장음표시 사용
81쪽
c o MNENT AR I ORVM LIB. IIII. Qui credit in silium Dei, habet vitam aeternam,qui autem incredulus est silio,non Videbit vita, sed ira Dei manet super eum. I Ite igitur omnes Aegyptii te omnes ad Ioseph,&dicite illi Saliis c ii q=nostra in manu tua est. Haec enim dicit praeco, saluatoris mundi. Hxc dicit tilii praecursor accrescentis,qui regium ccirrum erus cum Voce 'xconia prxcurrit ut credit in silium Dei habet Vitam xternam: qui autem incredulus est silio,non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. Nemo
Quid est hoc omnes homines in Adam peccauerunt, A eiecti de paradiso Dei ad tenebras deuoluta sunt,& Aegypt ij, id est, tenebrosi iacti , ecce ita ne pereunt, ecce i xxternae Panem de silii
non inuenerunt. Sed iam nunc ille dominatur in tota terra Aegypti, & qui crediderit in illum, Dei. ipse cibabitur pane vitae&intellectus,& Potabitur aqua lapicntiae lalutaris. illi aperientur hor rea paradisi, quae claui, erant guloso homini piopter morsum ligni veriti, di de ligno vitae co/ Eccleas medens Vitam aeternam habebat. Hi ad illum non ierit qui milium non crediderit, non vide bit vitam,sed ira dei manet super eum. Ita prx linitum est in triclinio trinitatis, ubi filius iste na tus praeceptum obedienter accepit,ut sieret saluator mundi. Omnis terra nostra sterilitate per
custri est, cimesta humani generis massa spinarum S tribulorum maledi ctione damnata est. Quid ergo comedemus nos omnes infelices Aegyptii Quit quis nostrum, quisquis omnium filiorum Adam, non crediderit in hune silium Dei, non conseilias fuerit eum saluatorem mundi, iuxta i edici iam magni patris, magni regis Dei, qui illum in currum suum ascendere secit, non videbit suo vitam, sed ira dei manet super euin. Quae ira deic Illa utique, quae super prxuaricatorem patrem eius descendit. Non enim ait, ira dei deicendit super eum, sed ait,ira dei manet super euriti Olim nanque super omnes lixreditari iure deicendit, A non est aliud nomen sub coelo datum hominibus, per quod poIIit amoueri, nisi iste tolus de unicus filius Dei. Qui ergo incredulus est Acto. .
huic, manet luper illum ira dei, quia, ut dictum est,non niti per istum potest amoueri. Haec R. in. 9.plane salutis aut vitae conditio recens non est nam S Abraham pater nolier secundum fidem, inu 3
eodem pacto iustificatus est. Nisi enim ui promi ilione seminis sui, quod est Christius, credidisset, Rhi ' ἰquod in illo benedicerentur omnes gentes,nec iustus nec amicus Dei appellatus suill et, ac pro Cm. . inde saluus omnino non esset. Similiter N posteri eius eadem susuri side seminis, bc eiusdem fidei signo,quod erat circuncisio, de quo alias iam dictum est, salui laeti tulit. Quid enim si plurimi signum circ incisionis habentes causam eiusdem circuncisionis nescierunte Nonne de nunc post ob litam circuncilionem, ex nobis, qui cruce Christi signamur, aliqui praeter solum Clitisti nomen sacramentorum omnium ignari sunt, aliqui&ipium Chrisii silii Dei nomen per aetatis
infantiam inuocare nesciunt, tamen, quia super eos inuocatum nomen eius in illa aetate nio rientes in tui sunt. Longe enim aliud est, doctum non esse, atque incredulum esse. Igitur uniuer saliter semiamus dici uni id e sit, de uniuersitate hominum,an liquorum pariter dc nouorum, qui . cunque incredulus est filio, non Videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. Hactenus ar- Mat. t seritS luxerit lucerna haec, viarum Domini praeparatrix, nunc ex inguenda est homicidae &adulteri Herodis lacrilegium, Deo permittente, quia videlicet lux eius praesenta tempore opor mi Ltuna non est. Expedit enim, ut antequam Christus ei uimodi luce ubique publicetur, oculi tu Oriam obscurentur, Sin tenebris inlana mente discurrentes ostendant ad istum lapidem esse 'ε μ sensionis, ad petram scandali, ut conquat lentur S conterantur. Igitur di venerabilis Se sponiti amicus te cedat iam probatus de emeritus, ut hoc tempore i nsus noster, Veiis no ter, Deus
sit abi conditus, S de illo tam subliinia nemo loquatur. Nec doleas, quod quati indige Maii. i.
nus atmoueatur a soluenda corrigia calceamentorum eius, id est, quod non periinga ad Oppor PDL, iuniam tempus praedicandae incarnationis eius. Nam de illi qui calceamenta eius in Idumaeam extenderunt, id est, qui iidem incarnationi, eius gentibus prxdicauerunt, nati erant in ulterum. Mattas. Dixit autem Uniueriali enunciatione i pie I pontus,cuius calceamenta portare desiderabat, quia inter natos mulierum non turrexit maior Iohanne Bapti sita. Non ergo doleat, quod velut in
dignus repulsus iit mam Vbi conque calceamenta ista deportata iverans, satagia is quoque eius de carcere Sc conuiuio Herodis clamabit, A sidem Chri iii, atque t inuonia cali ita in magna voce praedicabit. Sequitur: s Ut ergo cognouit Iesus, quia audierunt putri ixi, quia Iesus
complures diseipuloς facit S baptizat quam toti annes,quanquam telus non baptizaret sed dii in C A P. cipuli eius, reliqui x Iudaeam Sabiit iterum iii Galilaeam. I Facit prior iple letus quod do iiii
eiurus est humilitatas magister,& venerando praemonstrat e emplo hoc iPium quod per ha/ κ uisci, hi taculum gratiae suae Paulum dicturus nobis est , ut simias honore inuicem praeuenientes. Nam quam diu lucerna haec de qua praedicti una est, lucerna clarissima Italannes ardere S liacere ibitis.1 potuit, Vt passi iunt titit tolebrarum, Ut si aret lucens iuper candelabrum suum, tanto illum honore dignum duxit hic dominus ommii,ut liciat ille non triplum commendabat praedicario ne sua,tea Qui istum, sic econtra Christus Ieius, illo superstite, nusquam poneret iii conlpectu populi magisterii tui cathedram per publicae praedicationis inficium. Quod si sacere voluis ire, magna utique claritate sua iam am illius cuius Obl curauet, Iicut sole meridiano lucernaeiulgor exiguus operiri solet. Hoc omnino deuitans exemploriani bonorum prouisor, nec hoc
82쪽
νό nu PERTI IN IOAN. CA P. IIII. saltem passus est,ut propter id quod sui quot discipuli baptizatat,quxstiones augescerent, ut
N N ' supra dictum est fieri coeperant,sed loco S tem re cedere dignatus est, ut debito cum 'os' honore Baptista suus, ad consummationem cursus sui perueniret. Hoc est quod Euangelista nuc. refert. Vt ergo cognouit Iesus,quia audierunt pharitat, quia lesus plures diicipulos sacit di baptizat, quam lolia nites,quanquam Iesus non baptizaret sed discipuli eius,reliquit Iudaeam, de abiit
iterum in Galilaeam. Qui omnia nouit antequam stant,tunc primum istud cognoui se dicitur, quando quaestio, lux praedicta est,ex discipulis Iohannis curii ludaeis iacta est. Et recte tunc cor nouille dicitur,quando iam alijs cognoscctibus palam fieri debebat,quod saliis invidorum laudibus non delectaretur, videlicet eadein udicii tui maturitate , qua daemonum testimonia cla Lue. . mantium,scimiis quia sanctus Dei G,quia filius Dei tu es, audire dedignabatur. Hoc enim quod letus baptizaret,S plures quam Iohannes diicipulos saceret, audierunt pliarisaei non bais hentes aures audiendi, sed omnino surdi ad audiendum verbum Dei,& csci ad videndam rectitudinem consilis diuini ipsi nanque,ut superius dictum est,ipreuerunt consiliuiri Dei,i id bapti zati baptaimo lohannis. Excaecauit illos malitia i piorum, Sc nescierunt sacra menta Dei. Hoc isti tales audierunt,quod Ieius baptizarer,malitiola Utiq: inuidia, quod discipuli baptizabant in inapi utrum reserentes. Non enim letus baptizabat, sed discipuli eius. Quod haptizabant discipuli eius, hoc satis erat occationem detrahendi contra magistrum prxripere sestinantibus. Dicebant
