장음표시 사용
231쪽
lunt, semper enim ct id quod nat, stabit, O id quailsedet,
sedebit. Un erum Iurget, δε fidet. Fieret enim non potest, νιoce surgat qua surgere nequit. Quod si luc dici non possunt,
patet potentiam oe actam diuersa Gie. At illae sententi epotenti actum idem faciunt. Quapropter non parum quad tollere quaerunt. Quare contingit quippia pose qui dem ess e, non tamen esse, lenon esse attamen est δι c teris in praedicamentu simili nodo, Ose qur ptam ambu
re,oe tamen non ambulare, item non ambulare, tamen
ambidareposse. Id aureolmobile, si is ea erit actus, ius potentiam dicitur habere, no reui Vibile quidqua. Dico autem hoc pacto,si qui I sedere poterit, issisiecti inutiliam eueniet i vibile. Innua modo si moueri aut ministre , esse aut eri omnese, aut non fieri poten. Sunt autem quidam, ut Megarici, qui aiunt eum s liam posse eum operatur. Megaricos appellat Zenonε iusq; sequaces. hic. n. Megaris dotuit philolopitia. Me sancis igitur potentiam de actum idem esse placer est. Tune enim aedificatorem iacultatem aedificandi liabere dicebant, cum aedificaret. eundem aedificare no posse, cum non aedificaret, neq; tune litabere hm fissae ulta tem. Nam idem esse potentiam & actum, ae de caterissimiliter disserebant. Hispositis, in promptu esse ait, in
comoda,quae hos consequan nisi perspicere,qui primu
munem omnium sententiam tollunt. Omnes. n ut
sit quispiam ad illa ator, inhoe positu esse aiunt, quod potest aedifieare. Ex dieiis autem ictorum dubitari non potest,quin eum non aedifieat, non si futurus aedifica ror. At hoe absurdum est dictu, qui non aedificat, hunc non esse aedificatorem, nee hmoi potentiam iobtinere. Haee effatus, ad hanc opinionem refellendam pronunisciata quaedam assumit manifesta. unum seri non posse, Vt homo quisquam aedificandi aliamve artem habeat, quam nunquam didicerit,neq; perdisciplinam acceperit. Nemo eni in omnino qui non didicisset, aedificare, attem habuit aedificandi. Aliud pro nuciatum est hmoi. fieri nem posse, ut qui tempore vel obliuione, aut morbo vehementi artem quam habuit, n5 amiseritis artem ipsini non habeat, quod quide oppido manifestum est. quod enim habes, nec abiecisti hoc quin retineas , cui dubium esse potest i Quod vero ait: Non enim re ab
Ma. Ilithoi est.Tu ne contingit ut ars n si habeatur,cum Oblitii orie, tempore, aut morbo amittitur ab eo qui ha bebat, noli li res de materia aboleat. Si .n .lapides omnes sublatos esse fingamus. non protinus siet, ut aedificatos discandi attem amittat, sed retinebit etiam runc lapidibus nullis extantibus . cui smilis est caeterorum ratio.
Quod autem diciti si enim est perinde inae si dicat si
vera sunt quae dicimus, nec seri potest, ut qui non didicerit, artem habeat, ac vicissm ne habeat qui non amiserit,& non est necesse ut materia, quae cuiq; atri subiicitur, abolita,c5tinuo ars ipsa abiiciatur, sed hac etiam non existente, nihilo minus ars retinetur,quo si es aed, seroteistat aedificare, per istorum opinionem atq; doctrinam non habet artem aedificandi quo inquam modo aedificandi arte recepta rursus aediscabiti positum
est enim limsit arte praeditum esse no posse,qui eam nodi dicerit. Ipse autem simul atq; destitit aedificare, nullareeepta doctrina statim tursus aedificit, At si positi aedificare dcstitit, itera protinus x discit,haud dubie etiam dum non aedificaret,artem habebat Uificandi,atq; aedificare poterat. Si enim ut istis placet,simul atq; destitit aedificite discandi lacultatem amisit,qsio rursus aediis
ficit neq; disceas,neq; per disciplinam recipiens lacuu
tatem l hocin. assumptum est. Praeterea, eum positum sit, nune no habere artem, cum tempore, obliuione, aut morbo aliquo amiserit, aedificatori aute nihil limoi acaciderit, qui heri potest, ut cum no aedifica talem facultitatem non habere dicatur ἰ Quod in rebus inanimatissimilitet contingit. mel enim vel frigidum calidumue cum nihil in lentibus nostris agent, non erunt perissos, neq; mel dulce, neq; frigidum calidumve. Ex quo si quitur id quod Protagoras dicebat, qui negabat essedulce, aut quidquam aliud, sed tales esse res quasq; , quales esse a lensu iudicentur. qui si supra in hoc opere conuictus est salsitatis,& dubium esse no debet,quin isti quoque saltantur, dum negant hmoi sacultatem oeiosis in-elle.ex quo error Protagorae cosequitur. Itaq; per istos animalia dum dormiunt, nec sentiunt, nec quidquam sentibus efficiunt,carebunt sensu. Nam, si tunc demum potentias habemus, ctam sumus in opere,nimirum cum
dormimus, nec utimur vitu, tune potentia caremus it
rum videndi. Quare, si caecus est, qui aptus est habere visum, eo tamen caret cum habere est aptus, & adhuc est,nec interiit, ijdemispe in die caeci erunt. Ego. n.quiliae aetate aptus sum habere vitum,& exto, nec interij, si conniveam, nee videam, nec in hoc efficiam, caecus
sm. quod quidem est absurdum. Praeterea si facultate videndi priuatus, videre non potest, profecto per istos quod non fit, hoe ne fieri quidem potest . quia .n.cum non efficit aliquid ,potentiam non habet, quod vero noliabet potentiam, id no potest hoc es scere, cuius potentiam non habet,quod autem non potest, id impossibile est. At quod fieri est impossibile, id nunquam eis ci turiSi hoc igitur verum est,& stet quispiam, nec efficiat in sedendo,is potentia sedendi carebit. Si autem no potest impossibile est sedere. porro si impossibile est hoe fieri, qui dicit vel esse vel sorhhoe est vel sedet vel lede bit, fallum dicet, Impossibile naq; hoc ipsum significat. 0, fieri non est possibile . quare qui stetit, is semper st bit, quippe qui potentia sedendi careat. de qui sedet,semper ledebitKm stare non potest.qui autem stare no potest,is nun i stabit.semper igitur sedebit. Neq; vero solum in haec incidunt quae proculdubio absurda sunt viodemus enim qui sedebat,star ae vicissim sedere,qui stabat, sed etiam motum degenerationem tollunt. Sic. n.
dictio per excessum legenda est. Tolli autem ab istis generation E certum est. Omnis naq; generatio ex eo quod
est potentia, procedit. Na menses muliebres, et habent facultatem ut hoc aliquid fiant illud efficiuntur. Isti vero potentiam tollentes, generationem tollunt ac proinde motum. Nam quae mouentur, ea Cu moueri possent. antea mouerentur, molientur. Si haec igitur fieri non ,
possunt, satis intelligitur potentiam ab actu diuertam ess isti autem talia tradentes, potentiam Sc actum idem efficiebant. Dicere enim cum operans munere sun tur, tunc posse,hoc est quod actum & potentiam idem efficere . quare qui talia tradunt, non tenue quiddam, sed maxima quaeq; tollere molliuntur, generationem
de motum. Ex his ergo patet, quod esse est possibile, id fieri posse ne si exempli gratia fieri psit ut ego vada, nora vado,sed ibo, qm huius potentiam habeo. Nam qui non vadit, vadere idem psit, de qui vadit,idem no vad re. Haec Hatus, quid possibile sit definit, dicens: Id autε est possbile, cui si is euenerit actus, euius potentiam ditaeitur habere, non erit impossibi Ie quidquam. Siquis enim sedere potest, huie s sedere contingat, nihil sequetur impossibile. similis est iacea bstandique ratio..c s
232쪽
Actus autem nomen, et adperfectionem ipsam,s ad ea tera ex motibus maxime ipsis accest. Notus enim actus maxime esse videtur. quapropter hisce quae non Det non motum, sed alias quasdam praedicationes tribuere solent. Imlimgibilia autem illa , O desiderabilia dicunt ese, moueri autem no dicunt.idq; propterea, quod actu quidem nonsunt. esse tem Mupossunt, quaedam enim eorum qua non sunt, potentia sunt, non sunt autem, ex eo, quia nonam stat. Actus autem nomen & ad persectionem ipsam de ad caetera ex motὶbus maxime ipsis accessit. iam actus
bifariam dicitur, uno modo fines ipsi. nam finis des. bationis , qui quidem est ipsum album in quo cessat &consistit dealbatio, actus dicitur, & pari ratione cael
rorum motuum fines actus nuncupantur, quos quidem fines ipse proprie nominat entelechias, uno igitur modo actus ita dicitur, alio vero actus dicitur ipsa m tus,exempli gratia dealbatio, ne ab hoc exemplo discedamus,quae quide dc potentia est,& actu. potentia quia nondum ad entelechiam ac finem peruenit, actu vero, qm aliquid habet actus entelechiae, finis. Siquidem in dealbatione, au t certe in re quae alta scit,aliquid albi inest atq; entelechia .Cum igitur actus dupliciter dicatur, actus, inquit, entelechiae atq; fini conueniens, id est utent elechia vocetur actus,ex molibus deductum est.Naquia motus proprie dicitur actus cin motu .mactus cosideratur motus autem cuiuspiam finis est motus, idcirco finis quoq; dicitur actus,oepterea, ut dixi, ν actu qui consideratur in motu, propter sinem esscitur. Illud
aute di ad caetera ob artificiosa adiectum esse puto, qA. No solum quae motum in se ac mouens principium
habent,acius nucupantur, sed caetera etiam, quibus motus extrinsecus assertur.Quo autem alia quoque nomen actus fuerint mutuata, exposuit dicens. Motus.n.actus
maxime esse videtur. Et merito,qm in fine quies maxime inest, non motus & actus. Sed qm quidquid mouetur, aut munere aliquo iungitur, ens quidda est, idcirco domum quae nondum est, ut ais non existens, non dicimus moueri aut esticere.Nam si id quod mouetur aut
agit,ens est, nimirum non ens neq; mouetur,neq; agit.
