장음표시 사용
81쪽
rum negatio, uel subnantiae 1 quoeirea O id quod non est, non ens dicimus e P. Ut igitur O omnium I morum ,sic
Id autem quod est, dicitur quidem multipliciter,
sed ad unum, di unam quandam naturam. Dixeratentis qua est ens, quandam haberi doctrinam, & quae sint huius principia causar ue, docuerat, huiuimodi
scientiam sapientiam esse confirmans . deinceps quomodo entis scientia una esse possit,ostendit: quoniamens aequivocum esse videtur , aequivocorum autem non est una natura, nec ars una, unaue scientia, neq;
principia eadem sunt.quare diuitionem proponit eorum quae sub communi aliquo disponuntur, ordinanturque, cuiusmodi sunt aequivoca de univoca, & quae ab uno aliquo vel ad unum dicuntur. Qua partitione usus ens neque genus eorum de quibus dicitur, esse uni vocum demonstrabit. hune enim, ut multis in i cis docuit, quaedam incommoda consequuntur. nec rursus aequivocum esse nam de hoc difficultatibus non vacat sed aequivocorum uni uocorum quem dium tenere. His enim interiecta esse dicit, suae ab uno& in unum dicuntur quo in genere ens esse reperitur. Nam hae e ab illorum alterutro differunt, quo-miam univoca sub genere quodam communi ponun- ur , omniaque pariter similiterque participant ea na-xura quae per genus quod dicitur, significatur, aequi- vocis autem lecundum nomen, quod de ipsis communiter dicitur, nihil est aliud inter ipsa commune. Aquivoca enim sunt, quorum solum nomen est com- une, ratio vero substantiae diuersa.quae vero ab uno de in unum dicuntur, neque eam paritatem inter ipsa seruant, quam uni voca ad id quod praedicatur . nec Furius puram aequivocorum immistamque diuersitatem habent, sed ipsis communitas quaedam suppexit, quatenus ea sunt quae dicuntur, quoniam illius tei' na est natura.& haec in his omnibus quodamodo videtur , a quo existentia, vel in quod rationem quandam habent. quo sit, ut ipsius nomine participent. Sed huiusmodi naturam alio quidem in loco communius sub aequivocis statuit. hic autem accuratius partiendo ab aequivocis discrepare ait,ac discrimen expo- Nit. Neque enim talia nominis solum societalcm ob tinent , nec ita inter se habent, ut quae propriae aequi- Domintelliguntur, quibus nominis communitas somtuito contigit, sed causam quandam habent, cur eodem vocabulo nominentur. Sana enim ac item modica per naturam quandam sic, inquit, appellanturi quoniam sana dicuntur , quod ad sanitatem aliquomodo sese habeant. Hoc enim dicitur sanum, quia
sanitatem conseruat, ut modicus cibus, ut exercitationes deambulationesque. illud vero cuia sanitatem affert, ut medicamentum , & omnia remedia.
aliud quod sanitatis est sienum, ut probus color, commodaque spiratio. aliud denique quoniam sanitatis est excipiens, ut corpus recte valere aptum. quare siquid sanum appelletur,quod nihil ad sanitatem pertineat , id aequivoce ad caetera sana dicetur. Eadem est medici ratio. Aliud enim sic appellatur, quia medendi artem habet, ut medicus, quod proprie ac potissimum sic nuncupatur. aliud quoniam aptum est ut huiusmodi artem excipiat: aliud quia opus est & persectio medicinae, ut aliquid medice recisum esse dicimus .est & quod medicum appelletur, quia instrumentum faciens ad medicinam est, ves medicamen-
tum . quin & liber medicus vocatur, qui de medicina scriptus est. Illud autem ,& alia plura simili modo aut dictum est propter Medici exempla, vel quia sumi alia possunt, quae perinde atque haec ad unum unaque naturam dicuntur . bonum enim & fgura num
rusque ex hoc genere esse videri possunt, ad quorum modum ensiste habere dicit. Nam & ipsum multifariam dicitur,nec sub uno genere continetur, quemadmodum commemorata, at non protinus aequivoce dicitur. Neque enim aequivoca solum multipliciter dicuntur, sed ea etiam quae ab uno S ab unum rein seruntur , ut praedicta de ens sese habet. Nam etsi ens substantia proprie intelligatur, tamen & quae substantiae accidunt,entia quoque nuncupantur, nouem scilicet genera, licet ipse non utatur exesilis ad huc modii, ut cuiusque generis unum apponat, sed quaedam con- numeret,quae substantiae adiunt, de per iplam sunt atque dicuntur, quorum multa sub uno genere, unoq; praedicamento ponuntur , atque utitur prima entis partitione ex iis quae fiunt in praedicamentis qua entia diuiduntur in substantiam & accidentia. Dicit autem accidentia substantia entia dici, partim quia sunt ais ctiones substantiae, ut caliditates . humiditates, frigiditates, tacitates, de omnino qualitates passuae, Paristim ut vis in substantiam, qua ratione generationem rerum accretionemque & interitus subitantiae ac mutationes entia esse dicimus, quoniam de haec aliquid substantiae sunt , ut imminutio de senecta atque priuationes. Caecitas enim ens quoddam est, quia substantiae aliquid est.est nanque priuatio substantiae. alia vero ut qualitates, ut habitus, ut dispositiones, ut figurae , quae non sunt affectiones quas primas qualitatum commemorauit. Illud autem. Aut effectiva, aut generativa substantiae, vel utrunque quasi unum dixit, di talia erunt actiones per quas substantiae generantur. Nam semen substantia est per se. Aut enectivum, ut diuersum a generativo dixit: Se talia suerint, qu cun que causae sunt ut aliqua mutentur in substantiam, ut calescere causa est generationis quorundam animalium. Sed postquam dixit, essestiua generativaque substantiae adiicit, vel eorum quae ad ipsam dicuntur substantiam hoc est eorum quae accidunt substantiae. quae idcirco entia dicuntur, quoniam ad substantiam
quodammodo sese habent,quaedam enim horum essectiva sunt, ut colorum. assectionum, scientiarumque. Addiscere nanque essectivum est , generativumque scientiarum, ut exercitationes laboresque bonae habitudinis , parcus victus valetudinis. Praeterea quae
ad substantiam sunt, & dicuntur, qualia quae ad aliquid nuncupantur. Nam haec in habitudine substantiarem habentur. Caeterum hoc in loco, ut supra dixit, non sic utimur exemplis, ut cuiusque generis unum exemplum apponamus, sed quaedam enumeramus eorum quae substantiae aὸsunt, ac propter ipsam ct sunt,& dicuntur , quorum multa uni generi atque eidem praedicamento subiiciuntur. Itaque prima potius earum entis diuisionum, quae in praedicamentis
sunt, usi esse videri possumus, qua entia in substa tiam de accidentia diuiduntur: quanquam quod ait, vel eorum quae ad ipsam dicuntur substantiam velut proprie ductum accipi potest . vel quasi, quae ad substantiam dixerit pro vel quae ad aliquid diaciantur. Ad aliquid enim habitudo est in substantia. Deinde addit. Aut alicuius horum negatio vel Aphro.super Meta. F' a subae,
82쪽
substantiae, quoeirea & id quod non est, non ens ducimus esse. horum , id est eorum quae substantiae accidunt . vel substantiae id est ipsius substantiae. ollendit autem substantiae ad esse & ens habitudinem.
Negationes enim substantiae, eiusque accidentium, etiam si ea quorum negationes sunt, tollant, tamen
quoniam habitudinem quandam ad substantiam h bent, entia ipsis quoque dicuntur. Si enim substantia
non essetine ens quidem haberetur. at negatio alicuius entia est , ac idcirco negationes entia nuncupantur.