ergo: Ecce duos baptilias habemus. Nunquid uteret lirilius est Credibilius est , quia neuter. uid ergo est,nisi erraticus fauor indocti popelli, qui prius lolianem Christum elle nobis susur
rauit,neicientibus de nunc eundem iactata curiositate lastidiens, istum nouunt conlectatur eadet emeritate vel incertitudine iudicis Videte nunc quam contenti, se agant isti duo viri, ut con
tra se inuicem nomina sua magniticent in populis. Uter illorum pertinacius apud turbam istam Rhan.7 itialedictato quae non nouit legem,nomen christobtinebit Ut cognouit lesus, inquit Euan litia, quia hoc,quod supra dictum est, audierunt pharistat, reliquit lucixatia S abiit iterum in Galilaeam,riem quidem timens illorum malitiam,sed suo secundum liominem priora caederis,oc te pus suum quod illo adhuc praelcante nondum aduenerat,decenter eXPectans. Iterum n quit bili in Galilaeani signanter addidit iterum,quia videlicet dudum illuc abierat, postquam baptizatum a Iollaniae spiritus expulerat in desertum, tunc scilicet quando inuenit Philippum. ibi, i &in Eliana Dah lxx aquas conueuit in vinum,ut intelligas illum eius reditum in Galilaeam, a quo caeteri Euangelistae incipiunt,non primum ted alterunt ei se post eius baptismiam. Hunc eius reditum diligenti contemplemur intuitu,quia totus spurativus eii,Sc illius aquae riuum, de quo dixerat in Iudaea nisi ovis renatus scierit ex aqua oc spiritulancto non potest introire in re Dum misellius vivae aquae istumen, quae de templo suo egressura erat, ubi Iudaeorum lacrilegio solueretur,sicut ibidem tunc dixerat illis,soluite templum hoc, & in tribus diebus excitabo it Iolla. r. lud,quo perducturus,quo eius alueum deflexurus sit,in his, quae pra sens lectio commemorat, εοῦς Α' dictis 8c factis tuis myttice praepingit,ductore de viarum eius au politore digito Dei. Quod Euan - ' gelisita sic incipit: Γ Oportebat autem eum transire per bamariam. J Quam ob causam c Illam utique quae longe iniecius post hunc eius transitum his verbis subiecta est: Ipse enim Icius teli monium perhibuit, quia propheta in patria sua honorem non habet. Ergo vi verum comprobaret hoc testimonium suum,id est, non aliam ob causam se apud Iudaeos honorem non trahere,mii quia patria tua,contribules sui tu i erant , dc prae inuidia notum hominem comem nebam,simul hoc ex oppotito,id est, ex eo quod in patria non sua diuinum ho Aorem habi
turias erat,aliam conuinceret non iubet se causam niti commune malum superborum inuidiain,
oportebat eum transire per Samariam. Hoc oportebat, hoc propolito vel consilio diuinitaris . elias congruebat, Ut per illos alienigenas iter saceret, δἰ illud quod de nobis qui alieni a Deo ocis .i lio pires restamentoruin eramus, consilium habebat, praefiguraret. Samaritarii Dan latu
dii, vi. da is inter alienigenas reputabamur: Samaritanis Iudxi non coutebamur longa retro series, da
tabatur plex causa dissentionis est : Prima, quia per manum Hieroboam decem tribus a Iuda I. a domo 2 David rescitis fuerant,de relicto templo domini, quod Salomon in Hierusalem extruxerat, vi
..is . . tulos aurcos,quos secerat Hieroboam,pro Ueo coluerant,videlicet instinctu regis fiat, naerum Miae.α tis,ne frauXIa legem ter in anno Hierosolymam ascenderet, i in conspectu domini Dei tui ap/parerem, lolicitati a fratribus tuis filis' Iucia dc Beniamin ab illo recederent. Alia cauta e rat,quia cum easdem decem tribus captiuaba et Salmanassar de cum reliquiis illarum de cliueri s .Re.,ν gentibus collectos incolas habitare feci se i, Unaq que gens fabricata est Deum suum,Sc ita co mixtae cum gentibus reliquiae IIrael, inimicis luis Iudaeis maiorem contemptus mat erram de rotami derant,ut merito viderentur contemptibiles.Sed hoc erat propolitum diuinitaris, i Iucisis, qu sacrolanctum corporis eius te plum soluturi erant, Ut iupradictit in propter perfidia relii iis alus ad alienigenas transiret. Bene ergo oportebat, relinquentem Iudaea trantire per Samaria. Ea
ctis enim prius loqui volebat,quod postea dictis urna inius erat. Uicturus quippe, euntes docete Mat. omnes gentes baptizantes eos in no ne Patris oc iiiij dc spiritus Lancti, iam nunc eandem doctrinam
83쪽
mulieri Samaritanae a se petendam esi. innuit, sub nomine aquae in vitam xternam salientis. Prxsentis ergo lectionis mysteria, nobis aduenis gentibus deiiderabilia super auru de lapidem pretiosum multum, Sc dulciora supcr mel S i auum, enucleare conemur, i plo adiuuante cuius intimam sub cortice liter x gratiam veneramur. t enitergo in ciuitatem, quae dicitur Sychar,
iuxta praedium quod dedit Iacob Iosep i filio tuo. l Sychar ipia est Sycliena sed Uitiose, ut bychar
legere iur error inoleuit,urbs Samaritanorum, quae nunc Neapoli, dicitur. Samaria quippe ci uitas regalis erat, quae nunc Sebaste nuncupatur, sed de omnis regio quae circa eam sciat, a ciuita
te quondam nomen acceperat. Illic videlicet in Sycliena dedit Iacob praedium Iosepti si ' Cen illo tuo, quando moricias in Aegypto dixit ei Dabo tibi partem unam extra fratres tuos, quam tuli de manu Amorraei in gladio oc arcu meo. Dicendo te eam in arcu es gladio polied ille, ar Cen.s cum de gladium iustitiam vocavit, per quam meruit peregrinus de aduena, intersccto Syclaeia dc Or propter Dinae tuae raptum de periculo liberari. 4 imis teni in ut in luitoria legitur, ne vi cina oppida dc castella,ob euertionem foederatae urbis aduersus se consurgerent,& dominus nodedit eis ut nocerent illi. Vel certe sic intelligendum: Dabo tibi partem Vnam , quam emi in sortitudine mea, hoc eat in pecunia quam multo labore S sudore acquisiui. Quod autem ait, ex tra fratres tuos, Oliendit absque tot te dedit te eam tribui Ioseph. Siquidem eodem loco sepultus est Iosepti, A mauiolaeum eius ibili odie cernitur. Iuxta praedium illud Uenit dominus Iesus. Mauso I Erat autem ibi sons Iacob. I Fons iste, cum pro raritate iontium vi iugis aquae cuius in illa ter R' N plerisque locis praeter cisternas penuria eli tum pro dignitate vel memoria tanti patriarchae yin lignis de notus erat,pra tertiin ubi initabatur alter aduersus alterum , scilicet Iudaeus aduersus Samaritatium,Sc Iudaeo de ciuitate Uauid,templo Salomoni, ni oriante, Samaritanias de pri8 1. RQ.3orum patriarcharum mansionibus,qui illis in locis trahitaueram, tele defendens anhelantem so Iabatur inopiam. II eius ergo fatigatus ex itinere,icdebat laic super fontem. Hora erat quasi iee Cen. 13. dicta. J Hic iam mysteria quae tenda sunt. Nam quomodo hic in fonte lubiecto relucet solis imago, sic ista domini Ielu satigatio . et sessio, satigationem ieitionem 4 alteram spectat, quam ipse in arcano diuinitatis suae meditabatur consilio. Quam ergo fatigationem sui meditabature Iesu,
Iudaeis dixerat superius: Solvite templum hoc, Sc ego in tribus diebus excitabo illud . Hoe auis rigatustem dicebat de templo corporis sui. Hoc Utique futurum erat, Sc hoc illis sa cientibus, Iesus ipse in itinere humanitatis suae, vera pallione, Veris doloribus, Jc Vera morte erat satigandus. Phan. Deinde ascenso coelo venturus erat ad praedium, quod dedit Iacob Iosep ta filio suo extra fra tres suos, id est, relictis Iudaeis venturus erat ad gentes , quas Deus paterni haereditatem daret sibi vero solei li,cuius typum nomine Se actibus gestit filius ille accrescens Ioseph . Ad illam s a siti haereditatem suam venturus erat Dei filius, dc Post acerbam mortis satigationem, sedendo in mi stu. magna requie ad dexteram patris fell urus erat, de super huius haereditatis suae puteum , id est, teum.