qua ob causim generatio, ut in physica demonstratur,
non est motus.nam quod generatur,nondu est.Quae igitur non sunt, ut dictu est, ea non dicimus moueri, quibus in alias quasca tribuimus praedicationes, ut intelligibilia di expetibilia,quia domus etiam non existentis in telligetia habemus,& fortasse desiderium,si ipsa no est, nobis indigentibus. moueri aut ipsa negamus, qm non sunt actus, qu si actu esse possint, idq; qm non entium quaeda facultate sunt, neq;.n.ola siquidem hircocerum non est Δςultate, ut actu possit existere. e d quanu non tium quaeda potentia sint,tamen,est,de ipsis praedicatur,non cysint neq;.nuunt,cu non sim actu,eanaq; eruse dicimus, quae actu iunt sed qm seri possunt &esse.
sequitur actus, patet fieri nonposse quo vere quiliam dicat possibile quidem esse hoc, non autem fore Goqin nospraetereunt a Ps impossibil sunt, utisi qui iam diametra dixerit m furari posse,non tu me uratum fore,non Eladuertentes id quod mi possibile est, se, ex eo quia ruta prohibet, ut quippiam post quidem esse vel fert,non sit ausines fati Sed illud ex Iuppositis sequatur necesse vi, fisu posuerimus id esse aut fuisse quod non est quidem,potes autem esie, iam emergere impossibile. - emerget sane. aiam sibile
diametrum mensurari.non es rad falsum, ac impossibile..unariae nunc Ilai l quia fassium, ill non impositae. Quod si quod i ximus possbile est quatenus sequiatur, patet fieri non posse. ut vere quisquam dicat posmbile quidem esse hoc non autem fore. Praefatus ea dicipo sibilia, quae non quidem sunt, fieri in possunt, ait. Si quod diximus possbile est,quatenus sequitur, id est, si possibile dicitur, quatenus fieri potest,& ipsum conis
quitur agere, non est verum dictu, aliquid esse possbi-le,no tamen lare, nec posse in actum peruenire. ea n q; possibilia dicuntur,quae possunt in actu peruenire eius
quod possunt. Si quis autem dicat esse aliquid possibule, quod tamen seri nequeat,neq; in actum exireffugiat nos lateatq; quidnam sit stasibile. Nam si possibile id esse dicimus, quod non est, tamen si esse ponatur, nihil eueniet impossibile: impossibile vero di neque est,& sitae ponatur,aliquid impossibile sequitur, dicat aute aliquis quidqua esse possibile, non tamen fore, nec in actae ire posse, quo possibilis N impossibilis discrimen gnoscemus Exempli eausa, cum possibilesit lignum comburi. siquis dicat lignum comburi, possibile quideest, sed nunu comburetur, de idem dicat, dimetientem quoq; mensurari possibile est, sed nunil mensurabitur, quid hoc ab illo discrepabiticii ambo impossibilia esse dicantur,sed nunq sutural Itaque perinde dimetienserit mensurabilis, ut lignum combullibile. quod s it est,nim irum quid impossibile sit ignoramus, v triam si
metiente mensurari,an lignum eomburi. Ergo quin
animaduertit,inquit,neq; intelligit quid sit impossibile.& quod differat is possibili,is dicet sertasse, nihil ota rς, quo minus quod est possibile esse,vel fieri, id nequest nunc,nec in posterum. Nam, si naturam impossibilis cognosceret, non adeo inconsiderate ac temere dicem diametrum comensurari esse possibile, sed nunquae se mensurandum,& lignum comburi, nutu tame esse comburendu . Sed diametrum mensurari esse impossis bile declararet,& nunc esse mensurandum,lignum veriro confirmaret comburi posse,& comburendu esse.Sed
haec fortasse diceret quod ignoraret quid sit impossibi te. Illud vero ex iis,quae polita sunt est manifestum. ρο- situm est aut, quod possibile est, id aliquando futurum. quod si ponamus id esse quod non est, fieri in potest,nihil accidet impossibile. Na,si cum tu sedes, ac deambu
Iare potes, te deambulare ponamus, ex hac positione nihil sequetur impossibile.Si hoc igitur verum est,&quispiam dicat, hie qui sedet, pol quide deambulare,nuna in deambulabit,similiter demetiens mensurari pot,sed num me surabitur.si hoc ergo nihil ab illo disteri prosecto quemadmodu in illo nihil impossibile cotingit, siene in diametro quidE. At si detur diametrum mel ari, sequitur,ut paria imparibus squali sint,quod est admodum impossibile. quod ex eo accidit, quod natura non
perspicitur,neq; discrimen possibilis, de impossbilis quod impossbile esse possibile dicitur, sed nunci sore. Ex hoc igitur pala fit ii quid impossbile est,id cinos
re. Accidit aut hoc impossibile ut paria inqua impas bus aequalia snt,non prata positione illam,quae ait,dormus diametra mensura fina si piter hanc positione si queretur, nimiru impossibile in eo quoq; accideret qui sedet,sed deambulare dicitur in quo in quod colligitur, salsum est,sed non impossibile.in diametro vero salsum est di impossibile. Itaq; si idem esset sellam, & imposiasbile, positio, quae sedentem deambulare ponit, nihil
ab ea disserret,quae diametrum mensurari ait, nuc cura
diuersa illa sint, positiones quoq; sunt differentes.
233쪽
est A esse, si necessario possibile est esse β.η.non necesse esspossibile esse, nihil probibe ut non possibile esse. Sit igitur ipsum A possibile cum igitur ipsum A possibile est e se, si positum fuerit verum impossibile esse accidet, a auι nece se sese. I t impossibile erat. Sit igitur impossibila si igitur ipsum Binpositoiles esse,necesse est O A impossibile di primum est ergo seeundum. Si ergo Α Upos bile ct a pUsbile erit, si itassese habebant: νι cum A: es necessariumsiter 8, ipsum esse. Si igitur AO ar ita sese habentibus, a non
sit Me pacto possibile, neque ipsa A κ toia ita siese habitat, Hiposita sura. Quods eum A possibile sit, 3 possibile esse necesse est, si es A,necesse est Gra esse. sedile enim esse necessaris 3 ipsum esse ,si A posisibilesti, Mesam significat, si est A,σquando est possibi trio vis p risibile esse/t illud
tunc,oita necessario esse. Insuper etiam patet, si cum A est, necesse est a esse.
Demonstrato quod potest aliud fieri ,hoc fore id, cuius Potentiam habet, quod dem pauit docens, si quis dieat quod fieri aliquid est possibile, id nunq suturum, huc idem esseere impossibile atque possibile,& nobis impossibile quale sit ignotu seri, hoc igitur dem rato,exeo palam fieri ait,si cum A est, sequis necessario ut a sit,s possibile sit, 1 quoque possibile esse,si necessarium,
B quoque necessarium.& si existat A, perinde a extitum. Si quis aut occurrat dicens,A existente necessario, consequitur st, non in s A est possibile,erit etiam a possibi- Ie , nihil obstat, inquit, quo minus a sit non possibile.
pertia rationis, potentiae ipsiorum rationis identidem sunt expertes. Et illas quidem in ammate.bas autem in viri sique
esse necesse est. Tabbus quidem potentiis passiua atq; alima
cumsivi ut possunt proximaMIurum agat, altern patiatur necesse est, at Plis non est necesse Harum enim olum,queque una unius est esse a.Illarum vero quaelue contrariorum. Quarefaciet cotraria simul,qd' quidem fieri nequit. Miud ergo quippiam habeat auctoritatem necesse est. Id autem es appetitus,aut electisorum. n. petierat, id a faciet cile' Hpotessiatque propinqua est Usipassivo. Quare id om
ne quia ter rationem potes,id agat csi appetit itias potentiam habet, vi habet, necesse est. Habet aillita, ut agat
praesente, atquesic se habente passus, alio qui agere profecto non poterit. Hossimnullo inquam externoru prohibente,
non est riterius adiungendum. Ipsam naque potentiam ha bet ut est potentia faciendi.at est non Oino , sed aliquo modo sese habent ιbus quibus O ea qua prohibent foris comprehendentur. Hoc meorum non ita quae in definitione infinitauferre videtur. Quocirca neque faciet duo simul, aut emtraria,etiamssimul ipsa velit aut percupiat facere. VO .m ipsorum Me pacto potentiam habet, neque es ipsa potentia simul agendi facultas. nam quorum est,ita faciet E .