Quod non est, inquit, non ens esse dicimus. id est, de non ente, quod est entis priuatio, esse praedic mus, quoniam est aliquid entis. At non simpliciter ipsum esse dicimus,sed esse non ens. Cum autem do. cuisset ens ad unum,& ab uno ita dici, ut sanum de Medicum, dicitur enim ad substantiam secundum similitudinem ipsius cum his assumit, entis unam scientiam. Vt enim sanorum que multifariam quidem dicuntur, non tamen aequivoce, una est omnium disciplina medicina enim de his sanis eontemplatura ita di de caeteris omnibus, quae perinde ut illa dicuntur, qualia sunt & medica . sic entia sese habent. Nam
requivocorum,quae praeter nomen nihil habent eom. mune, scientia una esse non potest, quia communi
vocabulo nihil proprium signiscatur. scientia vero
quaeque in Uno genere, unaque natura versatur: quae vero non lotum nomen habent commune, sed etiam illa nominis communitas pendet a communitate rei, harum quodque habetur una scientia. Non enim solum eorum qua per 3 nam rationem dicuntur nascientia est sed eorum etiam quae ad metam dicu
tur naturam. hac enim quodammodo νna ratione dicuntur. Patet igitur unius etiam egie Acimtu, ea qua sunt, νι entia sunt, contemplari. 3 Non enim solum eorum quae per unam rationem dicuntur, una scientia est. Id est eorum quae univoca Iunt ,& sub uno communi genere ordinantur. Non igitur, inquit, horum tantum, quae sic se habent inter se, una scientia est, sed etiam eorum quae ab unci& in unum dicuntur, quanquam hac quae ad unam naturam reseruntur, secundum unum quodammodo dicuntur , quoniam in omnibus quodammodo e dem natura reperitur, qua& propter quὶm sic apis pellantur, licet non cuncta pariter & ex aequo participent eadem. Nam in conseruante sanitatem, de in eiaseiente, itemque in excipiente sanitas est quae consideratur. quamobrem ipsorum una est quodammodo ratio, & de his contemplari ad unam pertinet scientiam , hoc est ad medicinam. Ae proinde ad
unam scientiam pertinet de ente qua est ens considerare. Neque enim quatenus musica aut medicar sed qua entia sunt, de entis natura participant, ab hac icien
Vbique autem scientia ipsius est proprie primi t ex quo catera pendent, propter quod dicuntur. Quod si hoe vis fiantia, ipsum Philoctvbum principia sibilantiarum
casiasque habere oportet.. Vbique autem scientia ipsius est proprie primi. Assumpto unam esse scientiam eorum quae multipliciter dicuntur ut ab uno &ad unum, docet deinde in hoc genere cum est aliquid primum & proprie dictum, caetera vero ab illo, ut in iis quae ab uno&in unum dicuntur, scientiam quae circa illam naturam
versatur, proprie marimeque haberi de primo, quo
caetera pertinent ae reseruntur. quo fit, ut medicina cum sit omnium quae sana nuncupantur', proprie tamen ac praeeipue ianitatis esse censeatur ex qua cstera huiusmodi nomen sortiuntur. Similis est ratio doctrinae quae de bonis habetur. proprie nanque de praeiscipue persectissimi bonorum est. Omnis igitur mistis scientia, una scientia est, quoniam eiusdem naturae, haee maxime de primo ente erit, quodq; proprie ensesse intelligitur, & propter quod alia sunt entia. quod quidem substantiam appellamus. a substantia enim aliorum esse pendet, & ob hanc illa sunt entia: ut inte ligatur, Philosophi partes esse, substantiarum principia causasque inuestigare,nimirum quoniam eius munus est de ente considerare. Principia enim substi
tiae omnis entis fuerint principia scilicet quia substantia principium est &causa ut caetera sint. Cum prius
autem entis considerationem ad unam scientiam peristinere, & quomodo, docuisset, nec quς sit huiusmodi scientia, hoc loco exponit, philosophia videlicet,quae quidem hoc discrepat ab aliis , quod illarum quaeque circa ens aliquod versatur, philosophia vero ens quaens est in uniuersum, non ens aliquod contemplatur. Omnis autem generis istus, sensus en istis atque scientia, τὸ ti grammatica lus es ria, omnes contemplatur Voces. Omnis autem generis unius, sensus est unus atque
scientia. Prasatus ad Philosophum principiorum te
causarum substantiae cognitionem pertinere , nunc ostendit non de substantia solum,sed in uniuersum de omni ente, ut supra dixit,qua ens est, considerare,Philosophi munus esse. Nam uniuscuiusq; generis, ait,
unus est sensus in sensibilibus, ac perinde in sensibilibus v na scientia. quo in loco genus . communius a cepit pro natura. quibus enim est aliqua natura communius,ea latius accepto vocabulo genera nuncupantur.huiusmodi autem sunt,quae ab uno aliquo esse mutuantur. In sensibilibus enim quae participant natura eadem, atque certum quoddam sensibile, quod sub aliquem sensum cadit, ea omnia sensu eodem percipiuntur , ut colores omnes sub visu cadum, quia sunt eiusdem generis, atq; album, quod videndi subiicitur sensui. Simili ratione strepituum unus est sensus,unus item saporum. eademque ratio in singulis sensibilium
generibus reperietur, ut vicissim grammatica non certam quandam vocem, verbi gratia solum acutam, sed omnem vocem, qua scilicet est vox, contemplatur.
Quoniam igitur ens in eo quod est ens, natura una participat. huiusmodi enim esse demonstratum est nimirum cuius est de substantia disputare, eius fuerit de omniente quaestens .disserere. Itaque si sapientia circa substantiam substantiaeque principia versatur, eadem omnia entia omniumque principia considerabit. Porro cuius scientiae est de cunctis entibus considerare,ad eandem pertinet quot sint entis species intelligere,id est quot genera. qui enim aliqua intelligit, huic notum est illorum inter ipsa discrimen. qui enim quae non sunt eadem, eadem esse inter se putasiis nihil ipsorum omnino cognoscit. Quapropter eius quod est ut res, quaecunque Austecies , νnius est scientia gmere, γ lecierum flaecies
Quapropter de eius quod est quaecunque sunt spe- 6cies,unius est scientis genere.& specierum species contemplari. Postquam docuit omnis entis qua est ensconsiderationε
83쪽
considerat ἰonem ad unam scient am pertinere, ad sapientiam videlicet Se philosophiam, dictum est aut ad . unam genere, id est ad unam secundum genus scientiam pertinere considerare species omnes, omnesque
dissetentias entis,quatenus eli ens, subiicit, Ne specierum species.) Nam quemadmodum te habet genus scibile ad libi lubiectas species, se genus scientiae huius ad eiu dem scientiae species. ergo vicissim, ut genus
scibile se habet ad genus propriae scientiae, sic scibilis
species ad species scientiae . est autem genus commuianisque entis natura communi ac generali philosophis
scibilis . partes igitur entis philosophiae partibus scibiles erunt. Itaque cuiusque entis species est aliqua scientia,quare philolophiae,velut sub una quadam scientia,
sunt ordinate.quibus verbis aperitur, partitionem entis in genera ad Primam Philosophiam pertinere, si ipse fecit in praedicamentis . hisque simul philosophiam. quomodo sit una scientia, nobis declaratur, uniuersa- liter videlicet. Eius autem species tiant, quecunque habentur de ente. Prima enim philosoplita, quae proprie sapientia nuncupatur, qu Pque de sempiternis ae
immobilibus diuinisq; considerat, philosophiae pars est. Itaque sapientia, licet uniuerialis te prima sit, ut
quae de ente in eo quod est ens, non de aliquo ente eontempletur,subiicitur tamen Zhilosophiae .lub hae itaq;.collocatur tum Prima Philolophia, quae circa primas substantias versatur,tum Physica,quae di putat de naturalibus, deq; motu demutatione, tum ii qua est quae agenda cotempletur. talia enim sunt particularia quaedam entia. Esse autem unam genere philosophiam, in qua ens in eo quod est ens, coiideratur, aperuit illis verbis,quae initio huius libri conscripsi, chre autem nulla est earum quae scientiae particulares dicuntur uae quidem principia, primasque causas, atque subisantiam considerat. Simul l; prima est& uniuersalis. ex iis enim quae ab uno Se ad unum dicuntur, id primum est e. uniuersale, quod, ut sint, aliis est causar ut idem in Quinto quoque huius operis libro declarahit. Hi autem,quae dixit de confirmauit, soluit quaesionem in Secundo libro propolitam, utrum eiusdem scientiae sit de eunetis lubstantiis considerare, an alia scientia aliam substantiam consideret. Et illam, num ad eandem scientiam pertineat de subitantia , & de substantiae aceidentibus disputare. At licet demonstratum sit ad eandem genere scientiam pertinere de omnibus substantiis, deque ipsarum accidentibus disputare, non protinus tamen huiusmodi scientia quid