exuperaturus Universum humanae cupiditatis vel philo. Ophicae sapientiae profundum. Nam ubi quod litis tum est Dei sapientius elle hominibus comprobauit, , per stultitiam crucis iapi entes mundi confudit dc subiugauit, hominum Q cupiditates timore suo repressit,quid aliud qua super puteum sedit Bene ergo post quam Iudaeis de templo tuo eleetas, dixit: Solvite templum l. Conii hoc,& ego in tribus diebus uil tabo illud, relinquens luaxam, super dia maritanorum sedit pia teum. Quia postquam illos de domo Sc regno Dei expulit, qui i celeratissime solueriit templum corporis sui,&m agone mortis dicenti: Sitio, potum obtulerunt sellis N aceti, rc linquens illis Iolixi'. desertam domum suam, venit ut biberet iidem de lalutem gentium,de daret illis aquam Uiuam, quam egredientem de templo corporis tui toluto, ludaei ad se venire passi non Iunt. Cum Hora se autem sic ledet letus,hora texta est, quia videlicet nunc, dum ii te dominus omnium, ad dexte ram patris reiidens regnat, sexta mundi voluitur xtas. Sequitur : s Venit mulier Samaritana haurire aquam.J Hoc prolecto iit telis N arida gentilitas laciebat. Currebat certatim ad illam inanem plutosophorum huius inundi disciplinam, ut vel iecundum Stoicos curiositatem, v cI secundum Epicureos, Omnem expleret cupiditatem, sperans in illis ei se Uenam aquarum vi uentium, id esit, in scholis illorum praedicari verae de iurianax beatitudinis viam. Quid enim Socratis Uel Platonis academia in , cxteroruitique sectas diuersas plutosophorum, nisi puteos viventium esse putabant aquarum Veniens ergo mulier Samaritana haurire aquam, tandem aliquando inuenit dominum i edentem super puteum, quia philoi lios suos diu mirata gentilitas, tandem aliquando reluctantem per Apostolos tuos audiuit Uei sapientiam Chrillum. I Dicit ei Iesus: Da mihi hibere. Viscipuli autem eius abierunt in ciuitatem, Ut cibos emerciit.
Dicit ergo ei mulier illa Samaritana uomodo tu ludaeus cum sis bibere a me pol eis, quae N in t sum mulier Samaritana Non enim coutuntur ludaei Samaritanis. J Non mulier te Iuni, ted mulierem Iesus prior alloquitur, Sc dum ab illa bilicrepo icit, non te illam , vel ullum hominem tendas
communem , aut immuta dum xii mare profitetur , cum Utique oc ii te caulam eandem igno/ signim
re non pollet, propter quam mulier mirata est, quam dc Eia angeli ita subnectens: Non enim ς ς' inquit coutuntur Iudaei Samaritanis. In quo parua quidem dignationis eius scintilla prilucet, sed . G iii. eius
84쪽
eius indicio gratiae eius immensitas,quae post trodum in cunctis gentibus eadem dignatione dissus est,pra i i ta est. Nam quomodo tunc mulierem illam anatu tuo praeuenit, quae nullam colloquii Uel alicuius communionis copiam haberet in omnium gentium contemptoribus tu claris, S illam prior obsecrare dignatus est, qui ii ne eius ope non solum aquam hibere, sed& totum puteum poterat in vitium conuertere sic Cmnium neniitim iii emta de riccidia eius prouenit,qu. x alienae S immundae rc putabantur ab illo peculiari populo Dei, nimium de suis vel patrum suorum pratum eiu emeralis,dc Obiecrare dignatus est, Ut communicarent si h maximὀ dicente Apostolo,qui legatione iungebatur pro illo: Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. Quam reconciliationem, dum ab ecclesia de gentibus vltronea vel gratuita legatione pe liuit,prosecto ab illo bibere popo cit, quia saluterii eius sitiens, totis visceribus cliaritaris illam reuera in magna siti attraxit. God audientes,illae scilicet gentes, plus qua in ilia mulier, admi . s ratione di gaudio rcplers sum: sicut in Actibus aposio tot uni ic riptum cli,quia cum legillent poli Clorum epistolam, gauisae tum super consolatione, uilicet,quod saluari possent abi l circii cilιone caeterit,i: Operibus legis Ola talitati itide. Nec illud υacat a mysterio, quod discipulietas abierat,de quibus , dicitur: quia abietum in ciuitatem,ut cibos emerem, S solus saluator cum sola peccatrice S alienigena locutus eli. Quando enim gentes primum allocuta eli gratia Christ quando angelum tuum ad Cornelium inisit,apostoli talitasti aberant,neque cum horni nil, us eiusui odi quicquam de veibo salutis lecticii uerant sed extraneos illos arbitrati, solos si lios regni, scilicet Iudaeos sibi incorporare volentes,quasi circuibant ci catena, iuxta Psalmi stam: Dispersi ad manducandum,& quia nen erant i a iurati, murmurabant . igitur cum illa mulier admirata dixis et . quom d G tu Iiada lascia iis, poscis a ta e bibere, quae tum mulier Sana a mana: Reipendit ergo Iesus S dic u et ibi icti es donum Dei, de quis est qui dicit tibi: Da mihi bibere, tu sol iit an petilles ab eo,& de illei tibi aquam vivana 4 .Pulci ire diuina sapientia humanae facundiae dignatur nunc vii elegantia, uiri ab aqua visibili, cuius ad petitionem te inclinauerat latens in carne maicitas, naci a P norant iaciens, mulieris mentem paulatim iubleuando, ad pseli scires tendam sancti spiritus graciam leni introdumone in imat. Si scires,inquit,dUnum Dei, S quis est qui dicit tibi,cia mihi bibere . Notanda diliginier icries tenor in verborum. Non ait,si scires Deum, non ictum quippe Samaritalai, sed N pleraque nemilium scire poterant, timetie crea torem Deum. Sed ait: Si icii es donum Uet,quod proiecto non est aliud qua ipiritus sancius, do rtqui' nsi patris Ri illi,que ante redemptoris adiacina miser iste mundus non cognouit. Item no atriis unes dicit iihi, da nutu bibere . quod ostr illa scire visu N auditu poterat, eumq: ledentem
tu er puteum praetent O diptio Samaritanis conciuibus suis demonstrare,sed ait: si scires quis est qui dicit tibvia est, qualis es Icntia eius est,quantum a caeteris mortalibus diti eri : quia non filius hominis tantum Ad do filius Dei est, non homo tantum,ied dc Deus est. Et est senius Si scires pa trem dc filium N ipiritum iandium, li audisses nominis eius euangelium, tu sorsitan crederes in eum, S peteres ab eo donum Iachica licet aquam Uiu an id est, baptizareris, Ut per gratiam laneti spiritus acciperes remisi ionem peccatorum. lam enim patrem Ucum plerit utcunque sciebant ipsum aut equi nunc laaec loquebatur, Oci filium S spiritum iamctui neIciebat. Quod in expro Matt.u. bratione Iud sorsi dictu est, a quihus nunc reuersus fuerat, quoi et incredulos sciens de templo rie cerat, futuria Praelignans, quod illis eiectis alienigenas per aquae N ipiritus sancta regenerationem introduceret in regnum Dei, quod postmodu euideter Nicodemo dixit. Et est liuic simile, quod Iudaicis ciuitatibus exprobrans,dicit: Si in Tyro N Sydones actae