장음표시 사용
161쪽
correspondere, ae omnino aequata, ut supra dictum est, Minor vero probatur Aristot auctoritate; vj. Metaphylicae rex com iij xiiij inquientis Meta- physicam uniuersaliter esse omnium communem c primam philosopuiam quae deerate, inquantum ens est, tractat,& de his, quae ei per se insunt, in quantumens,iale autem est ens praedictum . Icidem habetur ab eodem, xj. lib. tex .co m. vj. Probatur autem,&4atione sies. Quia scientia quae est de omni ente reali, est uniuersaluuina hare enim ex se elarissima est, at Metaphys est de omni ente reali, prout docet Arist. iiij. eiusdem Metaph. ex .eom.v. ubi ait Et Philosophi est de omnibus posse speculari. De omnibus inquam emibus realibus, seu entibus naturae, Ut DO-ctor lanctus interpretatur . Claret quoque haec minor ex eiusdem D. Thom dictis, plerisque in locis . Inquit enim vj. Metaph. tex com .j quod de quolibet ente, inquantum est ens, proprium est Metaphysici considerare. Quo sit, ut cum Deus fit ens maxime reale de ipso elaph contemplabitur. Itaque sequitur quod Metaphysica sit uniuersali si ima scientia At forte quispiam huic occurret dicens, verum quidem esse Deum ipsum ut principium entis, subiecti Metaphysicae, Metaphysicam speculari, non ta- λὰ ι . ex Vt ipsius entis subiecti, partem subiectivam. - Uerum , Quod hoc responsum D. Tho m. doctrinae
Πρου '' ei te elaret tuam Aristotelis textum X ponendo, qui incipit. Est autem hoc quidem actu solum, ait, Aristotelem quatuor ponere, quorum primum est, quod ens diuiditur per potentiam, siactum. Et subdit, Et hoc est quod dicit, quia entium quoddam est actu, sicut primum mouens quod est Deus . Quodiadam vero, potentia tantum , ut materia prima Quoddam potentia, lacti, sicut omnia intermedia, Contiat autem membra,ens ipsum,diuidentia, sub ipso contineri, ut partes subiecti uas, eiusque in
162쪽
recto praedicationem recipere. Quare Deus a Metaphysico consideratur is principium, it parsentis, communis sub lectiva . Hoc idem docet iis. Metaph. tex comm . xxj. ubi sic ait, ens non univoceat analogice praedicatur de omnibus entibus. Omnia entia pertinent ad considerationem unius scientiae,quae speculatur ens, inquantum ens, scilicet, tam subitantias, quam accidentia . Ex his aret ultima
consequentia superius deducta, nempe, qudd scientia Metaphysicae considerat ens inquantum en , igi o si.
tur ens Deo, creaturisque commune. At rursus obiciet quispiam, doc trinam hanc aduersari. D. Thom. dicto, v vj. Metaphys tex comm.j ubi inquit, hanc se lentiam,scilicet, Metaphysices considerare ens comune, sicut proprium subiectum, quod quidem diuiditur per substantiam, & nouem genera accidetium, ex quo sequi videtur, quod ens blum in decem praedicamenta diuisum, sit adaequatum Metaphysica subiectum . Verum, quod hoc determinatae veritati ni obie hi obstet, optime declaratur. Nam etsi admittamus rς
squod subiectum eii Metaph. in decem diuidi prae θρns.