est demonstrare intelligitur. Nihil enim prohibet eidem scientiae desinientem doctrinam Ne quid est considerantem en subiectam,atque demostra tricem, quae
uidem accidentia per se cuiusque generis demoniarat. Deinceps quaestionem aliam huic proximam soluit, deque eodem & diuerso, ac limili, dissimili
commemorat, item de oppositione. Docet enim huiusmodi considerationem propriam esse huius scientiae, quae de ente contemplatur. At qui id quod est e unum ipsumex eo idem sunt, atque una natura, quia mutuo se jequuntur, ut principium atque causa ed non vi unam subeuntia rationem. Pol autem refert oesi eadem hoc pacto putauerimus ese, sed et ad propositum magis conducit. Idem est enim unus bomo,
O homo, quieu homo,oe homo, non aliud quicquam dictio signi cat, si reduplicatitur vi homo, γ homo,
Tnus homo. Patet autem ens nec iureneratione separari,
nec in corruptione, seniliter ω in una. iurare per trium iest additionem in bis idem signi are, o nihil illud unum ipsum praeter id quod est, esse. Atqui id,quod est, ac unu ipsum, idem sunt, ac una
natura, ex eo, quia mutuo se consequuntur, ut principium atque causi, sed non ut unam subeuntia ritione. Postquam docuit unius doctrinae munus esse, de ente lqui est ens, & quot & quae sunt entis species disserere,
deinceps quot&quae sunt entis species Ostendit, docens primum unum atque ens eadem esse inter se subiecto. Hine enim sequitur, ut quot unius species sint, totidem entis habeantur, cum ens& unum subiecto idem sint,licet ratio ipsorum ut docuit, non sit eadem. itaque quot species unius esse reperientur,tot erunt de entis. ut enim dixi, ad inuestigandum entis species, unum assumit. Sumit autem, eiusdem esse scientiae de multitudine considerare,&quaecunque multitudinivi generi subiiciuntur, propterea. qilod multitudo uni opponatur, oppolitorum autem una fit scientia. Itaq;
Philosophus, qua Philosophus est, de uno & mul ti tu dine,&qus his subiiciuntur,dil putabit.vni autem subitisciuntur idem, aequale, simile, Ne caetera id genus, quoniam unum similiter & de eisdem dicitur atq; ens. Ad hunc igitur pertinet de ente contemplari,item de multitudine,& quae huic subiiciu tur: quoniam oppositorum cognitio eiusdem scientiae munus est. Est autem uni multitudo contraria,& multitudinis species unius speciebus opponuntur. Dicit porro perinde unum diens idem ess , ut principium & causa idem sunt. Nam quemadmodum haec inter se consequuntur, ac de e dem praedicantur, sic item unum & ens. Principium pshia lumenim idem est atque causa,&causa idem atque princi- ae eausa ideptum: alia tamen est ratio alia i; intellectus notio, qua sithio sunt, principium dicitur, alia qua dicitur causa. Dicitur iuueria au- enim principium quatenus primum est eius cuiu, xς τὸ Π ς est principium, Se quatenus ex eo existunt ea quorum est principium,causa vero, quatenus propter ipsam est id cuius est causa.aliud aute est id,ex quo, aliud id propter quod. Ad huc igitur modum, inquit, unum ens sese habent inter se. De quocunque enim dicitur unum,dicitur & alterum . quare utrunque est ex eorum numero quae multipliciter & ad unum, ut dixit, unamque naturam dicuntur: tamen discrimine quodam intellectus unum & ens praedicamus. Nam, cum
aliquid ens dicimus, ipsum existere signi sica mus, eum vero unum, secretionem ab aliis de , multitudine innuimus. Simul tamen de ens est, de ab aliis seiunctum, deest unum, non multitudo. Ad hunc modum se habene inter se expers de minimum, semen te fructus, ascensus& descensus, quaecunque proprie ἰπώωνυμα, id est diuertinomia nuncupantur. Sed postquam dixit ens Sevnum idem esse, unamque naturam, non tamen quasi ratione una explicentur, addit nihil interesse vel sie haec ratione quoq; eadem esse putauerimus, non solum lubiecta natura, ut sit ipsorum subiectiam de numero eorum, quae multis nominibus appellatur: qu rum nomina multa sunt, ratio vero cuiusque nominis est eadem: ut ensis de gladii, vestis & indumenti. Illa enim ratione quoque eadem esse putare, ex proposito magis fuerit . tanto enim magis utriusq; consideratio ad eandem scientiam pertinebit, si nomine tantum discrepaverint. Porro, ut ostendat ens de unum, ut praedixit , esse idem, adiecit. idem est enim unus homo,& homo, ens homo, de homo, utrunque enim idem .
84쪽
est atque homo,ae proinde inter se fiant eadem. Namici hominem signiticat, is unum hominem, deerientem hominem; significat . quin si unus addiderit,ens simul significat: ad vicissim li ens, unus. Praefatus autem, unus homo dc ens homo, idem esse atque homo, ac proinde eadem esse inter se, quod ens & unus in homine unum vi substantiam significent, docet, cum assumit, illud, est homo homo, nil aliud significare, quam eli homo simpliciter. at est homo, significat hominem esse ens ut substantiam, est igitur homo, ens ut substantiam significat. quo sit, ut ens homo, de unus homo, quod idem valet, ens ut substantiam, de unum vi substantiam significet. Vel senius illorum verborum hic est, quoniam ens & unum eadem sunt,& qui, est, de aliquo dicit, is de ipso praedicat ens.
qui dicit, ens est homo, aut rursus unus est homo, duplicationem iacit illius verbi est, quoniam horum utrunque idem est atque est homo. duplicatum enim
in dictione nihil aliud significat, quam quod simpliciter dicitur, ut exemplo docuit repetitione termini homo. Nam, cum unum idem sit atque ens, prosecto qui dicit, unus est homo, is duplicit ac bis dicit est
de unum divi qui dicit,eli homo homo, repetit homo. Postquam vero docuit unum & ens homini additi idem valere,nee esse inter se disiuncta substantia enim de unum quod in ipsa habetur, ab eodem,inquit,significantur,quoniam ens de unum neque in generatione
separatur, neque in interitu: simul enim ens de unum de unoquoq; praedicatur. nam horum quodque ut estens, sic est unum. Illi autem Similiter de in uno a dendum est , sese res habet. Praedicatio enim perinde se habet in uno atque in ente, vel aliter. Postquam docuit nihil disterre est homo, ab eo, unus est homo, addit duplicationem termini homo non mutaturam sensum, si hominem gigni aut interire dicamus. Itaq;
quemadmodum praepolito est, vel fieri vel interire homine duplicato, non sit intellectus diuersus, sic etiam, si unum homini praeponatur, praedicati duplicatio non aliud significabit, ci si semel diceretur. Vt
vero praedicatum homo his acceptum non inducit
discrimen, scitem id quod lubiecti locum habet, id
est, unum & est: quoniam de eodem dicuntur, si.n. utrunque accipiatur, duplicabitur, vel est, vel unum. quamobrem nec ipsum duplicatum intellectus esu ciet differetiam . quod vero ait.Quare perspicuum est
additionem in his idem significare, & nihl l aliud unuipsum praeter id quod est ostendit se non solum de-msistrasse horum coitum ac duplicationem nihil aliud fgnis care, si si alterutrum per se i umeretur, sed etiam de hominis duplicatione se suisse loquutum. Praeterea νni feriusique substantia νnum est, non per accidens ,similiter proprie quid. Praeterea uniuscuiusq; substantia unum est, noperaccidens.) Ens &vnum idem esse, ostendit ad hunc modum,si id, per quod esse unicuiq; suppetit, unum est, hoc proprie est , non ex accidenti. Neque enim cuiusque substantia est per accidens unius,sed proprie ac per se cuiusque substantia unum est. quo sit, ut unum, in quid est de cuiusque substantia praedicetur. Pari ratione ens per se non ex accidenti de cuiusq; substantia dicitur. Cuiusque enim substantia similiter est quoddam em&vnum . do sic probari potest idem esse unum & ens, vel sic. Si cuiusque substantia pariterest unum atque ens, utrunque enim horum per se de
quolibet praedicatur, & queq; res parito est unum a que ens, iit ut ens & unum idem sint . ut enim est ens, sic item unum, & simul alterum cst de alterum . Quaquam possunt verba illa aliter explicari, ad hunc modum . quemadmodum lubilatia est ens ac proprie ens, sic etiam est unum & proprie unum , de non ex accidenti , ut sit unum perinde atque ens, aliud proprie, aliud improprie, & hoc prius, illud posterius. Nam substantia proprie ens est de unum,quae vero secudum substantia sunt, horum quodque ex accidenti est ens de unum. quibus verbis ubi docuit, idem esse unum atqueens, huc enim illa verba pertinebant additi e re quot sunt unius,tot eius quod est,hpecies sunt. De quibus ipsum quedram sit contemplarιiad eandem generescientiam lectat, ut de eodem ac limili, caeteris talibus. Feri autem omnia contraria ad hoc principium reducuntur. Haec uero contemplati sumus tu contrariorum delectione.
