장음표시 사용
41쪽
etiamnum alienius, ea principia entium eadem quaerere, ex quibus entia constant,i .materiam & formam. ι H moi. n. sunt indefinita dualitas de unitas, quae illi principia esse statuebant, cum sint entia quaedam, quae ex ripria natura limol principia & elementa non habeant nisi ex aecidenti. Effectio. n. aut perpcssio, ex qua materia costabunt litae naque materiam ex accidenti habere dicuntur.Quia .n .substantiis, quarum hλbetur materia,haec adsunt, idcirco de his materia suppetere videri potest, non autem per se. Similiter nec recti,nec cuiusualterius, pter quam substant ,habetur materia. Idcirco enim dixit no licere horum talia lumere elementa, qm omnino non sunt.hmsii. n.principia, quae quali elementa & insita sunt, de ex quibus aliquid esse dicitur, lolms
substantiae esse reperiuntur, quippe cum haec una ex entibus subiectu sit, caetera in hac,&huius aliqui esse dieantur.Hm5i ergo principia, eoru ,quorum nulla sunt, indagare, aut se inuenisse credere, summς dementie est. Quoniam etiam pacto qius tam elementa on discet
Tatet. n. antecedere non posse cognitionem. nam ut is, qui Geometriam discit alia quidem ante cognoscere potest,mbilacit eorum quora estscientia, o quaesivit sibi disienda, prius cognoscit sic in aliis fieri soleti iuraresi estum aliqua sicia est, qualem inquiunt quidam . 1 2 is antea sane cognosi t.
Omnis indisciplum perantea nota aut omma ut utiqua set,
ct aut per demonii rationem. aut per desinitiones eoicitur. Eu Lex quibus definio cim hi mira cognoscantur,et sensnota oportet, similiter ω ea qua fit per inductionem. Qm etiam pacto quispiam elementa otum disceri Docet quavis omnium entium elementa coia sint,seti. in non poste, ut ipsorum doctrinastientiaq; habeatur. di cur fieri nequeat, vicium elementa distamus , cam
subiungit dicens. I atet.n. antecedere non posse cognitionem I ratio ad huncam dum explicatur, fieri non potest ut eorum i habent principia, quidquam intelligamus,nis principia ipsius cognouerimus.N1 quorucognitio habetur per principia ,haec ante principioru cognitionem intelligi nequeunt: led olum entium per
istos principia sunt coia: ficti ergo non potest, ut entiu
quodpiam intelligamus, nisi ante principia cogpouerimus. at quorum habentiu principia, principia discere est impostibile, horum scientia haberi minime potest. entium autem principia dilae re est impossibile ergo ne fieri quidem potest, ut entiu doctrinam habeamus. Nam fieri no posse, ut entium principia discant, docet cum ad hunc modum ait: Omnis disciplina ex praee
mitis fit qm ut in i pio statim initio Posterioriam Reiolutoriorum dixit, Omnis doctrina ,& ois dit Piplina
intellectualis ex antecedente cognitione fit. Nam, etsi quae aliquis ignorans discit, ea ut ante cognoseat seri non. test,aliqua in ipsum praecognostere cesse est, quibus ea cognoscat, per quς doctrina estingit.Qui .n. Geometriam distit . is quaquam in ipso dicendi initio nihil eorum cognostit,quorum Geometria est sti aliqua tamen intclligit, ex quibus ea cognostit, per quae ipsa essicitur doctrina,verbi causa maius, minus, aequa la, rectum, refractum, longitudinis item ac latitudinis, corporisci; in tellectum habet. Si ergo doctrina cis non
ipsis quae discuntur, sed aliis quibusdam pricognitis es scitur, profecto qui entium principia per doctrinam
est cogniturus,hunc ut alia qua clam cognostat necesse
est,quod fieri certe non potest. Nam quidquid intelli-d dicitur,id ens esse, ac sub entis principia cadere reperietur. Fieti aut non potest ut quis ens aliquod prius
cognostat, quam eius principia didicerit. aut ergo prius
cognouerat quς distit, aut certe nu quam distet .Quod vero disciplina Ois nastatur ex praecognitis,docet argumento mathematicarum. Discimus. n. aliquid vel per demonstrationem, vel per definitionem, vel per inductionem.& in doctrinis,quae demonstratione paratur, aliqua sunt discenti nota, diuersa ab iis, quae demonstrutur, filiae videlicet, quae lunt naturales quaedam intelligentiae,& ippositiones medio vacantes,quales hae sunt, Quae sunt eidem aequalia, ea inter se quoque aequalia sunt. De Oni ni est affirmatio, aut negatio. Bonum est suapte natura utile. Omnis aut cognitio,quae per rati cinationem, i. syllogismum accipitur, per ante cognita comparatur, per propositiones videlicet, quas conseiasas,& postas ςsse oportet Item quae per di finitiones habet. Nam qui distit hominis definitionem esse animal pedestre bipes, is non pcognoscit hxc esse hiae in lioru singula cognostit, animal, de pedestre, Ae bipes ali quin nunquam disteret holem esse isthaec .Similis est ra . tio inductionis,quae cum uniuersale docere velit, oportet tit discenti singularia, per quae docet, esse cognita. Si ergo doctrina vis ad hune modum sese habet, de quiolum rerum principia de quaerunt,& se docere profitentur, negant possedit centem quidquam cognostere, de intelligere, nimirum iidem & doctrinam de disciplinam tollu t.Aut oia,aut aliqua dixit, qna in demonstratione& syllogismo fieri potest,ut quispiam utranq; propositionem pcognoscat, noueruq; , de item in definitioneola ex quibus si definitio, pnouerit. Nam inducti opticola nota & pcognita edit. vel via, vi in desinationis bus,inductionibusq; aliqua, ut in demonstrationibus.
Atqui si est insita nobis, mirabile es profecto quo pacto
nos latet potisimam scientiarum habere. Atqui si est insita nobis, Negauit disti plinamesic, 83
si cium rerum principia & caule cora sunt: Nuc vlici tradoctrinam rerii cognitio sit nobis innata, nec doctrina praeceptioneq; opus sit ad sciam comparandam, setinon posse docet, in huc modum. Cognitio potiss*m tum prsstantissima stiarum est, cognitio aut principio, rum, quae olum entium principia quibusdam esse placet, est cognitio potissimorum. Id. n. propter quod ali
quid est, temper est potius eo quod is illud eli. post O
riora vero principiis py principia sunt, principiorum ergo cognitio stiarum est praestantissima. At habente sibi instam stiarum nobilissimam, ignorareschabet . .
nulla rone eonfirmatur. An sensum nobis inuatum histberx scimus, posse nos ambulare nobis cognitum est, rerum aut latentiam habere, cum habeamus ips m
principia, aut scire nos olum rerum principia ipsi ignoramus i neque strutantes id dicere valemus Oin do ergo eorum quae ne icimus,innatam stientiam habς
re possumus i Et sertasse haec idcirco ab ipso dicta sunt.
ut hac quoque parte istorum placita corrigeret, qui nobis rerum stientiam innatam esse tradunt, quippetquibus disterpreministi esse videatur. Praeterea qitona pacto quii am cognosi x quibκssum omnia, oe quonam modo patebit ἰ hoc enim habet dubita
tionem. Dubitauerit.n.quispiam, perinde atque circa etiam
ollabas quasdam ham quidam rasyllabam ex coefc a
conflare dicunt,quidam alterum sonum ipsius propriu inquiunt esse, nullum ex notIs.
Pra terea quona pacto quispiam cognoscet, ex quir 8 4bus sunt Oia,N quonam modo patcbii hocina labet dubitationem. Si olum reris coia de eade iunt principia, quo
42쪽
quomodoliaee quaenam sint eognoscas s&ex his entia constare scias 'nisi quaedam praecognouerili quibus noscere & ostedere valeas, Me esse. Nam qui caret pri ncipiis ad cognoscendum quod quaeritur,is quo haec potius qu m illa principia esse cognoscet non igitur sine
controuersia haec esse principia inter omnes conuenit.