Cum aut potentiarum aliae natura in sint, ut sensus. Haec verba eo pertinent, ut appareat quae facultates
absque operibus antegressis non existant,& quq secus. Sie igitur ait cu facultatu olum quaeda cognatae sint, i.
nobiseum generentur,atquae condantur. sensus.n .no
Est aut sensus,si cum A est possibile, n non est possibile, . biseum naicuntur, non genito aIali ingenerantur. aliae erit utique impossibile. hoc. n. opponis possibili. Si, inquit, A possibile. cu ergo sit possibile, si existat, positio salsa erit, non in impossibilis, existat igitur A.positu est aut si Asit.esse item a. si ergo est A, item a est per prima Ponem, sed S no est. nam quod est impossibile,id profecto nunq fiet. At si esse, de non esse a est impossibile, falsa est positio, ex qua hoc suit consecutu, quae quidem ea est quae ait, si A si possibile, E comitem ipsius no fore possibile. Perspicuu est igitur, si A est possibile, a quoq; potabile fore, si ita sese habebant A & a ,& subiicit, quo sese haberet, ut cum A est necessariu est a esse. ubi ergo dempauit,si A se possibile, a quoque comitem eius necessario esse possibile,olidit,si A sir, E itidem fore. Postuvero dixit, si ergo A & E: ita sese habentia habebunt ut positum est)idest, si A N a sese ut positum est, habebui, addit ae si cum A sit postibile, necesse est κ esse quod perinde est, ac si diceret si postum est atque demratu, si A sit possibile, a quoque postibile fores haec igitur ita sese habent,dicimus,inquit, si A sit, ut a quoque sit,esse necessarium. Dicere. n. si A sit possibile, necessario consequi, ut etiam a sit possibile. hoc .nsignificat eum diceret si cu A possibile sit &a possibile esse necesse est dicere igitur,si A sit postibile,necessario sequi,ut B posis bile sit,hoe significat, si sit A,& quando fuerit,tunc ἀ- se a. illud autem & ut est possibile esse aequi pollet huic. Et si A est necessarium, a quoque neeessarium erit, di postibile,si A possibile fuerit.
Cum autem potentiara aliae natura insint, visensus, alia consuetudine, ut modulandi facultas, alia disciplina, viam terra quidem quae consuetudine comparatur rationeu per operationes antecedentes habeantur necesse G. Quae verorales non sunt, quae patiendi petentia sint, en non necesse
est Me pacto haberi. Quonia autem ipsum possibile aliquid
potest O quandoque aliquo modo, o quac liniue aliam definitione sunt adiantenda, alia per rationem mouere possisi potentiq; i orum cum ratione sunt. Atia sunt ex- consuetudine nam iacultas qua tibicen tibia personare potest, non est ipsi cognata, sed ex conluetudine i generatur ei. Aliae disciplina. ut ars aedis candi, & si pliciter artes . iacultates igitur quae cosuetudine vel ratione existunt, non in gignutur absque antecedentibus operibus .Quae vero siue agendi siue perpetiendi secultates, rationis expertes sunt,eas nihil est necesse ut op ra praecedant. Neque. n.ignis prius esscit, de se ei potentia est i n generata comburedi, neque lignum ut co-huri possit, sed simul atque ignis est proxima quaeque adurit,& lignum adurii i admoueat.Sed qm possibile, aliquid possit, possibile dicis qnque, neque.n.
quouis mo ignis adurit, sed cu admouetur cobustibili,& eum a nullo Phibetur,quaecti queatu per rrinem mouere possunt,siorum iacultates cum rone sunt, ac vicis sim quae absque rone, ut ignis, eoru facultates expertes sunt ronis. Facultates porrB cu rone in re aiata sint necesse est. Ronis vero expertes utrobiq; inesse possunto. tum in re aiata, tum etiam inanimi. Aiae nIque quae habentur in expertibus ronis, iacultates sine rone sunt in re cata.Item per iacultates absque rone, cum id qJ agere mi, accessit ei qd pati necessu est, ut alteru es sciat, ut efficere psit,alterum ut pati psit, patiatur. quod in ronis compotibus non est necessariti. Neque . n. est necesse ut quoties pceptor cum discipulo cogredi Lalter doceat, alter addiscat. Et facultates ronis expertesipprie unius tm sunt effectrices,ut facultas ignis calefactedi. Adieci aut proprie,qm ignis per accidens refrigerat,si averta c& absit .Ronis vero compotes, oppostoru etiam esse-ctrices siunt, ut medicina valetudinis, &morbi .Si quis aut dicat facultates quoque cum rone simul atque accedunt, alteram efficere, alteram pati, ut ronis expertenigni fai. simul atque c5burendis admouet comburit, siquis igit hoc dicat, di facultatibus cum rone necesiit a tem tribuat ut ronis expertibus, hic nihil aliud q opposita ei dein adesse ce eat. Nam ut ignis,qui psit adurere,
234쪽
smul atque eomburendis appropinquat, ex necessitate ipsa comburit, sic Medi s cum possit valetudinem ac morbum afferre,si necessario simul atque appropinquat,efficit quae potest, nimirum simul Se valetudinem afferet,& morbsi.quod fieri n5 potest.quaobrem in sa- cultatibus cum rone quida quasi diis est, qui opposita non sinit efiicere, sed alterum , quod, qappetit. hic aut est appetitus vel electio. Quidquid . n. diis appetierit,id efficiet cum adest ut potest & passivo appropIquauit. Exempli gratia si pol ut valetudinem, sic morbu afferre, utrum appetierit, id ut pol efficiet, non ut non pota Itaque omne quod per ronem possibile est,cu id appetit , cuius habet iacultatem, ac ut habet, ipsum es sciat necesse est.Si. n.facultatem habet valetudinem afferendi. hoe ipsum ess ciet. habet aut Medicus facultatem afferendi valetudinem, plante igitur passivo,i .hoie, ac se se habente ,hoc est aegrotante,ipsum sanabit. Sin aut sanandi iacultate careat, non sanabit.Hoc est.n.qssait, alioqui agere non poterit. Praelatus vero possibile cuius potentiam habet, ac ut habet, effectu i in passivia,qm hule definitioni addere oportebat, nullo externo prohibente ut oratio plena esset limoi, possibile id cuius potentiam habet, ac ut habet, & nullo externo prohibente,efficiet. Nam si potentiam habeat efficiendi, Juopiam aut prohibeas,oino non efficiet. iam haec igi
ixerat, nec apposuerat,vt diximus,illud nullo externo prohibente,ait. hoc.n.nullo inqua prohibente non est ulterius adiungendu . Dicentes.n. ut habet. complexi sumus & illud, nullo externo prohibente. Nam ut est saeuitas efficiendi, sic ipsam habet .habet aut non vicuq;& oino,sed cum sic habet in quibus id est,in his verbis, ut habet,& sic habens,comphendit, nullo externo Phibente. Qui . n. dicit efficiens efficereri potentiam hisbet, S: sic habens,is nullo etiam prohibente dicit. Nam quaedam eoru quae in hac definitione adsunt, ut illud habet, vel si e habet, complectunt illud nullo externo phibente aut impediente. Itaque tollit haec, nullo inquam phibente aut Ipediente, nec patit in definitione inesse. Et qm efficiens sic efficit ut habet, & ut pol, Medicus non efficiet simul morbu & sanitatem, ut medicus est. Neque.n .sic habet potentia ut simul haec efiicere pocst, sed ut vici sim. Nam quorum est. id est,quorum habet facultatem, simul ipsa es sciat, sic ess ciet, i .simul, acvt habet efficiendi facultatem. Cum aut de ea potent a dictum sit quae ad motu accomodatur,de actu deiceps determinemus oportet,qui a sit ipse
actus, quale quid Q. am, si diui eranus ipsium imul et ipsum possibile a patebit. Unctorum inquam,id possibile
dici, qd' aptum est aliud mouere aut ab alio moueri, aut impliciter.mt aliquo mo sed alio etiam mo. Qua de re quaeretesin de hisce quoque transigemus. V itaque actus rem no ita sese habere, queadmota potentia dicimus ese. Dicimus aut potentia esse, νt auercurru in ligno σπ dimidia lineam in tota, propterea quod auferri ab ea pol, Oscientem eu etia, qui non conlepiatur , si conreptari possit allud aut actu esse. Patet aut in singuis inductione id, qae dicere volumus. Ono cuiuslibet qMerere definitionem oportet, sed ipsam quoq; similitudinem ronis a Iaduertere, veluti ut aedificans sese habet ad aedificat luci, et vigilans ad id quod dormit, O videns ad id,quod claudit quidem oculos,visum aut habet, id quod a materia os iunctum, ad materiam ipsum , id
etiam quod est extinctu, ad non extructu ,sic quippiam est ad quippiam, O dria huius altera parte actus, altera id quod poten, sit definitum. Atque non Oia actu similiter essedicinitur nisi similitudine 13nis hoe pacto ut boe in boe, aut ad hoc te boc in isto rut adlud . Alia enim ut motus ad
potentia inintia visubstantia ad aliquam materia dicuntur. Cum aut de ea potentia dictu sit, quae ad motum a comodatur,de actu deiceps determinemus. Disseruit de facultate,quae pertinet ad moto. haec aut est prima informisq; materia. Nunc de actu disputat,quid&cuiusmodi sit. Sed qone, inquit, limoi disserenda, illud stam ut de possibili apparebit, non id solum possibile nucupari, quod aliud mouere idoneum est. ignis. n.ut iahoc exemplo versemur, calefacere aptus est, aqua vero