Quare quot unius sunt, tot de eius quod est, 'ecies sunt.) Dixerat ad eandem genere scientiam pertinere, species entis considerare.etenim disciplinae, quae entis species, quae & quot seni,contemplantur, eaedem genere inter sese sunt.osteis ens & unum idem esse subiecto,merito lubiungit tot esse entis species,quot unius. De quibus speciebus quid unaquaeq; ipsarum sit considerare, munus est scientiae eiusdem genere. Nam doctrinae, quae, quid est horum quodq;, contemplantur, eaedem inter sese si int. positum est enim philosophiam scientiam unam esse genere, quae quidem Vide ente qua ens est,eiussi: speciebus,ut dictum est,considerat,sc de uno, quὶ est unum, ac de eius speciebus edisserit , quoniam ens de unum idem sunt. Species autem unius Se entis late sumpto vocabulo nuncupauit. Nam neque ens, neque unum proprie genus est,nec species,
quae ipsis subiiciuntur.commune enim quod multipliciter dicitur, non est genus.huiusmodi autem sunt ens& unum. quod enim de iis praedicatur in quibus est prius & posterius, id quodam odo genus est,quia cum genere quandam obtinet similitudinem, non tamen proprie genus est. Deinceps quae sint unius species, exponit,quae scilicet entis qua ens est dicens: Dico autem ut de eodem ac simili, de caeteris talibus. idem nanq; qua idem,unum est adem enim & simile, qua simit unitas est secundum substantiam. unitas enim est in qualitate. pari ratione aequale est v nitas, quia unitas reperitur in ouanto. His pono verbis ostendit,
Philolophi , qui de substantia considerat, partes esse, quid est horum quodq; contemplari. quod ipse in libro superiore in uestigabat. Sed, post uam Philosophi esse docuit de rete & uno ipsorumq; speciebus disputare, item de iis, quae modo memoraui, eodem, si
mili de aequali,&c teris,quq vni quasi generi subiiciu-tur, ad Philosophum quoque pertinere ait, de horum oppositis disserere. Opponitur autem eiὸem diuersum, simili dissimile, quali iniquite. Esse aute unum superius eodem ac simili&aequali& caeteris id genus docet his verbis. Fetὸ autem omnia contraria ad hoc principium reducuntur. quo in loco principium aD pellat oppositionem,u num scilicet de quod uni opponitur, hoc est plura. Idem nanq; unum quiddam est,
diuersum vero multitudo ,&m multitudine. Pari r
tione simile&squale uni subiiciuntur,rursusq; dis limile&inaequale multitudini. At ut cuncta sere contraria ad hanc unius de multitudinis oppositionem res e
85쪽
Nintelligamus, relegat nos ad delectionem seu explicationem contrariorum, quasi de his priuatim disseruerit. De qua locutus eli in secundo libro de Bono. Atque tot sunt philosophia partes , quot subnantia sunt. Quare necesse est numqvindam esse prima oratam sequentem . nam reum ipsum, oe id quod est, I vera continuo habent, quapropter oescientiae haesiquum-tur. Ipse nanque Philosophus peritatae babet, atque isse,
qui Mathematicus nuncupatur. Etenim partes hac habet, prima quadam est sicientia, O secunda, O abae dei,ceps sunt mathematicis collocata.
Io Atque tot philosophiae partes sunt, quot substantiae sunt. Quoniam ex entibus aliud eii proprie & perseens, vi subitantia, aliud ex accidenti, ut quae suta stantiae accidunt, & ad ipsam reseruntur, ubique autem , ut supra diximus, in quibus hic ordo reperitur, scientia proprie primi est ex quo caetera pendent,&propter quod alia etiam dicuntur: nimirum philosophia scientia erit de substantia considerans, cum subitantia cns esse proprie intelligatur, Porro, quia su istantiae complures sunt, idcirco scientiae, quae circa substantiam versatur, id est philosophiae, quae genere na est, tot erunt partes speciem; ,quot sunt iplae substantiae. Item, ut lubstantiarum aliae sunt primae, aliae secundae, ite philosophia alia prima suerit; alia secunda , &posterior pro ipsarum ordine. Haec autem dictio consequitur illam, quod si hoc est substantia, ipsum Philosophum principia substantiarum causasq; habere oportet. hanc enim illa con equitur, tot suntiphilosophiae partes,quot substantis sunt Θ Dicta enim clariora essent, si haec dictio praeponeretur illi. Sit tur ens do unum idem sunt. contingens illam , quapropter & eius quod est, ut est ens, quaecu nq; sunt species,unius est scientiae genere de specierum species contemplari, post hoc enim illud sequitur, tot sunt philosoplitae partes, quot substantis sunt. Est autem haec, ut . dixi, una ex pro postis quaesiiqnibus, utrum una scientia de cunctis substantiis consideret, an plures.&si plures, an lis sint inter sese cognatῖ.Nam plures esse ostensum est, sed omnes philosophiae uni genere subiectas. Quod vero ait: Nam unum ipsum de id quod est genera continuo habent. perinde c it, ac si dixisset. viuus n. 2 entis genera quaedam sunt, id est, unu ad ens de qui . . busdam generibus praedicantur.. Sumit autem ens de unum proprie, hoc est pro substantia. Substantiarum igitur, inquit, sunt quaedam genera de differcntiae. Quibus substantiis, cum genera ipsae sint, de alterius generis species,unum de ens conuenit per se. Accidentibus enim neque ens, neque unum per se adest, sed tantum substantis. quare, si Philosophus de ente proprie, deq; proprie uno considerat, compi uta sunt autem quibus unum proprie de ens conuenit, quae genere discrepant, complures igitur erunt partes philosophiae. pro
substantiarum naque discrimine philosophiae discrimen hibebitur, quoniam unaquaeq; in genere aliquo distinctio versatur. At in quibusdam exemplaribus pro illo genera continuo habent. legitur, genus continuo habet. quod si recte scriptum est, non significat substantiam esse unum genus, sed ipsam habere prius de posterius. Vel genera dicit pro naturis inter se differentibus. substantiarum enim quaedam habentur discrimina. Sed ubi dixit , philosophiam fore aliam priorem, aliam posteriorem pro substantiarum inter ipsas ordine, in quibus philosophia versatur ii ex ab ,
milem esse ait Philosophum Mathematico. Nam in mathematicae, quae una est genere, eiusque partium discrimen quoddam est, pro disserentiis de ordinibusi eorum , in quibus versatur, sic de philosophiae, Nam quia in Mathematicis quaedam sunt prima, quaedam secunda , idcirco mathematica quaedam est prima, quaedam secunda, alia tertia. Prima enim, Verbi gra in si ii iitia, est quae eirca plana versatur, post hanc quae circa ' partivo. solida , deinde altrologica , quae solida quae in motu
sunt, considerat. tum mechanica, quae nascentia &intereuntia tractat. Qui ordo in substantiis quoque reperitur. nam primae sunt ingenitae de immortales, quae corpore vocant, nec mouentur ede quibus Prima Philosophia edisserit. secunda vero Philosophia de sempiternis, quae motu ciemur, tertia quae lautiantias considerat nascentes de intereuntes . nam hae su llamiae ultimae sunt. Cum autem νnius sit facultatis opposita contemplari, uni pluralitas opporatur. Cum autem unius sit facultatis opposta contem riplari, de uni pluralitas opponatur. Haec omnis diactio proxima est illi, haec vero contemplati sumus in contrariorum delectione. Postquam enim docuit, eius esse scientiae de uno vnique subiectis considerare, cuius de ente qua ens est, nunc ostendit, ad eandem pertinere, de his disputare quae multis lubit ciuntur. Dixerat enim omnes contrarietates ad unum de huic oppositum, cui alter oppositorum ordo subii, citur, velut ad principium resem, nunc ait, docetq; , cuius est de uno disputare, ad eundem pertinere de contrario unius disserere: quoniam oppositorum consideratio eiusdem est disciplinae. Quod si unius est
scientiae de his considerare, his autem Omnia contraiaria subiiciuntur , unius profecto fuerit, de cunctis contrariis disputare. Nam cuius est de uniuersalidi Lserere, eius &de huic subiectis. hac autem scientia est, quae de ente, qua est ens considerat, cum eiussit de uno disserere, atque de ente. cuius autem de uno, eius etiam de unius contrario. Cuius pono ei disputare de his, eius de de his subiectis disserere. omnia autem contraria his subiiciuntur. A tque negationem privationempae scientiae sit eiusdem considera ivb ad hoc sari mentiam O plural tutis comtemplatro pertinebit. Vtroque nanque modo um ipsum m e templationem venit, cuius est negatio HIpriuatio, quae aut simpliciter illi inquam non me , aut culptam Ie
neri. Atque ibi quidem uni ipse distin entia inest, praeter id
quod est in negatione . ipsi nanque negatio sitius en nimbrum absentia, in priuatione vero subiecta quadam exi βιt natura, de qua priuatro dicitur. s tia cum ita simi, O mi pluralitas opponatur. H ut eorum etiam cognitio, quae sunt opposita dictis, ed scientiam dictam attineat, diues inquam, dis iris , inquaris , O si qua sinialia, quae aut ad idem, aut ad pluralitatem ct rurum ac-
Atque negationem priuati memq; scientiae sit eluse iidem considerare. Praefatus uni multitudinem Opponi, atq; unius esse scientiae opposita contemplari, qu niam opposita multifariam dictitur, ut enim habitus, sic priuatio, de ut affirmatio,sic negatio, ac vi co traria, se ea,quae ad aliquid dictitur,quia multa priuatio esse videntur, priuatio vero negationem quodammodo
aemulatur, discrimine post explicando disiimcta, idci eo docet siecundu quid pertiuet ad eande scientiam de Aphro. super Meta. F 4 V
86쪽
uno & pluribus considerare. Nam eiusdem est scientiae priuationem alicuius cognoscere, cuius & id cuius est priuatio, di negationem , atque id cuius est negatio. Si quidem propter negationem de priuatiOnem de eo consideratur,cuius est negatio, vel priua tio. quamobrem amborum cognitio eiusdem est n 1-turae . nemo enim cuiuspiam priuationem intelli gere valet, qui hoc ignorat cuius est priuatio, quae ratio similis in negatione reperitur. utraque enim
est negatio de destructio absentia'; illius. Nam cuius est aliquid considerare, eius de absentiam illius dispicere. Caeterum , postquam communiter di xit negationem & priuationem contemplari eiusdem esse doctrinς, rationem subiungens, uni de multis sermonem accomodat, de quibus dicendum sibi propo
fuerat. Vtroque enim modo eiusdem munus esse ait de uno ac de multis considerare,siue multa uni ut negationem opponi dicas, quae scilicet vocabulo, non unum, significentur, siue ut priuationem. quoniam
in non uno unum continetur, cuius est negatio, &priuatio cuiuspiam in se continet id cuius est priuatio. Post haec, discrimen quod inter priuationem di negationemhabetur opponit vel enim simpliciter inquit, illud non adest, dicimus, xut non adest alicui generi: quorum utrunque quid signiscet edocens addit. Nam quae simpliciter illud non adesse ait negatio est. Etenim quae disserentiam obtinet destruentem uni additam, illius est negatio, quς praeter id,
cui signum negans apponitur,de cunctis dicitur.ac vere praedicatur i quoniam non unum de omnibus vere dicitur excepto ipso uno, quod in negatione contibnetur, de cui signum negatiuum apponitur. Pari ra tione non homo de cunctis vere praedicatur, excepto homine, i additur negatio. Caeterum breuiter,nec plena oratione , ac proinde obscure dixit. Atque ibi
quidem uni ipsi disserentia inest, praeter id quod est
in negatione. Nam,cum eo excepto, quod est in negatione,de om nibus vere pridicetur,negatio de cateris cunctis vere dicitur, praeter illud, cui differentia negativa in negatione adiungitur; adiecitq; causam, cur de caeteris omnibus praedicetur vere,praeter id cuius est negatio,cum ait .Ipsa nanque negatio illius nimirum est absentia. Aut illorum verborum, Atque
ibi quidem uni ipsi differentia inest,prater id quod est
in negatione sensus est hie, differentia, hoc in negatio addita uni,quod est id quod negatur,caetera cuncta significat. Illud autem, Praeter id autem quod negatu dixit, quoniam discrimen negati ad alia significat hoc addito ei quod negatur. At in priuatione,quae non est negatio, nec dicitur negatione signum destructiuum de negativum, cum eo cui additur,no vere dicitur de cunctis, praeter id cui additur.