Sed quemadmodum qiuritur haec, syllaba Ea utru peret & ascribi debeat, an per sda, sic de principiis dubiuesse potest. Hac c aute per binas olim literas singula scribebatur: ac idcirco duplicia haec elementa nuncupabatur, et per s d, x per c s,4 per p S. Cognoscet. n. quispiam
ipsa principia,quaeretq; si venerint in dubium, per definitionem, vel per syllogismum, aut per inductionem. quae Oia, ut dictum est, per ante cognita demonstrant: quo in loco eam, quaestionem perstringere videtur, de qua in Menone Plato mentionem fecit, ceu disputari haec possit aduersus eos, qui oIum entium principia uaedam communia atque eadem asserebant. Isti enimiteri conuincuntur, principia doceri apta esse. Neque enim scientiarum praestanti simam, quae olum est e'-gnitio, habemus, de nos habere ignoramus.Sed quoniavi principia rerum ignorat,is nullum ens valet cognoscere, idcirco discentes hmoi principia , nullius entium p cognitionem habent. quo si, ut licet alicuius entis principia inuenerint,nequeat in an illius principia sint cognoscere,cq rh hoc per antecedentes quasdam cognitiones efficitur. quas ut is habeat, qui nondu entis principia nactus est, fieri non p5t.Illud aut ex quibus lano significare videtur principia,quae illi Oium entium coia quaerebant, hoc est materiam & sormam. Praeterea quotiam modo quispiam sensum non babens a Morum est sensit cognoscet ζ Oportebat tamen, si omnium
ea sunt elementa, ex quibus perinde atque composita Musex elementis propriis constant. Praeterea quonam modo quispiam sensium non habens, ea quorum est tensus, eo cnosceti Haec quoque dicit ad confirmandum non ea de esse olum rerum principia, & elementa. Siqua. n.principia cola essent Oiumentiu,qui hec didicisset, per ipsa posset oia entia cognoscere. Nam qu&dmodum cui omnes literae de elementa nota sunt,is oes voces ex his c5stitutas cognoscit, siecognoscenti olum rerum principia, usu venirer, ut per haec cognoiceret quae ex ipsis fiunt. ac proinde cui nota
sunt haec principia, issens bilia quoque valebit cognoscere siquidem haec cum entia sint, ex illis constituentur.Quomodo igitur qui sensum non babet, is sensibilia cognoscat,quae sensu, non alio quopiam,cognoscuntis At tunc fieret, ut cognosceretur ab eo,qui ipsorum nosset principia. Nosset autem qui Oium rerum comunia principia cognoscerer, etiam si no haberet sensum. neque enim rerum principia sensibilia sunt. Na ut non
sensibilia per pricipia cognoscit, sic per ipsa cognoscet sensibilia cum illa similiter horum principia sint. Et vi
omnes voces compositae, quarum eadem sunt elementa, ex eisdem elementis conlii tu utur, sic cia entia ex eis. dem elementis erunt cognita, si eadem lunt olum entium elementa. N eque vero sibi ipse non constat, quientis,qua ens est,principia Ze causas quaerit.idemq; per Medemonstrat illa non posse cognosci. docebitM. non olum entium communia quaedam esse principia, ut illi rebantur, qui per comunes similitudines ad unum cuiacta redigere tentabant. sed principia entis, qua ens est, quae ab ipso indagantur, sunt olum entium principia, non tamen eodem modo, sed proprie substantiae,caeterorum vero praeter substantiam , cum proprie non sint principia, essiciuntur quodammodo,qim csterorum entium q uodque suum esse , substantia mutuatur. Ex his igitur,qua prius sunt dicta, patet,eas uni des videri causas quaerere, quamuis obscure, quas in narinatibus diximus, Iamq; nos aliam praeter illas dicere posse, atque prius partim omnes partim nulla modo dictasfuspe. Prima nanque philosὸphia, ut noua quaedam primoq; orta, balbutiens de omnibus esse videtur. Nam O Empedocles os r tione coctare ricit γω autem est quiditas rei ,substatia . et qua similiter O carnis caetereoq; cmusq; rationem, uti nullius esse oportet. Ob hoc. n. caro, ctos, O νηῆquodq;
caeterorum est,er non ob materiam,quam ille terra, Cum, aeremotique aquam ese dicit.Uerum haec ille, se a ius diceret, necessario concessisset,dilucide vero non dixit.
Ex his igitur, quae dicta sunt, patet eas uniueriss videri causas quaerere , quae in naturalibus diximus In Physico auditu omnes causas ad quatuor ipse genera causarum redegit, quod ut hoc quoque in loco probaret, descendit ad Inias de causis disputadas, concludens, si nemo priorum aliquod aliud causae genus quaesiuit, aut inirenit, omnes qui de causis sunt locuti, aliquam
comemoratarum causarum attulisse: quosdam unam,
ut qui materialem afferebant,alios duas,quosdam tres. quorum pars efficientem materiali adiiciebant. Vt Anaxagoras de Empedocles, pars formam, ut ideas: quida utraque causam attigerunt, i. efficientem dc formalem, ut de Empedocle declarabit. terum praeter haec genera causarum nemo aliud in uestigauit aut posuit, sed obscure omnes, de parum distincte de causis disseruerunt. Nam Plato inuenietur ille quide de quatuor causis meminisse, Empedoe .de tribus,ut dicetur,n6 tamen aperte & des nite. Cuius incommodi causam essed cet,quod ante Aristote. nondum exacte aliqua eorum, quae in philosophia tractantur,scietia erat inuenta, licet
quidam studium adhibuissent, sed rudi ter de consule. Ac vi solent blaesis voces pronunciari, si c priores de philosophia disputabant,quod Empedoclis docet ex εplo,qui os ratione conitare dicit, non materia. Materia enim per ipsum aliis quoque rebus est comunis, quam esse quatuor elementa putabat: idemque, os in tali &tanta horum temperatura fieri dicebat ut patet ex eius carminibus.Ouod si ossibus ut ossa sint, ratione suppetit, hoc est sorma de lubstatia,&,ut ita loquar, quid-ditate, prosccto de carni,& neruo, & entium cuique, ut
lapidi, & ligno, i ratione & forma esse suppeditabitur.
Aut enim cunctis in rebus forma Se ratio causa est ut quodq; id sit quod est,aut in nulla, cum entium discrimen in ratione& sorma consistat, quamobrem hoc caro, illud os, de aliud, aliud cst. Materia enim periplum, ut diximus,cunctis entibus est eadem, quippe cui quatuor elementa materiale principium esse placet. Haec igitur ad hunc modum sese habere, de formam cuique causam esse ut certa quidam tes sit, Empedoclem assensurum fuisse, dubium non est,si quis ei rationes proposuisset,docuissetq; singula quaeque ad hunc modum sese habere. ipse tamen dum per se loqueretur, nihil perspicue definiuit, neq; ex scientia quada disseruit, quippe qui ne similite uidem de cunctis similibus statuit. sed de bis quidem O prius est declaruim Nunc autem
redeamus, ea rursus allaturi quae de eisdem quiliam dubitauit, Ex ipsis enim facultatem adposteriores dubitationes forsitan consequemur.
Sed de his quidem prius declaratum essJ De his di
43쪽
ecte videtur,quoniam supra dum Artaxaporq opinionem dissereret, dixerat ipsum cuipiam alii talia dicentiassensurum fuisse, nihil in eundem de his aperte tradidisse, non magis quIm Empedoc. de quo nunc verba facit. Praeterea quaestiones quasdam disserturum se pollicetur ad ratiotu m principiorum pertinentes, quibus exponendis & recte disputandis viam nobis aperiri ait ad posteriorum dubiorum solutiones. Nam quaestiones circa prinei pia sollationesq; , principia sunt soluti nis eorum , quae postea in dubium veniunt. Significat autem quaestiones, quae in Secundo libro disputantur. Ex quibus verbis huic libro, Secudus Liber proximus esse videri potest. verutri quae in hoc loco proponunt, in primo etiam minore libro disputantur. Praesitus.n. illud,Nune aut redeamus,ea rursus allaturi, q de eisdequispiam dubitabit de principiis & causis in proximo libro, qui minor primus inscribis, quaerit atq; disputat. Primi Libri Metaphisicorum, ea Ale Aphrodisiensis
Minor, qui a Latinis Secudus est appellatus, Cum Alexandri Aphrodisiensis
Commentarii S.Ioum: e Genesia Interprete.
partim di ius partim facilis est.
Indiciu anis, neu i digne quopiam ipsam consequi pse, neq; νMue sosetia aberrare, sed queq; de natura aliquid dicere,et singulos quiri nihil
aut parum ad ipsam conferre ex onbus autem cousis magmtudinem quandam emergere.
INOR primus liber primae philosophis
est ille quidem Aristo. pus, quatum Ex dicendi charactere, ipsaq; disputandi ratione, coniectura consequi possumus:
non in solidus ed mutilatus,& libri pars' quaedam esse videtur, si quis libri & initium & exiguitatem spectet.Quatenus igit in hoc quinque libro de principiis habetur sermo,hic a primo maiore non videtur discrepare: sed potius ipsum, de pri cipiis Ac causis agentem,sequi,quippe in cuius calce sic
scriptum est. Nunc autem redeamus ea rursus allaturi,
quae de eisdem quispiam dubitabit. Ex ipsis.n .sacultatem ad posteriores dubitationes forsitan cosequemur
quibus verbis illo libro concluso in hoc quaerere seruato ordine videtur, utrum principia &causae in infinituprogrediantur. Docetq; in ipsis este principium aliqd, nec esse antecessiones in infinitum. Rursus si ad eius finem intueamur, hie non huius ordinis esse videbit, sed prasatio quaedam Naturalis disciplinae. Quasi enim deinceps in uestigaturus quaesiturusq; esset, natura quidnam sit, librum his verbis clausit. Quaob rem primum quid sit natura,considerare oportet.hoc enim pacto de quibus de rebus est Scia naturalis, patebit. γ At hoc considerare, munus est Philosophi Naturalis, qm in Auditu Physico de natura disputauit. Aecedit, qUod princi ,
pium secundi non disserit de natura, ut cum hoc con gruere,& hunc sequi videatur, sed ea potius explicat ac exponit, quae ut in hac doctrina prius quaerantur liue dubitentur necesse est,quo fit, ut secundus liber potius primum maiorem sequi videatur, quippe cuius princi, pium cum illius sine cohaereati illic enim dicturum leprofitetur de quaestionibus,quae afferri possent ad principia, ipsorumq; inuentionem pertinentes, in secundo vero idipsum promissum praestare videtur. Veru enimvero quae in hoc libro traduntur, ne ea quidem cuncta a proposita doctrina videntur abhorrere, sed sunt velut praefatio quaedam, quae coiter omni contemplatrici philosophiae praeserri potest. Quare in i pio statim princi pio in uniuersum de omni contempla trice philosophiae
commemorat, docens partim csse dilli cilem argumen .