moueri, & calefieri ab igne, aut ab alio, quod vim habeat calefaciendi. Illud vero smplr,aut aliquo modoγadiectum est,qm in Quarto huius operis libro in qsine de possibili docuit, quot modis ipsum dicatur, possibilia videlicet, vescum simpli, ac utrunque possunt, siue in peius ac interitum, siue in melius, nuncupari,vel cuin peius non vocari possibilia, sed tunc vocari, cum in melius. Itaque simpli dictum est pro utrunque ac indeterminate,illud vero aliquo modo) pro determina . te,siue aliter.Disseretes ergo, inquit de adi u, illud quo- . que aperiemus,non id modo possibile nuncupari,quod aliud mouere potest, vel ab alio moueri, sed etiam alio
modo dici possibile, quare disputantes, inquit de hoc quod alite r possibile dicit , de aliis quoque disserem
quae mouere moueri ue possunt,quasi ex hoc illud sit in aperto suturu . Haec e flatus incipit de actu disserere dicens. Actus est cum res existit,non ut ne agat cum po
'sit agere. sed quod actu idest, sed illud est actu, quod
se est actu, & agit, ut cum prius non ageret, agere in
posset,iam et gat. Atque hic quidem est ordo dictore,&ad hune modum legi debet. deinde illud dicimus aut
potentia esse, ut Mercurium in ligno o quibus verbis exponitur illud non ita se habere, quemadmodum p tentia dicimus. F quo aut potentia esse dicamus , suggerit dicens, ut in ligno Mercurii formam non linte, Mercurium esse dicimus, propterea o Mercurii formae sit capax.& in diametro medietatem inesse,qm potest,ab ipsa diametro diuelli, & esse actu per se. de scientem tu
qui non contemplatur, potest in contemplari. Cum ergo dixisset, actus est rem ita esse, non ut potenti dicimus,& non efficere, sed quod actu etiam operatur. it,c patet aut in singulis inductione id quod dicere volumus,& no cuiuslibet rei quaerere definitione oportet. Neque. n.oia des nitionibus cognoscimus , qm ne habentur quidem cium definitiones,ut in Sexto huius doctrinae libro dem sistratum est, sed aliqua perinducti nem ac similitudinem sue proportionem conspicimus cognoscimusq; , Quod si ita est, nimirum ex singularibbus atque inductione , non definitione actum cognoscere oportet. quod ut fiat apertius, sit actus de agere qd explicare volumus, Socratem scribere. Hoc igitur peri cinis similitudinem & particularia in hunc modum exponemus, ut ediscare, ut iam efficere sese habet ad sciscatorem & non es scere,qui in potest aedis eare, de vigilans ad dormientem,qui potest vigilare,& videns ad conniventem, qui visum habet, do, materia secretu ad materiam . quod quidem obscure dictu est. videtur.m formam a materia separatam dicere, sed non dicit. neque.n. ipsi placet naturale formam aliqii esse, materia
seiunctam, ista materia seiunctu vocat, ut agamus pingui Minerua, statuam coparatione aeris qd statuae sormam nunqua habuit,sed habere psit, item ut arca consecta se habet ad informe lignu, quod elaborari & arca
235쪽
seri p5t ut haec igitur sese lint, si e & quid pia m est, i. scsocra. sese habet ad no scribet . si sic ergo dicamus, haud dubie actus, quem Socrates agit, expositus sum fit,i.Ipsum scribere. Et ditae huius, inquit,ditam appellans copulam similitudinis,qualis est illa, ut videns sese habet ad conniventem,& illa, ut vigilans ad dormientem. huius igitur driae altera pars erit actus, videre, atque vigilare,altera possibile, connivens & dormiens: qm ille videre, ite vigilare potest. Cum ergo actus diaxisset definitionem quae redam non esse, ted inductione qualis sit a ctus explicandu , & quo id faciendu esset docuisset, ait,uet oia,quae actu su nt, per ronis similitudinem dicere oporteat, nsi in similiteroia diei. sed quaedam vi motus ad facultatem, alia vi suda ad materiam rvt si dicas queadmodu ambulans se habet ad sedetem, se Alexander ad menses muliebres. Ambulans. n.dicii ut motus ad potentiam,i. ut affectio ad assectionem: Alexander ad menses muliebres, ut substantia ad materiam. Nam menses muliebres sunt hois materia. In eo
vero quod interiectu est nisi similitudi ne r5nis, hoe pacto, ut hoei hoc,aut ad hoc illud in hoc S ad hoc
comemoratio est similitudinis. q. d. quq r6nis similitudine siue anxio a di euntur. Quo autem similitudineronis dicans, exponens ait, ut hoc in hocizexempli gratia, ut visus in oculo, intellectus in ala, & ut aedificans
ad id quod aediscatur,& scribens ad id quod scribitur. vel ad hocssi hoe in hoc, vel ad hoc. quae igit analogia dicuns, ea non OIa similiter dicunt, sed qugds ut motus ad potentiam, quaedam ut substantia ad materiam. Atqui alio modo ct infinita ipsum, O vacuum, oe quae
sunt litiusmodi, potentia atq; actu dicuntur, oe alio mo co- plura rara quae Ium, ut ridens, ambulans, oe quod videtur. etenim fit ut haec o simpliciter oe quadri; vere dicatur. Dicitur invideri aliud quia videtur, aliud quia videri pol tinfinitum non hoc pacto potentia est, ut actu separatum tandem euadat, sed cogηitione ioc.n.diuisionem inqua nunqua deficere,praestat quidem ut potentia sit icteactus,νι separetur aut, pnat. Quid igitur est atq; quale actu quippiam eseaex his o ιtlla odi manifestum sit nobis. Qua vero quodque potentia est, O quando non est, determinandum deinceps esse videtur. Vsn.n.quandovis potentia est, veluti, es ne ipsa terra potentia hom an non est, stat lius eum iam fuerit semene Et neq; tunc modo quoda omtasse, queadmodum neque a medendi facultate quodvis, neq;
a fortuna sanabitur ,sed est quippiam quod est possibile, at
que,ilotentia Lanum. De rutis aut eius quod ex re quod est tentiau mente fit actu, sic assignarantes. Est ne id quod sit cum voluerit id quod agit, nulla eorum quae sunt extra, Gnante. Ibi aut in eo quod a natur, cum nihil eorum prohibet quae sunt in ipse, se est o quippiampotentia tamus , si nihil eoia quae sunt in Me, in materia prohibeat ut domus fiat, neque quidquam sit adiungendum, aut auferenda,
aut mutandum, i.profecto potentia domus, ct in terismmili modo. Quorum foris est principia generationis O qu rum in ipsis est ruae quidem nullo prohibente externo perseo p rabuntur.Et semen nondum potentia dicitur , t enim in alio alaue mutetur oportet luando vemo persuum principia iam tale Eg, id iampotentia est. Illud autem alio principis indiget quemadmodum terra nondum est patentia Iutua se
Atqui alio mo infinitu ipsum, & vaeusi, de quae sunthm6i,dicvtur. F Qm quibus infinitu esse placebat, ii in quibusda saeuitate ipsum esse dicebant, nam ut in leuibus corporibus actu, se in grauibus iacultate infini-
tum esse tradebanGidelaeo ficultate te actu aliter ait inpleri'; rebus inesse dici, exempli a in videnter ac
ambulante, itemq; in non vidente, & non ambulante aliter inesse dicit potentia S actu . non videns. n. videre
dicis,quia potest efficere & fieti acto idens.Silr vides non videre dicis,qm fieri potest actu no videns. Aliter ergo in his potentia dicitur, aliter in infinito de inani. Magnitudo. n.potentia dicitur infinita, no u, actu fieri possit, sed quia in infinitu secari potest. Nam ncque infinitu, neq; inane in rebus esse, in physica dem ratu est. quod videtur, inquit, quia videtur: aliud aut qm videri pote ii, idest, nam qd videturinon videri dicitur,qm quod videtur, pol non videri. sic.n. locus hic accipi debetiquod vero non videtur, videri dicitur,qm videripsit. At infinitum non hoc pacto ut separatum sit futurum, siue actu per se, sed cognitione. Intelligimus .n. infinitu Se numeru augescere,& magnitudinem secari. actu vero nunu fit. & eam cur potentia sit seinput infinite diuidas, suggerit, dicens. Nam diuisionem nuntidescere praestat, ut potentia sit iste actus, F idest, posse magnitudines agere per diuisionem in infinitum pstat. Quid aut est praestans inempe hoc diuisionem no deficere , quia .n .sectio non deficit in magnitudinibus, sed quacuq; magnitudo detur,p5t in partes duas secari, ex eo suppeditatur de quasi manat, ut magnitudines secari possint infinite, pp quod non descit ut potentia siniste actus, idest magnitudines potentia habeant agen di quatenus indes nite diuiduni, non altu de ipsis lupia peditatur, si v diuisio nunc defuit Nam si diuisio bipartita in magnitudinibus deficeret, non secarentur in
infinitu, neque potentiam huius obtinerent M.qm non
deficit, idcirco facultatem habent ut secentur in infinitum.& hoc ipsum,ut secentur inu in infinitu,ex eo suppetit, ν sectio non desciat, a quo in non suppeditatur ut in infinitum separetur di actu existat. Esse igit actu, quid de quale sit ex his & talibus manifestum si nobis, qm libro quarto in melione actus & potentiae dixerat. Qir igitur talia potentia dicunt&actu, deqsi secus, alio in loco disputandum est, idcirco nunc cum concludEsde actu dixerit cesse igitur actu quod de quale sit, ex his& talibus manifestu sit nobis quod illic pollicitus est, nunc dicit qfi vero unu quodq; potentia est&qii no .