Sed quoddam genus est iubiectum, de quo solo vere dicitur, quod est demsistrativum negati ae destructi. Privatio enim simpliciter est cuiuspiam absentia, quε-
admodum negatio, sed absentia eius, quod aptum erat adesse quo tempore aptum erat. Sed ostensa ne- sationis ac priuationis differentia, transit ad id, cuius gratia haec omnii commemorauit, & vni multi tudinem opponi ait, ac proinde uni opponi ea, quae supradictis contraria sunt, quorum quodque Inu messe diximus. Hae autem sunt, diuersum, diis imite, inaequale, de caetera omnia, quae uni subiectis opponuntur, de quibus supra mentionem fecimus . quo
planum fit eiusdem munus esse, non solum illa, idem scilicet simile & aequale, haee enim subiiciutur uni, sed
haec etia,quq modo memoravi disserere. Quod vero deinceps ai t:Et si qua sunt alia, quae aut ad idem aut ad pluralitate, de unum accomodantur, lupradictis scientiae munus est cognoscere ad hue modum explicatur, quaecunque alia opponuntur I subiiciuntur reserunturq;,vel sub idem eiq; oppositum diuertum, ut Opposita generaliora, vel sub aequale de inequale, vel
sub simile de dissimile vel sub unum & multitudinem,q sunt generalissima, considerare philosophi munus est, quae idcirco ab ipso dicta sunt, ut doceret phita sophiam de cunctis oppositis disputare, no de quibusdam. m enim opposita quaedam nequeant indidem
referri, reduciq; ad unum Se ad multitudinem, sed ad idem se diuersum,vel ad simile Ae dii simile, seu aequale de inaequatae idcirco dixit,& quaecunque alia vel ad eadem,vel ad multitudinem & unum dicuntur. Quomodo enim album de nigrum dulce Ae amarum,sub unum de multitudinem indidem, ex ipsisq; protinus referastat in idem & diuertum reserentur.ex ipsis enim concreti-ua,quae sunt album & dulce, d ide reseruntur. his autem opposita quae discretina sunt,alterius habentur naturae. Docet autem idem rutius ac diuersum ad unum& multa referri,ut appareat illa quoque per reductio 'nem in idem & diuersum ad unum tandem multaq; referri. Ex quibri unum quedam est contrarietas, contrarietas enim disserentia quadam erentia vero diuersitas. Ex quibus est contrarietas ipsa. Contrarietatem ex eorum numero esse ait, qui ad diuersitatem & multitudinem reseruntur:icti; quomodo se habeat,ostendit, dicens: quippe cum oppositio differentia quidam sit, differentia autem diuersitas quaedam. Porro, cum di uersitas sit, ad multitudinem referri debet. Itaq; contrarietas per reductionem ad diuerstate, ad multitudinem referri potest, non autem protinus ex se.Quare cuius est de eodem disserere, eiusdem est de oppositis eosderare Siquidem cotraria ad diuerstatem resertitur. nam qui de contrarietate disputat,huius interest de eo trariis disserere. Adiecit autem contrarietatem, dum ostendere precipue molitur,lapientis esse de contrarietate, deq; contrariis verba sacere. N am de priuatione& negatione disputare,eiusdem esse docuerat, quoniasic multa uni opponi videbatur. Dixit autem contra rietatem diuersitati subiici, nec dixit contraria,quoniatune idem diuersitati subiiceretur,si contraria subdiuerstate collocentur. Idem autem diuerso contrari si est,& pari ratione in uale opponitur aequali. itaq; aequale diuersitati subiiceretur, quamobrem contraria non subiiciuntur diuersitas. Quod nisi contraria reserantur ad diuerstatem,sed ipsa contrarietas, quae cuidem contrarietas est in ambobus contrariis simul sumptis,non ipsorum altero, nimirum idem Ze diuersum, vel album 5e nigrum simul sumpta ut contraria diue sitati subiicientur, non autem idem per se vel album. Quare cum ipsum oum multis modis dicatur, O bee multipluiter quia dicemuriscientia thunius est ruersa cognoscere. Npn si multis modis dicaminin diuersas scientius ipsorum contemplatio pertinebit. Sed se neque
a ratio imis competatumque ad mum rationes omnium reducuntur.Cum autem ad prunum Omnia referamur, ut
ea qua dicuntur unum, adprimum os, iridum si de eodem
87쪽
eodem O diuerso cotrariis erem eodem modosest habere. uare distinctaene facta, quot unumquodque modis dicarur,alsignandum est ad privum in νnoquoque praedicamento, quoriam ad illud dicitur modo. Quare,cum ipsum unum multis modis dicatur, &haee multipliciter quide dicentur. Species inquit unius idest quae uni subiiciuntur.haec autem sunt idem,simile, de aequale. de quae huiusmodi sunt, multifariam dicentur, perinde atq; ens cui subiicitatur,quia horsi quodq; unum et .vnum enim quoddam genus habebit. At mutot modis dicitur,quot entaliorum igitur quodq; multifaria m dici ait, quemadmodum v num. At licet multifariam dicantur, sitq; idem proprie, quod lubstantiae tribuitur,& simile proprie, proprieq; aequale, sitq; ipsorum quodq; in diuersis praedicamentis, non tamen ad diuersias doctrinas pertinet,singula haec entis genera conliderare, sed ad unam. Neque enim cuncta quae plurifariam dicuntur, sub diuersas Si discrepantes dulciplinas ordinantur,sed ea solum in hoc genere, quo
rum rationes non proficiscuntur ab uno quodam, neque ad unum res eruntur.ab uno inquam, ut de Mediis cis ostendimus. medica enim ab usu Medici deducuntur. ad unum autem, ut sana , quae omnia ad sanitatis rationem reseruntur, quo fit, ut ipsorum cognitio ad eandem scientiam pertineat. Illud autem. Sed sineque dec. potest adhunc modii explicari. Sed si neq; ad
unum genus,vnamq; naturam, neque ad unum res
runtur, sed ita se habent,ut aequivoca de genera,Vt paulo communius appellauerit multifariam diei, v t in praedicamentit in mentione qualitatis dixit. Est aute qualitas ex eorum numero, quae multifariam dicuntur. Vt id tur horum una traditur scientia,de sic Ac eom,de quibus agimus,eiusde, similis, de aequalis. Haec n. Oia quodda ad unum resertitur, ad primu ,squodq; Pprie tale est eorum, de quibus Micaf,Hoia,de sibus ens praedicatur, ad primum entium reseruntur. quod qui dem est substantia, de cuncta,de quibus unum dicitur ad primum unum, proprieq; unum, quod est substantia. Similis est ratio eiusdem ac diuersi. Nam de quibus haec dicuntur,ea ad substantiam reseruntur: qm in proprie est idem & diuersum. At ubi dixerat, de eodediuerso adiunxit, de aliis couariis ne omnia contraria, quae uni subiici utur,enumeraret. Haec autem sunt simile de dissimile,aequale de inaequale,de caetera, si unici multitudini subiiciuntur.quare, cum lisc, sicut ensmultifariam dicantur,& ab uno & ad unum, oportet, ut diuidentes de sumentes ipIorum primum, At quod
proprie dicitur, demonstrate secundum quid haec ab
illo sic appellantur.exempli cauta , quaerentes secundum quid idem appelletur, oportet alia ad proprie idereserre, hoe est ad idem quod in substantia intelligi.tur, de ostendere quid illius quodq; sit,cur idem appelletur:ac vicissim cur alterum dicatur deinde cur simile dissimile, ac caetera eadem ratione residerare. Illud porro. Assignandum est ad primum in unoquoque praedicamento, quonam ad illud dicitur modo loco huius dictum est, quomodo eorum, quae in singulis praedicamentis ad hune modum dicuntur, unum
quodque sic appellatum se habet ad primum, & quod ita proprie nuncupatur, idest, ad id quod habetur
in substanti se quomodo ab illo nominatur exempli gratia,quod unum appellatur, quomodo se habet ad
primum & proprie v num, & idem quomodo ad primum & proprie idem.qus ratio in caeteris quoq; intel
ygitur, ut I iis,de quibus idc praeditatur, diuidere oportet ae dispicere, quae in aliis pdica metis habentur, quoad primu idem, idest ad idem quod habetur in substatia,reseruntur,& ob ipsum eiusdem sunt praedicamenti, leuappellationis: pariterq; in simili de aequali, caeterisq; efficiendum est.Vt enim cum de ente verba iaciamus,sumentes ens proprie substantia esse, ostendimus aliorum quodq; de quibus ens praedicatur, ens esse, vaei. substantiae vel affectio,vel generatio, vel actus, aut quicquam aliud sic inquit, oportet in aliis csticere. Quaedam enim hoc sane escentur,quod Eud habet iusdam propterea quod illud agunt, quadam aliis talibus -- dis. Patet igitur id, quod olim vi dubitationibus viximus, νmus inquara facultatis esse de biro desubnuntia ronem
habere γω aut unum erat eorum, qua diximus dubitando.
