장음표시 사용
71쪽
Praeterea, si materies est ex eo, quia ingenita est, multo magis etiam consentaneum ess rationisubstantiam esse qua- do ut haec sit tu existat. Nam si neque haec erit,myue illa,
nihil penitus erit. Quod si hoc fieri nequeat, necesse est ri
quid clepraeter ipsum totum speciem inquam ipsam, ac firmam. siqui iam luposuerit, dubitatio rursus exinit n quibus hoc ponet, in quibus non ponet. nam perli
euumest in uniuersis esse non posse, non.n.domum aliquam praeter singulares domos se ponemus. Praeterea,si materies est ex eo,quia ingenita est,multo magis etiam consentaneum est rationi substantiam esse, Demonstrato esse extremum quoddam sempiternum lubiectum,hoc enim significauit illis verbis:Pr . terea,si materies est ex eo, quia ingenita est. nisi .n.tale quoddam sit, generatio esse non pot:nam, si materia procedat infinite, ex materia nihil fiet. quia ipsius alterius ex altera generatio nilquam cessat, excludentem isteria, quae ex alia nodum genita generari debeant. D monstrato igitur primit subiectu ingenitum esse oportere,nec aliud ex alio in infinitum gigni demonstrato, nunc formam, quae gignitur in materia, sempiteream esse conuenire docet. Quibus ostendit, confirmatque quandam esse substantiam lolitariam, sempiterna.Si.n. est natura materiae,probabilius profecto fuerit,ut su stantia sit haec quae a materia excipitur.hoc nanque innuit, cum ait quando illa fit. formam vero substantia appellat,qm in substantia est,quo rei suppetit esse. Nam materia, cum formam excipit, praebet quod esscitur ex ipsa sat' um,i.q uod excipitur & st.Quod igitur sit probabile formam sempiternam preexistere,quam excipit materia, ostendit ad hune modum. Quemadmodum
sublato subiecto effici nihil potest, sie nisi id fuerit, qd
a subiecto excipitur, generatio esse non psit, quod illis verbis significat.Nam si neque haee erit, neq; illa, nihil penitus erit)cuius sensus est:Nisi utraq; sempiterna sit,
materia, &forma, nihil oinoessicietur. hunc aut sensum esse innuit, dicens. Necesse est aliquid esse praeter ipsum totum, eciem inquam ipsam& formam. quo in loco totum appellat compositum & sensibile, quod
factum est.Cum autem utruque eoru, ex quibus totum
conficitur, hoc est materiam Se formam esse oportere dixisset,ait.n.si neque haec erit, neque illa, i .neque materia,neque forma,nihil penitus erit: subiunxit, Quod
si hoc fieri nequeat idest,si seri non potest,ut nihil penitus sit,necesse est, ut praeter totum,i.praeter compositum, q uod est forma in materia, forma sit atque spes.
Merito autem vereq; ut materiam, sic item aliqui sormam sempiternam esse oportere sumit: neque hoe so mae quae in materia generat, tribuit, ut sempiterna sit,
sed formae essicienti, qui si similis sit essicienti,Mciens
ut praeeristat consentaneum est. Qua argumentatione
ubi necesse esse collegit,ut forma perinde atque materia praeexistat,ut ex ipsis p raeexistentibus totum compositumq, generetur, illud disputat, quod huius quaesti nis initio disserendum proposuerat,cum dixit: Prstereas est,utrum praetercia quidpia esse oporteati Si qui s. n. formam,quae in materia gignitur,praeesse, ac sempiternam esse statuerit,in quibus entibus, aut in quibus rebus empendis formam sempiternam praeesse dicet,&in quibus secus' Nam in cunctis dicere,apertu est mε-dacium,'quod artificiosorum documento declarat, in quibus absurdum dictu est, formam quae ab artifice in materia conscitur,praefuisse, ac sempiterna esse. Qua
. quam haec de ideis quoque dici & quaeri possunt. Sed&smpliciter de materiali forma dicta esse accipi posisunt secundum quaestionis consecutionem.
Et insuper rit ne cim mineu hominum, sub alia Malat absurdum est.2on enim unum sum fa, quorum est si ilantia una,sed multa ac disserentia. at O hoc metas rotus egreditur.Et simul quonam pacto materies si tandem bora numiuodque, o totum ipsum haec ambo' Et insuper,erit neotum,ceuhoium,substantia unal 47at absurdum est.non.n .vnum sunt oia, quorii est substantia una. Quaerit praterea,s formae vi materia, pre- existentes habentur, utrum una numero forma est,&una cunctorum holum substantia,an plures,totidemque,quot singuli hoIes. Nam si cui unam esse placuerit, utique unus homo ex materia generabitur, quae forma illam susceperit. Tot autem eaee, quot singulos holes, nulla ex parte probari potest.Nam formae illae humanet sumptae sine materia,quo discrimine inter se ipsas distabunt i singulorum enim hominum inter se differentiae materiales sunt.Ad haec,materia inquirit,quo has prς- existentes sormas,velut que formas excipit. Ad siummam, quo formae coniunguntur cum materia, te quomodo sunt di sunt singula sensibilia, quae ex his ambabus constantur, utrum his simul positis, an temperatis, an confusis.Es quo materia excipiens formas, essicitur ea, quae efficitur: quae quidem alio in loco sunt ab ipso disputata, dum quaereret, quid lormam in materia in
unum redigeret, contineretq; , ubi dixit materiae potentiam esse causam ut forma accipiatur, & maneat in ipsa
materia,quae in id mutatur, inqd' prius potentiam h bebat, pexistente videt ieet quapiam efficienti causa. Praeterea de principiis Ohoc qui iam dubitalit. nam si specie sint unum, nihil erit numero Vm, neque ipsum φῶ,
o id quod est. Atque quonam pacto sitientia fueris,sin
erit quipiam in omnibus unum sristerea de principiis & hoe quispiam dubitabit.NI Qs specie sint unu. Haec quaestio consequens est illius,
utrum species una sit numero,an plures. Quaquam ad
ideas reserri potest , qm adiungit ipsiens,& ipsiunum. Aut fortasse de principiis coiter edisserit. Principia.n. propria entia sunt.quocirca ipsis apposuit illud,ipsi.C5
muniter ergo dubitando,potest etiam subiectis vocatis conuenire. aerisautem de principiis, siue ea unucuipiam esse placeat, siue plura, utrum eorum quodq; unum si specie an numero. Verbi causa, s materia una est, sine una numero, an spe:&si est una forma,virum una numero sit,an specie.Nam si principiorum quodque unum est φε,multa vero numero, in principiis,i quit, rerum essciendarum nihil erit unum numero. At, si nullum principium unum numero fuerit, ne compositorum quidem ex principiis quodpiam, unum n
mero fueritisiquidem quae ex uno non numero,sed spε constant,ea unum spe sunt, non unum numero. Nam si
quae ex uno numero constituutur unum numero sunt,
haud dubie quae non ex uno esse habent,perinde atque illa habebunt esse. Cui ut consequens incommodum adiungit,neque ipsiunum, neque ipsiens v nu fore numero,quae in principiis habeant ij, quibus ideas principia esse placeSat . Quod si ipsunum non est unum numero, huius autem cotone ola sunt unum, essicietur ut caeterorum,quae ad illius exemplar esse habent,nullum unum numero sit. Nam quae uni specie assimilata sunt, ea perinde atque illud unum habebunt: nihil igitur ununumero erit,si quae ad exemplar sunt, ea nec unum numero sunt,neque ipsum ipsiunum, nec ultu aliud principium.