m, nemo de ipsa pro dignitate loquutus fuerit , par tim facilem, P nemo ab ipsa proclus aberrauerit. Cuius dissicultatis causam in nobis esse demonstrat, quorum intellectus debilis est,uel ad con sequendam eorum c gnitionem, quae natura perspicua sunt. quo in loco, ne
eos 'quidem sua laude fraudandos esse profitetur, qui, philosophiam utcunque perstrinxerunt, quasi illorum opera non parum adiumenti attulerint studio sapientiae. Explicat item quo discrimine contemplatrix doctri na distet ab activa,& contemplationis praecipuum sinem cognitionem esse confirmans, ad cotemplandam cognoscendamq; veritatem magno viiii cognitionem principiorum de causarum esse docet. Nam primae causae, primaq; principia maxime olum sunt, quae aut maxime sunt, ea sunt maxime vera. & haec sunt caeteris caust ut sint:& veritate q uae in ipsis habetur, uniuersaliter,& coiter disserit,eaq; principia & causas rerum esse confirmat. Ostendit autem hoc in libro uniuersaliter atque coiter principia eqcausas entium haberi,tollens caularum progressum in infinitum. Contemplatio veritatis partim diis cilis, partim facilis est. Indicium autem est se scribendum est non ad hunc modum: iam contu-platio veritatis hoc eni m magis videtur esse principiu,
quam si illud Qm, praeponas. Nam illud non principiuesse, sed aliquid ante dictum sequi videt. Appellat aut
veritatis contemplationem oem contempla tricem philosophiam, non O sola in veritate versetur. nam&ciuilis & activa philosophia in sua quaeq; v eritate versa iatur. quin & artes sibi subiectas veritates conliderant, cum iit ars habitus esseiens cum vera ratione sed qui αhuius solius finis est cognitio veritatis, & quidem eius, quq proprie veritas esse intelligitur,quippe cum sempi
ternum verum contetmplet. Sol contemplatricem philosophiam , quam nobis maxime propriam di naturalem esse statuit, partim disiicilem videri ait, partim sicilem. Distici lem,qm cum multi in ea studium operamq; posuerint, nemo in de ipsa pro rei dignitate disseruit.
Elus. n.ccant cmplationem reconditam esie, ac inuentu
dissic item, magno argumento est,quod qui in ipsa versantur, non possunt de ipsa pro rei magnitudine ac prae stantia disputa recontra vero sacilem esse, fidem facit, si qui in eius studio versati sunt , ii non prorsus aberra uerint, sed de ipsa quisque aliquid recte dixerit. Nam, ii philolophantes lingulos spectes, parum queque recto
praecepisse reperias,lin olum sententias in unum congeras, cotemplatio philosophiae memorabilis,& satis magna videri possit. De principiis enim, ut in libro superiore testatus est, singuli philosophantiu in partem aliquam
44쪽
quam dixerunt,neq; hse quide satis dilucide: in nescio
quo pacto,inquit,oia ab Oibus tradita sunt alio de alio
mentionem laciente, nec olbus aberrantibus, i .ne mi neolum ab ipsis prorius aberrante. Quorum verborsi
ne esse sensum, subiectis his verbis declarauit, sed
quemque de natura aliquid dicere hoc. n.congruit cum,neminem aberrasse.Quod autem de natura adic-ctum est, ipsum quoque confirmat ibrum hune omni
contemplatrici philosophiae praepositum esse. Quod
vero ait, multos quidem hule studio vacasse, ac neminem prorsus aberrasse, ostendere milii videtur hanc doctrinam nobis esse naturalem. Idem cum negat qucmquam ex dignitate de ipsa disseruisse, magnitudinem ac dissicultatem innuere, nequis putet hoc uudium parum operi desiderare. Elaboradum est. n. ut ea pridi tisimus, quia nobis est naturalis. sed qm dissicilis obtentu,non est negligenter capessen d a. Hortatur ergo nos ne ipsam velut omnino facilem negligamus, aut vicissim tanquam prorsus dissicilem, desperemus. Quare si ita sese habere videtur, ut dicere proverbis cosi mus, qκ nam ostium non attinget ἰ hoc quadem pacto facilis erit. At totum, ac partem habere non posse,iddF- statem ipsius ostendit. Quare,si ita lese habere videtur, ut dicere prouerbio consuevimus,quisnam ostium non attingeil Hae doctrinam facilem esse argumento est,a, oes,qui huic in cubuere,aliquid recte tradiderunt, quod ipse ostendit usus illo Puerbio, quis ostium non attingetiquod insacilibus rebus, de nihil habetibus difficultatis vi urpatur, sumptum 1 sagittariis in signum aliquod iaculantibu qui si signum tenue propositum fuerit, non iacile collineant, sin latum,cum non sit factu dissicile. ofs propositum attingunt si ergo quod est sicile, oes attingunt, nimirum hoc,quod ab Oibus attingitur,sacile fuerit. Illud vero, At totum habere,ac partem non posse, id di Lficultatem ipsius ostendit est indicium alterv m ex eo- memoratis, quo eius dissicultas arguitur, quod est singulos parum aut nihil assecutos fuisse, qm nemo singilla Iatim neque de tota philosophia disseruit, neque de parte aliqua eius abunde. Nam qui parum eius, aut nihil attigerunt, ii non solum in uniuerta, sed etiam in partibus defecerunt, quo rei dissicultas declaratur. Quamquam dictio inconcinne sese habere videtur, ad hunc modum. At totum habere,ac pariem non posse, id disificultatem illius ostendi id Id. n.dicere videtur,quod pugnat cum eo quod supra dixit.Dixerat enim particul tim quidem singulos veritatem rerum suisse assecutos, in uniuersum non item nunc autem videtur dicere,qui philolophiae incumbunt, eos totum Obtinere, partem vero consequi non posse.quod quidam Hugientes,diuctionem commutatam esse aiunt, quae recte sit in hunc modum habitura, totum autem non posse,& pariem habere,dis scultatem eius ostendit.hoc enim supra dictis congruere. Sed sortasse satius est dictionem, vi Q-pra diximus,accipere, difficultatem videlicet rei ondi,qm neque totum, neque pars peni rus obtineri pcissi
ut se sensus, neque totum aliquid habere, sed ne parte quidem poste. Nihil enim aut parum ipsam attingere est, neque totum habere, neque ipsius aliquam totam pariem. Nam cuius pars est difficilis intellectu, id ipsum quoque dissicile est. Et esset hyperbaton in dictione tale,Non posse tot u m aliquid habere, atque partem.q .d. neutrum habere posse, ostendit rei difficultatem. Sed
posset dictio ad hunc quoque modii exponi .illud quoque rei difficultatem arguit, ν oti ad intellectu totiusti doctrinam veniunt, sed nullam ipsius partem exacte valent explicare. Potest & si e locus enarrari, ut in dictione illud simul oti, desideretur, ut habeat in hunc
modum, omnes simul totum quoddam habere, singulos vero partem habere non posse, indicat rei difficulatatem. Et profecto hoc magis videtur consentaneum
ei, quod supra dixerat. Et sngulos quidem nihil aut
parum ad ipsam conferre, ex Oibus autem congestis magnitudinem quanda emergere. Potest etiam illud aliter exponi, ad hune modum, non posse totum aliquod & partem habere, sed partem solum ipsius cognoscere. illud vero partim dis scilis, partim facilis, non sic. accipi debet, quasi ambo ipsi secundum idem conu niant, sed quasi ambo existimationes atque opiniones sint de ipsa. quadam enim ratione facilis esse existimari potest, alia vero difficili si quatenus omnes ipsam a tingunt, facilis,quatenus vero nemo recte disseruit, ne de una quidem parte tota,dissicilis. Fortasseau cism discultas duobus seu modis, nowm rebus sed in t seipsis cultatues causa. Nam vi ve er-tillans oculi sese habent ad luce Lei ,sic O nostra Lia memadrasese habet,quae ma estissma onmuum sunt natura. . Fortassis autem, cum diis cultas duobus sit modis. Postquam philosophiam contemplatricem partim sa-cilem videri dixit partim dissicilem, dissicilis partiti nem exponit, & quo sit philosophia dissicilis ostendit,& se rursus ipsam patrim iacilem, partim dissicile esse
demonstrat.Sunt autem duo difficultatis modi. Vnus in ipsa rei natura consideratus, cum res est huiusmodi, ut sua ipsius natura cognitu si dissicilis. alter in debiliatate contemplantis.fieri enim potest, ut aliquid sua natura facile ad contemplandum, pysui simplicitatem, idem nobis dissicile consideratu pP nostram tardit tem fiat. Ad quem difficultatis modum artem contempla tricem redigit,& philosophiam, quae in veritatis inquisitione versaturiquae verba huc pertinere videntur, ut nos ad studium contemplatricis philosophiae cohortetur.Si .n.quae sua sponte, atque natura nota & prima sunt, ea nobis sunt ad contemplandum difficilia ob intellectus noliri tarditatem, satis intelligitur, magno nobis labore & studio opus esse,ut intellectui nostro innotescant ipsa, quae sua sponte nota sunt. Sed quo quaedadissicilia sint pp philosophantium imbecillitatem, nosua ipsorum natura, apto vespertilionum exemplo declarat , quibus lumen diurnum impedimento est ad vi dendum ob oculorum imbecillitatem,cum ipsum natura sua maxime aspectabile,& cauli videndi sit.Vt igitur illorum oculi ad lumen sese habent, sic intellectus
noster ad res,quae natura sunt manifestissimae. haec aut
sunt simplicissima, cuiusmodi principia sunt. Sic autem intellectus noster sele habet ad res manifestissimas, propterea quod non est absolutus& separatus, sed cum sensu & passi uis animae potentiis, quae omnia proprio intellectus muneri obstant. Actus enim noster , qui continenter in sens bilibus versatur,impedimento est actionibus a sensu separatis. At, si proptereaveritatis cognitio difficilis est, recte supra dixi mus, veritatis cognitionem partim esse dissicile, partim secust dissicilem videlicet nobis, natura vero uua lacilom. Et fortasse illa idcirco dicta sunt, ut aismaret lixe ambo adesse philosophiae, Ppterea solum, sua natura iacilis cognitu sit, eadem dissicilis P ter nostram tarditatem.
solam autem bifice, quorum quoiam opiniones a ceptabit,
45쪽
ceptabitsed etiam bisse, qui veritatem non penitus attingerunt, gratias habere oportet. Et binaque aliquid contulerni.
labitum. v. strum excitarunt e acuerunt. Namsi Timotheus v fuisset, non tantum haberemus artem cantani.