Atque ipsius Philosophi nimirum est posse de omnibus co
Quaedam enim hoe sane dicentur, quod illud habent,quaedam propterea quod illud agunt, quaedam aliis talibus modis. Cum, inquit inuenerimus quod proprie in singulis dicitur, hoc etiam in aliis accipere licebit ad id quod proprie dicitur relatum .& ad hunc modum oportere ait ad proprie dictum referri caetera ,de quibus ipsa praedicantur . de modum nobis subscripsit, quomodo haec per diuisionem inueniamus.
nam quaedam ita dicuntur. quoniam habent proprie dictum vel ens, vel unum, vel idem, aut quidqua aliud,&se ipsum nuncupantur. Quamquam illud habent, pro habentur diciti esse accipi potest. qua enim habentura proprie ente, vel proprie uno,hoc est a substantia& sunt in ipsa, dicuntur entia de unum singula ipsius accidentia,ut quantum de quale, & qua similiter habetur in substantia. Sic ite ide de diuersum, simile do diset mile sese habebunt: quoniam simile de dissimile caeteraque de ipss praedicantur. idem nanque proprie intelligitur in substantiis,le pari ratione simile proprie secundum speciem substantiae intelligitur, de aliis tamen praedicabitur, quaesique ad illud habent simi litudinem.qudam igitur ita nuncupatur, quoniam obtinetur ab illo, alia quoniam ipsius actiones quaedam senti unaquaeque enim actio substantiae ens est de unuquoniam actionibus ipsis substantia iungitur. Ac vicissim alia entia dicuntur, quia sunt assectiones lubiutiae, alia quoniam sunt habitudines. Vt autem haecentis capacia sunt,sic item unius,5: qui uni subiiciun tur. At ubi docuit quomodo haec ab uno de ad unum dicuntur, ei ludem esse adiicit de iis, quae a substantia esse mutuantur, ac de ipsa substantia scientiam habere.
Est autem Philosophi munus de substantia disserere. est igitur Philosophi de his quoque disputare. Quibus
dictis, di ostenso ad Philosophum pertinere de cunctis entibus cognoscere, quaestionem quandam in Secundo libro propositam,per ea, quae demonstrata sunt solui significat. Illic enim quaerebat, utrum unius, an plurium scientiarum sit de substantiis aede substantiarum accidentibus contemplari , deque iis, quibus Dialecticam probabiliter uti dixit,quae sunt contraria, idem de diuersum, Se alia,ut supra diximus. Nam, si non ad Philosophum idipsum pertineat, quismet merit quaeso, qui si idem sit Socrates, Socrates se mavisi νnum sit νm contrarium, aut quadram sit contrariamiaut quot modis issum,oppositaemi; dicatur, O identidem de caeteris huiusmodι rebus considerabit ἰCum igitur ius, νι unum es, o eius quod es, ut ens est, haec po
88쪽
se sint a sectas, sed non ut numerus est, aut linea, aut ignis, patet illimi esse scientiae, O quidnam sint haec, cogno cere
est ea, qua ipsis accidunt contemplari. Atq; non humseleaberrant ii qui de ipsis considerat , πιι nonphilosophamici , sed quia pruis bis ei substratia, de qua nihil prorsus
Nam, si non ad Philosophum idipsum pertineat, quisitam erit quaeso, qui si idem sit Socrates, S Socrates sedens,considerabito Docet Philosophi munus eς se, de substantia, deq; substantiae accidentibus considerare,similiterque de eodem de diuerso, di quaecunque uniuersaliter de contrariis inquiruntur, eo quoq; argumento, Phuiusmodi commentatio ad nullam aliam doctrinam pertineat.neq, enim Geometrae, nec musici, nec cuiuspiam alterius, qui aliquam lcientiam habet, aliam ab ea,quae de ente qua ens est considerat, munus est disputare ac intelligere virum subsutia simpliciter sumpta, & cum accideti aliquo accepta, idemst,an diuerium:vt Socrates per se separatim acceptus, di Socra. sedens. neque enim simpliciter est idem, sed subiecto, non autem ratione. Sed neque cognoscere unum uni esse contrarium, ad aliam disciplinam pertinet,nec scire quid est contrarium A: utrum in quali . tale solum , an etiam in substantia sit contrarietas , Rin singulis aliis generibus,nec item quς si ni discrimina contrarij,esse videlicet,exempli gratia, alia sne medio,
alia eum medio,& medium mixtione extremorum constare,& mediorum aliis inditum esse vocabulum, quaedam extremorum negatione nuncupari. Nec illud, quo discrimine ab aliis oppositis contraria diser pent, nec item opposta quot modis dicantur, per partitionem statuere, ad alium pertinet,qu3m ad Philosophum. Sed, postquam docuit Philosophi partes esse de his,deq; his similibus disputare, illud adiecit. Cum igitur unius, ut unum est, &eius, quod est, ut est ens, haee per se sint assectus,sed no ut numerus ea aut linea, aut ignis, patet illius esse scientiae,& quidnam hie snt cognoscere, dc ea, quae ipsis accidunt contemplari. Quibus verbis docet , considerare quid si cns &vnum,& quae his subiiciuntur,non esse alteri u s scientiae, alterius vero ea, quae his per te accidunt,demonia strare. de quibus supra diximus, sed utrunq; praestare ad eadem scientiam pertinere. Nam quemadmodum in aliis dileiplinis eiusdem est de subiecto cognoscere, di quaenam ipsi per se accidunt demonstrare, sie in doctrina de ente.Positum est enim Philosophi munus esse de ente qua est ens cognoscere,deq; iis,qus enti per se accidunt. Demoniiratum est autem unum idem esse atq; ens: ut intelligatur de uno, deq; unius per se acciudentibus contemplari, ad Philosophum pertinere, perinde atque de ente. Supra dicta vero esse entis quaens est per se affectus docet,cum ait, Sed non ut numerus est aut linea,aut ignis. Si enim horum cuipiam per se adesset quicquam istorum, per accidens enti adesset, nec alis cuipiam adesset,nec comu niter quidem.quare de his considerare non pertineret ad Philosophum. Sed, si numeris adesset, ad Arithmeticum:si lineis, ad Geometram, si vero igni, ad physicum. At,cum nulli entium determinate absit, utique enti qua est ens, adest per se. quo fit, ut quae scientia de ente considerat, eadem de his edisserat,& quae his accidunt, ut contrariis mediatum & immediatum, haec autem do- doctrina est uniuersalis& communis philosophia. Atque non hae parte aberrant ij, qui de ipss considea
rant sophistas designat qui Philosophi nomen indu
ti, de substantia, cuius inter Philosophos maxime peculiaris & pracipua est dis utatio, nullam menti nem faciunt, sed in eo sunt occupati, ut de contrariiς ac oppositis,& quae multipliciter dicuntur, & de acci, dentibus & similibus edisserant, quae ad sophismata
accommodant,& in altercationibus usurpant, ut aduersarios conturbent, circu ueniantque. Hos autem
incusat, non ν de his edisserant , tanquam id ad Philosophum non pertineat. Nam huiusmodi commemtatio non est a Philosophis, quorum isti personam i duunt, aliena; sed quod de his tantum ac praecipue disputent, de substantia vero, quae prima est, de a qua caetera esse mutuantur, de propter qu)m de illis Philo sophi considerant, propterea P ad substantiam perti neant, mentionem nullam faciunt, nec de ipsa quid. quam intelligunt. quo fit, ut non Philosophorum, ted sophi starum nomine censendi sint. Neque enim fieri potest, ut substantiam ignorantes , de ipsius accidentibus recte praecipiant, quamobrem eo modo
Nam ut O numeri, qua numerus en , proprii sunt
assectus, veluti paritas, imparitas, commensiuratio, u