essent virtutes quae in υobis sacta lunt,olim in cinere dc cilicio poenitentiam egissem. Quod etiam de hac Samaritana muliere. veritas protestatur,de idololatris uniuersaliter sentiendum est gentibus, quae ubi euageli a pro . , dictione audire &lcire meruerunt donum Dei,& eum, qui in apostolis tuis loquebatur eis, tiri situm sit sum Dei, poenitentiani ego uia Salaluatore tali risto conum Dei, vivam aquam,scilicet spiritum remistionis peccato; u petierunt,ct in nomine trinitatis baptizati sunt,sic Φ una deorri inibus gentibus ecclesia facta est,cuius liaec mulier typum gerebat, S cui in persona illius veritas testin. Oniti perhibebat,quod nQu per malitiam, Ut persida , nagoga,sed per ignorantiam peccauerat. At illa mulier, adhuc circa nomen aquae,quam haurire venerat, carnali sentia oberrans.s Dicit ei: Domine,necp in quo haurias habes, di puteus altus est. Vnde ergo habes aquam vivae Aqua vi Nunquid tu maior es patre nostro Iacob, qui dedit nobis puteum & bibit ipse ex eo,&Liqeiusti, phiti S pecora eius c J Errabat enim mulier haec in Vocabulo aquae vivae , neIciens rivum iugiter
suuii. fuentem aquae inuisibilis,& indaicientem gratiam spiritus lancti, aquam vivam aequivoca a pellatione nuncupari. Sed libet iam huius obiectionem Iudaeotia obieetionibus conferre. perius,cum illis signa petentibus,dixisset quiddam,quod intellectibus eorum videretur impotabile,soluite,inquiens,templum hoc,& ego in tribus diebus excitabo illud: illi irreuerenter obli cientes, xl. & vi. inquiunt, annis aedificatum est templum hoc, & tu in tribus diebus excita his illud c Tu autem,inquiunt, homo wntemptibilis: dicendo enim tu, superbiam & contem Pium exprimunt : homo ergo contemptibilis di crucifigende, tum tribus diebus excita
85쪽
Eis illud -Hxe autem non hostili irrisione, sed amica percunctatione, reuerenti compellatio ne praemisia: Domine,inquit,neque in quo haurias habes, & puteus alius e sit. Niti humilem praemiuisset vocem,doirtinum eum compellans, Putaremus sorte quod tanu homini alieno utpote Iudaeo vasculum suum commodatura non ellet ad hauriendum aquam. Nunc aute palam esse, quod non ipsa Iudaeum contemnebat, sed a ludxo contemni metuebat: quia videt:cet ludaei potius euidentem stiperbiendi materiam habentes rec valculis Samaritanorum uti dignabantur. Samaritam vero conscientix inore nerem dc ii interdum animola contentione scipios consolabantur,satis illis esset non conteriins,& ab eorum qui in se considebat tanquam Ilraelitae .cri, communione non repelli. Rurius ilia Samaritana mulier illi Iuclxo,icilicet domino nostro,nullum aliud vasculum praeter suum prstio adelle videns: Domine,inquit neci: in quo haurias lia hes,& puteus altus esca. ianta scilicet altitud tuam a manu tua attingere non pra uales. AItus
quippe S quadraginta cubitis, ab ipso i ominis Uique ad luminum di .lorum cxtentis.
Nonne ergo logius est a talute supelbia luciscium,quain humilis conicientia Samatitanorum Hic de illic praeies iustitiis vernas in templo corporis tui rei idens, verbCruinq: ac rerum cau sas in statera appendens, unam aquam de eodem templo corporis sui profuentem, I iudaeis non creditam, Samaritanis propinare venit: imo culiciae de gentibus ecclesiae, quam Ut saepe iam dictum est Ilaec mulier Samaritana praefigurauit. Quod illa nondum iii telligens, S aialua lore, quem non cognoscebat , ipsam Samaritanorum aquam Iudaicolastu dei pici existimans: Vnde ergo habes, inquit, aquam vivam c Nunquid tu maior eς patre nouiro lacob qui de diu nobis puteum, S bibit ex eo ipse, Se lilii eius, di pecora eius e Ae ii dicat: Nunquid qua liscunque Iudaeus, quantulciatique Hierosolyniitanus maior est , mundior aut religiosior pa ire nostro Iacob: Non. Acille nobis hunc puteum, ille inquam)non quivis alienigena, sed pater noster tam magnus,tam sancius,tarn mundus, ct Deo charus, hunc nobis dedit puteum, S ipse ex eo bibit, A lilii eius, S pecora eius. Vnde ergo tu, vel quicunque Iudaeus habes aquam, quam in contemptum huius aquae, Vetur morcux, aut immundae appellet aquam vi xiam, aut mundanac Notandum, quod non ait,qui sodit,ied qui dedit nobis puteum,quia vi delicet non legitur Iacob illic fodit se puteum,led tantum ciniisse partem agria illi: Emor patris Sychen,quod pra dium ex veritate veteris hi toriae Euangelisita reserit Ut supra dictum est lacob dea ille filio tuo loseph, subiungens de hoc puteo, erat autem ibi sons lacob. Omnis enim puteus sens, qualia non econuerloomnis sons puteu, tu. Et quid cin Abraham Sisaac certis locis puteos fodisse leguntur, quorum etiam plerosque Palestim inuidem Obstruxime, S pro quibuida tan
tum contendille reseruntur. Hunc autem puteum, de quo cum Samaritana muliere tanta salua istoris collatio est, nec Iacob,nec patriarcharum quisquain i odiise memoratur. Recte ergo non
divit qui ibdit,led qui dedit nobis puteum, sortari is cum ipto praedio pariter a siliis Emor eo
emptum , tufficere aestimans ad huius aquae defensionem, quod ille tantus Patriarcha biberit, di illis cius, S pecora eius. Ad haec dominus noster mulieris tarditati condeicendetis, qui nouerat te indoetarum magisterium ius cepisse animarum, peneralem propositionciri aquae Ui uae cuius nullas elle differentias, aut lpecie, illa per uidere poterat,ipiam aquam Uiciam, quam lepol sedare dixerat, S illam, quam totam mulier ista nouerat, propriis disterenti: s hoc mo do determinat . t Omnis qui biberri eta aqua hac, istiet iterum. Qui aucem biberit eκ aquaquam ego dabo ei non sitiei in ternum. J Hae nanque differenti icilicet uetum iitire, Se inae
ternum non litare , econtrario modo a seinuicem dat crepant: velut omnem sitim extingue
re,& nullam sitim extinguere. Quos ei sectus contrarios in his domini nostri diri is aduerte re promptum est. Nam aqua ei uim di, quam haec mulier haurire venerat, scilicet aqua e lementat is, nullam omnino litim extingius: quia qui biberit ex ea, solo corpore resecillato, cum iterum sitiat, inopiam naturae non se explicuit te satis euidenter indicat. A qua autem illa, quam Iesus dat, corporis N animae ii tun aeternam iunditus extinguit, ut apud inferos non sitiae ardens,aut ardeat litteris,sed eodem, qui haec loquitur, agno duce pergat ad vitae sontes aqua rum, d aeternae beatitudinis haustu, cuivctam corporis S animae purgans inopiam, non deli
ciat omni bono inxternum. Unde subditur : Sed aqua quam ego dabo ei, siet in eo lam aquae salientis in vitam xternam. J Quae est enim haec aqua viva, niti illa, quae L ut supra dinum est in baptismo Christi percipitur spiritus lancti grati ac Aqua haec spiritus sanetus est, aqua haec Deus est. Aqua lixcin corde Dei patris sons vitae est, in ore Dei filii, gratiae Sc pacis flumen est