Et si Phrymi non antecessi sesino talis Timotheus euasisset. Eodem modo res sese habeto de histe rui de veritate dixerunt..A quibusdam enim opimones qua damsusicepimus, at quidam ut illi tules ferent,causa sane fuere. 31 Non um amem hisce quorum quispia opiniones acci ptabit, gratias habere oportet. Postu docuit philosophiam conteptatricem,partim dis scilem esse,partim facilem,& qui studium in ipsa posuetat, eorum n minem ne partem quidem ipsius satis copiose tractasse, hoc in loco nsi protinus veteres nobis ustidiendos esse profitetur, sed potius eisdem gratiam habendam,vv
te qui non parum posteris attulerint adiumenti. quo si. mul confirmat veritatis inquisitionem dignam esse, inquam studium omne conseras, cum non modo iis habere gratiam censeat, qui recte aliquid tradiderunt, qJ nobis usui esse possit , de quorum isententiis consentire valeamus, sed etiam antiquioribus, qui haec leuiter vi- dctur perstrinxisse.Cuius eam subiicit eam, quod& hi nonnihil nobis contulerunt ad veritatem inuestiganda. Habitum. n.nostrum, inquit,i. facultatem animae, qua ficultate res huiusmodi indagare possumus, hoc est potentiam nostram intellectualem, praeparauerunt,quq stionibus ac inquisitionibus ipsam acuetes ac excitantes.quas. n. viam a potentes, nos in horum inquisitonem induxere, deque illis rebus disputare, de quibus egerint ipsi, munus esse nostrum docuerunt. Quo in lom nos admonere videtur, ut oes opiniones ii veteribus traditas excutiamus.COpia.n.veterum talarum ad eruendam veritatem paratiores efficimur. Nam qui fieri potest,ut his, quemadmodum ipse censet, gratiam habeamus, nisi prius ipsorum opinionibus comemoratis'
Quo ex loco argumentum sumi potest, huc librum recte post superiorem proximum collocari. Nam, cum insuperiore libro veterv lnias de pri inis principiis commemorasset,& eas nonnullis rationibus Oppugnasset, hoc in libro negat,si contra quorupiam opiniones suerit disputatum, protinus illos csse reiiciendos,quas nihil ad propositam quaesti mem contulerint:quin & his habere gratias par est e,qui aliqua non satis prudenter dinserui se videntur. Nam & ab his nos esse adiutos, ut qui habitum nostrum pra pararint. Porro qui rei cuipiam initium mo utcuq ue iecere,neq ue ultra progressi sunt, adiumento posteris esse,exemplo Timothei, declarat, qui optimus musicus extitisse vides. & Phrynidis , quivi superior illo fuit, sic artis musicae indoctior, quorum ex Timotheo artem musca accepimus, Phrynidi aut hoc debemus, in per ipsum Timotheus talis euaserit. qui nisi praecessisset,artemque suisset exorsus, nuquam Timotheus eo persectionis artem musica deduxisset. Cui similis cst ratio in veritatis inquisitione. A quibusdam .n .sententias accepimus dignas, quas ut egregias ac praestantes usurpemus, cum alii fuerint in cauta ut hi recte dissererent, & talem doctrinam inuestigarent.
Recte autem sese habet illud, mentiam inquam philos
phiae, veritatis appellare contempla tmnem. nam nis quide contemplatitiae Hritus est , alti autem, opus. Etenimsi quomodo res sese habet, actores ipsi considerant, non eius
causam Perse, nec νι perpi tuo talis est , sed τι ad aliquid,
s . Recte aut tela habet illud, scientiam inquam philois sophiae, veritatis appellare contemplationem, amphilosophia contempla trice appellanda nomen veritatis usurpat, idcirco nunc merito eam sic appellari cons mat.Nam contempla tricem proprie psilosophiam adpella qui per haec proxima verba declarat. Na sinis qui dem contemplativae veritas est. Eius pr sertim , quae prima principia primasti; causas contemplatur, quae sensu oino sunt abiuncta,& sua ipsorum natura existuta quam item sapientiam interdum vocat. Confirmat alap dicta ad hunc modum. Contemplatricis philosophiae finis est veritas, doctrina vero quaeque E fine proposi.
inq; notatur & habet esse. merito igitur haec, cuius mnis est veritas a veritate nuncupatur. Idem activaru Pdisciplinatum adiectione docet. sinis. n. doctrinae pro cticae est actio,non autem cognitio veritatis,qup in re bus agendis habetur. Nam siquando activi subiectum
quam habeat veritatem considerant, non tamen vG
tatem de re aliqua sempiterna, quod videtur adiecisse propterea, P veritas proprie & maxime veritas ea emintelligatu r, quae de rebus sempiternis habetur,n quae versatur in rebus agendis. Non igitur activi de praeci pua veritate considerant, sed de ea, quae alicui deasqii veritas est contemplationem ad actionem reserenter. Agenda. n. hmo ineq; semper sunt, neque uniuersaliter, sed caduca potius, ac sim aetates agentium, fortunasq;& habitudines eorum,in quos aguntur. qOnexn. de virtutibus,studiosisq; actionibus, quae non lotius contemplationis gratia suscipiunt, in rebus agendis, singulisti
versantur,quippe cum in has ipsas referamur. Sed cum dixit. nec ut perpetuo ostendit activis neque veritatem neque mentiam essesnem. Nam scientia de con templatio sempiternorum esse intelligunturiin quibusdam exemplaribus scriptum est. Nam causam per se, sed ad aliquid,& nune eontemplantur.quod si recte habet,lensus est, Actiui non considerant causam, quae P prie & per se caula esse intelligitur,quae quidem est causa vires simpliciter vera sit, sed causam cur aliquid a d.
hane rem,& ad hoc tempus verum st. veritas.*rerum
agendarum,ipsarumq; causa quatenus agenda sunt,ad hunc modum sese habet. Verum autem De causa ne simus. Verum aut sine causa nescimus. sensius est. At seri snon potest, ut sine causa verum cognoscatur. quaobre,s activi non tradunt propositarum reru cognitionem per causam proprie intella ctam, ne ipsum quidem es noverum in ipsis considerant. Quod si ad hune modum dicatur,congruit cum scriptura secunda. si nautem simplicit σr,ost edere videri potest, qui veritatem inquirit, hunc ut causas rimetur oportere. Sed ostenso negociususceptum esse de inquisitione veritatis,& hane esse
sapientiam & philosophiam contemplatricem. addit fieri n5 posse, ut veritatem is intelligat, qui cam ignorat. quibus verbis, ac ceteris in hoc libro traditis, docet nos cognitionem causaru entium necessariam csse io-quisitiori veritatis. Quin & in ipso statim Physici Auditus exordio, in Posterioribus Resolutoriis sciam cognitionem per causam comparatam esse desinit. Et in Primo Libro Ppriam alicuius rei cognitionem ex ipsus causarum cognitione pendere demonstrat, non in
omne veru innotescat ex causa, tuc. n. caru nullus esset
finis. Je nihil cognosci valeret, ut ipse paulopost declarabit: sed ua quoru ca x sunt, horum veritas sine causa cognosci non potest. Sunt aut quaedam, quae citra camcognosci piat, ea . quae causis vacant, qualia sunt prima atque
46쪽
atque principia,quorum nullae sunt eausae. Ergo vel sermo mancus est, quippe cui deest id, quorum sunt principia & causae,ut in physico auditu dixit, aut nescimus dixit pro eo quod est, sciam non habemus. saxi . quae proprie intelligitur, est cognitio perdem sistrationem. principiorum autem non est proprie demonstratio, ac
proinde ne huiusmodi quidE cognitio, sed alia potior
vim quae per demonstrationem habetur. V quodq: aut maxime caeterorum est ipsura, quo Oeateris nomen ide cum racteo etit rore,ut eris est calidismum, ni caeteris hic caliditatu o causa. Quare o id est xerissimumclii posterioribus, ut vera sint causa est .