thias, excessus, defectus, atque haec γ per sie, O inter se numeris competunt, oesolido si titer, O mobili, ac ima mobili, O experti, atque participi ponderis sunt asse ctus alii proprii, sic ei quod en , ut eus est, sunt propria quaedam, atque hae sunt ea, de quibus eu Thilosophi veritatem considerare . cuius hoc inicium M. Artifices nanque disserendi, atque sopbinae , munus ipsius P sophi subciret. Sophistica enim facultas, apparenses tantummodo sapientia, O artifices diserendi de omnibus disserunt. Coinmine autem omnibus en id quod est. De Insce vero propterea disserunt, quod haec philosiophiae propria sunt. Circa nanque genus idem, e sophistica, Odeserendi facultas, O philolophia versatur, sita ab altera quidem facultatis modo, ab altera autem electione vitae diserre philosiophia videtur. Atque diserendi quidem facultas, de his est tentatrix, dequibus est philosophia cognitiua , sophisica autem apparet quidem, non tamen est. Nam ut & numeri , qua numerus est, proprij sunt affectus. Perstat etiam nunc in eo. ut ad Philos phum ostendat pertinere de praedictis disputare, pr pterea quod affectiones sint haee, & per se accidentia entis , qu est ens. Proprium est enim cuiusque scientiae propria de per se accidentia subiecto generi , in
quo versatur, considerare, ut Arithmeticae munus est proprias numerorum,quos considerat,asiectiones contemplari. Hae vero sunt, par, impar, commenturatiqnumerorum,& aequalitas,excessus, de desectus. qu rum quaedam per se numeris adsunt, ut impar & par, aliae per mutuam comparationem, ut horum alterum.
Numeri enIm pares discrepant ab imparibus. Item commensurabile S aequale, excessus & desectus. pari ratione pertinet ad geometram accidentia line rum, planorum, de figurarum intelligere. nam de limrum quaedam habentur propria. Ac victium solidis accidunt alia , quae partim immobilibus solidis adusniunt, quo in genere Stereometria versatur: partim mobilibus, in quo Astrologia de Physea. Quin inter mobilia quaedam accidunt grauibus,ut term & aquae, alia grauitatis expertibus, leuibusq; ut igni de aeri, alia quinto corpori, quod in orbem mouςtur, graui ratis
89쪽
latis & leuitatis experti. Vt igitur horum cuique quaedam proprie accidunt, sic entis, qua est ens, non qui est aliquod entis determinatum genus, sunt quaedam propria, de quibus Philosophus edisserit. Cuius, inquit, hoc indicium est, artifices nanque disserendia
ue sophistae quibus verbis ostendit, Philosophi esse e supradictis considerare, id est de aequali in aequali, simili dissimili, diuerso contrario, & caeteris id genus. Sophistae nanq; , & dialectici philolophorum nomen induti, & conantes de his praecipere, in quibus Philosophi versantur, de his loquuntur ut in consesso ad Philosophum pertinentibus. Sed, postquam dixit sophistas & dialecticos de eis disputare, quae propria sunt philosophorum, propterea quod sibi philos phiae nomen induerint, exponit quomodo di quat nus hoc nomen induant, Ze quo a philosophis, & inter se disserant. Ars enim sophistica & dialectica in
eodem. genere atque philolophia versantur, ut quae nullum genus proprium ac determinatum habeant, emadmodum Geometria vel Musica, sed omnesente considerent. Sed ab altera quidem, inquit, differt iacultatis modo, ab altera vero electione vitae.
Philosophiam dicit a Dialectica differre facultatis modo . vitaque enim de ente, deque ipsius accidentibus disputat, de utraque syllos isti ea est. At philosophia hane syllogisticam facultatem habet verorum demonstratricem, Dialectica vero experitur vera, di probabiliter ratiocinatur. Itaque Dialecticus utrunque conatur.le de quibus Philosophus demonstrationem habet & scientiam, haec dialectieus experitur, id est periculum facit eorum , qui haec se intelligere iactant, eum ea minime intelliganti quod quidem experimentum sumptum per accidentia eorum, de quibus agiatur in scientia, quae accidentia vel non habenti scientiam nota esse possunt, n5 protinus ostendit, qui utitur ipso, hunc scientia praeditum esse. Electione au-xem Dialecticus non disteri, Philosopho, quoniam Dialecticus in viilitatem l pectat philosophantium exercitationis gratia. dum ipsos experitur,lint ne scientia ea praediti quam profitentur, an non. Λ sophistica vero philosophiam differre est electione vitae, quod Philosophus id agit,ut eorum, quae ad se pertinent do et rinam nanciscatur, sophista vero ut eam habere videatur. Ars enim sophillica, cum sapientia non sit, speciem sapientiae praeses eri,quam aemulatur,electio ne vitae discrepans. Quin & modo iacultatis nona dialecti ea solum, sed etiam a sophisti ea discrepat. Sophista enim non ratiocinatur, sed hac quoque parte speciem potius, qu m veritatem secuitur. Atque disserendi quidem facultas tentatrix est. quorum phil sophia scientiam habet & eognitionem, de iis Dialecticam tentatricem esse ait, eademque per probabilia
confrmare,per haec enim exprimentum fit. Nam plorunque ad redarguendam veritatem utimur tentatiua scientia. quod ex veris & demonstrativis fieri noci potest, sed ex probabilibus & suadentibus. Sophi
sticam autem apparere quidem' ait, non tamen esse,
vel quod videatur esse Dialectica,quoniam ex iis, quae probabilia videntur, colligit, vel quod sapientia esse videatur, tamen non sit, cum per salsam speciem sapientiae lucrum aucupetur. Prsterea,cotrario alteraserio priuatio est, omnia quem id quod est itq; non est,el νnum ac misitudine reducuntur,vesuti quis quide Muru est notau aut militudinis.
Praeterea contrariorum altera series priuatio est, omniaque in id, quod est, atque non est, & unum aemultitudinem reducuntur His quoque confirmat Philosophi interesse de contrariis disputare. omnium
nanque contrariorum alter ordo est priuatio, alter species. Cuncta enim contraria in ens & non ens, unum di multitudinem reseruntur: quorum non ens & multitudo priuatio quaedam esse intelligitur. Ad quem igitur pertinet de non ente considerare, quod est entis priuatio,& de non uno & multitudine, quae est priuatio unius, eius interest de caeteris contrariis disserere. Contrariorum igitur alterum esse priuationem, indicat pertinere ad eundem de contrariis disputare. ius autem est habitum .eius est priuationem contemplari. Rurius autem cuncta contraria in ens & non ens, ac in
unum & multitudinem referri, probat Philosophum de cunctis oppositis disserere,quod ipsum demonstrat
contrariorum alterum esse priuationem .eo nanq; uti
tur ad demonstrandum utrunque , esse inquam Phil sophi munus de cunctis oppolitis disserere, & contrariorum alterum esse priuationem. quaquam verba illa duas argumentationes continere videri possunt, quae ad eadem demonstranda pertineant, ut prior sit haec. Praeterea contrariorum altera series priuatio est. nam,
seiusdem est ipsa& ipsorum priuationes intelligere,
profecto cuius est de altera parie contrariorum considerare, quae uni subiecta est, ad eundem pertinebit de altera quoque digerere . haec enim illorum sunt priis uatio , posterior vero argumentatio haec sit. Omniaq; in ens & non ens, unum & multitudinem reducuntur. Si enim omnia contraria his subiiciuntur,utique cuius de his, eius item est de Oibus cotrariis disputare. Ea vero, que sunt, oesiufflantiam, stia omnes ex contrari componi fatemur. Omnes nanque principia contraria dicunt esse. quidam enim par et imparclusiam calidum frigidam: , quidam fmtum ac infinitum, quidam concor diam discordiamue, principia esse dicunt.haec autem omnia caterasem ipsum vntim, multitudinem I; reduci ridemtur. Sumatur enimὰ nobis ipsa reductio, principia vero, qua ab aliis asseruntur, penitus in haec N ingenera cadunt.