determinatum est.necin. quaecunque dicuntur ac nisi salior, proximam cuiusque materiam potentiam id esse ait quod pol, non item remotam .Quaerit virum homo iacultate sit. Ac percontactus indet dicens, an non, i. non
est sed potius cum iacta est semen genitale, ae ne i sic quidem potentia homo est, sed cu suerit in taminam
eoniectum neque hoc fortasse, nisi receptaculu sit id neum. Vt. n.non OIa possunt a Medico sanari, neq; se tuitu cham neq; ligna neq; lapides possunt, quare ligna sanabilia esse negamus sic ne terram quide holem esse facultate dicimus Hsc effatus, qm eorum qus potentia sunt, quaedam ab intellectu in actu m reducuntur, ut aratificiola, non ulla fortuitu quod .n.sanari potest,id no- nunc sortuitu sanatur docet nos quo definire Oporiateat no solum id quod a mente in actum reducit, quod reduci potest, sed etiam id quod esscitur, se igitur ait definitio aut cius, quod ex eo qd est potentia, meotest a ct u id est, quod ex potentia in actum transit, idq; non fortuitu, sed ab intellectu,definiri pol in hune ut dure ac definitionem protinus subiungit,csi aliquid amctore volente fit, re nulla externa prohibente. q. d. quod
ab intellectu reducitur in actum, est id quod in actum
236쪽
reducitur,cum vult ipsum reducens, re nulla exteriore obsistente,ut Medicus quando vult ex potentia in actu reducit aegrotantem, si re nulla externa prohibeatur,t. loco,tempore, vel quopiam alio. si quis igitur actu eia
ficientis ab intellectu definire velit, sic debet definire
qui vero patientis in hunc modum, cum nihil internu obsistit. Tunc.n. rotans ab intellectu sanari dicitur, cum eorum quae in ipso habentur, nihil ipsi obstat quominus e5ualescat.sed oes ipsius partes opportunae sunt
recipiendae valetudini. Sili ligna di lapides potentia diculur domus,si nihil prohibet,inquit, eorum quae sunt
in hoc & quid, illud hoc signiscet,exponit dicens 'in materia.q.d.tunc haec potestate dicuntur domus, cum rum quae sunt in materia, nihil prohibet,neque in ea quicq est quod sit vel adiiciendum , vel comutandum. St. n. ligna vel lapides addere oporteat, vel demere si sorte redundet,aut c6mutare si cu rudia snt secari indigeant atque expoliri,non dictitur potestate domus. Sin aut materiae nihil neq; addere, neque demere opus sit, neq; 'mutare tunc & sunt & dicuntur potentia domus. cui similis est ratio csterorum tum quibus principium generationis extrinsecus adest, qualia sunt artificiosartum quibus est in ipsis, cuiusmodi sunt naturalia, potestate. n.dicu tur cum nullo, inquit,externo prohibente
erunt per se idest,cum res per se efficit, si naturalis esti. Nam illud per se, non debet ad utraq; referri, ad artificiosa dico,& naturalia,sed ad naturalia duntaxat:vt semen exempli gratia, tritici granum cum vase contines,n6 dicitur potestate spica .in alio.n. ut in terra accipiatur Oportet, ac comutetur. Cum vero in terram ceciderit , de iam per sibi insitum principium fuerit tale, ut. s. germinare queat,tunc potentia cicitur spica. illud aut granum inquam tritici quod vase continetur, non dicitur potentia spica,qm indiget altero principio, hoc est
terra. Neq; terra facultate dicitur statua , cum non sat statua commutando, sed aes .aes autem dicitur statua potentia, quia mutando efficitur statua.
Videtur ala idoluod dicimus, isto hoc esse, sed illismodi, ut arca non ligia, sed tignea req; ipsum signil tora, sed trere a. rea rursus hoc mo non aliud sed illi inmodisiillemper iegia potentia simpliciter est qd' posterius est, velut arca
non terrea,neq; terrasd lignea est Loc. n. est potentia arca,
materia, qua ipsius hoc,Dipliciter quiin eius,qua Usimplieiter uiiιs asit ligna hoc. Quod si qua piamsit primῆ, quod
non vitreius per aliud dicitur illiusmodii oc es materia phima: velutisι sit aerea terra, rer iatris i grus sed igneus ignis est materia prima, quae quide boc aliquid est. in hoc.n. νηι
versale subiecta): disserunt quod altera hoc aliquid est iterum non es, ut Domo quidem corpus Maia subiectil est
ipsiorum affectuu, affectus aat est musica atq: album. Illud
ita cum orta fuerit musica,no musica ,sed minitu dicitur:
o homo non albedo,non ambulatio, sita ann o ambulans, ut ipsum issiusmodi dicitur. Quae igitur hoc pacto dicktur, in his ultimum est subnantia. iura vero non hoc pacto diacuntur ed forma quaedamAtque hoe aliquid est id, qaepr dicatur nus ultimum est materiessabnantias materialis. Et recte igitur fit, ut ipsum illiusmodi oper muriam Oper assectus dicatur. Imbo enim sunt, ut patet, indefinita. Quando igitur quippiam dicendum o potentia esse , qamnest dicendum, satis iam duimus. Videtur aut id,quod dicimus,n5 hoc esse, sed huiuslut arca non lignum, ted lignea: nec lignum terra, sed terreum .P am materia potestate est formae ipsae,de T sorma diuersa, idcirco compositum non appellatur mat
riae note .neque. n.aream lignum appellimus,sed de Guato vocabulo ipsam illius esse dicimus, hoc est lignea. Vel fortasse non est hic sensus horti verborum, sed ille,
materiam remotam potentia essensi dici, propterea res non denoIantur ex ea ,sed ex proxima. si quidem a cam ligneam esse dicimus, non aut terrena. Aut ne hiequide sensus est,sed docet nos,opinor,qua regula materiam ultima dignoscamus,& qua n6 sit altera prior nhanc istam. Quae ex aliis denotantur, ea su ni proximae materis,& quibus nulla posterior est, sed ea ultima est, quae limoi occurrit, ut non denotetur ex est . quorum verborum hunc esse tensum ipse expotuit dicens:Te ra rursus, si hoc modo, non aliud) id est, si denotando dicatur, exempli gratia aerea, nec dicatur aliud,Ltem
simpliciter,quod aliud dicitur,do non illius,hoc simplide proprie posterius est. exempli gratia, primu si ad arcam spectes,est lignum,posterius vero terra. sed neque simpli posterius haec eli, sed extrema materia. Si ergo, ut diximus,est aliquid primu . nam quod supra vocaverat ultimum, id nunc appellat primum alia rone .incipientibus.n. ab insmo, primum est.si quid est ergo primum,neque dicitur ab alio, nee denotatur a quopi , id materia prima est. ex epli gra terra est aerea, aer igneus, ignis non denotatur ab alio, ignis erit materia prima, quae hoc aliquid est, neque dicitur ab aliquo.In hoc in ait, uniuersale subiectumq; differunt uniuersale nunc simpliciter appellans omne praedicatum, siue substa tia id sit, siue aecidens, subiectum vero substa tramai igitur ea disserunt, q, subiectum est hoc aliquid, & ab assectionibus denotatur, aflictiones ex ipsis non hem. Bis musca in si fuerit in generata, ala non vocat ut musica, ipsa videlicet disciplina, sed musicum. Ze homo non appellatur albedo, sed album: nec ambulatio, vel motus, sed ambulans,& moueri dicitur. Et simplrque
admodum dicitur illud illius sic album sim hune intellectum. nam & ipsum denotative dicitur. album . n.idem pollet atque ligneum,quasi ex albedine:& quaecunque sic dicuntur, ut album,vel muscu. Et cino quae perinde dicuntur, ut quae fim assectiones, horum ultimum almsubiectum substantia est . quae vero,inquit,non sic, sed forma quaedam dnr,atque hoc aliquid est id quod pro dicatur: nam,cum dico album, non formam quapii, aut hoc aliquid dico: cum vero statuam, statua sorm qusdam est,& hoe aliquid, similiter imago & domus, subiecta vero statue vel domus,vel imaginis non quali
formae subiiciuntur eis, sed tanu materia, de substantia
materialis. Ex quibus intellisitur eorum,quae tam sormae diir,& eorum,quae quasi assectiones)aoc esse discrimen,P ex assectionibus subiecta dnra m usica . n. mulicus dicitur, ab albedine albus. affectiones put non hi
ex subiectis, nisi per accidens: siquidem album holem
per accidens esse dicimui, non aut per se. contra vero in iis,q ranu forme diar fornas n. ex materia subiectoq; nuncupant. Nam statua dicimus aeneam,non aes statui: di arcam ligneam,non lignum aream. Haec effatus inseri, recte illud , illius, dici sim materiam de assectiones. Nam,cum assectiones a stibicino definiantur album n.
per se indes nitu est, siquidem Oino absque iubiecto Osistere nequit similiterq: materia forma, merito illud illius,quod de alterutro ψicit itidem dicitur de altero. Cum asit sit distinctum quod modis ipsum pruu dicatur, patet actsi potentia essepriorem, atque non usi ea potentia definita, qua principia mutandi in alto,ut saltu dicitur, sed oino omni pricipis moti es atq; quietis enim natura
237쪽
in eodem est genere in quo est o potentia ipsa. l. n. principium mouendi,at non m alio, sed ιn ipso, ut ipsum est. O igitur talam potentiam ipse actus rone atq; substantia antecedit, tepore vero partim est prior, partim non prior. Atq;vone quide esse priorem patet. ex eo naq; pol iis est id sprimo potest,quia agere potest. Odificativum enim,i.quod
edificare potest, Gr visio id quod videre, ct visibile id ql
videri potest. Eadem est o in caeteris ratio. Quare ronem antecedere, cognitionemve cognitionem, necesse est.