Vnumquodque autem maxime csteroru est ipsum, quo & caeteris nomen idem cum eadem competit ratione. Praesitus fieri non posse, ut quae causas habent, horum veritas absq; causarum cognitione percipiatur, quo declarauit contemplatrici philosophiae causaru cmsnitionem esse necessariam, nunc eandem necessita.
tem cons mat, docens, qui de veritate philosophatur,
hunc maxime vera cognoscere oportere. maxime aut vera sese causas sempiternas, cum hae sint causae veritatis eorum, quae per ipsas sunt. Id .n .verissmum est, quod aliis causa est ut Wera sint. princ ipia vero cause vexitatis iis sunt,quae ob ipsas existunt. Ens.n. quodq; tam est veritatis particeps. quatum ei luppetit ut sit, qnquide saltum non ens est:quo si ut sempiterna maxime en istia sint, ipsorumq; cognitio maxime veritas, siquidem est scientia. Porro,si sempiterna maxime entia Iunt, ni mirum ea multo etiam magis entia suerint,quae his causae sunt ut semper existant. quia .ntiis cause sunt,ideirco illa magis sunt, de maxime entia. cuius causam subiecit dicens, Unumquodque autem maxime caeterorum estvlum,quo Ae csteris nomen idem cum eadem copetit,
ratione γ Ex quo. n.aliis suppetit ut certa quaeda ni sint, di eodem nole censeantur, verbi gratia vi snt & appellemur calida,illud maxime calidum est.Neque. n.solum ut ipsis inter se nomen sit ecte necesse est, sed etiam ut ipsi, cum illo sit e , quod ipsis ut talia sint, est causa. uncin .ipsum maxime tale est, cdm primum est tale. verbi causa, quod rebus calidis causa in ca liditatis, id erit calidissimum,cum sit primum calidum:vt ignis cae teris rebus est eausa calid statis. hoc.n significauit per
verba illa quo & caeteris Fieri naque potest,aliud aliis
si causa ut talia sint quod ipsum non est tale, ut consticatio quibusdam est causa caliditatis, non in quod ipsast calidissi ma. At ignis, qm caeteris caloris est causa, p-ditus ipse caliditate, idcirco maxime calidus est. Ergo
quae sunt entium potissimum causae, cum ipsa entia lint, ea magis quam cptera sunt entia,qm sunt causae ipsorsi, eademq; etiam veriora .Postum est. n.ut entis quodq;, se veritatis esse particeps. Quatenus igitur semper entia & horum caulae sempiterna sunt, eatenus vera sunt, . c&cato vocabulo ipsis inter ipsa. & cum ipsorum cau-ss.quatenus vero sunt aliquibus causae ut maxime talia sint, eatenus in sempiternis ipsoru causae sunt veriores, quamobrem cognitio lim sit causaru maxime iuerit veritatis cognitio.Nam et ii semper entia,in quibus versat contemplatio semper sunt vera, quia semper sunt, in &in his causae veriores habentur quam ea, quorum sunt causae. sunt. n.ilis priores, hec vero posteriora, non quidem tempore, cum sint utraq; sempiterna, sed natura. musa.n.quam ea quorum est causa , prior est natura. Neque vero absurdum videri debet verum I vero distare, qm verum ab esse dependet. Et cognoscibilium
esse varium est, cum ipsori; alia kIbilis sint, alia opinabilia. necesse est. n.que admodum in ipcessu declarabit,
ut materia eorum si quae motu cientur. havd. n. cuncta
entia scibili alunt entia in sunt vera, sed in singulis robus, veritas est cognitio rei, queadmodum sese habet, non in per ipsas sue separatim: siquidem non in rebus veritas habetur, sed veritas est cognitio entis quiadmodum se habet quod si ita est, ea nimirum maxime ver
tas fuerit, quae maxime cognoscit quo se res habet, si vdem scia est.quare cum entis veritas sit comes,ciscitur,
ut maxime ens, maxime verum existat.
Quapropter eorum principia,qua sint semper, verisDma sint semper necesse sinon erum interdum sum vera et
que issis,νt sim, quicquam est causa, sed caeteris illa. adiareri quodque est, sic o veritatis particeps est.
Quare principia eorum,qui semper sunt, verissima rsnt semper necesse est. Idest, ut ipsorum cognitio semper sit verissima. Nam,s ens est verum, semper ens semper verum fuerit.Quoὸ igitur semper vero verius est,id semper erit verissimum limoi autem sunt cauis templ- ternorum, ut mundi huius, astrorumq; , & corporum quatuor, quorum sim speciem xternitas existit. &
Positum est enim, aliqbus causa est ut sint ad veritatis etiam ipsis
esse causam,& hoc esse verissimum, cum semper sit.
Item nihil sibi esse cim existendi, sed exteris. Ad postedixit, quare id verissimum est, quod est posterioribus
ut vera lint,causa ,subiungit: Quapropter eorum, quae
semper sunt, principia verissima snt semp necesse est. Quasi constet, quod est aliquibus existendi causa, hoc ei idem causam esse veritatis&x quo sequitur principia
semper entium esse verisi ima . Nam quae semper veris sunt veriora, ea nimirum verissima sunt. quibus verbis Ostendit, verum cum eme coniunctum esse de cohaerere.huc enim pertinent ea verba, quare ut quodq; est, se di veritatis est particeps, q.d. vlentitatem res quPque habet, ac eius est particeps, se obtinet veritatem lnon. n.interdum sunt vera, scilicet quia semper sunt
quaquam id cunctis sempiternis est coe.Quod vero ait. Neque illis ut sint, quidquam est causa, sed cateris illa excessum sempiternorum in veritate sqniscat. At vero costat principium quodda esse, nec infinitas rerum casesse ne in rectum neq: silmspeciem.fieri. n.no potest,nec ut ex materia,cu hoc extrae oritur beatur in i ,
tum, νt caro ces ex terra. terra aut ex aereiner vero ex igne
fiat, hujusce nullus sit finis nec in eo unde est piacipiu motus,vi ho quia ab aereiner aut a Sole,Sol vero ὀ discordia moveatur huiusce sit exitus nullus, simili mo neq; 7 eo gratia cuius cetera sunt tq; tun i finitu profectio sepo Hambulatio quid avitutis Me aut felicitati sticitas vero
cuius a sit identide gratia, atq; hoc pacto aliud sit ob aliud
semper. Eos mo nec in rone in infinitum abitio esse potest. At vero constat principium quoddam esse, nec in- νs nitas rerum causas esse neque in rectum, neque secudum speciem. Prflatus contempla tricem philosophia esse veritatis sciam, quae per caularu cognitionem c paratur,causas item maxime veras esse, quibus v erbit philosophiae contemplatrici cognitionem causaru n cessariam esse confirmauit,cum sit veri contemplatrix, qm quae rebus sempiternis causa sunt existendi, ea verissima sunt, ex necessitate ex praedictis conuenienter quasdam esse causas ondit, ae in ipsis principi u quoddahoc est primam causam, nec repeti ab infinito causas. tuncar .causae non possent cognolai ed neq; OIno e fiet
47쪽
aliqua causa vi Ipse demonstrabit. Ostendendo autem Propositis ergo tribus inter se habentibus, siquodnam
cauim non esse innumeras Getesse principiu,&cau- ex his caeterorum sit causa, statuendum est, profectosas posse cognosci Aitq; neq; in rectum principia & cas primum esse causam dicere oportet. Nam ultimum i nfinitas esse posse neq; specie. Estent autem in rectum causa esse caeterorum dici non potest. hoc.n nullius esti finiti squis in quocuq; genere carum una causa sum- caula,cum nihil sit ipso posterius. Neque item mediii. a re troceden s aliam prjorem diceret.ut si,verbi gra- hoc enim causa est, si quidem esse potestis eius tantutin,in genere causae materialis, materia alicuius rei alia quod sequitur, nos autem quaerimus ex tribus proposita haberet materiam,& illa rursus aliam,& hoc nullo prae- tis,quod est caeterorum causa. Nam ut medium seie hascripto fine. prorsus ut nulla esset ultima materia, quae rit ad id quod ipsum sequitur,lic primum ad medium. non constaret ex materia,ut ipse quoq; exemplo decla quo fit ut medium non sit tertij causa. cum ipsum aliarat,si terra eri carnis materia,terrς aer, aeris ignis, ignis causam obtineat,qua non existente, ne ipsum quidem quidquam aliud, & hoc in i nitum. similiter in causa secundum existeret, porro si non existeret, causa tertii efficiente,quam ipso unde principium motus appellat, esse non posset, Ergo dubium non est, quin primum visiboe,exempli gratia,esset illius efficiens dimouens causa sit posteriorum. Ied rata e in tribus explicata, ni causa, huius iterum aliud, & illius item aliud, & hoc in hil ad demonstrationem interesse,ait, unum ne an plu- infinitiam.quemadmodum explicat exemplo, ut si aer ra,infinitaue media sumantur cum eadem sit incuctis sit hominis causa motrix,aeris Sol, Solis rursus discom ratio. quotquot enim sumantur, primum erit proprie dia,& iterum discordiae aliud quidquam, & hoc dem- caeterorum causa,non medium aliquod, aut extremumpto fine progrediatur.Similis est ratio finis,& causae cu Non extremum, qm nullius iano causa est. Non aliqd ius gratia, si esset cuiusq; .ppositi sinis alius finis, ius medium,qm hoc altero indiget ad existendu, hoc est se