Patet igitur ex his etiam unius esse scientis, id quod est, νιens est,contemplari. Vniuersa eraminvi contraria fiunt,aut ex contrariis c Ilant, Principia uero contrariorum, sunt unum ipsum, ae multitudo, ue autem scientiae sunt unius, siue una, me non una ratione dicantur, quemadmodum s
se orta se rei ueritas habet. At, tarnet si metu modis dicitur ipsum unum, ad primum tamen caetera dicentur, O
contraria simiti modo. Et si id quod en, aut etiam ipsumnnum non uniuersale est,et idem in omnibus uelseparabile, quemadmodum forsitan non est, alia tamen ad unum res runtur, alia deinceps sunt collocata : idcirco Geometramnes quidnamsit contrarium, aut perfectum aut ens ruturam, aut idem, aut diuersum, considerare, nisi ex suppositione.
Ea vero, quae sunt,& substantiam sere omnes ex contrariis esse fatentur. Hac argumentatione docet, ad Philosophum pertinere de cunctis contrariis diiserere, simulque confrmat unius esse scientiae, de ente qua est ens considerare. Nam, si entia & substantiae ex contrariis, ut plerisque omnibus videtur, constant, erunt utique principi a entium contraria,& qu sex his constant, ex contrariis constabunt. Omnia igitur e sa vel contraria sunt, vel ex contrariis. Ateiusdem
est disciplinae,csidiaria. de quae ex contrariis costituu
90쪽
tur,cogno cere.vn us ergo doctgnae fuerit, de entibu 1
in uniuersum contemplari. Atq; huc quidem est lumma conclusionis. anod vero ad dictionem pertinet,id quod ait. Entia vero de subst intiam fere omnes ex c5trariis componi fatentur pertinet ad demonstrandum
Philosophi esse de contrariis disputare,quaquam non idem omnino est, atq; id quod supra dixit. Nam hoc in loco propriam esse ait Pi illosophi substantiae considerationem,quae rationem quoq; principiorum complectitur. At substantiae principia & elementa consensione omnium contraria sunt: ut hac quoque ratione
disputatio de contrariis sit necessaria Philosopho. NI,
si eatia ex contrariis constituuntur, contraria vero ad unum de multitudine reseruntur,nimirum qui de uno
S multitudine considerat, eius erit de cotrariis quoq; disserere: quoniam de contrariis disputans, de principiis quoq; entis disputabit, ac proinde de ente ipso. At certe verbis illis ottenditur, cuius est entis consideratio, eius esse de contrariis dii putare. Nam qui disputat de ente,hic ut debipsus esemetis disputet oportet. sunt
autem contraria entis elementa. in cuius confirmati
nem illorum apposuit sententias,qui principia contraria esse sita tuebant. quidam enim impar & par principia esse dicebant, ut Pythagorici: Alij calidum & frigidum, ut qui caetera raritate & densitate generari autumabant: vel ut Parmenides, qui ignem de terram elementa esse tradebat i Alii finem Se infinitum,que sententia eorum fuisse videri potest, qui unum & dualitatem infinitam in principiis statuebant. Fuerunt qui amicitiam se discordiam mallent, ut Empedoc. Quoniam igitur contraria substantiae sunt principia, se omnia contraria ad unum & multitudinem reseruntur,lixe autem absque dubio in principiis ponuntur, haud dubie horum disputatio pertinet ad Philosophu.
Impar enim calidum, finis, 3e amicitia ad unum researuntur,liis autem opposita ad multitudinem .Potest te illud: Entia vero de substantiam seia omnes ex contrarin componi satentur accipi ut consequens illa, omniaq; in ens & non ens, & unum ac multitudinem reducuntur. Hoc enim demonstratur, eo quod omnes, qui cntia & substantiam ex contrariis consistere tradunt, haud dubie talia esse putant contraria, quae uni
de multitudini subiiciuntur. Per illud autem quod ait: Sumatur enim a nobis ipse reductio rursus ad ea, quae in Secundo lib.de Bono dem 5strata sunt. relegat nos. Persi uum igitur est, ad unam scientiam pertinere id. qtod hi, utens est, ea. qua insunt ipsi, ut tale est,contemplari, o non solum substantiarum, sed etiam eorum, quae
ipsis competunt,scientiam eandem esse contem latricem, eorum inquam, qua diximus, ct de priore posterioresie, genere toto, specie ac pari r huiu modi ceteris. Patet igitur ex his etiam unius esse scientiae, ens ut est ens contemplari. Postqv m dixit om nia contraria quodammodo ad unum Be multitudinem referri, confirmans id per reductionem contrariorum quam in secundo de Bono secerat, in haec, de entium substatiam: elementa,quae contraria esse sumpsit, ex his haud dubie intelligi ait, unius esse scientiae de ente quὶ est enseonsiderare. Siquidem cuncta entia vel cotraria sunt, vel ex contrariis costant, ut Physici tradunt. Nam vel sunt principia, vel constant ex principiis, ex quibus principia contraria i unt, caetera vero constant ex principiis: cuncta porro contraria in unum & multa res ruatucide hisque una sci tia considerat, cum eadem
sit scientia contrarIorum.omnium igitur entium contemplatio pertinet ad unam scientiam. Quanqua in enim quaedam contrariis vacent, qualis stubstantia effevidetur, constant tamen ex oppositis. cunque uni usi euiusque cognitio ex cognitione pendeat eorum, ex quibus constituitur, utiq; horum cognitio in contrariorum, ex quibus constant,cognitione ineriti contrariorum autem principia sunt unum & multitudo. Cuius est ergo de uno & multitudine considerare,cius i terest ea contemplari,qus his subiiciuntur. hsc autem sunt omnia entia, cum omnia entia vel contraria sint, vel ex contrariis constent, omniaque contraria uni de multitudini subiiciantur. Praeterea, unius scientiae munus esse ait de uno & multitudine considerare,siue horum utrunq; secundum v num dicatur, id est unam rationem habeat, unamq; naturam, sitq; genus,quod de
aliis sibi subiectis praedicetur, siue sese aliter habeat,&multipliciter dicitur, ut dictum de verum est. Nam etsi unum, ut multitudo, multipliciter dicatur, caetera tamen ad primum & proprie unum reseruntur. Est autem primum unum lubstantia ut primum ens,& prima multitudo est in substantia. Sed ubi dixit unum multi sariam dici, perinde sese habere ait unius contraria.nam de in his ad primum caetera reseruntur. Quia enim ad unam naturam reseruntur, de ab uno dicu tur , ad unumque contendunt, idcirco una est scientia ipserum entis de unius, licet non sint genera Se uniuersalia, quae pariter de cunctis entibus praedicentur, sed neq; sint naturae quaedam, ab iis, quae nobis notae sunt, separatae, nec ut genera in iis esse habent, de quibus praedicantur. Cenera enim nequeunt ab iis, quorum genera sunt, separari, ut ipsa per se subsistant, quemadmodum idearum auctoribus placet. Neque enim solum eorum, quae ad hunc modum una ratiocne dicuntur, habetur una scientia, sed etiam eorum, quae, ut diximus, multipliciter dicuntur. Dixit autemens & unum fortassis non esse naturam separabilem. addens sortassis, quoniam non est hie locus huiusmodi quaestionis, nec ipsum quidquam ad propositi eo firmationem constri, statuere an sint haec separabilia. Potest Ac illud, quemadmodum fortasse non est no a solum ad separabile referri, sed etiam ad uniuersale de
genus .neq; enim ens de unum talia sunt, sed v t ipse ait, alia reseruntur ad unum,& talia deinceps sunt collocata.Disserunt autem quae deinceps vocantur ab iis, quaercseruntur ad unum,etsi utraq; multipliciter dicantur,
v ad unum relata sie appellatur, quoniam illius unius aliquid sunt,& inter se quendam ordinε habent, qu modo sana se habere & medica delusistratum est. luae vero ordine deinceps collocatur, idcirco multifariam dicuntur,quoniam ex iplis hoc est primum numeri,illud secundum. Neque enim tria & quatuor,& caeteri, primum qui deinceps sequuntur,idcirco numeri sunt, quoniam dualitati adiunt, vel ad ipsam quidquam sociant, cum potius contra quod est ad hune modum primum, ad posteriora conserat.quo fit, ut in hoc genere posteriora perfectiora sint. In iis autem quae ad
unum appellantur,caetera ad unum referuntur. Potest
tamen illud alia deinceps signiscare ea, quae ab uno dicuntur. Nam quae ad hunc modum dicuntur multipliciter, partitus est in ea, quae ab uno, de in ea quae ad unum. Sed , postu haec de numero eorum esse dixit,
qui ab uno & ad unum dicuntur,& in quibus prius &posterius habentur. hic enim sunt quae deinceps vel ordine