dicamenta, haud tam concedimus membra diuidentia nempe praedicamenta, totam euacua re ipsius diuisi naturam , quandoquidem diusso talis non prima fit, cum plures aliaris aecedant, quarum membra totam eiusdem entis realis naturam euacuant. Nam primo ens secatur in ens per se, Mens per accidens, quia Omne encrcale, aut on per se,est, aut per accidens decunda est qua diuiditur per unum,in multa, tertia,qua secatur per finitum en Minfinitum,quo niam ens quodlibet aut unum est, aut multa, finitum vel infinitum, secundum essentiam, cum autem ens in subluantiam praedicamentalem, S accidenso: uiditur,nequit Vere dici, quod omne ens sit praedicamentalis substantia , vel aliquid aliorum praedicamento rum aecidentium,quoniam substintia praedicamen in
talis praedicta, finita,& limitata est,& similiter caeter
163쪽
ra accident iuuiitae dicamenta, propterea Omnia praelata decem genera conuertuntur solum cum enteras in de creato , finit, non autem cum ente inquantumeem prae ens est siue cum ente reali communi, simpliciter sum
dicamen pio, id est nullatenus contracto . Ens igitur tale sieta diuisi; commune, metaph. subiectum,dividitur quidem es ensare in praedicta decem praedicamenta, at non ita ut cum diam. ipso sint conuertibilia, nec ut totam eius amplitudinem in virtutem euacuantia, ut praedictum est , ea propter id nil ossicit veritati concluse. Huicque fit ut tali enti praelit came mali, passiones entis communis, ut unum, verum, bonum, res, aliquid, ad aequate, Sconuertibiliter conuenire minime pollant, Si proinde adaequatum Metaphys subiectum esse nequit. Conclusionem praefatam ad aures Aristotelis firmiter tenuerunt omnes praeclarissimi viri, Aueroes scilicet iiij. Metaph. om. j xxij lib. com .j. etiam ad aures Alexandri. Avicenna quoque lib. pcimo
Metaphys cap. ij. Magnus Albertus , eiusdem Metaphystib. j. tractatu . cap. is xiiij libro tractatu j. cap. - ij. O. Thom plerisque in locis doctrinae sua . Opinioe Quo ad tertium elidendae sunt aliorum opinio iade adae nes, ut pote, veritati non consentaneae . Nam ut re-quato Me censet Mag. Albertus lib. j. loco cuato , nonnulli tubasica posuere Metaphysicae subiectum esse causam , in eo subiecto: quod causa prima, in unoquoque causarum genere maria Alij vero asseruere Deum,4 diuina praefatae scientiae adaequatum esse subiectum . Alij postremo asseue rarunt genus entium separatorum, seu abstractorum subiectum huius prima philosophiae esse, quam Opinionem nonnulli commentatori attribuunt, ob id quia redarguens ipsum Avicennam ponentem munus esse primae philosophia probare substantias separatas esse, ait Genu sentium a materia separatum esse non declaratur nisi in hae scientia naturali,&subdit, ut patet comm . vlt j. Physicorum , aduersus
164쪽
ipsum Avicennama Et qui diciti, quod priri a philosophia nititur declaiare entia lapagabilia esse peccat Haee enim entia sunt subiecta primae philosophiae, celaratum est in posterioribus an aliticis, quod im- ossibile eli aliquam scientiam declarare suum subietum esse . Sed concedit ipsum esse,aut quia manifestum est per se, aut quia demonstratum est in alia cientia . Unde maxime peccauit Avicenna cum diit, quod primus philosophus demonstrat primum rincipium esse. Omnes autem heae opiniones hae prima ratione Refella refelli possunt. Quia illud duntaxat ponendum est tur om- adaequatum Metaphysicae subiectum, ad quod natu ne praefaraliter consequuntur palliones cum ipso conuerti is pinio hiles, sicut sunt, unum, verum, bonum, res, aliqud ne1. eaetera id genus, atqui ad nullum praedictorum neque scilicet, ad causam ut primam mono quoque genere, neque ad Deum, diuina, neque ad genus abstractorum,consequuntur praedictae pastiones conuertibiliter, ut patet, igitur nullum illorum potest sie adaequatum Metaphysicae subiectum. Reprobantur hac secunda ratione. Quoniam partes subiectivae cum plures de quibus multa demonstrantur in
seientia Metaphysica reduci nequeunt ad aliquod pr dictorum sicui ad commune de ipsis pr dicatum, qualiscunque sit illa communitas, igitur idem quod prius . Consequentia patet. Antecedens vero prO-hatur quia ut Maguus inquit Alberius ubi supra certo certius constat substantiam in qualitatem, in huiusmodi nequaquam reduci, ad ipsem primam causam in unoquoque genere, ut ad commune de eis praedicatum, similiter de Deo ae diuinis,& de genere abstractotum dicitur ut liquit, quare antece .m edens praelatum, Veritate gaudet veritatem autem ritate ba- praefatae opiniones habere possunt si loquamur non bere ais de adaequato, sed de principali, seu uniori, pra, ' op
ilantiori,ae nobiliori subiecto, se
165쪽
contento, quoniam nil his dignius in prima philosophia contemplatur,' propterea Aristoteles libro xil .de talibus entibus agri, dum de iubilantis separatas, nempe de Deo, ac carieris intelligenti jstractat.