Cum aut oes nitu sit quot modis prius dicas. γ Propositum ei est actu potentia priorem esse dem rare tumr5ne,i .cognitione,tum etiam ipe atque natura: ac ait,
qm supra costitutu est, in libro squarto huius operis, quot modis prius dicas,dubitari non debet, quin actus' potentia prior existat, non solii ea quae pauli ante definita est, cu potentiam esse diceret principi u chmutandi in alio ut aliud est, sed OIno quam oss potentia m uendi vel eos stendi.Vocat aut naturam principi u m
uendi & c sistendi,qm in physica naturam principium esse definiuit motus di quietis eius in quo est prim si&per se, non per accidens. Sed cu naturam principiu mouend i vocasset, priusq iacui tale principiu esse mouendi dixisset, adiecit. Etenim natura in eode gne est in quo est,& potentia ipsa quasi diceret, actus u natura prior est. sed quia potentia & natura in eodem piae sunt,& genus est principi u mouens potenti φ atq; naturae,ioco naturae dixit prinei piu movens. Natura vero hoc disserta Potentia, P potentia in alio existens ut aliud est, in illo inest, natura vero in quo est, non ut est aliud, in eo exi-Bit,sed ut ipsum S per se. Natura.n. Dionis quatenus is talis est, in ipso inest,atq; per se. Omni ergo potὀtia,inquit, tum ea qus supra dc finita est,tum etiam natura, potentiam appellans nat uram, propterea P est in gne potentiae, ut diximus,actus prior est rone atq; natura, tPeVero modo quodam prior, alias vero posterior.& printinus rone priorem esse, in hunc modu confirmat Primum,inquit, possibile.i. proxima potentia, siue materia
proxima, pol sibilis siue potens dicitur, qm ess cere potest. Ac s. n.statuam seri posse dicimus, , terea essici statua potest. Pari rone aedificator dicitur, qui potest aedificareae in hoe esseere,& facultatem habere videndi, quod videdo es scere potissi de similiter cstera. Si ergo potentia per actum cognoscitur, necesse est v tratio cognitiosi; actus, potentiae ronem, cognitioneq; praecedat. Id. n. per quod res addiscitur, prius est, quam res ipsa quae addiscitur, vi causa prior est effectu, quod
hinc quoq; intelligi potest , qm id posse dicimus, quod
agere potest, & per actu potentiam declarare nitimur. ut dubiu non sit,quin actum ut notiorem, prioremque potentia ad potentiae cognitionem assumamus, cu Ois doctrina oim: disciplina itellectualis ex cognitione antecedente fiat,ut in posterioribus resolutoriis docuit. Tempore aut in eisdem quidem specie prior est. antecedit enim id tempore, quod idem escit lecte, in eodem vero numerassequitur. Dico aut hoc pactoa ole, qui quide actu iam estio tritico,ac vidente: materies, et semen, ipsinis, vi utempore prius est.2 is cane potentia quid sunt homo, tritum atq; videns sed nondu actu. his alia tempore sunt - priora,qua actu sunt,a quibus haec ipsa sunt orta. Semperaria ab eo quod iam est actu, ex eo quod est potentia, actu fieri solet, vi ho ab MD,musicus a musco , semper mouente aliquo primo. Id vero, quod mouetinctu iam est. Insermonibus ast de subnantia Lximus, omne quod fit, ex aliquo atq; ab
aliquo feri, idq; specie idem esse. Quapropter et impossibile
esse videtur,edi Datorem eseque quam antea quicquaarificauerit,aut citharoedum etiam,visi antea pulsaue, it citharam ti naque pulJare discit.pulsando dicit pulsare et eaeteri simiti modo. Vnde oe redar utio illasvh Ilica emergebat,qua quisiam non habetem olentiam. cuius est seia, facturum inferebatur. Qui naque discit, non habet, sed quia
eius quia fit ilηαd factum est, ct eius quod Oino mouetur, aliquid motum est quod quidem in libris de Motu patuit demonstratu9 ideo discentem etiam fortasse nece ne est sciaquid haberinerum et hiscinctum hoc qκoque pacto potentia priorem esse generatione atque tempore patet. Tempore aut prior hoc modo,quod specie idem essicit, prius est. γ Postu actum priorem esse rone quam potentiam docuit, ondit ipe modo quod a actum qua potentiam priori m esse, alio vero non . Ad euius demonstrationem pronunciatu quoddam siue assumptu oppido quam manifestum assumit, quod, specie idem efficit, prius esse. Sophroniscus. n. qui Socratem secit. uspecie idem est atque Sophroniscus, non aut numero, prior est q Socrates. Na Sophroniscus S Socrates specie iidem sunt, non aut numero.quod aut effectum fuit, quod unum est&idem numero, posterius est. Quodigii idem essest specie,ut diximus, prius est.quin Ptiam granum tritici, quod in terram coniectu alterum gramnum procreauit specie idem atque efficiens prius est qquod est procreatum. cui similis est caterorum ratio. Quae praesumpto ait,si ad id,quod procreatum est atq; essectum spectes, semen de materia, ae Oino potentia. nam materiam vocat potentiam prior est si forma a que actus,qn quidem semen genitale & menses m uliebres, quae potentia Socrates erant, nondum vero actu,
priora sunt i pe u Socrates & materia huius grani tritici,quod potentia erat hoc granum, prior est ipe, quam ipsum. Ergo,si ad materiam,vt diximus, atq; potentiam spectes, potentiam reperies priorem esse actu. Sed, qm semen ex hole,qui actu erat, est essectum,& videndi facultatem habens ex vidente,& similiter caetera, idcirco actus prior est tye, et potentia. at his, inquit,i. materiis ac potentiis alia, quae actu existunt, tye sunt priora: ex quibus actibus potentig sunt effect . Nam licet semper ex semine I mcsibus, quae potentia sunt homo,sat homo actu. cotra tamen temen & menses ex hoibus actu sunt.Si quidem homo ex hole actu, & musicus ex mu- si eo fit: de temper quae sunt, ex aliquo primo mouente fiunt. In Sexto aut libro illic. n.de substantia disputauit dictum est, omne quod si i , ex aliquo seri aliquid& hoc quod fit naturaliter, non artificiose, specie idem esse, atque mouens. ut intelligatur actus prior esse qua potentia. G, si omne, quod fit, ei scitura liquid,& ab aliuo primo mouente,fieri no potest ut sit quispiam aedicator, qui nihil aedificauerit, aut citharaediis qui cithara non personuerit. Nam qui cithara canere discit, is cithara canendo, cithara canere discit. Ex hoc igitur ut omne quod sit,in aliquo primo mouente ac existete actu fit, sophisticis captionibus data est occatio. Interrogabant.n.sophistae, atque adeo fiuc interrogat, nunquid non habens scientiam alicuius scientiam ess ciet,& prius scientiam accipi ut, ut habitus intelligitur, qui est in anima. posterius vero cum dieitur scientiam
efficiet pro scibili quod per scientia dicitur. quo in loco artes appellat scientiarum nomine. Cum sic igitur interrogantibus ab aduersariis respontum esset, non e liciet.qui. n.arte caret statuam conficiendi, is profecto statuam nunquam conficiet,sic igitur percontat , aliq; accepta
238쪽
accepta rnsonesophistae inserebant, qui cithara cane re ducit, is non habens sciam cithara canendi, cithara canit. nam si haberet, non addit ceret.ergo non habens
cuiuspiam rei sciam, essici et I non efficiet sil est sciae. quod quidem est absurdum. Et soluit sophisma, dicensi Sed quia eius quod st,aliquid factum esse,& eius Oino
quod mouetur,aliquid motum esse: de subaudiendum est demraui m us, ut sit plena oratio fimoi, sed quia nosdem rauimus eius quod sit, aliquid sectum esse, & eius Ino quod mouetur, aliquid motum esse, pliisma disi soluitur. In ultimis. n.libris de Physico auditu, nam illos vocat de motu, ondit omne quod mouetur, prius esse motum,& Omne quod motum fuit, prius suisse motum.quodsi ita est, qui cithara canere discens, canit)s prius cecinit. Cecinisse aut, quieuise est in aliqua parte cantus. Itaque habens aliquid sciae prius, licet non totam,cithara canit,& oino id quod efficit,habet,licet noabsolutum & persectum s t. non igitur quod non habetesscit, ted quod habet. Ex his ergo, ait, intelligitur manifesto actum priorem esse , u potentiam generatione StPe. propterea in ante ipsum fieri pr edit factu esse, quod quidem finis est alicuius generationis. At vero subflatia quoque es prior,primo quidem ex eo. quia qua poIleniora sunt generation forma atque subnan tiasunt priora, ri mr puero. homo semine. Alterum.
iam habet formam,alteriἱ non habet.Deinde ex eo .pua omne quod sit ad principium proficiscitur atque finem.Id erum gratia cuius caetera sunt, principium esse constat. At generatis , finis ipsius est gratia , ipse actus o finis, O huius
Latia potentia a Rumitur.Non narrimalia videt, ut ba- eant victum, sed ut videant,visum halent. Si titer Odit aedificent ac contemplentur, aedificandi contemplandis facultatem homines habent. Sed non contemplantur H ha beant facultatem si qui meditantur otque hi non contemplantur sed aut hoc pacto. aut talis non indigent contemplationis. Praeterea materies est poletia propterea quod auommam accedere potest. cum est autemam est informet. Simile est in caeteris, O quorum finis est motio. Quapropter vii qui docet, eum discipulum operantem Ugderint nem iam reddidi se arbitrantur, salioqui ille Mercurius erit Pasionis. Erit enim incertum.si scientia intus,an extra sit perinde ut
illa. sic O ipsa nat mra facit. Nam ipsum opus est finis, ipsa
autem operatio est ipsum opus.idcirco nomen ipsum op ratio ab oper dicitur,atque ad actum tendit. At vero substantia quoque est prior. Primo quide ex eo da quae posteriora sunt gnatione, forma atq; substatia sunt priora .FNatura quoque & fine actum quam potentiam priorem esse demrat. quod quidem categoriceondit in prima figura, ad hunc modu. Actus quam potentia gnatione posterior est, quae gnatione posteriora sunt, natura S sine sunt priora. actus igitur forma atq; substantia & fine prior est quam potentia. Esse aut n*tura priora,quae posteriora iunt gnatione, Psipicuu est. Uttan .architectus prius domum in scipso format, &tuc sundamenta iacit, deinde parietes ac tectum aediscar, sic natura ad virum exempli gratia quasi ad signum spectans, quippe cu gratia cuiuspiam essciat, ut in Tertio libro de Physico auditu dem ratum est, primum semen
genitale ac menses muliebres esscit, deinde cor, tunc iecur, post hoc carnes, neruos de ossa,deinde insantem, tum puerum, post adolescentem, deinde virum. Ita que posteriora sunt gnatione, natura sunt priora. natura Vero posteriora, ut semen Ae menses, nobis priora sunt.