gratia fieret,& quo serretur prorsus ut nihil esset exue ante cedente.quod si non fuerit, ne ipsum quidem erit. mum , cuius gratia caetera fierent, ipsum vero nullius quo demo istrato, ubi sumpsit in cibus primu esse camesset gratia. Nec aliter in causa formali pcipiedum est, posteriorum,transit ad infinitum,qd in rectum appel-R ipsa ut ipse loquitur,quidditate, si cuiusque propoli- latur,& cum reperit in lim6i infinito nihil esse primum, is formae alia esset forma: exempli gratia, si atalis sor- sumit id qd sequitur, necam quidem in ipso inuenirima sit aia,aiae rursus aliud quidquam, ut mens, iterum posse.Nam, si cunctis in rebus primum est causa, nommentis aliud. atq; hmoi quidem est caularum infinitas autem mediorum aliquod,in quibus limoi habetur oris in rectum. Specie vero, si non essent genera causarum do,nimirum in ubus primum non habetur, sed ola sunt quatuor ut ipse demon lirauit, aut alio determinato nu media, i n iis nihil est causa,no solu primum, sed ne merimero sed insnita,ut iis placebat, qui ponebant in prin- dium quidem aliquod. Quod vero addit, hoc pacto, icipiis infinita figurarum discrimina. Neutro in modo infinitum actu in causis signis at, quia in lim5i infinita causas infinitas esse posse docet, & primum in rectum. tis nihil est primum , eadmodum in difformi. Rursus Quaquam rectitudo causarum infinita non ita est no- qd sumptum uerit,similiter est cacia, usque ad hoc his redarguenda, ut infinitatem sim tempus sumam , sent, inquit, i.vsque ad extremum, quo Orim inquidi ad hunc modum semper eius quod factum est ex ali- stionem exordimur. In quibusa .prius aliquod&ρο- quo, causam accipiamus. sic enim regressum in insni- sterius accipere in ordine licet, in his alterum alterius: tum procedere necesse est, cum sic tempus sit infinitu, eam ese verum est fortasse dictu, licet non simpliciter& mundus sempiternus.nam limoi accepti O,non ciru, cam.Prius.n. posterioris causa est. In quibus vero nulliusta ipis infinitate ondit. led tunc demu carum infinitas medium alterum altero prius est per limoi ordinem trdemfaretur,si causa alia a me alia spe diuersa in infinitu his ne causa quidem sumi pol. in infinitis autem non eae sum cretur. Nam generationis, quaeipe infinito nu qua aliud alio prius .nam cia similiter sunt media, ut ipse di intermittitur, eaedem esse causae demonstrantur. xit: qm si priora sint quae magis accedunt ad principi u. In hisce Og: mediis, eatra qua Uthnam est atq: prius, &primum, prosecto in quibus neq; principium,nequo
necesse est id,quod est prius orum quae sunt post ipsum, cam primum est,in his nihil erit principio ypius, neque re
esse.Si enim dicere nobis fuerit opus quid ex tribus est caila, motius.quo fit vi in mediis nullus ordo seruetur. At si primMm fata dicemus,n5ai. emus vlirmum, quippe cum ordo non constat, profecto neque aliud alio prius sue. Inullius sit ipsum ultimim causa,) at neq; mcdium: es enim rit, nec alterum alterius causa. Neque vero tantu in rem ias,ut patet, causa. iussinunt crest, νnum an plura sint ctum,& ad hune modum infinitorum oes partes sunt media, fimia vi simia si torum vero hoc pacto,infi- mediae, sed utcuque infinitorum, ut liquid esset magni- nitiq; omnino partes omnes hucusique si liter mediae sunt. tudine infinitum, speue,aut tye nam olum actu 4nsin auare si rubum primmm,causa nulla omnino est. torum quaecunque pars accipias media est: quia si non ii o In hisce naque mediis, extra quae ultimum est atque est media est igitur extrema,at quod extremum habet,
prius,necesse est id,quod est prius,eorum,qus sunt post non est infinitum. Dixit aut, similiter huculq; siue ad ipsum, caulam esse. J Demonstratione uniuersali nullsi hoc instans, qm usus fuerat demonstratione in causucaularum genus in rectum infinitum esse docet, ad huc sursum in rectum infinitis.Nam si , praesenti momento modum.In quibus sunt aliqua media,ita demum ut allia causas sumamus, quascunq; ldmpserimus,mediae sunt, quid sit primum, aliquid extremum,& quaedam interie si repetitio in infinitum progredias. itaq; limoi in sini cta,horum primum ut mediorum, quaeque post ipsum tale capsiarum ostenditur,nihil ex causis futurum,cum sequuntur, causa sit necesse est, s. si haec inter ipsa sie se causae ante omne assumptu sursum innumerabiles sint, habeant,ut hoc ca sit,illud causae effectus:qd cur ita t, siquidem sunt infinitae. quo sit ut ne caust quidem sin demonstrat in tribus explicas rationem: caeterum hoc suturς.quaquam non sic ipse demonstrat,sed sumenduin loco primum&vltimum non tempore, sed discri- quoddam quasi extremum, &slatuendo ac demon-
. mine formali caularum intelligi debet. Nam quae sunt strando fieri non posse,ut huius sit aliqua causa, si cameiusdem species, in his non est aliud alio natura prius. sae sint sursum insinitae. Neque. n. aliter causatum infinib
48쪽
tas nulla esse demonstrari potest,neq; sursum neq; deorsum,a s aliquid ponatur,1 quo uel sursum uel deor sumst assumendum. Quare,si primum n6 est,prorsus nulla ea est,qm,si o Es,quae uelut causae accipiuntur, qm ab alio eam habent ut fimta existant, muta sint, non in suapte natura,& nihil sit primum,nihil erit ca, qm nihil eorum quae sumuntur ut eausae, sua natura hm6i est.
- vero neq; ad inferasi supera principium babent, in infinitiι progresso sepol, ut ex igne quidem aqua, ex haciat terra: sic semper aliud quoddi genus fiat ac oriatur.
Dupliciter.nioe ex hoc fit, non τι boe pori hoc feri dicitur, velut ex Isthmus dicuntur Olmpia feri,sed ut aut vir ex puero mutationemsubrate fieri dicitur, aut aer ex aqua. At uero neq; ad inser si supera principium habent, in infinitum progressio esse potest. Postquam ostedit progressionem causarum in rectum sursum infinitam
esse non posse, sed necessario, si qua omnino est causa, aliquod primum esse,ae principium, se nunc uicissim
demostrat, ne deorsum quidem rem in infinitum causas ire posse,si principium causata,& alis ua prima causa sit,ut omnis causae effectus si mrius alterius causa specie ab anteeenitis diuers. nimirum, qm si ita fieret, ut aliquid rursus idem generaretur ex ijs, quae prius suerat genita, in orbem iretur, neq; in infinitum cauta deor-nim recta procederent,qse quae lunt eadem specie, horum causae eaeden. specie sunt.quod exemplo i materiasiimpto docet, dicens, ut ex igne quidem aqua, ex hac autem terra,& sic semper aliud quoddam genus sat aeoriatur quo in loco genus pro specie dixit, sed dictio qua propositum demonstrat,n5 caret dissicultate, qua breuiter explicare tentabo. Fieti ae iactum esse aliquid ex aliquo dupliciter diei sumit. Aut enim aliquid ex eo
quod iam essestur perficiturq; sictu est,quale id, quod persect um est ex ijs,quae in propria persectionem progrediuntur per mutationem in ipsis. sic.n.ex puero viresscitur, & saec est generatio per aecretione . quin etiam addiscenti doctus, quae vocatur alteratio. N ex non intelligente intelligens, quae est per formam mutatior est.n. persectio. in s quoq; genere suerit aurorae in diem mutatio. Aurora.n.perscitur in diem progrediendo, & propriam spem seu formam assumit. itaq; hmoi generationem fieri dicit ex eo quod esseitur:quoniam est quaedam ex iam facto,quodq; aliquid est, in persectione ipgressio. Alia generatio est mutatio ex eo quod nondum est,in hoc aliquid essetquemadmodum aer ex aqua fieri dicitur, qua rursus appellat ex generatione, qm quod ita fit,nsi iam factum, aut praeexistens st, atq; perficitur,sed est ex ipsa generatione,cum ante non fueritineq;. n.generatio,quae proprie intelligitur. est mutatio ex non esse omnino in esse, cum fat ex interitu eius
quod praefuerat. Aer naq; fit ex aqua, non quod aqua sat aer,sed quia aer fit ex interitu aquae,& hmoi mutatione. In hos itaq; duos modos diuisum esse reperitur quod ex aliquo in aliquid mutatur,quodq; sit ut ex aliqua causa di subiecto, modum omist,qui poterat ex dictione signiscari,quae ait,hoe ex hoc, illum, s.quo hoc
ex hoe,idest hoe post hoc explicamus. Na ludi Olympii ex Isthmiis, aut eontra fieri dicuntur, qm Olympij
sunt post Isthmios,aut Isthmii post Olympios. Neque
enim cum aliqua ad hune modum fiunt, hoc ex hoc seri dicitur,quasi alterum ex altero uelut ex ca fiat. Hm6i ergo signiscatum omisit, quia sermo de causis, de iis, quae sunt ex catas, ab ipso susceptus est. Haec.n.ordinem tantum quendam temporis significant, eum hora