72쪽
ispium. Deinde Eentiam quIpiam fore negat, si nihil
unum numero suerit, cum scientiae fiant,qm unum alia quod in pluribus accipitur,ut paulo ante dixit. per coeenim scientiae consciutur, quod commune unum esse numero demonstratur. Neque enim ut quae communi subiiciuntur,eadem spe vel genere sunt, sic commune ipsum,spes genusue unu erit sp aut genere. Alioquintine sine procedetur.Nam si animal sit unu, hoc ipsum ut unum sit habens per speciem communem, quemadmodum quae per se sunt animalia, per spem tint unum, illud quoque erit m ulta numero, & sic absque fine ycedetur. Ad communium quodque unum numero est. Quod si scientiae eorum sunt, quae unum numero existunt,nu mero autem unum nihil est,siquidem principia unum specie habent, si ut scientia penitus tollatur. Si quis enim dicat in principiis unum numero esse,qm vnum esse specie ponebat,is dicere possit principia noliabere unum specie.Nam species illa,quae est unum numero, magis est principium iis, quae ipsi subiiciuntur,
neque amplius est unum specie,sed numero. Praeterea nihil eorum esse potest unum specie, quorum non est spes aliqua communis una numero. Multa enim si aliquid habeant inter se commune, quae non sunt unum numero,non erunt eadem isecie.Quail illud. At qu nam pacto scientia suerit, si non erit quodpiam in ONbus unumi quasi in eos, qui ideas asserebant dictum esse accipi potest,qui alii ter scientiam fore negabant,etsi ideae asserantur.Sensibilia. n.infinita esse, & in continuo fluxu,ac proinde non esse scibilia. Sed praeter sensibilia & singula ideam unam numero, quae in pluribus sumeret,imobilem ac sempiterna sesae cam seri.qd' i sum corrueret,nisi ideae unum numero haberent. At veros numero simi unumquodque princi-iorum' unum , O non ut in sensibitibus alia aliorum, ut
uiuis abae quae est eademst ecla, principia sunt eadems cicinam hae numero sunt diuersaSi igitur non Me pacto, sed numeroset unum ipsa principia rerum, praeter elemen. tu sane nihil aliud erit auia num refert, πnum numero, an singulare dicatur. Sila enim dicimus 'Iulare, quod unum numero est,uniuersale aut quod in his est coet queadmota si elementa vocis in numero desinuo essent,nece anu esset totem literas esse, quod elementa essent, quippe cinn minessent eadem nec duo iec plura his quaesumum ipsorum numero. At vero si numero sint unum,& vnuquodque prin-eipiorum sit unum. Postu docuit incommodum, ql inde sequeretur si quis pricipia unu esse specie diceret, nune vicissim argumentatur fieri non posse, ut prinei- pia unum numero habeant.sed oem orationem ace modat ad ea principia,quae quasi elementa nuncupans, ex quibus quae sunt, compositione costituuntur, ut stin elementis. Docetq; sithmoi principiorum quodque unum numero sit,res non plures fore, qu m principia. Nam quemadmota syllabae specie eidem inter se, numero autem infinitae fiunt,qm elementa,ex quibus cmstituuntur,quae specie sunt eadem', numero infinita sumi possunt,se nisi clementa multa numero fuerint, seda, & b, exempli gratia,unum sint numero, necesse erit syllabam,quae ex ipsis constituitur,vnam fieri numero. Neque praeter ba, syllabam ullam aliam licebit accipere, si b unum sit numero, quia si b, unum numero est,
non potest esse in alia syllaba,quam in ba.Vt igitur res in syllabis & literis Iese habet, quae syllabae plures esse non possunt u literae,si literae unu sint numero,sic item,
inquit, in rebus habebit, si ipsarum principium quod-
ue unum sit numero.Quid autem sit unum numero, Marat, aitque esse s ngulare quid , item uniuersale &commune esse dicit, quod in singulis accipitur, hoc est speciem & genus.Caterum cum dixisset,ut igitur si elementa vocis in numero definito essent,neces artu esset tot omnes literas esse, quot elementa essent non reddidit id,sic in entibus ipsarumq; numero se res habebit, nihil enim aliud erit praeter esementa,i .non erunt plura entia,u elementa, sed hoc, quas haud dubie sequeret, inferre omisit. Nam si terra & singula quatuor elementa unum sint numero,& haec in certo quodam corpore absumantur,aut dubie ex his corpus aliud esses no posse.verutamen haec argumentatio admodum est dialectica,&ὶ necessitate concludendi aliena. Nulla autem dubitatione inferior dubitati b hisce qui hac tempestatesunt, ὰ prioribus en omissa, virum eora,
qua intereunt,cr eorum,qua sunt expertia corruptionis,eadem an diuersa principia sint. Nam si eadem simi, quonam pacto, quam ob causam illa quidem occidunt, haec vero cant corruptiones Hesiodo igitur ecterisque eiusdem temporis Theologis, id curaefuit duntaxat ruod sibiipsis verili-nule Get nos autem neglexerunt. Cum enim deos principia fecissent, O ex diis orta esse omnia posuissent , euacta esse mortalia dicunt, qua nectar atque ambrostam nongustaru haec mia sibi sis,ut patet,nota dicentes, tamen de causarum barumgustatione supra nostrae mentis vires dixerun vns voluptatis gratia ipsas togant, nectar sandatque ambrosia,non, Hset, illis causae se videntur. Si verosimi causae luonampacto erunt perpetui, cum alimetis indigeat Sed de hisce quidem, qui fabidostphilosophotur, serio tonsiderare dignum non esse videturam autem,quiper demonstrationem dicunt,interrogare oportet cur nam si ex eisdem qua sunt, principiissimi alia natura sempiterna sunt, alia corrumpuntur' At cum neque casiam dicant,neque consionumst rationi rem ita fiesie habere, patet non eadem ipsiora principia causas esse. Etenim o Empedocli,quemmaxime sibi consona dicere qui piam arbitrabitur dem sand contigisse videtur. nam ponit quadem corruptionis quodda principium causamq; discordiam sie: no minus tamen O ipsa quam concordia sene rare spraeter ipsum νnu, videbitur.ca-ctanaque caetera ex hac ipsa sunt praeter deum. Dicit A. Ex his qua fuerint,iua sint,Wniatifutura, Sunt cummarboribus genus hinc sommesq; ferri , Hinc orta Nolucres rutritiq; squorepisces, coelicolaq; omnest Isui,numina magna. Et sine his etiam patet. nais discordia innesset in robus, in uniuersa essent,ut inquitinam cis oluersa conuenerint, tunc vltimo disicordia ipsa extrudituri ad apropter Oft silurseententia,ut deus, qui omnium est se smus, initi sit quam caeteraprudens. Pon enim omnia elementa cognoscit, quippe cum discordiam non habebat: c gnitis xero similissmili fiat. Dicit enim. Nam terram terra lympha cognosimius unda, Aethers aetheresane, ignis digno itur igne. Sic o amore,amor,ac tristidiscordia lite. At enim idem ma festum, unde nostra estprofecta resetis,euenire inquam ipsi,discordiam quidem non magis corruptionis,quam ut res simi, concordiam vero non magis visnt,quam ut corrumpantur, causamesse. Congregans.n νumcorrumpit caetera: insuper mutationis ipsius ea amnullam dicit,nisi ita fieri aptum esse. Iniuit enim. AI xbi nutrita en ingens discordia membris, Tempore transacto dulcis concordia cessit. Foedere quod magno procedit utricti ricissim
73쪽
Vult oram,ut patet, necessam eri mutationem,necestatis vero causam nullam assignat. sttamen tantum dicere solus cissione sibi videtur. on Num eorum, quae sunt, ali. rfubιre corruptionem, alia non subire, sed uniuersa , praeter elementa subire dicit corruptionem.Praesens autem dubitatio ej,cur alia occidunt, alia corruptionis expertia sunt
ex eisdem sinit timetis. ou esse igitur eadem omnium principia, patet ex histrique fatis ad hoc ostendenta sunt dicta. Si vero principia sint diuersa,vna emerget continuo dubitatio, virum O ipsa corruptionis expertia simi, an corruptionem suscipiant. Nam ii corrumpantur,patethse etiam ex quibusdam constare necessarium esse. Urimersa enim in ea corrupuntur, ex quibus constant. Quos ut principiora
alia priora principia simi quod quidem feri quit si fleturae si in infinitum in principiis abeatur. Nulla autem dubitatione inserior dubitatio, ab hisce, qui hac tempestate sunt.& prioribus est omissa.
Quaestionem,quae explicatione maxime indigebat, ab omnibus se prioribus praetermissam esse ait, de qua in principio libri in commemoratione quaellionum mominit, sicut de superioribus. Haec igit quaestio est, utrueadem sin t principia mortalium rerum, atque immortalium, Nam, si eadem sunt,quid est in caula, ut ex eisdem principiis olum rerum, aliae res mortales,aliae immortales existanti Quo in loco Hesiodum&veteres theologos comemorat, qui cum statuissent ex eisdem principiis.qus immortalia ipsis esse placebat, res omnes constare, quod ipsis credibile videbatur,alia esse mortalia, quaedam immortalia dicebant, im omissa, caeteranos edocendi persuadendiq; cura. Nam,cum principia sempiterna esse atque diuina, de ex ipsis res omnes existere, factasq; esse statuerem, quae Ambrosia Nectari;
degustassent, deos cssci tradebant,caetera vero mortalia. Qui primum Ambrosia Nectarq; potiones deorsi
effectrices: sse dicentes, sibi fortasse nota dicunt, nobis indi omnibus aliis incognita alterut deinde simpliciterct obicure de huius potionis exhibitione locuti sunt. Cuius enim grisa ad haec degustandum, quae sunt causae ina m tu talitatis, Iccellet ut i Nam si voluptatis gratiai pla d gusta ut, certe adesse neque Ambrosa neq; Ne- ct ir quidpiam ipsis opitulabuntur, ut his gustatis sani immot talia. Si nautem haec potio gustata ipsis conserat ad csse, erit proculdubio ipsorum alimentum, at quae aluntur, de nisi alantur non lunt,ea sempiterna esse qui possunt Sed hactenus Heliodi ac caeterorum theologorum facta mentione, horum sententias, qui labulas
alserunt, ct fabulis mendacia congerui, accuratius e
cutere omittit.Illud. n. Fabulose philosophatur limoteli,sabulis veritatem excludunt. Deinceps ad eos transit, qui de his rebus demonstrando dicere videntur, in quibus ope precium esse ait causam inuestigare, cur cum ex eisde principiis di elementis Oia facta sint,quaedam in sempiterna sunt,alia caduca. Nam si neq; aliam huius rei causam reddunt, neque haec sententia aliunde probabilis est, haud dubie non erunt eadem Oium reruprincipia. Sed ne Empedoclem quidem recte seniisse ait, ieci is inter Naturales auctores sibi maxime coit
re videatur. Aliud naque clementum causam generati
nis atque cxii tendi inducebat, amicitiam, aliud interitus, hoe est discordia. Sed multis in locis discordia gnationis, interitus vero amicitia per hunc causa esse videt. Docet aurem quo Empedocles costantia dicat, & quo rursus dis scultatem no effugiat. Einpedocles. n. discor . .