Aduertendum est autem et rca tertiam Opmionem ,
ipii Commentatoria nonnullis rei praefatum it)attributam quod si tales de adaequato iubiecto loquantur, falsum eidem Commentatori imponunt, quoniam saluare minime possent, quin sibi pu contradiceret,etiam in eodem commento, quia praemisit paulo superius, quod Metaphysica quae de formis
simplicibus a materia abstractis considerat est de enis simpliciter ut de subiecto, quod corroborat Hil. Metaphys com j.4 xij. eiusdem commento similiter primo Cum autem amrmandum minime fit ipsum contradictoria effari, interpretandum est intelligendum illud dictum eo modo, quo nos supra IIIterpretati sumus. Nec obstant illa verba quibus ait, Nullam scientiam probare suum subiectum eia se, quoniam ipse sensit nullam scientiam sui subiecti adaequati,vo principalis, sub adaequato contenci,exilientiam probare. Hisce igitur explosis opinioni-Natandis bus unum annotandum est, magno tractum Alberto, primo Metaphys. cap. ij ubi ait Latinorum quosdam iccirco posuisse Deum esse Metaph. subiectum, eo quod nobilissimae scientiae debetur nobilillimum subiectum,in primae scientiae, primum subiectum ac diuinum,diuinae,&altissimae,altissimum, astraxis seque insuper scientiae subiectum trifariam dici pol se aut quia communius in scientia est, aut quia certius, aut quia dignius, latione quidem primi, ensct in seientia Metaphysica esse subiectum ,ratione secunpy se di eiusam ipsam, & ratione tertis, ipsum Deum, α 'ν ςς proinde non a toto, at a quadam sui parte dign'umpi mi eientiam praedictam vocari diuinam. Ipse au-At te Albertus illinctionem hane, minime appro. bat, utique oon ab aliqua sui parto,at a toto scien
166쪽
tiam hane, honorabili itimam,dsuinissimam , ac nobilissimam , denominari, hae motus ratione, quia
inquit omnia apud naturam, omnium rerum una nifestissima,qualia sunt ens, Mentis partes, ac principia, liuinissima sunt, a nobilissima,&omnibus priora, propterea cum scientia haec, speculetur omnia, omnium rerum, manifestissima secundum naturam, S non in una duntaxat parte, a toto honorabilissima,certissima, ac diuinistima denominabitur, Mob hoc, subdit merito prima vocitatur philosophi . Verti Doctor sanctus prohemio Metaphysices huic D. Tham. Alberti opinioni contradicere videtur,dum ibi dees Alberrarat scientiam hane,tria sortitam suisse nomina, nem opinionipe, ut diu ma liue theologia, Metaphysica, prima contradi- philosophia, vocetur, uisque diuinam dici scien ei in ratiam , quia substantias separata Deumque conside tionabus rat, Metaphysicam vero , quatenus en commune, ter . speculatur,in ea quae ipsum consequuntur, quae sacecuncta naturalia transcendunt, primam postremophi losophiam quatenus rerum causas primas, ae uniuersales rimatur . Et haec D Thom rationabilior videtur opinio, cum incongruum minime sit, a partibus presertim dignioribus,totum denominari. Cultaque de his omnibus antedictis in hac scientia tractetur, poterit iuxta tractata' rerum diuersitatem, diuersa sortiri nomina, nec potest secundum se tota, scientia haee,dici diuina, ut inquit Alberius,atqui in Ium ratione diuinarum rerum, xij.lib. tractatarum,
non alibi . Nam libro praefato,de Deo,caeteri Sq. intelligent ij diffuse pertractat Aristoteles, quae reuera maxima diuinitate gaudent . Et ob id solum videtur ipsemet Aristoteles prohemio Metaphysicae scientiam hanc, sapientiam, maxime diuinam , appellitare, sapientiam quidem, quoniam altissimas contemplatur musas, omnium effectrices, diuinam vero,quia diuina rimatur, qualia sunt Deus, an ulligentiae. Si quis tamen vellet, Adbertum sustinere,
167쪽