in beatas angelis torrens gloriae est,m electis hominibus inundatio vitae est. Quae a quocunque hibita turrit, ad matricem tuam, aeteriis diuinitaris abyssum, resilit, inserno profundior, terra longior, mali latior,& coelo alis or. illuc inqua in rei itit, inde Uenic, pariterque bibentas ani inam etiain sim insernum descenderit, saliendo in Uitam aeternam iustollit: υ hi non esuriat,ne que utiat,ex non percutiat eam ssius Sc sol. Ec antequam illuc satiat, ns in bibente sit,& per si icordis rivos sapientiet de icientiae diffundens,animaeq: totu alueum implens,& paulatim in verbo
86쪽
resi M. que anima meretur audire, Eons hortorum Puteus aquarum viventium. Rectὶ ergo qui bl clesia e berit, inquit, ex aqua quam ego dabo ei, ii t in eo tons aquae salietuis in vitam aeternam. L c lyicii aci eum mulier: Domine da mihi lianc aquam vi non sitiam, neque veniam huc hau di auio, rire. l Beata mulier hacc alieni ena, imo beata ccclesia de alienigenis collecta, cuius haec ly
iudaeos. pum gestat,merito turrecturci in tia dicio cum generatione mala de adultera ut condemnet eam:
bi, inquit, terrena dixi Obas Sc non credidi itis, quomodo si dixero vobis coelestia credet cIRU'S Terreni templi , terrenae aedificatio rus similitudine vitas dixerat: SOl.ι ire templum hoc, de ego in tribus diebus suscitabo illud, S illi terrena quae tota in ius verbis intellexerunt, eum pol se sacere non crediderunt. Quomodo credidi sient ii ccclcstra dixisset, sile cocletiem vitam dare polle, si te illos ua potare Polle dixisset, ut in Uitaria a ternam tali rente Sed haec mulier credidit de consest, est de non negauit. Dixit enim Hl 'liaec, dicit di nunc inulier magna per i
tum orbem dilatata, anhelans de sitiens, sitiens nians: Domine da mil: i hanc aquam. Cre Psal. ut didit ergo propter quod de sic loquitur, ac Proinde generatio illa iure ut praediistum est hu
ius comparatione condemnatur. Quid tandem rei tat Quare tantum bonum differtur ui bonum tam optabile petendum a se di it non rogatus. postulanti l impliciter quare non con testim largitur c Audi quod icquitur: s Dicit ei Ieius: Vade voca virum tuum. Respondit eiciem , mulier: tacta habeo virum. J L cce quomodo mulierem peccatricem quam sciebat non habere medicus virum, quam nouerat legitimum non mihi se coniugiuii , reuocat ad cor suum, ut videat in te 'ii'. stimonio conscientiae lux quid facto OPias tu,quatenus illud donum Dei mereatur accipere. Poterat dicere: Nili pccnu ciuia in egeris es Peccata tua consessa fueris, quia peccatrix es,de sic de sic egisti, niti linquam P nixentiam eneris, ego hanc aquam non clabo tibi, quia videlicet non niti poenitentibus cic peccata sua coniuentibus, S eadem relinquentibus, lixc ia iiii spiritus gratia, hoc donum Dei tribuitur. Hoc dominus dicere poterat, i ea vita est arte tua nolim se tu iis opifex Dei iapientia, quatenus nec illam molesta verecundia pullaret, de tamen necessariam saluti eius peccatorumcCnicitionem eliceret. I ad e, inquit, voca virum tuum, se veni huc. JQuid illa reputaret, niti ad lioc Virum tuum debere Vocari, ne mulier sine viro suo tanquam vitae iacultatem Pcrciperet, de hoc a tam x rei largitore recte pentari, quod vir tanti doni par ticeps elle deberet, cum quo mulier unum corpus esset E i quidem protinus cucurrilset, si haberet quem virum tuum legitime prositeri pCiset. Sed quid saceret quae virum non habebat, nec tal incn .irgo nec vidua erat Quomodo iam dignam non timeret repulsam, quae tali commoniistione cogebatur agnoscere te mulierem non legitime nuptam Stetit ergo tuam agnoscens in di nitatem,& conicita cii dicens: Non habeo virum. Sufiicit alta conseilionas inchoatio vocati misericordiae. Non expecitauit aut etaenicvr totum diceret,sed clementiae manum porrigens pepercit pudori, subuenit conici crii ix stactuanti. Nam sequitur: s Dicit ei Iesus: Bene dixtiti, quia non ha beo virum. Quinque enim viros habui iii, oc nunc quem habes non est tuus vir. Hoc .e re dixisti. I Hoc illa mulier bene intellexit, quia vere dixit' bene de vere nunc quoque ecclesiar ii ni dicit,quia que admodum illa quinq; Vi is abula fuerat,& nunc viris non habens, aliquem iam nees h u i habebat quem Utrii iuum non inareno Poteras. Sic eccletia quondam cum gentilis ei Iet,quiri
Diso lini sentibus corporis luxuriata,in Omni concupiscentia carnis de oculorum qua in mundo est, i an
imm a dem ad hoc deuoluta luera vi pro viro tuo legitimo, pro iactore dc amatore antiriam Deo,dia μ' bolum reciperet: de in ligno Sc lapide fornicans cum illo qui non erat suus vir, sed naturae suae hostis, non amator sed interemptor,t On sponi us amori, sed author mortis: liomicida, non me dicus. diabolus non Deus. Hoc, inquam, vere dixit: hoc dicendo veritatem locuta est, sic se . metipiam in principio acciaians, abluta lauacro, de vivam aquam in pocula laturas adepta est. Igitur. magister de clominus hoc exemplo discipulis suis, huius aquae vivae nil nisi ris imitandus, coimpetenti arte ab ea quae Uiuam aquam Postulabat consessionem peccatorum execit, eam Conses ad conscientiam tuam reuocauit dicendo: Uoca virum tu iam de Vem huc. Quae protinus pecs0 mu' eata illa non abscondit, consesa est nec delendit. Nam quam veraciter eadem narranti consen tiat, quam humili conscientia Ueritati concedat, rei pondendor lanilestat. Γ Domine, ut video propheta es tu. I Quid enim amplius est dicere, Verum est, quinque viros ego habui: aut dice re, domine ut video propheta es tu. Denique in hoc Palam eit, quam non inuita fateatur,quod iiii pectatorem conicientiae iux domina Sc prophetae honorat nomine, nullam aliam ob causam vel experimentum, niti quod secundu in pronunciationas eius veritate peccatricem se agnosce
bat elle. Una eadem p rei pontione di de te conicita est quod erat, de de illo quod eum ei Ie intel. ligere poterat. Minus quidem S longe minusu ille est consessa, sed consitendo quantum perce Prophe perat,dignam se fecit cui crederet Ieius totum quoa erat. Hoc interim praetereundum no est, ς non tantum futuroru priscientiam,sed de prsteritos ac serpentium oculor si reuelatione recte sotati ii lere appellari propheriai n. mulier ista dominum nihil de suturis pra dicentem audierat, sed tantum de praeteritis ac praesentabus Occultis cordis tui Vera dicere illum sentiens, prophetam esse pronunciabat. Adeo consuetum erat iam tunc Cccul orum reuelatione prophetiam nucupari.