diam in principiis habebat, quam interitus causam esse
tradebat, propter quam natiua OIa in te irent, non quedam,& alia secus. Hoc. n. est quod ad hoc constanter di ci videtur, oia, nascentia quae ex eisdem principiis existunt,interire, non alia interire,alia sempiterna persistere,solis principiis ab interitu vendicatis , quae quatuor elemeta ac discordiani de amicitiam hic esse statuebat.& sic cur mortalia deleantur,causam relinquens, consona sibiq; constantia dicere videtur,dum aliam orius, aliam interitus causam reddit. Quatenus vero discordiam ipsam generandi ,hoc est generationis etiam,non solum interitus, cam esse dicit, quemadmodum amicutiam & interitus,non im generationis uno enim excepto,quem Deum ille ac Sphaerum vocat, ab amicitia sacto ,res oc1 a discordia per i plum efficiuntur, qui praeter Deum inquit, i. praeter sphaerum, quem unum quoque appellat, ut ex adscriptis carminibus licet intelligere. eatenus Empedocles non satis sibi constare vidcf,quia non hoc tuetur, nec in eo persistit, ut alia sit interitus, alia generationis causa, quo ipsius lententia probabilis re videbatur. Non minus in & ipsa generare videbitur. idest,genitrix ac effectrix csse. cuncta naque caetera ex hac ipsa sunt. subaudi, quae 1 discordia sunt. Sed adscriptis carminibus, quibus discordia motum re . rum quae lunt, quaeque suertat, generationis causam sa-cit,licet inter principia discordiam interitus auctorem esse statuisset, aliud e etiam quam ex hoc carmine pat re ait piscordiam per Empedoclem vim obtinere generandi. Nam si discordia non esset in rebus,unum,inquit, uniuersa essent, neque discernerentur, nec et sic rentur: qmne in rebus unia maneat quod est opus ambcitiae, discordia mixta causa est. Cum enim Omnia coeunt, unuque sunt, discordiam poliremam ab ipsis secerni tradit, ceu discordia sit causa existendi rerum discrepantium, cum ipsae in unum cogi possint huius secretione.quamobrem in caeteris cunctis ut alia elementa, sic item discordiam haberi per ipsum ait, ut secretae
res sint,& in tua qusque natura consistat.in uno autem
Deo hanc cisse negat, quippe cui soli discordia non sit exissendi causa, ut caeteris est Oibus. Postq vero d Ocuit, Empedoclis dicta inter sese pugnare,& eiusdem sententia, discordiam a solo Deo, ut cui non sit existendi esta
cicns cauld, abesse commemorauit,ipsum hoc nomine damnat, quod Deum caeteris insipientiorem saceret, dum csteris omnium cognitionem tribueret, ypterea
quod ola in se principia contineret,simile naque a simili cognosci asserebat, Deum vero discordiae cognitione priuaret,etiam si aliorum intelligetia ipsum non excluderet, nimirum quia cum caetera principia obtineret, discordia certe vacaret. Sed quaerat aliquis, quo per Em pedoclem Deum idcirco insipientiorem esse dicat. qgnon cuncta intelligat,cu eadem ratione per Arist. idem insipiens videri possit. quin de ipse quoda in loco quaedam melius csse tradit non intelligere, ut mala. An idcirco insipientiorem Empedoclem esse dicit quia non plura intelligit,u caetera i Nam cum ipse ex elementis, praeterquam ex discordia, gignatur, nihil aliud,licet praestantius sit, intelligit, quam ea ex quibus constat, neq;
alia principia intelligit, Itaque cum caeterae res cutia elementa intelligant, tolus Deus cia intelligere nequit. Praeterea Deus qui ola materialia clementa cognoscit, non ita intelliget efiicientia, quae materialibus sunt peiora. Accedit, quod alio in loco discordiam im ab interitu per Empedoclem ista munem esse tradit. Sed cum
digressus haec in Empedocle diseruisset, eo redit, unde
74쪽
oratio desiuxerat,vi Empedoclis doeeat inconstantia, rui non id tuetur, ut amicitia semper sit gnationis cau- , interitus discordia, sed hanc no magis si illam alterutrius causam esse facit. Quod enim amicitia, sit etiam interitus causa, ipse docuit dicens, quia cuncta cogens in unum haud dubie Iteremit ea quae fuerant ante coitum hunc.Quod si non magis discordia, si amicitia i
teritus est causa, hac quoque ratione probabile fuerit, Deum per Empedoclem caeteris esse insipientiorem. Neque.n.per ipsum .discordia est vitium quodda egre-um,ut merito Deus ipsum non intelligat.ipse enim sos,cum sit compositio quaedam,discordia vacat. Nam eadem est ratio ac si amicitiam, aut aliud aliud in Deo esse negaretur. Neque.n.discordiam non intelligit,qssipsum hmoi intellectio no doceat, sed quia non potest, quoniam ex ipsa non constat. Deinde hoc Empedoclivitio dat,quod eam non reddit curiam amicitiam,iam discordia totorum euincat. haud enim satis est dicere, se fieri aptum est,sic est necesse.In cunctis enim rebus quae sunt,quaeque essiciuntur, idem dicere licebit.Nee illud est cam reddere, dicere,sic natura comparatu est. Quibus aduersus Empedoclem dictis, hactenus in ipsum solum constantia dixisse tradit, qm quaecunque ex eisdem principiis existunt, oia similiter caduca esse statuebat,non alia mortalia, alia sempiterna .hoc enim habet inconstantiam,aliqua esse im ortalia,quaedam mortalia,si ola ex eisdem consistant, At postu in eos disputauit,qui olum rerum eadem esse principia statuebant, nune eorum opinionem edisserit,qui alia principia sempiternorum,alia caducorum siciebant,Primum igitur quaerit, num mortalium rerum principia quoque caduca sint,an sempiterna. Si enim sunt interitui obnoxia, haud dubie ex iis constabunt,in quae abolebuntur, cum nequeant in nihil abire. ex iis nanque res quaeque constar, in quae dissoluitur, quo fiet ut principioru habeatur principia. Ac proinde haec non erunt principia , sed illa ex quibus haec constituuntur. At ut principiorum principia sint, fieri neut si potest. Nam si principiorum principia sint, sue in aliquo consistant, siue procedant in infinitum sequitur incommodum, Si enim costiterint,ea principia in quibus interitus consstit, principia
erunt eorum quae principia esse statuuntur,eademque sempiterna,vddemonstratum est, aut si resolutio in nihilum abit, generatio erit ex nihilo. Si nautem absq; fine procedatur,semper intereuntis principij id erit principium, in quod ipsum abiti Ad haee omnino nullu erit principium, ut in libro superiore demonstratum est,uel illud. Principiorum alia principia sunt sequitur id,Siuestetur,siue in infinitum abeatur. utriusq; enim consequens est, ut principiorum habeantur principia. Post quod ait illud.Quod quidem fieri nequiti quod in te positum obscuram dictionem reddit.
Preterea quotum pacto erunt res, quae sunt corruptionis participes, si principia interibunt i sin vero vacent corruptione , cur ex his quidem res participes, ex alias autem expertes erunt corruptionis thoc erum non est consientaneum rationi, sed aut fieri nequit, aut oratione indiget longa. a
terea neq; quisiqua aggressus es diuersa essepracipia dicere,
sed eude quide oes sum esse dicunt, Trimu aut illud, quod dubitauimus,praetereunt oe ut quoddam paruiι sumentes. . Praeterea quomodo erunt res quae sunt corrupti
nis participes,s principia interibunt Sensus est,Si caduca ex eaducis principiis generantur, quo ea principiis deletis generari queunt Nam principiis abolitis,
quae ex ipsis sunt,non amplius emci possunt.ut intellectus ad hune modum explicetur, quo caduca nascent, de interibunt, nis eorum principia fuerint,cum nascentia de intereuntia idcirco nascans,& intereant, qm principia obtinent,ex quibus N a quibus generens. & ab leantur.est na q: interitus, resolutio in principia, ex quibus extitit quod aboletur. Quo igitur peribunt,s non sunt in quae resoluantur Sin autem quispiam caducoruprincipia sempiterna esse dicat, rursus inqrit quo, aut quamobrem ex his principiis immortalibus quaedam mortalia fiant,ex illis sempiterna,Qusio enim eadem serὰ manet atque superior. Praeterea neminem prorsus dixisse ait,alia esse mortalium,alia imortaliu principia. Oes enim eadem esse virorumque statuisse,omisisse in
id disserere,quod primo quaesitum est,quo,cex eisdem principiis,alia caduca, alia sempiterna generatur.Hoc enim significat cum ait.Primum aut illud, quod dubitauImus praetereunt. ut proxima subiecta verba illa declarat, hoc ut paruum quoddam sumentes: Ceu enim parui haec sit momenti,nec ullam habeat dis scultatem, statuentes olum rerum eadem esse principia,de hae quaestione ne verbum quidem secerunt.vel praetereunt pro eo dictum est,per quaedam quae sibi probabilia videntur , sabulari tentant, ut de Hesiodo veteribusq; Theologis dixit. De Empedocle item, qui ex eisdem principiis cuncta faciens, aliam in ortus, aliam in interitus causam esse statuit,non magnum quidquam, vel difficile positu. Per ipsum in non eadem sunt sempiternoru atque mortalium principia. neque in mortalibus omnia principia sunt sempiterna. Etenim lorma non est sempiterna, materia vero est illa quidem sempiterna,non tamen ad perpeti Edum inepta,sed paupotius,atque alterari apta.