Ergo vir quam puer prior est natura, puer qua semen. At puer iam formam habet atque insi, semen non Eribet, sed habere potest. Quod ipsum aliter ondit,dices. Cuius gratia cuncta fiunt, id finis est ,& in ipsum tanjin principium & prius quae sunt contendunt, fiunt aut actus gratia cuncta, actus igitur sinis est,& prior quam
potentia. nam potentia & generatio Ppter actum est.
Haud dubie igitur & forma & psectione prior est qua
potentia. Esse aut potentiam actus gratia, ac proinde actum priorem potentia nam id cuius gratia, ut persectum,prius est, q quod est ipsius gratia ) perspicuum
est. aialia. n. visum habent,i.videndi potentiam, videndi,agendiq; gratia, non aut vident & agunt ,ut visum sue potentiam videndi habeant. Pari rone facultatem hoc est artem aedis candi habent,ut aedificem: non aut aedificant,& actii habent, ut habeant artem aedis candi.& conte platricem facultatem,ut contemplentur: non aediuerso conte plantur,ut eonteplandi obtineant facultatem.Sed qm qui meditantur, agunt ut possint conte.
plari,idcirco dicat sertasse aliquis hunc meditandi actu esse gratia potentiae cosiderandi, ac proinde salsum esse dictu potentias actuum gratia cosistere, sed hos potius esse pP potentias. quod ii ita sit, potentia priorem esse quam actu. Nam id cuius gratia, prius est, quam ql est gratia alicuius'. Haec igitur quae dictis obiici poterant, soluens, Medi tantes, inquit non conteplantur. Nam si conti plarentur, conte piari dici possent, ut potentiam
haberent conleplandi, nunc aut cum non conlepleni,
ne licet quidem hoc dicere. Hanc igitur oppositionem cu soluisset per instantiam ,eandem per affirmationem soluit, dicens. Sed aut hoc pacto id est meditantes vel
quodam odo conleplantur, vel non indigent conlepiari. q.d. vel non indigent contemplatione meditationis.
Sed haec meditantium contemplatio, cum imperfecta sit,& prope nihil, persectissimae atq; potissimae coni plationis gξa efficitur. Prs terea materia potentia est, a que dicitur,qm ad formam peruenire potest. cum aut peruenit,& actus est, in forma consistit, ut hae quoquer6ne actus si potentia prior esse dicatur, tanu res appetenda, & ordinatrix,& in ornamentu perducens. Silis,
inquit, sese res habet in caeteris quorum finis est motio. Artis. n. ltandi finis nihil aliud est quam ita moueri. in his igitur actus prior est potentia. Quare ut praeceptores tune discipulum ad finem doctrinae venisse putant, ac finem reddidisse, cum ipsum per doctrinam agere ostenderint, nam si actus est opus,opus aut fi nis, actus nimirum finis est.quare operatur,tunc ipsum finem habere putant. hic.n.est ordo dictionis sic natura tunc quod fit,nactum esse finem arbitratur, cum ad actum peruenit. Nam illud alioquin ille Mercurius erit Pasonis cum illo cohaeret quapropter ut ij qui docent, discipulia operatem onderint est aut sensus, alioquin,i. nisi praeceptores discipulu operatem Ofitauerint, sed dixerint 1 se suisse doctum, licet non operetur, dubiu est
habeat necne habeat sciam. Nam cum ex operibus asetificem queque atque scientem iudicemus, si non oporatur, quo,habeat ne an non habeat doctrinam intelligi potest i Erit. n.incertum num intus sciam habeat, an
extra,i.habeat, necne: ut Pasonis Mercurius intra an e
tra lapidem sit, ignora .Pasionis aut hiltoria, si cui nouisse placet, limoi est Pason statuarius in lapide quodalitercumj forma exposit,& in lapide Mercurius videbat,
sed intra lapide ne, an extra esset,incertu erat. Extra esse
dici non poterat,qm si essct extra, ut lapis es et sculptus Oportcbat,& inaequalitates haberet, at ille totus erati suis
239쪽
laeuis more speculorum. Ob hoc igitur extra esse dici non poterat. Sed neq; intra, nam si lapis in quo Mercurius erat, iuncturas aliquas vel commissuras haberet,in promptu erat dicere . in altero lapide Mercurium expressum extra,deinde impolitis laeuissimis lapidibus inclusum suisse, sed videri per transparetes ac pellucidos lapides eosdeq; laues impolitos: ut si quis forma quapiam ex cera eringat , eiq; vitrum aliudue pellucidum corpus extrinsecus Iponat, forma cerea intus videbitur.si hoc sis esset, haec non imerito dici poset. at eum lapis undiq; continuus esset atq; unus, & nulla haberet comissuram,hoc dicere no licebat Itaq; incertum erat Mercurius extra esset,an intra lapide,extra. ppter lapidis squalitate:'intra, qm intelligino poterat quomodo intra lapidem continuum 1acrcurius esset essectus. Quamquam autem in quilusdam ultimum en ipse Uus, ut videndi potentia viso, ubi nihil aliud a visust opus, in quibusdam sit aliquid praeteν usum, ut ab extruendammadium facultate praeter aedificationem fit damus, in utrisq; tangactus erit potentiae rus, etsi magis in illis finis egie rideturi Etenim aedificatis meo est, quod aedificatων oe fit, atque eit a cum adibus ipsis. In quibus igitur aliud pri pia me si quod fit praeter viam, eorum actus inde quod licitur inest, qu ilis est aedificatio arq: actus terendi, illa enim in eo quod aedificatur duc in eo quod texitur, the l. Et in caeteris identidem quae talem subeunt rationem. Atq; omnino motus ipsi in eo est quod mouetur. I .l
Quamquam in quibusdam ultimu est ipse usus ut visiis ipsa viso. Antequam ad dictorum expositionem accedamus, aliqua sunt nobis commemoranda, quibus intelligentia illorum aperiatur . Intelligendum et enim visum per quem cernimus, de potentiam esse, de actum potentiam, si ad visionem spectes. Esteriim vi sus facultas qua videre possumus, visio vero est actus. Respectu igitur visonis potentia est. sin autun ad euspectes qui visum non habet, accipere tamen potest, actus est de habitus. Cu enim quis visu caret, chtinere tame eum potest, is visum habere posse dicas,c unx vero habet, non dicitur habere posse, dubium non est, quin visus sit actus. Ars quoq; aedificandi de poteritia est & actus. poteria respectu aedificationis, actus rone priuationis, quam aediscator habebat antequam haberet artem aediscidi .nam ex facultate aediscatore, Mi
scator actu fuit effectus. Neq; vero id sol um de habiatibus dicitur, sed etiam de iis,qui habitus lia laenine
me ra enim non operans respectu operantis , sicultate semetra est, actu vero comparatus puero qui geomeria fieri potest. Sed de his ego in lib . de Ar lima Iaiis Gme disserui,quae nunc dictorum explicanitorum gratia breuius stini commemorata. Aristo. ig itur hoc per verba proposita dicit. Cum in quibusdam ultimum definis si usus, usum appellans actuint.&pister actum nihil essiciatur aliud cuisus enim usus atq; actus est x sum videre neq; aliud essiciatur praeter visionem qu Dadmodum in saltandi arte nihil esscitur praeter salta tionem, in quibusdam vero sat. Artit enim aedificandi usus At actus est aedificatio sed aliud quiddam essicie
etera dificationem, domus videlicet. Cum haec igitur, inquit, ita snt, tamen in his nihilo secius est aliquis is, quibus praeter actum nihil est. Immo ut finis est
eo um, quorum quicquam est praeter actionem , se dc eorum, quorum nihil est praeter usum . Est igitur, inquit , Δ: hic finis, id est in arte aedificandi, sed de hic iaestia visu magis tuus quam potentia, primu m Ppti'
lans videndi sacultatem, ipsum d co visum: sinem vero de actu visionem.quod quale sit, statun explicauimus. Itaq; illud chic autem sinis magis quam potentia γ perinde est ac si diceret, visus est ille qui de finis, tame vi so magis est finis quὶm potentia, id est quam visus. Quomodo autem visio magis et visus si vis exillat, ex similitudine docet ariis aedis candi,dicens. Etenim miscatio in eo est. quod aedificatur de fit, atq; est una cuaedibus ipsis quasi dicat, ut aedificatio sese habet ad amtem aedificandi, si e visio ad ..sum .adificatio autem sinis est magis quim ara aedificandi, ergo visio quam visus. Assumptionis vero huius,aedificatio autem finis est
magis q ars aedificandi, confirmatio est illud cetenim aedificatio in eo est qd aedificat de sit, atque est una caaedibus ipsis, Nam,cum domus aedificationis opus sit, atq; aedisi ratio fiat. di sit simul cum domus efficitur. nisi enim domus sat, ne aedificatio quidem essicit,neq;
domus,nili aedificatio,cuque opus sacultatibus prastatibus habeatur, propter opus. n.sacultatemhabimus, simul autem cu opere sit actus, potςtia vero ut ars aedificandi, tune ei iam si cu nulla domus efficit, dubium esse non debet, quin actus quis potentia prior iit, de magis finis, ac proinde visio quis visus. nam viso ad visum, quemadmodu paulo ante diximus sic te haber, ut aedificatio ad artem aedificandi. In quibus autem praeter actum non est EDd quicquam opus, in iis ipsis est ipse actus . nam visio in eo est Dia quia ridet, oe contemplatio in eo quia contemplatur, O mia in anima. Quapropter o Dircitas ipsa, quippecum sit νι- ω qua .Quaresubstantia ipsum ac forma actu esse pater. Et hac igitur ratione dilucidia euasia Ict substantia potentia ipsa priore esse. Et, uti diximus, tepo. e semper auu acta
alius antecedit, Us ad primis per moventis actum
In quibus aute praeter actu non est aliud quid quam opus in iis ipsis est ipse actus. Postquam quorum prς ter usum nullus est finis, in iis quoq; actus potius qui
potentias fines ac prastantiores ede docuit, nunc exponit quorum actus in essicienda re, quoru in es sciente consistant. Sic ergo ait, qm idificatio de textio simul eacu re quae aediscatur de quae texitur, haud dubie Misi-catio & textio in ipsis exist it. Nam si aedificatio esset in aedificante, non in eo qd ediscatur,nimirum sdiscatio etiam tunc esset,cum nihil aedificaretur, quod fieri nopor, aedificatio igis in re incit que aedificas, &textio in ea quae texituriquare cum id quod aedificatur, praestet artia discandi, satis intelligit u r aedificatione arte sdificandi, visionem visu potiorε esse .Quorum igitur prae ter usum aliquid est,horum actus in eo quod fit, colistit.quors autem non est quidquam aliud praetcre ,h xum actus est in ipsis efficientibus. Nam visio in vidente inest,non in re quae videtatem vita in nim , vita .n. actio animae est, ut viso ipsius visus. ex quo intestigitur, stelicitas cum vita quaedam e se intelligatur. inani iama inesse: prorsus ut ex dictis dubitari nequeat, quia substantia sol maq; actus existat. si enim tunc Meliceni
scilicitet agere dicimus, cum formam solicitatis, hoe est ipsam scelicitatem aecepit, de menses muliebres hominis munus agere, siue obire, cum formam h minis acceperunt, quid alii et aliud diuinare nisi se mam esse actum de concludit totum sermonem, diis cens. Ex hac igitur ratione palam fit, actum substan tu priorem est ι qua inpotentia dc ut dictum est, set
per tempore actum actus alter antecedit, ut ante so-Mau, qui actus est,Sophroniscus actus suit: & se sim.