87쪽
CONMTNTARIORVM LIP. III I. si imo vero cum istae tres prophetiae partes sint, id est de praeteriti ,de prxsentibus,& de sutu
ris,ea plurimum valet ad comprobationem prophetici spirinis, qua pra lentialiter quis ita coinuenitur, ut occulta cordis eius manifestemur. unc enim dubitatio homini nulla relinquitur, quin in prophetante solus Deus loquatur, prxter quem corda hominum peruidcre nemo po/ r.eor. 4test alius. Quod Apostolus commendans ait: Hori: ncs prophetent, intret autem quis insidelis vel idiota conuincitur ab onmihus,diiudicatur ab omnibus,occulta cordis eius manifesta sunt,d ita cadens in faciem adorat Deu im, pronuncians quod vere Deus sit in vobis. lia plane inu lierllic, ubi laris audiuit ab homine, quod seipsa nouerat intus ecure pronunciabat quod Me re in homine illo ei set Deus, Sindubitanter dixit: Dornine, ut video Proplaeta es tu. Deinde n ca sciens & hoc, quia propiaetae per siguras & tropologias loqui consueuit lent, carnalem amouit riuuerbi intellecit uin ab eius di sis nec eo tentii quo prius Ultra vivam aquam ab illo petiuit, potius do ctrinam veritatis ab quaerere uirendit,tan litam a propheta, tanqu2m ab eo qui no de corde suo loquendo contentionibus inaniter inerretur sed per quem clicut experimento didicerat lo ris .st. queretur Deias. Nam Prxter sitim corporis ob quam veniebat haurire aquam, habebat quan clam aliam iitim,scilicet sitiin audiendi verbum Uci, quam optime nouerat ipse adaquatCr meritium qui loquebatur ei. Nunquid enim sola peccata eius nouerat,de desiderium animae eius, docilem et humilitatem cordis eius non nouerat Ut quid ergo dixerat ei: Si scires donum Dei, Oe to quis in qua tibi loquitur, tu sortitan petisses ab eo, &dediit et tibi aquam vivam e Niat quid ut in ver incerto locutus esic An quia diκit sinitian petillia dubitasse putandus esie Non ini in in sermo bis Dei neomnia scientis, uniuersa videntis, fori tan dub tantis significat incertitudinem, sed affirmantis admirationem, sicut S llic: Si crederetis, inquit, Morii, crederetis sors rari de milii. Nam ad inii
Sillic duritiam vel incrcdulitatem Iudaeorum,& luc in eorundem exprobrationem,sacilitatem tu. ad credendum miratur alienigenarum. In liaceruo muliere sitim quoque praeuiderat audiendi verbum Dei. cui Videlicet sui iux protinus satisfieri deposcit, ubi prophetim illum esse comperit. Nam dicit ei: I Patres postri in monte hoc adorauerunt: Et vos dicitis quia Hierosolymis est locus ubi oportet adorare. J Ac ii diceret: Domine, quoniam ut video propheta u, ranavero a diebus multis propheta non est vitus in Iliael,loquere nobis ex ore domini, da nobis consulentibus te responsam iustii ix intermone doliaim. Ecce vetus longum4 certamen. Vos Iu daei non coiitimini nobis Samaritanis, R idcirco non coutimini nobis, quia non adoramus in Hieroi olymis. Dicitis enim, quia tantum in Hierololymis adorare oportet: S hoc vobis di centibus patrum noli rorum repugnat authoritas, quae non leuiter contemnitur. Nam patres Gentias nostri in monte hoc adorauerunt,n sine dubio abi γ Hierosolymis in templo Salomonis Deum Placaverunt, quem in monte hoc adorauerunt. Hic erecto altari pater noster Iacob inuocauitii per illud sortissimum Deum Israel, postquam reuersus est de Mesopotamia Syriae, di habi
tauit hic iuxta hoc oppidum, eimitat: partem agri huius in qua fixcrat tabernaculum, a siliis Emor patris Sychem centum agnis. t u ergo domine, qtaoniam propheta es, quid dicis Hane Pioponendo quaesitionem mulier sapiens iam prose to aquam vivam petebat nagnil desideri
capacem titulam,inclinata i uper marginem fontis a terni,ad hauriendum immergebat, plus in uentora aquae viventis,u: adhuc ipsa poli et xiii mare. Veruntamen in hac ipsa tui inquisitione, non totum dicit,non totam proponit. Dicendo enim illud, Unde locus ille poterat elie venera hilis, videlicet quia patres noliri, inquit, in monte hoc adorauerunt, dii Ietitionis vel segregatio rus caulas reticuit. Quia vidclicet quod Hieroboam, decem tribus cum eo, Ut recederem .i tu
da S a domo David, cui dominus iureiurando dixerat: De fructu ventri , tui ponam super se dem tuam, vitulos aureos secerant, & adorantes dixerunt: Hi iunt dis tui IIrael qui te eduxe runt de tcrra Aegypti. Quod iactum elle in eadem ciuitate Sichar, quam Hieroboa in reaedi
s.cauit , hutoria ituri Regum narrat. Prxterea commixta luerant sui superius dictum est in ter gentes quas Salmanai lar rex Alssyrioria ira, translatas decem tribubus, reliquiis earum c habitare iecerat, S unaquaque gente fabrica lite Ucum suum didicerant opera eorum,Sobliocmaiorem ludaeis contenti tot ibias liais caulam vel materiam con inptias prxbuerunt. Has in quam causas, i ita mulier in proposita quaestione relicuit. At illa propriae culpae maculas satis humiliter conicilia suerat. Non ergo vitio seu laudi potius illi est, quod communem neniis saxignominiam, laris omnibus notam, prxdicare non properauit. Dominus autem iudex x
quiratis postulatus ita respondit: s mulier crede milia, quia venient dies, quando neque in hoc Cono monte, neque in Hierosolymis adorabitis patrem. J Veneranda dc in timore i ancio audien da sunt dicta lixe verbi incarnati, de lancito corporis sui templo luauusime insonantis, Sc bre- nii perui quidem, sed graui elocutione veram atque se dignam de adoranda diuinitate lintentiam Chiuia Proserentis. Et Samaritanos quidem in pr inerua contentione interiores itali se ludiis, ratio nabit iter adstruit, sed eoi dein rui ius in eo contolatur, quod omnem de locorum suoruma rxκ rogata ua controuersiam mox este tolerandam indicat veris adoratoribus Dei. Cuius coniola
Monis quoq; dicta tam in Pi incipio F in sine distribuens uua arce tanta illas in medio collocas
88쪽
ti diu PERTI IN IOAN. CAP. LIII. oratiunculae suae particulas, quibus Samaritanos absque scientia Deum adorare, dicendo: latis
optime percutit. Nam S antequam diceret: Vos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus, quia salus ex Iudaeis est, repetiuit & prosecutus est quod praemiserat dicens: Sed venit hora & nunc est, quando veri adoratores adorabunt patrem in i Piritu & veritate, Sc. Ad is beneuolentiam auditoris infirmi magna dignatione retinere curauit. Nunc singula verba V i r gratiae de ore eius emanantia pertractanda sunt. Mulier crede mihi, tabi inquit o mulier dictu '' rus sum quod viris necdum dixi, tibi crediturus sum, qui non credidi meipsum ludaeis scribit Dami ac pharista is siue sacerdotibus adorantibus, imo latrocinantibus in illo magno & pulcitro tem plo Dei,& quod illis facto tantum pri lignaui eiiciens illos cum flagello de domo patris mei, verbis autem aperiendum esse necdum credidi, tibi nunc dico, tibi o mulier credo, lux fidei com muto, tu tantum crede milii nunc interim tanquam propliet x, quoniam prophetam me esse
dixisti: milli inquam crede,& necdum dico ut credas in me, quod futurum est quando aliquid,/- , rne quod iupra prophetam, im6 supra omnem gradum vel dignitatem sit incipies sentire. bilis iis Hoc mibi crede, quia venient dies & in proximo son quos patres vestri qui in monte hoe ado trina. rauerunt, multi quoque prophetae & reges qui in Hicros Olymis adorat erunt dc non viderunt, usi i se vestri autem beati oculi paulo poli videbunt, quado vos qui nunc ut alieni i templo Diadespicimini: vos inquam de omnes quicunque de quibuscunq gentibus ad vitam praedestinati estis, adorabitis Deum,inuocantes patrem, eum scilia et confitendo de adorando pariter silium, ius pater est, per cuius adorationem siet ut Deus pater eius vesier quo F lit pater. Ita inquam ado rabitis patrem, non in monte hoc neque in Hierosolymis, sed in omni loco dominationis eius,m . in quia videlicet no tantum in hoc aut solum in Hierosolymis, sed a solis ortu usque ad occasum
m 'R tia agnum & horribile erit nome eius in gentibus . in Hierosolymis autem qui nunc celebris est rarionis locus, lapis iuper lapidem non relinquetur qui non destri a tur. Iam exultare pote rat mulier pro fauore suae gemis, existimans in authoritate ranti hominis,quem prophetam ese credebat,iubilo praeserretur monti Samarix lancia ciuitas David, te plumq: Salomonis. Quod tametsi de suturo verum erat, de pri terito tamen suturum non erat. Quapropter humilianda erat de peccato quod in Samaria magis aliud auerat, ne inepte laetaretur desuper abundanti gratia. Sequitur ergo: suos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus, quia salua ex lues 3.Re.u est.J Ac si dicat: Vos Samaritani qui a domo David 5c a rcplo Dei recessistis, de ira monte Sania rix confisi e itis, non inde ius sicari eliis quia patres vestri in monte adorauerunt, ted inde coin P it u quinati quia Hieroboam urbem istam lioc bichem in monte aedificans, vitulos a Ureos fecit hiesi iv Ec dixit: isti sunt dii tui Israes qui te eduxerunt de terra Aegypti. Vos inquam, lini propter curatum vitulorum a templo Dei rec est istis, adoratis quod nescitis, dum dicitis adorantes de quid di catis nescientes, isti sunt dii tui lirael. Nos Iud dii qui regi nostro David adhaesimus Sc Deum patrum nostrorum in loco quem elegit adoramus, non nescientes quid dicamus, sed optinia scientes quia salus ex ladat, est, quia de tribu Iuda dc de semine David saluator repromit suaria. ιι est, R hoc scientes de ob hoc idem David adhaerentes, De urni qui iurauit ei dicens: De fructu