Hoc autem omnium oe ad contempluκdum discillima, ad copnosicendam veritatem maxime necessarium esse videtur,utrum id quod est, atque unum ipsumsubstantia sint eorum quae sunt, oe νtrunque ipsorum non aliud quicquam sit, sed alterum quidem unum sit, alterum aut erum qua re re oporteat quidnam sit id quod est,ae isti psium, ut alia quaedam natura subiectata ιidam erum iri ruidam hoc modo naturam ipsorum sese habereputant. Plato nanque Pythagorici non aliud quicquam id quod est, ac unum ipsum,inquiunt essessed id ipsorum esse naturam: qvippe cum substatia ipsiussit ipsum esse unius ae entis. aturales auatem quidnam prescunt. Empedocles enim quasi ad notius redigens dicit quod unum sit ens. nam concordiam ipsum
esse dicere fata ridebitur.Haec enim elictis est causa,vi sint
unum. ti vero ignem,alij aerem e se inquiunt hoc νnum,
O id quod est,ex quo ea quae sunt, esse, O fieri dicuLE
dem modo faciunt hi, qua plura asserunt elementa. necesse est. n. bosice tot esse dicere id quod est, ae vitia ipsum, quot eseprincipia dicut i aut squistiam non posuerudinum iptum, o id quod est, sil stantiam quandam esse, νι
neque exterorum quicquam uniuersalium sit. haec enim maxime omnium universata sum. Si igitur non sit quicquam unum ipsum,ac ipsumens,multo minus caeterorum qiuc qua fuerit praeter ea,qua singularia dicisilent.Praeterea, si non sit unum ipsum Abstantia, patet neque numerum esse, νι quandamὰ rebus paratam naturam . am numerus quidem est unitates. nitas autem proprie seu quid est. Si --
rosit quippiam ipsum unum, ens, necesse est ipsiorum esse substantiam unum ipsum, O id quod est. non enim aliud quicquam uniuersaliter praedicaturdeduci A. Hoc aut oium & ad conleplandu difficillimu de ad
75쪽
cognolceds veritatem maxime neeessariu esse videt. Quaestio, qua difficillimam & maxime necessaria esse ait et , vir u ens&vnu rerum substantiae sint,i. principia,q hoc ipsum sint v nu & ens, ut nec alteri enti adsint,&hac natura significent in iis, de quibus p dicans. An sit alia his subiecta natura , q reru principiu & substantia sit, cui vel qbus subiectis si plura sint,vnu ipsum Ze ens accidat, q oporteat udna sit inuestigare,ignis ne, vel aqua,an aliud quidqua, qua luestigationem necelsariam esse declarat,quod de his rebus alij aliter ipdidere, de ex eisvi in progressu quaerit,intelligitur: tu et auain veritatis contεplatione princeps est entis inquisitio, di qm huic c5nexa est illius qonis solutio, utrum numeri reru principia & elemeta esse possint. Sed non modo h moi perquistio maxime necessaria est ad veritatis cognitionem, sed etia horum discusso plena est disticultatis, cum intelligibiliu, ac primarum & carum & rerucognitio sit longe dissicillima. At illud. Vtru id ql est, atque unum ipsum substantiae sint eoru q sunt ipse exponit cu ait. Et utruq; ipsorum no aliud quidqua sit,sed hoc unRillud ens. Est.n Aensus, cum ens & vnu de numero entiti sint, utrum entia ut suliae sint, an ut accidemtia subiae t Sed postu docuit quosdam ens&vnu naturas quasda esse per se existetes credidisse, quasda aliaruquarunda naturarum accidentia, Lut de infinito in Primo Physei auditus libro docuit, qε non ulli naturam quanda esse faciebant,ut Pythagorici, quibus par numerus limoi esse putabas,quidam alteri accidere existimabamur,his igitur explicatis, addit , comemoratq; quis hoc, quis illo mo existimauerit. Eius aut. An quaerere oporteat quidna sit id qd est,ac unu ipsum, ut alia ud εnatura subta. hic est intellectus. An quaerere Oporteat quid est unius & entis subiectu, quasi h pc accidetia sint subiectors, nee ipsam subam significent. Plato igitur&Pythagorici alteri cuipia subiecto haec adesse negabat, quin potius ipsoru subta esse natura aiebant,&subam hoc ipsum vnu atq; ens. Illud aut, Quasi suba sit ipsum esse unius ac entis limoi est,quasi eade lubsiatia sit unude ens perindeq; sit unum esse,atq; ide esse. Porro Pl
toni tum cias, tum etia unum subam quandam esse placuisse, ex eo satis intelligitur,qd ipsiens & ipli unu ideas esse tradidit.Naturales vero auctores, quoru suit Empedocles, quidda aliud enti & vni subiiciebat & hie illi
adesse putabat. Nam Empedo. reserens ad notius qddam unu amicitia esse statuit,de qua unum p dicari ait, qm amicitia per ipsum cogendis rebus causa cuiq; est vi unu sit. Alii vero naturales authorcs ignem uni atq; enti substernebant, ut Heraclitus .Fuer ut qui aerem, ut
Anaximenes:& alij item aliud. Qui dud. n.horum usq; principium & cam esse statuebat, de hoc ens& vnum fidicabat.Quin & per eos,qui plura esse rerum elemeta putabant, unumqdq; ipsoru unu erat & ens. Sed co- memoratis expolitisq; lniarum de principiis dissens nibus,qonem incipit disputare, ac in primis in eam partem edisserit, si quis unu m S ens substantias esse neget, hoc . n.sgnificat verba illa. Si quispia non posuerit unuipsum,& id quod est, substatia quanda esse. idemq; est intellectus si scriptu sit substantia cuius da. Ens.n.maxime olum pdicat. Nam cum ho de hoibus, de a talibus aiat predicis, ens & unum de cunctis entibus Dicat ur.
cipere, ut de ipsis quasi genera ν dicentur, non quiuia
erivi alio in loco demonstrauit. Dixit aut substan tiam cuiusdam pro eo, alicuius esse subam & ὸe quibus dicitur in sina seu essentialiter pdicari. Sed cu dixisset sola singularia esse sutura,non aut uniuersalia, hoc absurdum esse dem rauit, no suturis alioquin disciplinis, nec intelligibili quopiam, sed cunctis sens bilibus, ac nullo sempiterno.Quibus hoc in loco adiungit, numerii su stantiam non fore, quasi discretum ac per se existente, ut Platoni ac Pythagoricis videbatur, nisi unum subaquaeda fuerit. Cuius cam subiicit, qm numerus est uniutatum copositio. Unitas aut idem est,atq; unu.Quare, si unum non est suba, ne unitates qui)em subae fuerint.
Si non unitates,nec numerus certe: quo fiet, ut num
rus accidens sit,non suba cum unum non sit suba , sed alii cuipiam accidat.Illud vero: Unitas aut quod v numquid est. sic exponi debet,i .unitas proprie unu est. vel sub unum ut genus , qm unum de ipsa pdicatur. quod intulit, qm id non quide ipsi, sed iis in eo modum videbatur,quibus placebat numerum esse subam quandam separata. Fuerunt .n. ut dixi, quibus numerus suba quε-dam esse videretur.Nacui mathematica substatis qua dam esse videbant,is numerum in substantiis habebat. Deinde partem altera confirmat, unum, s& ens no esse substati asper te. Primum autondit,qui per se unum de per se res afferebant,hoc est unum & ens non esse ali rum accidentia, sed typrie entia dicebant, his consentaneum esse, ut dicam ipsa esse substantias ipsoru ; esse in eo consistere, qd sint unum &ens. illud. n. Ipsorum esse
substantia unum ipsum & idqd est signiscat unius 8:entis haec esse iubstantias, nec esse aliud ipsorum esse, iesse unu ,vel csse ens,qd proxima haec verba declarant. Non .n .aliud quid qua uniuersaliter pdicat. idest, neci; enim ens& unum diuersa sunt subiectis de quibus p. dicen f,sed eadem atq; ipsa. Vel sic, neq n. aliud quid ide substantia pdicabitur, nisi lige unum & ens: ut vid. quid est substantia, unum sit & ens, nec aliud quidquatit, g hoc ipsum . que admodu, quia qJ de hoibus p&eatur, id homo est,id citco ea de quibus pdicanthoies, sunt, nee aliud quidqua, sic eorum substantia, deu busens & unum in substantia pdieantur, unu fuerit & cns, si ens & unum substantiae quaeda sint. Nam n q, aqua, neq; ignis de entibus pdicantur,ut aqua vel ignis ipsorum substantia esse dicas, sed ens & unum. Si haec orgo subae sunt,ac de entibus uniuersaliter i dicatur, haec ipsa unu & ens substantia suerint eorum, de quibus pdicantur. uaquam hoc, si vero sit qiiidpia ipsum unum& ens, necesse est ipsoru substantii esse unu ipsum,& idqd est . in eos dictu accipi p6t, qui ipsa ideas esse dic bant. Por eos. n.quibus ipsi unu,& ipsiens ideas esse placebat, necesse est uni ens horu esse lubstantia. Haud enim ipsi unu& ipsens diuersa existentia uniuersaliter de rebus p dicant, alioquin iam non esset ipsiens & ipsi- unum.Sed haec quatenus unu est & ens, de aliis uniuer- salver pdicantur. Vel sic : Nam non aliud quidqua uniuersaliter pdicatur, nisi haec ipse .hoe est, quia non aliud de ipsi uno S ipsiente praedicatur,ut ipsa sint eius naturae si id significat,quod uniuersaliter praedicas. Sedi cipsa unum & ens de ipsis p dicantur.
aiat predices, ens & unum de cunctis entibus Dicat ur. At vero si sit ipse ν , ipsum em, numa Si ereo maxime uniuersalia neq; substantis fiunt, neque exiit nimir si dubitatio quovi mo quicqua udpreter centia. ne caeteraudem uniuersalia suerint substantiae. erit. Dico a sit hoc pacto, quona mo ea qua sum, plura erum
Si igis, inquit, non sit quidqua unum ipsum, atq; ipsummis, idest, si non licet unu & ens velut genera reru ac- erit. Dico aut hoc pacto, Pona mo emiis sunt, plura erum Nno. Id π.no est,qd' es aliud ab eo ql est .a irare necessario' mne Parmetuo, ut ou Gasim uiue hoc siti dato.