dicere posset, quod scientia haec se tota diuina nuneupari posset quoniam est de ente diuino, nempe ab liracto ab omni materia sensibili, intelligibili, secundum esse, ac secundum rationem, quam abstractionem nulla scientiarum speculatiuarum habere dignoscitur Quo ad quartum ae ultimum nonnulla in mediuafferenda sunt argumenta, veritatem determinatam im Pugnantia . Et duo quidem prima, quae validio rasunt super duobus D.Tho m. dictis fundari videntur . Quorum primum habetur ex eiusdem D. Th. eommentarijs super Boetio , de Trinitate quaest. v. ar. vij in quo de scientiarum speculatiuarum agitur
dillinctione, ibidem discrimen ponens interTheologiam naturalem,naturali,scilicet,lumine,acquisitam, & Theologiam supernaturalem, supernaturali Thestist lumine habitant,ait. Duplex est Theologia, siue scietia diuina, altera in qua considerantur res diuinae,plex δες - non quidem tanquam scientia subiectum, at solum GD-Th. tanquam subiecti principia, quam Philosophi prosequuntur, quanquo Metaphysicam appellant, altera vero quae res speculatur diuinas, propter seipsas, uti scientite subiectuis, haec est Theologia, quae sacra scriptura dicitur. Et subdens dicit,quod Theologia naturalis, de separatis determinat veluti de principiis subiecti, Theologia autem sacrae scripturae, de separatis contemplatur,ut de subiecto. Afinum in hoc autem D. Thom dicto, sic argumentantum ori tur Principia subiecti scientiar, non continenturrium vi sit subiecto, at substantiae separata sunt principia. .,s, lectiletaphysica igitur non continentur ub
subiecto. Maior ex eo liquet,quia nulla causa,estectus productiva, sub tali suo et Tectu, contineri valet'. Minor vero elucet,ex iam adducto D. Thom .dicto. Secundum vero eiusdem D. Tho m. dictum, super quo secundum sundatur argumentum desumitur ex
probemio Metaphysica, ubi ait Substantias separa-
168쪽
tas esse uniuersales, pi imas essendi causas,Et paululum infra subdit, ad eandem scientiam pertinere substantiarum separatarum speculationem,& ipsius entis communis,quod est genus, scilicet,subiectum, cuius praedictae substantiae lunt communes, ac uniuersales causae.
Tune ex hoe clarissimo dicto tale eonstruant argumentum. Illudens eommune est adaequatum Metaphysicae subiectum , cuius causae, S principia sunt substantiae separatae,atqui entis communis Deo xcreaturis, substantiae separatae,eausae minime sunt, nec principia,igitur tale ens,Deo creaturisque commune, ac quatum Μeta physicae subiectum esse nequit Maior est D. Thom. loco supraeitato. Μinor vero x se extat clarissima,quoniam aliter sequeretur quoJ Deus esset suimet eausa, pariter ωcaeteret
intelligentiae quod prorsus impossibile est . Haee duo argumenta alijs sunt validiora,vtpote super doctrinam D.Tho m. sundata, quibus ut arbitror praefati viri, ob ingeni j sui imbecillitatem respondere nescientes,ea ipsa,veluti duas demonstrationes,eoncludere,opinati sunt. Verum quam isti aberrent; quan
quam hallucinentur,& ab D.Thomae praeclarissimorumque philosophorum sententia , discedanr,4 in
meridiana luce, cecutiant, ex praedictis facile con stat, Me dicendis clarius conssahit. Vt itaque ostendamus haec argumenta determinata veritati nihil osse icere, ad eorum solutionem aecedamus, nonnulla pinnittendo distinctiones, quibus perspicua primi argumenti distatutio elarescat Harum autem prima haec est. Principia subiecti se te .: li 'tiae, in duplici sunt disserentia, quaedam enim a subie ' Γ'cto sunt penitus extrinseea, ut primus motor, respe cauentis mobilis, naturalis philosophia subiecti, quaedam vero intrinsica sunt, velit partes essentia pi ς μ' les, ipsius subiecti,ut materia, forma, respectu eius dementis mobilis, velut inclusa omnino sub ipso
169쪽