240쪽
p vsq: ad primi mouetis actu, qm illu actu nullus actus
antecedit, sed ipse primus olum eli, & causa existedi. t Hro niagis etiam proprie prior ipsi actus potentia esse videbitur. Res enim perpetus priores sunt eis substitia,
quae oriuntur oe occidunt , ein autem res perpetua potentia nulla. Ratio cuius bee esse utiletur. Omnu potentia nimirum
simia est conuictionis. Quod enim esse nequit, id nulli co- petet qtiam. Fieri autem potest, ut possibile omne non operet r. aeri ergo potest,νι id sit oenon sit,quod est pol
bile estὸtat νι id non sit quod possibile est non esse, fieri fata
poteti, Quia autem fieri potendit non sit, id corruptibile est ut simpliciteriaut hoc ipso quo fieri posse docitur νι nons aut loco, ut quantitute,aut qualitate,absolute vero sub nanitie ratione. Di M.eorumque pliciter corruptionem non subeunt, potentia est absolute. Vi aliqua vero ex parte sit, nihil ob Iiare videtur, velari quale,vel ubi. Actu ergo sunt uniuersa. N eorumque necessariosum, athec sunt prima.Si.n.haec non essent, Gil esset profecto . Neq;
igitur motus is est potentia,qui se sternus est.2geq; si quid
perpetuo mouetur,ntentia motu cietur, nisi ea ratione qua
ex hoe in hune terminum proficiscitur. huiusce vero nihil prohibet materiam esse asocirca sol atq; astra semper operantur,atq; mouentur, totum; cesu inq; no si pertimescendum ne tandem Retit, moueriq: demant,quia quidamnaturales Philosiophi pertimescunt K eq; id agentia defatis turmotus. nanis non uti rebus caducis atq; mortalibus circa contradictionis potentiam competit, ut laboriose sis ipsa continuatio motus. Huius erum causa substantia est ea qua materies es atque potentia, non actu. Λt vero magis etiam proprie. res enim sempite
mortalibus substantia priores sunt.) Demsistrato actii
priorem esse quam potentiam ratione,tempore,& causa, nunc docet non simpliciter sie esse priore, sed mastis proprio siue nobiliore modo: procedit autem confirmatio per quendam locum in Topicis traditum, qui ait, quae potioribu s praestantioribusq; inliant, ea potiora sunt,& praestantiora.quod si verum est,actus autem
in sempiternis inest, facultas in n5 sempiternis, & sempiterna prestantiora sunt & potiora: profecto actus qui in sempi ternis existit, potior est facultate, quae in non sempiternis inest. sempiterna igitur, inquit, mortalibus substantia priora sunt. Sempiternorum autem nuhil est facultate, sed actus sunt,ut dictum est in libro de
Enune latione. quare si sempiterna lunt actu potior est actus qui habet,in potioribus, quam potetia,Praefatus aut potentiam non esse in sempiternis, idem confirmat dicens. Ratio & causa cur facultas non sit in sempiternis, sed ola sempiterna sint actus, haee est, omnis potEtia est contradictionis qui quidem olum est contensus, nam qui recte valendi potentiam habet, idem &non recte valendi,cui similis est in eaeteris Q. Si ergo omnis poteria eli cotradictionis,& quod esse nequit, nulli potest adesse,omne aut possibile contingit non agere: nec .n.qui recte valere potest,is semper recte valet haud dubie continget esse de no esse . quod autem non esse contingit, ide te esse de non esse potest. porro quod esse de non esse psit, id mortale est vel simpliciter, ut aqua, denatiua OIa.occidit. n aqua eum etsi citur aer,& hic cum
transit in aquam. vel non est simpliciter mortale, sed quod esse dicitur, idem non esse pol secundum locum
quantumue, aut quale.Sol. n. si mpliciter no est morta
lis,tamen cum est in Capricorno, esse p5t in Ariete, di hac ratione est no em,atq; mortalis,sed n6 simpliciter,
n dixi aera, sed quatenus csi possit esse, G est i a Met
te.Item plata Obitalis, quae sex eubitor si e Te p5 timortalis dicitur, at ne hoe quide simpliciter, sed qm quod esse psit, id non est, quod.n.esse potest sed nondum est, id quodammodo delenim esse dicimus. quod alba esse potest cum non sit,id non simpliciter est mortale, sed quale.Id aut E simpliciter est mortale, quod substantia deletum esse potest. quares possibilia partim dicuntur quod simpliciter interire possunt, alia quod quodammodo, profecto sempiternorum de simpliciter immortalium nihil simpliciter est potentia, prorsus Vt natura de substatia eius interire valeat. Ac supermundana quidem cuncta nequi simpliciter poteria sunt, neq; lecumdum quid,circunlata vero &diuina corpora nihil ob stat quo minus lecundum quid sint postibilia, exempli gratia, secundum quale, vel secundum locum, secundum quale, quonia Luna semiplena lumine plena ess-ci potest. Fri locum, quia Sol cum Geminos tenet, in Taurum transire potest. Simpliciter igitur immortalia haud dubie actu sunt, non potentia .ergo nem simpliciter tempiternorum , nec eorum quae sunt necessario,
ullum est potentia. si . n. qus esse possunt, ea Se esse de noesse contingit, necessaria vero sem per se eodem modo habent,utiq; necessariorum nullum erit potetia .Quod
vero ait. Ad hae sunt prima haec appellans sempite na, huiusmodi est. Ad haec prima esse dictu est, supra .n. est dictum. Nam eum dixisset in primis & immortalibus non esse potentiae locum, idq; demonstrasset, sudigestir i at haec prima sunt. quasi diceret,quae cum prima sunt , in iis non est potentia, sempiterna autem prima sunt, in ipsis ergo non est potentia. Porro sempiterna prima esse, causam subiecit, dicti. Si enim haec non el-sent, nihil esset profecto. quoniam nisi essent sempiterna, nihil eorum esset,quae sempiterna non sunt.Neq; vero solum in sempitemis substantiis non est potentia. sed ne in motu quidem si quis est sempiternus, neq; si quid motu sempitemo cietur, id potentiam ut non se habet, sed potentiam ut hinc illue moueatur duntaxat. Sol enim ut diximus dudum ex Ariete in Taurum transit , δἰ cum sempiternus sit, non in prohibetur potentiam huius habere, ut de loco inquam in i cum moueatur. At quoniam potentiam simplicitervon habet, sed tantum de loco ad locum, idcirco Sol semper agit, atq; Luna, nee timor est, ut Empedocli eiusq; sequacibus videbatur ne quando consistat.
Neq;.m laut coelum mouendo satigatur, cum ipsorum motus non sit in potetia contradictionis. Neq;.n. cum moueri possint, possunt etiam non moueri, vires mortales, quarum motus est laboriosus, cum coeli S
lisq; motus irrequietus omnis laboris sit expers huius enim causa substantia est ea ouae materies est atque potentia id est, materialis substantia sue materia causa est huius, id est ut laboretur & potetia contradictionis
habeatur. Circunlata vero atque diuina corpora non habent materiam, quae contraria possit. quare ne lab rant quidem mouendo. Rerum autem ea qua corruptionem mutatione se sua
beut, Vt terra,vt ignis, res ipsasperpetuas imitant: etenim sic croperantur. per se enim motum in seipsis habenta caetera vero potentiae de quibus est definitumiontradicti xussint uniuerse. Quia enim Me pacto mouere potest,p teil O non boe pacto mouere. Dico aut eas Nes tuae uni paraticipes rationis. Expertes vero rationis prUentia nimirum
auentias potentia contradmonis eaea erunt. Quod sina
rura qMG ubi tutiq; sunt tales quales e r circa doctrinas versati