76쪽
1 1 At vero si sit quidpia ipsum unum & ens, magna existit nimiru dubitatio, quona modo quidqua aliud p ter haec erit. Postci docuit, si ens de unu de his vi su
stantia pescentur,sore, ut ens & unum substantiaequedam sint, n6 accidentia, dissicile quoque factu esse ait demrare quid aliud supersit plerens &vnu.Nam quod praeter ens est, non est ens, ut Parmenides dicebat ensast in unum.quidqd igitur pter unum fuerit,nihil erit, cum praeter ens & pter unum idem sit, quasi ens & unuidem sint, ac proinde plura non fuerint. cum plura sint
Pter unum, ipsum aut plerunum non sit, non magis si Praeter ens.Hoc aut sequii,si ens et unu substantiae sint, neque dicantur aequivoce.Erunt igitur, ut Parmenides dicebat,unum cunicta,& hoc unum tantum erit ens. Utroq; aut mo di ultas se videtur.SiM.ttivnu ipsum
nonsitsi stantia, siuesit quippia ipsum una, mi vibiles
muneru instantia esse.Si igitur non sit,dictu est antea dis quod illud eueniet me vero sit, rari emerget, qua O dem quod est, feri dubitatio solet. Ex quo naque praeter oui um,erit Um aliud νηῶ, necesse est ipsum ou no esse. oia aut quasvnt,aut v sunt, ut multa, quoru qrq; es ν M.
Vtroq; aut modo dissicultas esse videt. sitie. n.vna
ipsum non sit substantia, siue sit quidpia ipsum unum, impossibile est numeru substantia esse. Docuit supra, nisi unum sit substantia,ne numerum quidem separati
substantiam fore, cum numerus sit unitatum cogestio, unitates vero non snt substantiae. Nunc quavis unum substantia se, non in numerum substantia esse posse cofirmat, quia Oino non erit, cum praeter unum nihil sit suturum. Na quod in pter unum,non est unum, queadmodum quod pterens,non est ens. Assiamptio igitur,siquid praeter unum sit,id non re unumssed multa, d cet multa esse non posse, propterea D multa ex multis unitatibus constituans, m uitae aut unitates esse no pos- ' sint.alioquin pter unum quidci esset. Porro si unitates, inquit,plures non sint,ne numerus quide habebit. N cesse est .n.vt ois multiplex unitas pler ipsi unum S unu. quasi substantia sit.Quod asst in pter uno,non est uniu
g si plures unitates no fuerint, nec numerus erit certe. Omnes.n res vel unum sunt, vel multa,multa vero esse non pnt. Propterea P multa ex multis unitatibus congerun .Praeter unum aut nihil esse non pol. Nam plervnum est non unum. queadmodum pter ens non ens. quod si multa esse non pnt, nihilo certe magis numerus,cum unitatum multitudo mina sint. Eade,inquit,
emerget,& de ente dubitatio. hoc est, idem quaeret de te,quod de uno.Nam ut piet ens, in no ens, se plerisum,non unum. qd proximis his verbis signatur. Exadiquo.n.aliquid erit pler verum. Necesse est.n.ne sit ster unum aliud,ex quo aliud unum suturum est.Nam
queadmodum si ens substantia sit, nulla iam fuerit alia substanti qm pter substantiam est non substantia,sic si
substantia est,unum ens solum erit.ac tinde multa noerum. nam multorum quodq; unum est. Mulia.n.numerusq; ex unitatibus costituunt,q nisi fuerint,ne multa quide uerint, neq; numerus. Vel sie, Si ipsiunu est, oportet si numeri sunt numeri suturi,ut aliud unu gn tur.Hoc aut unum qi essicit.necesse est ut cum unum non sit,unum fiat. ex non uno igii fiet hoc non unum. Nam si ola entia vel unum sunt, vel multa, multa autε ex unitatibus existunt, ex quibus non emcitur unum, profecto id ex quo unum essicitur,nihil suerit.
Praeterea si indivisibile sit ipsum una, ruhil eruprofecto
Zenonas opimone astu Marineque cum additur,neque cum au
fertur, maius vel minus facit, id esse negat, quippe eum id μ' est si magnitudo, et magnitudo corpora Iacar mm ex parte est res.eetera vero si addantur partim faciunt maius, partim non faciunt, visu perficies ac linea. punctum aut unitus nullo pacto facient maius. Sed qm hic inepte admodum contistitur t potest in rone rerum indissimile esse,ut O Me pacto sit Gad illum quaedam responsio, nam tale nomaius quidem sed plus faciet, si addatur, Pudaviqvierendum esse videtur quona pacto ex uno rati,vespluribus fuerit magnitudo. U.n.hoc perinde atque si linea ex punctis constare dicatur. At vero et si quispiam hoc pacto putat, Hex Ho ipsoae alio,non uno quodam numerus ipse fiat,que- admota quida dicunt,non minus ita quarenta est curet suo interdum numerus, interdum magnitudo id erit quod inde oritur,si non unum ipsum inaequalitas ct natura Oct erat. N rumpatet aut quo pacto ex iso ac ipsa ut quo ex numero quodam O hac eade, magnitudines fient O orientur.
Praeterea si indivisibile sit ipsum unum, nihil erit p- secto Zenonis opinione. Praeter supra disputata qiis it etiam num de uno, si prius individuum hoe ae expers magnitudinis sit, quo magnitudinis principisi esse pos-st. Zenonis.n.snia nihil esset.Sic.n.Zeno opinabatur. Fuit aut hie Zeno Eleata Parmenidis discipulus, i nuhil oino esse placebat, o cuipiam additum ipsum ma ius non emceret,nee subductum,minus. H moi autem esse ipsi unum.Ille igit quas res Ois magnitudo & compus sit, propterea qd nulla magnitudo alia est in subsiste tia,nihil putabat sine corpore augeri augereue potase.id.n .Prsus ens esse,qm limoi magnitudo addita prorsus augebit, caeterae non simpli augebunt totu, sed moquovi, utpote i no Pprie sint magnitudines. Linea.n.& planum dutaxat per extrema coposita inter se augεt. Superficies.n.coposta per linea, q ipsus est terminus. ipsam adauget, per supersciem & latitudinem non aia auget . Congruit. n.qm altitudo ex superscie coposita fieri no potest. Pari ratione linea q magnitudo est, per punctum. Coposita .n .per punctu, quod est ipsius te
minus,totam efficit maiorem.Per lineam vero cogruit. non adauget, qm latitudo non constituit ex linea, sed harum utraq; licet non Pprie, quod modo in est ens, quatenus adauget entia. at punctus di unitas, qm magnitudinis sunt expertes, cum augere nequeant, nihiloino esse Zenoni putabantur. terum commemorata
Zenonis laia,q penitus unum tollebat,addit,quaci Zenonis oratio importuna sit, q pter magnitudine quiduesse negat aliquid.n.indiuiduum esse pol, cum nihil penitus obstet quo minus individuum augere possit. Ipsi in occurri pol,qm etsi individuum non emciat maius, plus in essiciet,& hae rone unum & indiuiduu augebit. Itaque hoc non efficitur,ut ipsiunu nihil sit,cum ipsum augere possit,illud porrό inuestigare operaeprectu esse ait quo ex limoi uno vel pluribus emcitur magnitudo. Hoe.n. sile est,ac si quis linea ex punctis constare dicat. Qui quide in eos ducta sunt, quibus numeros olum r=rum principia & elementa esse placebat,ut etia magnitudinum essent principia. In hae aut lata suerunt Pythagorici. Deinceps disserit de Platonis Inia,qui & numeri Ze caeteram rerum principiu esse dicebat unum,& aliud quidda no vnum, hoc est numerum quEdam, quod significant illa verba, ac alio non uno quod a qδ est inaequalitas, & indefinita dualitas, .i ipse magnu & parusi appellabat. Na primum ex infinita dualitate numerum ab uno gigni statuebat,deinde extera.Quaerit igit quo ex uno & infinita dualitate colunctis hoc numerus sit,
77쪽
illud magnitudo. haud .nai umeri tin ex his, sed & magnitudines per ipsum generabant. Nam si inaequalitis S dualitas indefinita,q eade est natura, princi piu est numerorum Se magnitudinum quo ex uno & hac copulatis magnitudo aliqua essici p5t,cum haec vim numeri
mandi habeant ' Vel si quis numerum primum ex his
fieri dicat, deinde ex numero mannitudines, quo ex numeris, vel ex numero & inaequastate coniunctis estici potest magnitudo, inuestigare est operae precium. Dubium est. n.quo q partibus vacant, possint magnitudines gnare.St,inquit, non unum ipsum inaequalitas & natura ea deerit. idest, si non unum per ipsum est inς qualitas, de haec natura & numeroru & magnitudinum per ipsum est eadem. quo enim ex elidem principiis & numeri de magnitudines generari valeanti Posthse aut Iequitur dubitatio,νtru numeri corpora plam,ac puncta substantia quaedami, an non 't. N a se non
sint, praeterit nos qui alii id qr est,et quaenaset substatiae
lius rei substantia significare videntur. Ora naque de aliquo subiecto dictitur,o nihil hoc aliquias.is vero maxime substitia significare viributur sunt Ums,aqua iner, atq; terra, ex quibus corpora coposita constant, horum caliditates quis, frigiditates, ae tales affectus nonfunt substantiae.Compus aut solum quod uc patitur ipsuscipit, permanet, quia
est quid, et subsatia quaeda. Atqui corpus minus qua superinficies,Gr haec minus qua linea, et tinea minus qua νnitas pu-ctuti ubstantia esse videtur. His.n.corpus definitur, νt p
utar haec quiasine corporeposse esse videntur orpus aut sine his esse nequit. Quocirca pleriq; botes qui ct,ac vereres, corpus quide substantia,σ id qd est se arbitrabantur,eetera vero huius afectus.adrare principia corporu, principia reru esse putabant. Posteri aut, ct hi qui sapientiores his isse sunt visi, numeros. Vt igitur dicebamus, si non sinthae ipsa substitiae nulla est prorsussubstantia neq: qaicquaoino es ens. G.n.ea quae hisce accidui dignuo entia appelItre..At vero si hoc quide coceditur, longitudines inqua,
pactaue magis qua corpora submitas e se, haec aut quoruna
snt corporu,non videmus,ese.n. insensibilibus nequeunt, erit profectosubstantia ri .Praeterea hec sa partim in latitudincm partim in altitu viem, partim in longitudinE codiporis diraesiones esse vidciitur.Insuper quem solido quaevis
dies figura.qua resi neq: in lapide Mercurius insito: eq; tessera dimidisi sit in tessera sic desinitῆ, neq; ergo superficies meis. nasi queuis esset et ipsa profecto tet que dimidia ipsum
resi corpus quia maxime si stantia situ se vero magis qui corpus, no sint aut late, neq; tsubstantiae quaeda praeterit
Lari quidnam id quod est, ct quae tana sitsubstantia reru.