subiecto, de quibus uti de partibus lubiecti uis, subiectum ipsum, in recto praedicatur, Secunda est,pri ne i- pia subiecti scientiae quaedam productiva, effecti-ua sunt,quaedam non productiva, at formalia solum existunt, quibus adaequatae passiones de suo adaequato subiecto demonstrantur. Postrema est Subi eis ctum duplex,adaequatum, scilicet, cinadaequatum Adaequatum est illud quod speculata in ipsa scientia, minime excedit, nee ab eisdem ullatenus exceditur. Inadaequatum vero illud est, quod a tractatis in scientia semper exceditur . Adj imsi misse praelibatis ad primum dicitur argumentu, argumen Et ad maiorem quidem, cum dicebatur. Principiatum, st; subiecti scientiae non continentur sub subiecto, Re
s. spondetur, quod si de principijs omnino extrinseeis
a subiecto sermo lit, ipsa conceditur, at tune minor subsumpta, nempe Deus, Intelligentiae sunt principia subiecti extrinseca, id est, non eontenta sub ipso, falsisima est, quandoquidem intrinseca asserantur non ea quidem ratione, ut intrinsecae partes essentiales, quae subiectum ipsum eonstituant, at quia eius amplitudinem continentiam, i dieationem in recto,minime evadunt, quoniam verissime autuma. Obi ct mum Deum & substantias separatas esse ens reale, ite ecti quod Metaphys subiectum ponimus. Et propterea angelici, inquiebat Capreolus, dist. xxx v j sent. q. ij ad te fecMniam tum contra primam conelusionem, Quod obiectu ρ dic intellectus angelici, quod ens ponitur,est uniuersa Monem c lius secundum praedicationem, obiecto intellectus
ni est diuini, quod est diuina ipsa essentia; Et in responsos ibiecto si ad quintum aiebat, quod obieetium diuinae scientiae
te lauditur secundum praedicationem sub ente eom-divivi se muni, licet ens eommune persectiori modo in diui- ην - nitate,ut pote, in summa,4 infinita actualitate elau-
perfectio datur virtualiter, ac eminenter, inne ens, continen m. tr. te. Si vero in eadem maiori sermo fit de principijs scientiae productivis, ae effectivis, hocque modo a
170쪽
gumentum formetur. Principia productiva, Menfectiva subiecti adaequati scientiae, de hoe enim solum loquimur non continentur sub rati adaequato subiecto, quam libentissime eonceditur, atqui cum subsumitur Deus,& substantiae separater,sun uniuersales causae,& principia nroductiva, seu effectiva subiecti adaequati scientiae et a physicae ma e ut falsissima, negatur, quoniam nec substantiae separatae, nec Deus ipse, sunt causae seu principia productiva entis realis communis, secundum totam eius amplitudinem, latitudinem, quoniam si sic esset, Deus sui ipsius eausa existeret, similiter ceterae intelligenisae, quod est penitus impolsibile, nec in hoc senis, ut veram asseruit D. Thom. Non enim cum dicitur vel
Deum ipsum , vel substantias separatas esse causam es. effectivam, vel principium productivum entis , in quantum entis,intelligitur quod eausa sint,& princi est Ebμ- pium productivum ipsius entis vel esse, in quocunq; mi rasimpliciter reperitur, at solum ipsius in quocunque Metntηη inuenitur secundum eandem rationem,quae in cauis ent satis perspicitur, quoniam necessum est minime ut causent producanten ipsum in quocunque analogice reperitur Liquet'ppe Deum causam per se entis inquantum eruis esse, non tamen dicitur eum ipsum esse causam entitatis in seipso existentis, at solum entis in quocunque inuenitur secundum eandem rationem,qua in causatis reperitur, ut dicebatur, nempe entis per participationem, non entis peressentiam, quale est ipse Deus. Hi idem dicitur de W. , substantiis separatis quoniam causae sunt enti comm mismunis, seu entis inquantum entis, in quocunque re suis peritur, pariter secundum eandem rationem. Et G hi quia non inuenitur in ipsis en secundum eandem iisquanti, rationem quae inuenitur in rebus ab eisdem produ- .isiis. citis, sicuti patet,quia in ipsis incorruptibiliter,in omnibus vero aliis ab eisdem causatis, corruptibiliter proin/e non sequitur, quod suae entitatis causa sint