n6 transeat alterum in alterum, nee conserat qui usad alterius generationem. Sumptis igitur duobus co- memoratis modis,quibus per mutationem alicuius subiecit hoc esscitur aliquid, neutro modo progressum in infinitum fieri posse docet. Nam quae per alicuius interitum ex ipso fieri dicuntur,ea ex generatione seriait, non ex eo quod sit,sciam est.quae quide inter seipsa
reciprocatur. nam ut aer ex aqua fit, sie ex aere sit aqua,
qm idem ipsis est subiectum atq; materia. At quae reciprocantur, haec haud dubie non progrediuntur in infinitia,qm in idem regrediuntur. Quae uero ex iam facto,
quod ipsum manet aces scitur, mutantur,aut per accretionem,aut per alterationem, aut performe persecti
nem, non illa quidem inuicem reflectuntur, tamen ex medijs ad perfectionem procedunt. Cum igitur media se persciuntur,uidemus omnium esse aliquem finem, nec progressum ipsorum cuiuspiam in propriam pers ctionem abire in infinitum. illorum vero generatione, quae per alterius interitum sunt, reciprocam esse cernitamus. Alterius naq; interitus.est alterius generatio. Porro i generatio reciproca et , quae sic sunt cautae,no pro cedunt resta in infinitum deorsum. At si neque in hocineq; in illo modo effectis alterum alterius recta in infinitum sit causa, & sic sollam aliud ex alio esscitur, omnino non fiet in infinitum recta aliud ex alio. Ex puero igitur virum fieri darimus, ut exeoquis', id quodluctum est ut ex eo quod perficitur id quod opem ctum. Vt enim interesse atq; non esse, medium est generatio,' ct inter id, quod est, atq; id quod non es, id quod fit medium Nerest. Qui aut di cit, sit scaens, Or id est. quod dicitW, ex addisceme feri scientem. Vt igitur ex puero uirum fieri dicimus. Postu per exempla docuit mutationem alicuius in aliquod dupliciter dici,sumpto utroq; exemplo, qsio sat ostendit,de ipsorum explicat differetiam Ergo qui sie fieri dicuntur,ut vir ex puero, vel doctus ex addiscente, haec id habini peculiare, quod ex eo quod fit,& iam est, perficiuturq;& est medium, mutatur in factum & persectum. Nam vir factus est ex puero, es id ex quo sit, iam esset, di maneret,idemq; seret & mutaretur in persectam viri formam ex imperfecta. Pari ratione doctus ex addiscente,& eunte in persectionem. sic item intelligere Mutatio.nses perlectionem & intel liger generatio quaedam est, & ipsum quod intelligitur, forma est & pers
ctio intellectus intelligentis. Quaecunq;.n ad hune m dum ex aliquo fiunt,eo, ex quo fiunt aluo,& in pers
ctione eunte fiunt.sed polludixit, ut ex eo quod fit, id quod sectum est addit: aut ex eo quod perscitur id quod persectum est non quod aliud significetur, sed
quia idem utroq; modo dici potest. Nam quod ita sactum est,ex eo quod efficeretur, & iam esset, fiebat: de persectsi est ex eo,quod perficiebaturiquod.nait,idem perscitur. Sed ubi dixit talia seri ut ex eo quod efficiis tuti docet quod esscitur, id eniis & non entis medium
esse:qm ut inter essedo non esse medium tenet generatio, quae est mutatio ex no essem ad esse, quae neq; nonens est, neq; iam ens: cnam per generationem efficitur
mutatio de non esse ad ego sic quod fit, euius est gen ratio, sese habet ad simpllciter ens, & simpliciter nonem,& ipsorum est medium:quod ostendit, quia omne quod si, per aliquod medium de ex aliquo medio fieri
videtur. Nam ut ex generatione, quae media est interesse & non essessiunt suae ad hunc modum esseiuntur, sic quod ex eo quod rit,esscitur, ex medio quota ess- Aphro. super Meta. D citur.
49쪽
citur. Na quod sit, mediu m est entis Ad non entis, quippe quod alias et . ens, ali 3s non ens. Non est limplicuerens, qna non est persectii. ens aute persectum iam quiddam est, neq; simpliciter non ens, quia contradictionis
nihil est medium. quod . n.quodam oest ens, ideὐ- secto ens est. Sed quo quae sie ex aliquo fiunt, ex eo qd sit persiciuntur,exeplo addiscentis declarauit. Ad disces enim est qui doctus esincitur, qui quidem ex addiscente ad hunc modum fit, qm addiscens esticitur, manetq; , dum ad scientiam progreditur, quae addiscentis est persectio. neq;.n addiscens limpliciter efficitur, sed doctus ellicitur.5e ipsum addiscere medium est inter scire, qlest proprie ensn plenam ignorantiam, quae n5 ens limpliciter uideri potest .Quae igitur ad hunc modum ex aliquo fiunt, laxe ex medio entis& non entis eniciuntur. Ex aere vero sit aqua erosubeunte corruptioue.2
propter in illis quidem non sit re exto, Wi; sit puer ex viro. Non enim ex generatione sit id quod fit, sed est ροβ generationemsic enim ex aurora fit dies,quia post tuam. circo neque ex te M aurora. In hisce stero reflexio timeretro autem modo in in tum abitio sepor. Etenim illorum quide cum snt medi.t nem esse nece se est. cautem resectuntur. H-roius enim corruptio, alterius est generatio. Ex aere vero fit aqua, altero subeunte corruptionsi.
Transit ad alterum intelicinum exin, quae per diuisi
nem explicarat, ipsum eiusq. exemplum pones,dum ait, ex aere vero fit aqua, aliterq; fieri docet, quam ex addiscente sapientem, nec ex medio estici. limbi. n. generatio,altero intereunte, fieri dicitur, non autem manente& proficiente.quamobrem quae priore modo persciendo. s. sunt, ea non reciprocanturinter se. Neque. n.ex puero vir cfiiciturn rursus ex viro puer,quippe cu pe fectum non regrediatur in imperfectum. cuius causam
reddens ait.Non. n. ex generatione fit id quod sit,sed est post generationem id est, Neqi enim quod ad huc modum sit, ex alterius interitu ipsasii generatione fit, sed ex aliquo iam facio. Na post generationem est sactum esse,cum quae sunt per extremorum interitum, iis principium existendi sit ipsa generatio', quandoquidem il-Iorum mutatio & interitus est horum generatio, no autem illa manent & sunt. quae autem persciuntur, & ad hunc modum ex quibusdam fieri dicuntur, non sunt ex generatione& mutatione prima, sed post generati nem. Nam quod efficitur, est quod ex generatione sactum est, ut insans,qui prosciens aetate,puer, ac deinde vir esscitur. At vir non esse itur ex generatione, sed exsacto ex generatione & proscienter quamobrem quae ad hune modum sunt, non sunt ex generatione, sed
post generationem Quibus dictis addit, diem ad hune
modum ex aurora fieri.nam ex aurora dies est citur, nollem ex die aurora. appellatq; auroram ipsum diluculum, aurora enim est imperfecta. Nec dies ita fit ex aurora ut Isthmii ex Olympiis i in his enim posteritas tantum,ac ordo temporis significatur, non alterum est alterius subiectum. At aurora, cum dies efficitur, mutatur, manetq; ac perscitur,est enim aurora dies imperfectus.
in ipsa enim diurna lux nodum est expressa & clara, sed diminuta etiam nunc. Dixit autem, quia post illam qm aurora paulo si perficiendo dies es scitur. Postquam
vero docuit quae ad hunc modum fiunt, ea nil inuicem reciprocari, ut exemplis & caula commemorata pater,
disputat de iis,quae ad interitum aliquorum ex ipsis si ri dicuntur l quae quidem ex generatione fieri dicebat, docetq; ipsorum mutuam esse reciprocationem. N am
ut ex aqua si t aer, sic vicissim ex aere aqua. Neq; enim alter alterius est Gnis, sed omnia talia, qti rex generatione sunt, propriam quandam perfectionem habent,
comunem autem materiam ipsorum ex aequo receptricem. Porro quae sic es sciuntur,inter se reciprocari, tum usu rerum exploratum est,tum quia corporum formalis disserentia non procedit in infinitum. quae procederet, si ad hunc modum in infinitum aliud ex alio fieret. Etenim, inquit,illorum cum sint media, finem cssensccsse est Eorum dicit, quae ex mediis sunt, & ia m ex generatione sunt entia, ut ea quae sunt proficiendo. Nam eorum finis aliquis est, quae iam entia quaedam, & media sunt. Haec igitur, idcirco non habent generationem infinitam, deorsum quia finem habent quo p m dia seramur, alia vero quoniam inuicem reciproca tu adiecit. Alterius enim corruptio, est alterius generatio quod in Auditu quoq; Physico demonii ratum
est. Potest etiam illorum verborum sensus esse. Nam quae media sunt, horum medius aliquis sitis est. Et insuperfera nequit, ni imprimum cum perpetuum sit, corrumpatur. Cum enim generatio non in infinitum D
sum proficistatur, id ex quo corrupto primo quippiam ortum est, perpetuum non esse necesse est. Praeterea id, gratia cuius caetera fiunt,est finis. Tale autem es id quod non ob aliud sit , sed alia illius gratia fiunt. Qiares vltinim tale fuerit, non erit in infinitum abit ιο .sin vero nihil fuerit tale, non erit id gratia cuius caetera fiunt. Sed qui infinitionem ociunt psius boni natura de medio tollant,et tsi nemo quicqua agere aggrederetur no sit ad Ut si accessurus. et pras Io mens erit in rone reru, gratia nq; cuiustiam semperis. agit, qui mente habetis. n.es vltimu. vltimu vero est linis.