Post hae e aut sequitur dubitatio, utria numeri corpora plana, & puncta siubstantiae quaeda sint,an non sinto Per superiorem disputatione numeros substantias non
fore demonstrauit,nunc praeterea inquirit, Vtrum numeri corpora, de puncta & superficies videlicet & linea substantiae sint, an secus, qQ nisi haec substatiς lint, nulla prorsus sierit substantia. Na quae aliae subitantie esse
possumi sunt aut non substantia, ex epli caula, qualitates, has. n.motus passivos appellat, item rei ones Ze dispositiones, quae Ae ipsae qualitates sunt. de r6nes, sic. n. numeros appillat qui substantiaru sunt, no ipsi in sunt substantiae. Nullius,inquit, rei substantia significare videntur. id est,subli amiae non sunt Sili caetera quae nouem pdicamentis subiiciuntur,non sunt substatim Oianaque de aliquo subiecto dicunt. id est, sunt inci quo subiecto,& aliqd aliud subiect i habent, nee p se subiiciuntur, neque ipsoru quidquam sub demonstrationem cadit,ut subiectu per se. Ens aut hoc in loco substat iam appellat. Quibus explicatis, ut manifestustibiicit, eorpora simpli potissimum esse substantias. Semotis aut qualitatibus, & caeteris affectionibus velut corporum accidentibus,corpus his subiectum asse tionibus dico. sub tantiam esse assumit. qd triplex habet interuallum. uo sumpto, post lis e docet, hoc corpus minus esse subantiam, pprios ipsius terminos.Superficiem. n.magis esse subiam v eorpus,lineam v superficiem, fictuuam lineam. Deinde onsurus, qm haec substantiae nonni, ne corpus quidem esse substantia, utitur loco magis ad minus. St. n.quae magis substantiae esse videntur, sublutiae non sunt, certe nec quae minus.quod aut compus minus quam haec, ubstantia si, duplici probat a gumentatione , altera sic. Quibus aliquid definitur,le in specie constituitur,ea magis substantia sunt, u des nitum ab ipsis. Nam quae defini ut aliquid,ea magis enti λsunt,magisq; substantia, g definitu, & in specie consti
tutum, seu informatum. haec. n. causa redditur ab ipsi, cur forma qua materia magis substantia siti corpus aut a superficie, linea, k puncto desinitur, haec igitur si cor us magis sunt substantia. altera argumentatio sese adunc modii habet. Quoru est ea conditio, ut hoc absq;
illo esse possit, non e diuerso, in his quod esse per sepsit, magis est substantia. corpus aut corporisq; termini sic se habenti ut termini absque corpore esse possint, non item corpus absq; illis, termini igitur magis sunt substaliae,qcorpus. Sed merito dixit, posse esse videns. su sistere. n.nihil horum absq; corpore psit, non magis ucorpus sine his. intelligentia vero& ratione haec pol sunt esse sine corpore, non aut corpus sine ipsis, quia corpus sine superficie intelligi non pol, nee superficies sine linea, nec linea sine puncto, qm fixe in ipsorum definitionibus continentur. Nam corpus esse dicitur, qllongitudinem,latitudinemq; habet: perficies,q longitudinem atque latitudinem linea vero, longitudo non
lata, cuius termini sunt signa sue puncta. At signum s. ne linea. haec sine superficie,&superficies absq; cor
re inteli gitur. in cuius istae confirmationem priorum citat sinias. Quoru antiquiores, quiq; parum ex acie de rebus disseruerunt, substantias rerum, ac principia corporea esse statuebant. Posteriores vero his, qui habiti sunt sapientiores, Pythagorici videlicet di Plato, num ros dicebant esse principia rem, ceu hi magis si corpora essent substantiae. Nam corporum principia proprie entia esse dicebant,quod essent & entium de corporum principia.quo assumpto ait, si horu nullu substantia sit, nihil fore substantiam: non corpora, ut quae minus sint substantia. non item quae corporu sunt accidentia. iada ut haec non sint entia, hoc est substantiae, dii ad huc modum, Si punctum di linea de superficies entia sunt,& substantiae, nimirum ipsorum subsistentia in corporibus est,& ex corporibus in his,horum aut nullum est in lensibilibus.qualenaque punctum definimus, nihil tale in corporibus sensibilibus est reperire,nec qualem lineam, cu minime accipere liceat in corpore sensibili longitudinem a latitudine prorius separatam, nec item superficiem sine altitudine. si ergo entia essent, & su stantiae, in corporibus sensibilibus haberentur. haec n. ista sunt in subsilientia. Rursusq; si non habeant in corporibus sensibilibus, ne sub stonitae quidem fuerint. Ila coaut non esse haec in subsistentia demo Ilrat,qd haec a si etiones
78쪽
ctiones sint,ae In diuisione eo ore sane,cum in diuisones corporis non sint subiecta,nec sint in propria natura,qm sunt assectiones,aflectiones aut non sunt sula, tametsi corpus a linea per latitudinem secetur, per altitudinem , superficie, puncto per longitudinem. Ad haec superficiem lineam de punctum in corporibus no esse, ostendit ad hunc modum. Haec consideratione in corporibus esse dicuntur,non igitur subsistentia, & ui separari possintiquo assumpto,in corporibus,inquit, qualem que figuram, de qualemcuque superficiem accipere pari rone licet, propterea quod consideratione in
rudi lapide Mercurii effigies, & Apollinis & cuius iacterius pari r5ne intelligi potest: vi in tessera dimidiutesserae inest intelligetia: Ac superscies quae altitudinem in duo secat,in ipsa intelligi pol, & quelibet alia superficies pari rone.Si ergo figurae oes & luperficies pari ratione in corpore lunt, sent.n.cogitatione, quae alit coctatione accipiuntur,no sunt in ipso, ne aliud quidem erit quodpiam .Quare si Mercurij essi es non est in lapide, nec ea ceria suerit,qua habere videt. & si in tesis ra non est,q ipsam bipartito secat, nihilo magis ea suerit, quam videtur habere. Sed captio rationis in eo est quod la m itur, similiter omnes figuras esse in subiecto, ut quae potentia insunt,& quae actu. Inde aut sumit linbabilitatem quod perinde quae actu sunt,atque ea quae potestate,consideratione videtur esse, idq; qm separari non pntclus ratio similis est in linea,puncto,Vnitateq;. nam unitas punctus quida est, atq; in superscie. Nam horum quodl; , consideratione similiter in subiecto
corpore esse,affirmare licet,&ostendere,quae potentia
sunt in subiecto,ea n6 esse in ipso. Nam qd in subiecto potentia est, id nondu in ipso est,qm ne ea quide in ipso esse demonstrari pnt, quae in ipso actu esse videntur. Sed postu his docuit,nec superficiem, nec lineam, nec
punctum,nec unitatem substantiam esse, quasi consequens eoru quae demonstrata sunt,assumit, ne corpus quidem,qd ab his terminatur,tutiam fore.Haec aut nomo substantias non esse ostendit, ted nec entia quidem cino. Non sunt,inquit, aut haec, neq; sublutia quNa. idest,neque entia haec sunt neque substantiae.
ultra ea quae dicta sunt,prater etiam ronem accidunt ea, qua circa generationem corruptionem; eu munt.