ventris tui ponam super ledem tuam: in t cmplo quod silius eius aedis cauit adora rates ,ut 4 adoramus quoa icimus: ad hoc reseruatis pii David, ut ex nobis talus quae illi repromissa est orire tur. Sed hactenus in hac celencione adorauerimus: venient dies quado ne i in mole hoc neq; in a. Conti Hierosolymis adorabili, patrem. Hoc est quod subsecutus repetiuit. Sed venit hora de nune est, quando veri adoratores adorabunt patrem in spiritu de veritate.J Iam venir hora eo nune Adora- est, venit de nunc est tempus acceptabile, dies salutis, quando veri adoratores, veri inquam, iah ' P est, non quid adorent Dei cicii res,lea veram adorandi scientiam habentes, adorabunt patrem
bimum non In monte hoc, neque in Hierololymis ut praedictum est led in spiritu de Ueritate. Quid di veli- dulcius quid hae veri adoratoris diuinitione pulchrius Adorabitis linquit patrem, spiritum tale. adoptionis filioru ab ipso percipientes,de in siliI eius Unigeniti membra venientes. Patre enim μ' - in spiritu adorare quia est, nisi spiritum adoptionis siliorum accepisse, in quo clamamus, Abba
''U' ' pater Quid est adorare patrem in veritate, nisi in silio eius manendo qui dicit, Ego sum
veritas) patrem inuocarec Idem ergo est ac si dixisset: Veri adoratores manifesta ae neces isti is saria distinctione perionarum adorabunt unum Deum, patrem di silium de spiritum sanetum,. ori: Cur hoc Ioco spiritum Veritati prxpotuit, nec dixit: Adorabunt patrem in veritate de spi 'Rom. s ritu,sed dixit in spiritu de veritatec Uidelicet, quia sicut nemo venit ad patrem nisi per silium, ii a filium nemo agnoscit nisi per spiritu sanctum. Nemo enim potest dicere dominus Iesus, misin spiritusancto. I pia quoque vela adoratio, propria sancti spiritus operatio est. Nam quid oremus, sicut oportet nescimus , sed ipis spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabi
libus. Proinde opus est Ut homo per praeuenientem gratiam accipiat spiritum lanctum, per quem agnoscat 5c conii teatur dominum Iesum in carne venisse, quod est recta via per silium ad patrem venire. laene ergo non dixit: Adorabunt patrem in .eritate de spiritu, sed in spiri tu inquit re veritate. Exierum ubicunque inuocauit hoc nomen recto ordine de euangelica tradi in
89쪽
COMMENTARIORVM LIBER I iit. s, traditione, primo continuatim pater S silius, S deinde tertia persona spiritus sanctus, eo vide licet respectu,quia ab utroque idea ,i patre Ssilio procedit spiritus sanctius. Sequitur: L Nam
S pater tales quaerit qui adorent cvin. 4 Crede milii, inquit, quia iam illa liora venit, S sic pa
trem adorabunt veri adoratores. Nam ecce nunc in Prxi emiarum tales quaerit pater, qui adorent eum: qux rit accensa lucerna, quae iit diligenter domo eueria. Ecce lumen diuitinatis Luci. is suae posuit in te ita carnis humanae, S a lanctuario suo incipiens domu tuam euertit, salios ado/ Hat iratores ei ciendo, quia domum tuam quae domus orationis est sacerct speluncam latronam : 5c exinde quaerit per totum mundum Veios adoratores qui adorent eum, non in carne,sed inspi ritu: non an latrocinio, sed in veritate. Eucitetur templum Sc ciuitas Hierosolymorum, non ' antistabunt luci de delubra gentilium,dividemur contra se iam iliae populorum, rumpentur iccde 'ra cognatorum, duo in tres ta tres in duos scparabuntur, lilia ad uerius matrem,& nurus aduer 'sus socrum: &sic omnimoda commotione domo eueria, tales proculdubio pater inueniet qui adorent eum. Non tales iactos inueniet qui adorent eum, sed inueniet in lucis & in delubris idolorum quos tales faciat, ut adorent eum. Nam idololatras inueniec rapaces, ebriosos, Dr nicarios, exterisque vitiis ob cssos, sed abluet eos, i ea sandi i sicabit eos in spiritu suo & in veri- . f.' εtate sua. Non congregabo, inquit, conuenticui. eorum de sanguinibus, nec memor ero nomi 'inum eorum per labia mea. Idololatrae iliae sornicarii nominabantur , ted Vocabit eos nomine ines, alio, in quo qui benedictus est benedicetur super terram. Dicis: Quare tales pater quaerit adoratores quare neque in monte laoc, neque in Hiero: Olymis adorabimus patrem udi quod se issi, qui tur: s Spiritus est Deus, c eos qui adorant eri in ii ii iiu ct veritate Oportet adorare. J Quam in Deus duiris ita recte possit accipi, Spiritus lanetus esit Deus, videlicet ut spiritus lubiectum, de I eus sit pie prs dicat uni: remus tamen hoc loco Deus subiectu iri, dc spiritus intelligitur pridicatum, nec a '
liud ei se quod d:xit, Spiritus est Deus, q: si dixti set, Ueus est spiritus: quomodo Sc ibi, E t Delia
erat verbum non aliud sine dubio intelligimus quamli dixisset, A verbum erat Deus. Nunc 'enim non id agitur adiicitus spiritus inneii blati licinatores,& idcirco talios atque impios Dei Patris adoratores, Ut propria lancti spiritus perlona Deus elle defendatur, sed agitur aduersus
carnales de sanguinolentos adoratores, quod Deus verus, quem te legitime adurare iactitant, non sit caro, sed i piritus: N ideo non manducandis taurorum carnibus, aut epotado liti corum sanguine dele tui: iiiid non in loco qua rendus, ted in spiritu rancio adorandus, S in verita tis conscisione sit inuocandus. Hoc ergo adstruit quia Deus spiritus est. Vere enim spiritus est, noti solum corporis sensus, sed οὐ subcilitate excedens omnis spiritus: spiricus incircunscriptus, Psal. quia in nullo loco concluditur, iam: ut humani formii putarit) humanorum similitudine mem Ilebr. οbroruia disterminatur. Spiritus enim omnium t Pirilvium fortiti in US,Omnivn spirituum,quorum utique creator ipse est lubtililli iraus, nullius capax,capabilis autem Prae subtilitate suae na uitiarae, rationalibus, id est, tam angelicis quam humanis ii uilibus. Et hoc aequaliter de tota trinitate sentiendu est, quia profecto talia pater de filius quana dc spiritus lanetiis, spiritus est: nec iacirco tertia diuinitatis vice persona spiritus lancius duitur,quod sola persona iis c sit spiritus, sed quia procedit ab utroque, id est, a patre bc filio, idcirco nomen hoc ab utro Q sortitur ut dicatur spiritus lanctus. Naara ut prsdietianaesi inde pater spiritus,& illius inuitus est, oc pater sanctius, disi lius sanctus est. Atet inde mutuato vel compotito nomine spiritus Ianctus ductus est. Igitur quia Deus spiritus est, de eos linquit qui adorant, in spiritu & veritate Oportet adorare, id eii, in spiritu adoptionis filiorum clamare, Abba pater, in silii conseilione honorare patrem, visu ritu ex
pra dictum est. Oportet enim os in confessione veritatis aperire, &spiri iam attraliere, atque in veritate illo dicere dominum Ieium, atque confiteri illum in carne ventile. Alioquin qui mactat Pecus, quasi qui excerebi et canem, dc qui offert thias,quasi qui benedicat idolo. Sive ludaeus,iiue Sa maritanus, vel quilibet iciscitaticus, Praescidens se ab unitate spiritus, quia non est verbum ve ritatis in corde eius S m Ore eiuς, id est, quia non credat corde ad iustitiam, quod est adorare patrem in spiritu, & non consitetur Ore ad saliatem, quod est adorare eundem in Ueritate. Iudaeus sto, in inquam liue haereticus aeque ut paganus, nullatenus inter veros Patris adoratores reputantur. um ergo sinqui, Deus a patribus noli is in carnibus 5c sanguine holocauitorum aut .usti marum te adorari Voluit, nunc in Ipiritu N Ueritate mauult adorari, cur tunc alios vel diueri qui Hi nunc quasi uir c aut nunc alios qui in tunc adoratores roquirit c Ad haec inquam: Permisit quidem sed non iustit Deus in eius modi tacrificiis se adorari, permisit inquam no praecepit: per . tulit, no voluit. Respexit interda oblata, nuini quaesiuit Oile reda . lam duduin ab omni huius modi obiectione dominus per prophetas suos defendit se. Uicitentin pcr Hieremia: Holocausto ui f. mata Veiira addite Uicimus vestris, de comedite carnes,quia non sulti locutus cum patribus ve siris,ec non praecepi eis in die qua eduxi eos de terra Aegypti,de verbo holocautio uiatum Sc .i cliniarum,sed hoc verbia praecepi eis dicens: Audite Voce in ni eam,Sc. item per Esaiam: Holo Esaiia caustomata inquit arietum,& adipem pingui an Lec sanguine vituloiu N annorum 8c hircorum nolui. Cum veniretis ante coni Pectunt meum, quis quaeliuit haec de manibus vestris, Ut am hularetis
90쪽
s RVPERTI IN IOAN. CAP. I .hularetis in atriis meis igitur quales nunc quaerit,quales nunc esse praecipit, tales Deus qui si λxitus est semper adoratores quaesiuit, nec voluit unquam aut dignatus est aliter quam in spiri Cur de' tu & veritate adorari. Porro carnales erant homines silii Israel ex Aegypto egredientes illae T ii secundum Aegyptios cxterasci: gentes liolocaustomata victimis addere, carnes Q comedere.