Et insuper fieri nequit, ut ipsum primu cum perpe
tuum sit, corrumpas:cum. n. generatio non in infinitum.
surtiam Psiciscatur,id ex quo corrupto primo quippia ortum eis, perpetuum non esse necesse est Postq ostendit in uniuersum primu causas infinitas sursum esse nota posse,deinde ne deorsum quidem, nunc idem de singulis causis priuatim demonstrat, de imprimis de ca mat riali. Demonstraturus aut causas no posse in infinitum sursum procedere, illud iacit fundamentu, primu su tectum sempiternu eE. NI, si natum fuisset, aliquid san Et plum praecederet, ex q uo fuisset genitu: ac proinde ip-lum no esset primum t cum ergo nullu subiect um si eo prius, es scitur ut primum subiectu sempiternum ingeni tu sit: quam ob re ex quo intercidete aliquid ei scitur,
id no est primu subiectum.Na quod intercidit, id prosectono est sempiternu, primum aut E subiectu est sempiternu, non igitur materia intercidit, sed eade manet ed ex quo corrupto primo dixit,quasi diceret,ex quo abolito per se,no ex accides,aliquid es scitur,id n5 est sempitern m. Materia. n.ex accideti perit,qm priuatio,quati s accidit in generatione eors, quae ex materia fiunt, aboleturaioc est. n. quod per se interit, per se vero matella imortalis est. At si aliud ex alia in in sinitu fieret, nec eade in cunctis generatis maneret, ipsa per se interiret. Ergo sensus psit ad hunc modsi explicari, qui infinitum sursum inducit,aliud alij materiam seri trades,hie refiteatur oportet primu subiectum interire, quod sempiternu m esse necesse est. si quidd ipsi nihil aliud subiicitur. neq;. n.cause sursum in infiniis procedunt. hoc aute diceret interire, si ne aret idecunctis generandis subiici, ideq; manere, ted subiecti interituas tereret. Nisi quod est ipso posterius ex ipso abolito genera , profecto ipsum no est sempiternu. Si n.carum sursum tendentium
50쪽
est aliquis status, aliquod initiu faciat oportet,primuq;
ex prima materia generet. At, si ipsa intereunte fieret, neq; motus esset sempiternus, neq; ipsa iam esset prima de sempiterna, quae prima cunctis subiicitur.Causa igi
tur materialis non procedit in infinitu m sursum .haec .n.
breuissime ab ipso dicta sunt, qui poli qud dixerat: Et
insuper fieri nequit, ut ipsum primum cu perpetuu siit, corrumpatur, hoc, quo primu sempiternum esse demonstratur, addit. Cum .n. generatio non in infinitum
sursum ipsciscatur illud retices idcirco primit subiectu est sempiternum.Vel posta dixit, Haec aut reflectuntur
inter te,alterius.n .corruptio,est alterius generatio,hoc
probaui tollendes primu subiectum, quod est proprie
materia, sempiternu essecin teriret naq; nisi permaneret
de conseruaretur in cunctis rebus es lictedis, sed quae ex ipso fiunt,ipso intereunte fierent,& sic rursus quae fiunt ex his,& ad hunc modu causa materialis deorsum procederet in infinitum, quod quide est absurdum. Na, ut demonstratu est,aliquod primum lubiectu sit oportet,ideq; in eunctis rebus esiiciendis imortale maneat: quo
fit, ut ex ipso existentia inuice reciprocentur, prorsus ut
alterius interitus, alterius sit generatio. in quocunq;.n. efficiendoru suerit,potetia m retinet, ut iterum in eodespecie possit esse, ex quo mutatur. Et haec est qua in es-ficiendo mutatur, non aut semper vere in infinitu aliud alij subiectu fit, sed ipla mutando in oppolata mutatur, in quae du ipsa transit, generatio reciprocatur. Neq;. n. haec est, quae interit in mutatione in generatione. ali
quin non esset sempiterna, sed aliud quid di eis, ex quo
per se ac primum intereunte, res efficiuntur, priuatio videlicet, ut in Primo Physici Auditus dem 6ltratur. Sed
ostenso in causa materiali non posse materiales caulas deorsum in infinitii procedere,deinceps ide in causa sinali docet,dices: m vero id,gratia cuius caetera fiunt,
est sinis, i de aute est id, quod no ob aliud fit quorum verborum hie est sensus, si est aliquid id cuius gratia,&causa finalis, o secto causae limoi non est infiniti progressus est. n.causa si natis, id cuius gratia caetera fiu nt, Zeipsum nullius.quod aute est limo i ,id extremu est si eriago in operibus naturalibus est extrema causa, laaec auteest causa finalis, non est progressus deorsum in infini. tum. contraq; si est in infinitu progressus, causa finalis
non habetur in operibus naturalibus, neq; id cuius gratia at in operibus naturalibus h moi cam esse negare, id quide est natura boni ex rebus es sciendis tollere. Nam cuius gratia caetera fiunt, id bonu ipsum est.quod inductione declarat:omnis. n. ars, Somnis disciplina, similiter actio & electio, bonu quodda appetere videntur, ut dixit in Ethicorum exordio:& princeps bonum est,
quod appetunt omnia. quare quaecuq; vel rone vel natura sunt, horum finis est bonu. Nemo. n.prorsus ad
quidpia vel ageduin vel efficiendu aggrederetur, nisi ide esset ad fine perducturus. si ergo finis & hmoi causa
est rerues sciendam propositu, certe hoc sublato, nultu opus inciperetur. Illud quoq; tolleretur,mente,intellectum us,& natura, esse rerum efficientes. quaecuq;. n.
vel natura vel intellectu fiunt, alicuius gratia flui. su lato aute eo,cuius gratia res per natura aut intellectum fiunt, nihil neq; per intellectu m fieret,neq; per natura. At haec, ut ipse in Ethicis testatur, frustra esset appetitus , nisi esset aliqvis finis omnium rerum agendarum, sed aliud ob aliud in infinitum efficeretur. Et tamen nemo quidqua agere aggrederetur,) manifesto argumento fieri non posse docuit , vthm i causa e rebus summoueatur. Porro, si est in essciendo quoq; p raescriptus finis, nimirum causa finalis no progredietur in infinitumi sed post j confirmauit caulam finalem in rebus haberi,mutato in terminum finis vocabulo, docet huiusmodi causas no excurrere in ins nitum , quoniam quorum est aliquis terminus, ea non lunt infinita. At vero neq; quidditas in aliam definitionem copiosi remserimone revigi potest. Semper enim ea, qua est ante,in magu,ea vero quae est posterior,non est. Uti aruem primum
non est, neq; id est profecto quod baret.
At vero neq; quid litas in aliam desinitionem e piosiorem sermone redigi potest. In causa quoq; sommas haec.n. est quam quidditatem appellamus non esse processum in infinitum, demonstrat, ut propositae formae aut definitionis alia rursus forma & definitiost, quod significauit addens copiosiorem sermone.
Definitio .n. copiosior sermone, quam desinitum esse videtur.Neq;. n. homo par dictione est suae definitioni, animal rationabile, mortale.Omne autem definitum,
nominis locum habere videtur, si ad eius explicata definitionem species: quod quide mihi loco inco modi addidisse videtur. St. n.desinitio copiosior est sermone, uam definitum, sermones,orationesve, per quos de-nitiones redduntur, in inlinitum augesceret, quod est absurdum ergo fieri no potest, ut semper explicatae definitionis sit .aliqua desinitio, ut sit animalis definitio, substantia animata sensualis,& hutns iterum definitionis sit alia des nitio, aut cuiusq; eorum,'quae indefinitione continentur. quo .n.definitio longius a proxima hola, qui definitur, definitione procedet, eo minus sorma hois explicabit, minusq; ipsum definieciem per.n.
prima & proxima definitio, est rei ipsius definitio. posterior vero n5 iam illius rei est,sed definitionis de ipsa
redditae. In quibus ergo, quae primum explicatur, nouest definitio in his ne secunda quidem, aut tertia, aliaue fuerit: qm harum quaeq; definitio proxime ante ipsam explicatae desinitionis, non ipsius rei est des nitio. Cuius. n. quae primo redditur,non est definitio,huius multo ea minus, quae post primam reddita est. St. n. primo reddita definitio velut re ipsius reddita E,secunda veto velut ronis de re ipsa redditae,si prima no est rei des nitio, ne secunda quidem erit ipsius.haec. n. ipsus esse poterat,s primo reddita, cuius secunda reddita est, ipsius rei fuisset.Na omnino in quibus primum non est, in hisne Fm quide habetur, quod sit alicuius primi secundu. quare quorum no est prima desinitio, ne secunda quidEluerit. Pol & primam ultimam appellare.Na vltima rode ultima causa,& vltima forma, post qua non amplius quaerimus quare est proprie definitio: quae, si nulla suerit propter infinitum processum, ne priores qui de ipsa suerint.Sunt in qui illud sermone copiosiore) sic accipiant.q.d. primo reddits definitioni semper aliquid addi, prorsus ut secunda definitio pluribus verbis coste qua prima: qm semper ei quidquam additur,ut si prima hois definitio sit animal ingrediens bipes, secuda vero quae habeat adiunctam aliqua differentiam diuersam , praeductis, verbi causa ronabile,& rursus huic addaturalia, ut primo reddita desinitio augeatur in infinitum. Praeterea qui ita dicunt, sitientiam 8 medio tollunt feri enim non potest xt quicquam sitietur antequam ad indisia dua sit peruentum.
Praeterea qui ita dicunt, scientiae medio tollunt: sim . H.n.non pol, ut quicqua sciatur antequa ad indiuidua fit peruentu. In diuidua nunc appellat,quae sine medio