Substantia enim si prius non erat, me est ut si ante erat, rostra non estu ac ipsa pati cum generatione corruptι neq; viderarint fieri non pol, ut pulla in Iuperficieme, quae interdum sunt modum non sum, generemur vel corrumpantur.Cum enim corpora se tangunt simiast superficies una: cum dividuntur , duae, Osic etiam caetera. quare
neque iam compositissunt,sed evanuerunt, o Gusis sunt, cum prius non essent m erum Mimsibila punctu, divom est bipartuo.Quod si generentur corrupantur, ex alum generantur,Smiliter oe res sese habet O circa ipsum tem poris punctum.nequeboc enim generari corrumpiάe potest, attamen videtur aliud semper esse, quia non est substantia quaedam. Eodem modo rem sese habere patet oe ei, cap cta, tineas tque plana.est enim eadem in uniuersiis his rati nam omnia si uter aut fines sintinui diuisiones.sT Nam ultra ea quae dicta sunt, pler etiam ronem accidunt ea,quae circa gitationem corruptioneq; euentui. Haec quoque argumentatio,corporis terminos no esse substantias, probare nititur, quos magis u corpus su stantiam esse docuerat,ad hune modursubstantiae, quae prius non erant,per piationem adesse procedunt, mrsus quae prius erant pari Gne ad non esse per interitu,
prorsus ut esse & non esse substantiassi, generatio & interitus antecedant,fii aut absq; gnatione & interitu iam sunt, iam non sunt, non sunt igitur substantiae. Illud.n. Cum corpora se tangunt simul,st superficies una: mdiuidunt,duae. absq; gnatione fieri significat.SimuLn.
atque se contingunt,esscitur una: ac vicissim si mul ac diuiduntur,essicivmur duae,idq; nulla gnatione antecedente.Tu aut esse, tum non esse citra gitationem & i teritum,docet ad hunc modu.Cum corpora te contingunt,& rursus segregantur,iam una est superscies,& linea& puctum iam duo emciunMum.n.se contingiit, unum fiunt amborum termini, quia conuentui. Omaut diuiduntur,statim rursus duae.Ita mo superscies duplex est, & extera, cum videlicet corpora se non contingunt .msi non est,cum,s.se contingui. idq; sine gnatione & interitu, Neque.n.punctum qd suapte natura
individuum est, in duo diuisum fuit, ut hmoi partitio,
alterius puncti sit generatio. sed eum prius non fuisset. postea citra gnationem est . quae eade lineae ac supers-ciei ratio intelligitur. Neque.ndinea per latitudinem diuidi potest, ut sic abolito eontactu una duae efficiatur, non magis v superscies per profunditatem.His adiicit, qd quidquid gnatur, ex aliquo subiecto de materia efficitur. his aut nihil subiicitur.haec igitur non gnantur.
Si.n .supradicta tum sunt, tum non sunt absque gnatione essicitur ut non sint substantia. Praeterea ut in nunc seu momento,quod tyis est terminus,sese res habet,sic
in linea & superficie habebit. lixe.n .cuncta pari rone sunt termini,hoc corporis, illud superficiei, quoddam
lineae,aliud ipis sue diuitionis.per haec. n.fiunt prOp storum diuisiones.Si ergo nee cia ut similiter mo sint, modo non sint necesse est, saltem quoru eadem est natura,momentum alitiam est,iam non est,uariatq; subis inde sine gnatione ac interitu, eade prosecto suerit --terorum ratio, qg in momento veru esse confirmatur ad hunc modul Ois generatio ac perinde interitus Oisint peest.Ergo si momentum gnaretur, intPeprimum generarcf.quod aut in Ue generatur,dividuum est,partesq; obtinet, ac in quadam habetur distantia.Nam qgin tPegeneratur,eius pars alia generata est, pari generatur. Per tyis enim partes, rei gitandae partes gignunt. Praeterea omne quod essicitur, subiectum aliquod habet, ut dictum est,mometo aut nihil subiicitur. Si ergo
momentum sine generatione modo est, modo no est, eadem erit commemoratorum ratio. Porro si hoc v
mm est,haec utique non suerint substantiae. Omnino aut dubitauerit quiliam, cur quaerere aria quaedamprster sensibiles o medias res oportet , ut ea qua zimus formas. amsi propterea, quod mathematicae abealia quidem di serunt rene, Me aut luod multa sunt quaedum eiusdem 'eciei,non disserunt i erunt Oxu principia numero definita, quemadmota oluerarum numero
quid sumn sunt principia definita, rete verasum vero huiusce ollabae quili akruthuiusce vocis principias
mat rarum etiam erut rerum oe numero definita. ilitero in mediis.Infinita.n. sunt et ibi ea qus sunt hyeciei eiusa. tibiare se praeter sera bitias mathematica non sint aliqua
aua rualia quidam inquiunt formas esse substantia una numero specieq: non eritineque principia eorum quae sint, erutnumerodialecie definita. Si igitur hoc est necessarium, formas ob idipsum esse necesse est. Va et, non bene positi nem sua declarat ii qui dicut ideas esse, id is est qr volunt, haec ipse dicant necesseest,unaquaque formatas statia quanda esse, O nulla per accidens. Ai vera ea quae necessa
79쪽
protinus ut actu sit lest necesse. Itaque non conue iuntur, sed eius quod nondum est actu, potentia praecedit, & in omni possibili, potentia prior actu erit. quod quidem Aristote.breuissime expotuit, dum illis verbis, cpotentia nanque illam causam antecedet adiungit illa. Atque non esse quod est potentia,illo modo fele habere necesse eli. hoc est actu esse. Dixit autem illam causam, pro illo principio quod actu esset,assumens pcr illud, potentia nanque illam causam
antecedet. hoc est, si quid actu est, prius potentiam habuisse. Si quis autem clementia potentia,non actu esse statuerit, fiet ut nihil omnino esse possibile sit. Potest enim esse, id quod nondum est. Principia erro si potentia sunt, eadem non esse posunt. quod si haec non sint, ne illa quidem suerint quae ex ipsis con situuntur. Esse autem possibile quod non est, docuit, quia quod esticitur, non est, quod significauit dicens. Nam sit quidem id,quod non est. quod autemst, est possibile. possibile igitur non est. Sumit at tem alteram propositionem,cum ait. Nihil autem sit eorum, quae nequeunt es e. quod perinde est,ae si diu cerer, sit, quod hoc potentia est. & possibile. Ad haec rursus quaestionis illius lupradictae mentionem facit,
Vtrum elemeta de principia rerum uniuersalia S eom
munia sint, an singularia. Adiungit igitur hane diss-
cultatem, quae tunc est commemorata. assumit autem
substantiam esse subiectum,ci hoc aliquid,non autem quale quid. Nam substantiarum genera speciesque non significant hoc aliquid,sed qualitatem. nam quati circa substantiam desiniunt, ut docuit in praedicamentis. Quod vero neque uniuersale neque commune principium sit,docet in hunc modum, si quis dicat uniuersale principium esse, fiet ut commune hoc aliquid significet,& sub expositionem cadat,ut quasi durito demonstrari possit, ut Socrates, & indiuidua subsantia. Quod si ita sit, profecto Socrates erit multa
numero animalia, ipse vidclicet Socrates ,&animal,
di homo, siquidem & homo & animal hoe aliquid
est, per se, & sub demonstrationem expositionemq; cadit. Socrates enim est homo, neque idem est esse Socratis,& esse hominis. quinetiam animal. nam S cra. animal est . ipsum enim subiectum erit, di per se subsistens. At hoc non uniuersalis est, sed indiuidui. Sin vero non sint uniuersalia. Est enim argumen latus in hoc,& estici dixit ut Socrates sit multa anim
lia. Vel hie est dictorum sensus, sicui placeat. huiusmodi esse uniuersale, ut non quale quid significet, sed
hoc aliquid di substantiam,& perinde esse,ut quae expositione declarantur. Exponi enim dixit,quod communiter praedicatur. Si ergo huiusmodi est uniuersale,cssciuir ut sit tanquam singularia, nec eius habeatur scientia. Vel potius cum docuisset principia non esse uniuersalia , merito nunc in alteram quaestionis partem transiens, dicit. Si vero non sint uniuersalia.
Est autem sensus si quis dicat principia non esse unia
Niri allii, sed singularia de indiuidua, rursus principi rum non erit scientia, quoniam scientia est uniuersalium . quare principiorum erunt alia principia, si est ipsorum sutura scientia.& sic rursus principia erunt uniuersalia,aut ipsa non erunt scibilia. Atque hae quidem iunt questiones in secundo libro disputats,rati nibusque probabilibus ac suadentibus confirmatae. Filari enim non potest, ut qui in oppositas partes edisicrunt, ii probabilibus argumentationibus non utan-
tu r, quae nisi huiusmodi essent sed necessario colligerent, solui nequaquam possent. Tertii lib. Meta. cum Amanu. Commen. finis.