est ei it Praeterea nec spiritus datus, nec veritas de terra orta fuerat,in qua deberent licui oportet ado
asstem- rare. Concessu ergo pro tempore S pro hominum quat itate t adoratores qualescunt macia . rent S comederent sacrificiorum carnes, posita lege de sacriticiis propter transgressiones, tandi paedagogus adolescentem petulantem cohiberet lex, donec gratia veniret, aleret figura: doneciose . Veritas illucescerer, saueretv'ibra donec res clara succederet. Nunc spiritus datur S in proxis Cene. is mo est, nunc Veritas ad si,quia gratia & veritas per Iesum Christum facta est. Nunc .enit sid aper quam verus adorator extitit Abraha pater noster,&ipsa quaeritur amoto paedagogo, quae Calat. t ex spiritia 5e vcritate eat, in qua adorauit Abraham, ut praedi stum est, in qua adorare oportet coloss.s cunctos veros adoratores. Vbi non est ludaeus neque Gra cus imo quod magis ad rem iam arti net, non est Iuda us neque Samaritanus, non seruus neque liber, non masculus neque foemina, sed omnia in omnibus cum spiritu suo veritas. Sequitur: s Dicit es mulier: Scio quod Messias Psal. 3 venit qui dicitur Christus. Cum ergo venerit, ille nobis an nunciabit omnia. I Hoc interim me mori mulier mente voluebat quod dixerat: Venient dies. & repetendo: Venit linquit hora Anunc est. Nec inscia erat quin de Clarisii aduentu loqueretur,cuius in diebus iustitia dc abundanγtia pacis Oriretur. Legem quippe & prophetas Samaritani recipiebant,ex quorum prsconiis scimul. 1s re Potcrant venturum Christum doctorem iustitiae, primo Moy te dicente: Prophetam suscit ho eis'inquit dominus de ista tribus tuis similem tui,& ponam verba mea in ore eius, loquetur lad eos omnia quae praecepero illi. Qui autem Vcrba eius quae loquetur in nomine meo audire noluerit,ego vlior exitiam. Hinc illa: Scio inquit quia meisias venit,subaudis,qui nos doceat alia' legislatione seodem Moyse loco supradicio attestante ac dicente) Prophetam suscitabit vobis dominus ex fratribus vestris, ipsum audietis tanquam me. Cum ergo venerit inquit ipse nobis annunciabit omnia. Sane quod interpositum est, qui dicitur Christus, non mulier dixit, sed Euangelista ut nomen Hebraicum interpretaretur interposuit: quia Messas Hebraice, Christus Gixce,vnctus dicitur Las ire. Vncius autem est regali pariter Si acerdotali gratiae plenitudine, Psal. 4 vnctus prae consortibus suis,id est, prae cunctis siliis hominum. Non enim illi ad mensuram datio Π I Deus spilitum. Cum venerit inquit ille talis,ipse nobis annunciabit omnia. Ecce quomodo explorat quod audierat,ecce quomodo se audisse dissimulat,ut iterii Ac amplius audiat. Et qui dem ait se scire, quia Uenient dies,& quia mellias venturus est: dissimulat autem se audisse, ut lierum audiat,quia venit hora S nunc est. Sic ori suo parcendo melius interrogabat sic modesta nomolesta interrogatione melius pultabat. Dicit autem ipse: Omnis qui petit accipit, & qui supit Natre. inuenit,& Pullanti aperietur. Nonne ludaei superius quae iterunt Ze pulsaueriit dicenies: Quod Lucs,u signum tu ostendis nobis quia haec facis c εἰ non inuenerunt, nec aperte audire digni fuerunt. Q uare quia non cum fide, sed infideliter quae iterunt: no modeste, ted moleste pulsauerunt. Haec autem humiliter quaeliuit, fideliter petiit,modeste pulsauit. Sequitur ergo: Uicit et lesus: Ego sum qui loquor tecum. J Ego, inquit, qui loquor tecum sum ille Messias: ego vobis an nunciabo omnia. Ecce quomodo huic alienigenae seipium credidit, quem Iudaeis non ςrediderat,& osten dit illi honorandum nominis sui thesauruin,quod in patria sua, scilicet in Iudaea necdum prodi
derat, ne mox quod suturum erat, pretiosam nominis ipsius margaritam porci conculcarent c ait.) hoc sancium canina rabie blasphemantes corroderent. Hoc enim in exprobratione illius p
Ingrata triae suae sebat, in qua sicut Euangelista posterius dicturus est honore se non habitum perhibe chria. hat: videlicet ex opposito patrix non sux,id est, gentilitatis, in qua non solum tan propi ta, sed tanquam Deus Uci stilius honore diuinum habiturus erat, quod iam a praesenti esseAu copro ibi, i, Honoratus est enim ab his alienigenis Samaritanis, ubi hristum se esse dixit: Inhonoratus' est A crucifixus a contribulibus tuis, ubi signa & prodigia secit in eis quae nemo alius secit. Se
qui tui: l Et continuo Venet unt discipuli eius, Ec mirabantur quod cum muliere loqueretur. Ne mo tamen dixit quid quaeris aut quid loqueris cum ea. Hoc miraculum tunc quide coepit face re diicipulis suis dominus letus in eo cI, ex Iudaeis natus,qui nocoutebatur Samaritariis, mulieri Samaritanae in colloquio iungi dignabatur: perfecit autem post retur rectione suam , in eo quod .Hm c. t 'et O per excellum cstcniis animalibus, inue reptilibus A lerpentibus dicendo: ma 'adc ni an assema duca, di quod Deus sanctificauit, tu cenaune aut immundum ne dixeris: nemine hominem conidis ab munem aut immundum dicendum esse ostendit. Et tunc quidem tanci magistro Sc domino re
RPψst ' uerentiam exhibentes tacuerunt, ct nemo illorum dixit: Quid quaeris aut quid loqueris cum ea. Aorii, Cum aute in nationes gratia sancti spiritus effusa esset, eum super Cornelium de caeteros milles Acto. ii qui loquete Petro audiebant verbii spiritus sancti decidisset,& loquerentur linguis magi sicantes Deum,tunc vero mulier magna, scilicet ecclesia de gentibus,qus per hanc Samaritaria signi sicabatur, magno testimonio detentata est ut timerent,dicente Petro: Ego quis eram qui probi berem