elementorum esset elementum, seu litera, vocalis. s. vel consonans. Pari ratione, si entia essem figurae, numerus esset