LIBER TERTI V Si Vel apud Latinos manus, Cum Alexandri Aphrodisiei commentariis,
ST ICIENTIA quaedam, quae id quod en, ea ratione
qua est ens, O ea quae huic insunt, per sie contemplaruar.
Haec autem nulla es earumque scientis particulares di
aliquam excipiens, id quod accidit, de hae contemplatur, Ni mathematica scientia faciunt. Quoniam autem principia summasque causas quaerimus, patet ipsas necessario persecuruliam esse naturae. Quod si ii qui eorum que sunt lemcnta quaerebant, haec principia quaerebant, necelle ei, elementa eius quod est, Hestem, non pπ accidens esse. Quapropter Od nobis eius quod est, ea ratione qua est ens, prima causa sunt sumenda. ST SCIENTIA quaedam. Cum sit Aristote. propositum in metaphysica doctrina, quam sapientiam & prima philosophiam, interdit etiam Theologiam nuncupare solet,de ente qua ens
est disputare, postquam ipsam docuit
non esse denum ero earum artium ac scientiarum Augin cognitione rerum necessariarum vertantur,aut Omnino quς res usui accommodatas inquirunt,sed ipsam tantum cognitionem scientiamque propter ipsam capessentem,eandemque primorum principiorum causarumque, haec enim potissimum entia sunt contemplatricem esse demonstrauit, antequam prima principia quae sint inuestigaret,incepit de causis in uniuersum disserere, de in veterum sententias, quas exposuit enarrauitque, disputare: ciique aliqua esse prima principia nec principiorum ascensum sine carere demo
strassiet,qualda m qusstiones de ente ac principiis,& iis quae huc pertinent,iniecit, disputauitque quod ad e
rum quae in sapientia inquirenda proponuntur, inuentionem,comodum & necessarium esse videbat uti quiabus qu*stionibus disputatis , reliquum in praelatione Teriij Libri aggreditur. Hic enim quod superest ediseserit, & quaestionibus solutis sententiam suam consimmat. Docet autem in hoc libro quibus in rebus sapiemtia versatur, quam de philosophiam appellat, de prima philosophiam: ostenditque ipsam de ente in uniuersum di putare. Item de uno, qm ens de unum subiecto idem sunt: ac perinde de iis quae uni lubiiciuntur, de quoru nu mero sunt idem, aequale, & simile. R de odi positis uni,qus quidem sunt plura. Oppositora nanq; cognitio ad eandem pertinet doctrinam . quo sit , ut Aphro. super Metti F da
80쪽
de praedictorum oppostis eadem considereti immo vero de omnibus oppositis. Cuncta enim opposita diuersitati subiiciuntur, diuerti ta s autem pluribus. at plura & unum contraria sunt. Quod si de omnibus contrariis oppositisque cognoscit, dubitari non potest, quin de omni ente cognoscat, cum entia ominnia in his contineantur, ut quae vel contraria sint, v et ex contrariis consistant. At ii omnia entia considerat, ne ea quidem incon siderata omittet, quae pers communiterque enti adsunt in eo quod ens est,
quales sunt sententiae nuncupatae, quarum communistimam & nobilissimam illam esse ait, non posse contradictionem simul esse veram. Posito igitur sapientiam de ente considerare, docet ens se multisa riam dici, ut quae ab uno, di ad unum. Vt autem ens dicitur unum, sic scientia de ente qua est ens, una esse videtur.quo fit,ut in huius consideratione proposita doctrina versetur, quae quidem scientiarum & prima est, & sacile princeps. Caeterum tum dialecticum,
tum etiam sophistam eadem atque sapientem considerare ait. hi nanque de iis quae enti qua est ens, communiter adsunt, disputant, neque in uno genere, aut re una versantur, ut reliquae aries ac disciplinae. Sed
horum alter sallax est, & falsis captiunculis circunuenit, alter probabilibus, & ex opinione sumptis rationibus eoncludit. At sapientia de iis quae enti qua emest communiter suppetunt, sic considerat, ut scien
tiam possit ingenerare. Demonstrans autem contra dictionem ex utraque parte veram aut sallam esse non posse , sed omnino esse necesse ut altera pars eius vera iit, altera salsa, Heraclitum accusat de Protagoram,
qui medium quoddam contradictionis esse putabam. Sed iam proposita exordiamur. Est scientia quaedam quae id quod est, ea ratione qua est ens, & ea quae huic insun,t per se contemplatur. Primum sumit esse quadam scientiam de ente in eo quod ens est, id est , quae ens qua est ens considerat, & ea quae enti per se, adsunt, demonstrat. Omnis enim scientia, quae insubiecto aliquo versatur , demonstrat quae illi per se adiunt, Sed esse talem quandam scientiam, in processu demonstrabit. Nunc assumpto adiicit, diuersam esse hane scientiam a emeris disciplinis. Deinde hane scientiam sapientiam esse docet, dum extrema quaedam principia & causas de quibus sapiens edi si rit , primum cuiusdam naturae principia per se esse ostendit, deinde huius naturae id est entis qua ens est, Scientiam igitur quae in ente versatur, 1 caeteris disciplinis diuersam esse satis est perspicuum considerantibus aliarum quanque certum quoddam ens, hoc estentis partem considerare. Arithmetica enim num
ros considerat, qui em quoddam sunt. Geometria lineas, plana de solida. quae de ipsa entia quaedam sunt. Ad eundem modum caeterae doctrinae partem aliquam entis, Se quae illi per se adsunt, contemplantur, hoc est eius accidentia. Hoc enim in re quaque proprium est scientiae. Haec autem non ens aliquod, nec partem entis, sed em qua est ens smpliciter considerat, quoniam si versaretur in particularibus entibus,
non esset ab illis diuersa. Sed postquam assumpsit esse
scientiam quandam de rete in eo quod est ens, & huius cum emetis dissidium docuit, prima principia, extremasque causas, quas sapientia inquirit,& nos quibus de sapientia est sermo susceptus,inuestigamus, non cuiuspiam alterius, quam enus in eo quod estem,psincipia per se esse demonstrat. quod si verum est, ea prosecto sapientia esse intelligi debet, quam de ente in eo quod ens est, haberi diximus. Nam cuius doctrinae interest principia per se causasque alicuius
naturae contemplari, eius est naturam illam consides rare . quod ad hunc modum ostendit. Sumit oportere prima principia , extremasque causas, quas a se nunc ait, inquiri, id est quae a sapiente primoque Philosopho inuestigantur, esse cuiusdam naturae principia perie, non per accidens. Nam omne principium. Omnisque causa, alicuius est proprie principium de per se causa, non ex accidenti: ac proinde prima principia quε maxime principia sunt,alicuius nature pri cipia per se suerint, non ex accidenti. Nullius igitur singularium scientiarum haec sunt principia, quippe quarum nullius principia, prima principia sunt. Alia enim sunt harum principia, argumento, ut scientiae, uae de ipsis habentur, hient quidem sua principia.
iuersa tamen ab his. Prima igitur principia extrem que causae cuiusdam alius scientiae sunt. Quaeporro causae per accidens esse dicantur, quae per se, cocuit Aristote. in auditu physco. Quaedam enim non sunt per se, neque primum alicuius*rincipia, sed per relationem ad aliud: ut trianguli aequilateri haberi tres angulos pares duobus rectis, non dicimus causam esse per se, sed ex accidenti, quoniam hoc alterius ant cedentis priorisque, hoc est trianguli per se causa est. Sed&accidentia causarum per se, ut est Polycletus
statuae, causae sunt ex accidenti: quorum posterius dicta omnino caulae non fiant. Prius autem commemorata, sunt quidem causae, non tamen horum. Primae igitur causae non possunt secundo modo esse causae e tis ex accidenti. Nam cum sint primae causae,non pota sunt non esse causae. ita ne priore quidem modo causae sunt ex accidenti. Nam si sunt causae ex accidentientis in eo quod est ens. alicuius alterius antecedentis erunt per se. at ente nihil prius est . primae igitur cau- lxyer se causae sunt entis in eo quod est ens. Ipse aut εprimum sumit, esse quorundam per se causas. Si enim causae sunt, aliquorum sunt causae: Ae si verae causae, per se causae fuerint . quo sumpto subiungit, hanc naturam cuius sunt extrema primaque princi ia, de quam inuestigamus, esse ens qua est ens, quodae ratione confirmat, Vt, inquit, elementa rerum
indagantes, huiusmodi principia quaerebant, & talia
ipsarum elementa, quae essent per se elementa, non ex
accidenti, sic nobis qui prima principia de caulas entis inquirimus, huiusmodi initia sunt inuestiganda, quae proprie ac per se ipsius principia sint i quanquam di
ctio sua breuitate obscura est.
Id autem quod en, dictar quidem multiphester, sed adisum Omam quandam naturam, o non aquis e diis
titur ,sed ut O omne sanum adfamtutem dicisis, partim quia construat,partim quia escit, partim quia indicat in Iam, partim quia est susceptiuum ipsius. O messicut
num item ad medicinam. Aliud enim tale ex eo dicitur,
quia medicinam habet, aliud quia aptum est ad ipsammet, aliud quia opus in medicina, o alia plura simili modo. sies id quod est, his quidem modis, sita ad Hum principium dicitur.Quaedam enim quias nuntiasunt,entia d, cunturiiusdam quia subitantis sunt affectas.qusdam quia
sunt ad Iubilantiam via ut corruptrones, cat priuatames, aut qualitates,aut effectiva generati ques Ramia, vel