장음표시 사용
341쪽
hominum,habere autem fidem quemadmodum habere cacitatem . gratiae est fidelium igitur posse habere fidem atque aritatem,naturaliter homini con
Secundo ex appetitu arguit. Homo naturaliter illum appetit finem , quem astruis esse supernaturalem gitur eidem naturalis est Tertio ratione naturalitatis. Potentia ad actum
comparata, aut est naturalis,aut violenta, aut neutra, nee est ibi aliqua supernaturalitas , ergo anima naturaliter ordinatur ad dei visionem,seu stultione. Antecedens quo ad partem assiimatiuam, hinc claret, quia potentia, aut inclinatur, ad talem actum aut illi repugnat, aut neutraliter se habet. Quo ad
partem vero negatiuam,declaratur. Nam discrimen inter naturalitatem, supernaturalitate, attenditur penes comparationem potentiae ad agens, naturaliter vel supernaturaliter impressivum in potentiam ipsam. Qua re si potentia ad actum comparetur, hie nulla interuenit supernaturalitas. Consequentia vero ex eo elucet, quoniam anima inclinatur in omnem suam, iresertim summam persectionem, qualis est diuinae fruitionis actus. Ad claram horum argumentorum solutionem, illud annotandum occurrit, quod potentia quaeque ad aures. D. Thomae, vel naturalis est, vel violenta,
aut obedientialis , laee quidem tam actui, quam
' agenti comparata, nulla autem in rerum natura ex-
pq ζ' at potentia neutra Obedientialis autem potentia, V ad homistis, ab ipsomet D. Thoma,plerisque in
locis, presertim .iij.q.xj.art.j. in cor posita,talis deo 'ρε nominatur, non quidem p comparationem ad aῖς naturale,atqui ad agens primum,deum ipsum, videlicet, qui potest creaturam quamlibet, in actum aliquem reducere, altiorem, actu quocunque ab agente naturali ,reducto,vel reducibili,& est aptitudoret,ad hoc, ut in ea fiat quidquid fiendum dilposue-
342쪽
Hominis fine naturali,&c et 37
rit ordinaueritque deus, Et in tali potenti adcitur anima nostra esse constituta respectu pollicite beatitudinis , supernaturalis finis, cunctorum iamialium
Hoc annotato, ad primum Scoti argumentum di is eitur ipsum. D. Augustini auctoritatem. eius sen aliis uid fium, nequaquam plene attigiis cum non dium e se hominirit, inter esse quippiam naturale homini S c esse naturale,
naturae hominum , primum enim obiectu in respicit .s. naturale, secundum vero subiectum, eu tal; di saluVae cunt, primum respicit ch dicit modum porentiae se b. mitium eundum vero illius subiectum . Intellexit itaque Augustinus,quod posse habere fidem, S posse habere caritatem, est quidem naturae hominum , quia secundum animam intellectivam qua decorantur, homines , habent potentiam obedientialem, & capacua tem, recipiendi fidem, caritatem quae habu us sunt supei naturales, utpote a solo deo insuli, quam potentiam non habent caetera animalia, cum horum habituum careant receptiuo sub ecto , non autem
posse fidem habere pariter,in caritatem, si homini naturale, quoniam potentia naturalis, actum duntaxat naturalem respicit, quem ipsa potes elicere
Cumque ii j duo actus, seu habitus, scilice fidei,
caritatis, sint penitus supernaturales , nullatenus sunt a potentia naturali respecti, nec ad eosdem naturaliter ordinati, quandoquidem naturalem omisnem potentiam excedant,ea propter posse habere fidem, posse que habere caritatem, naturalem excedit potentiam, di sie naturalis potentia dies,minime potest . Nam ut pulcherrime doces. D. Thom. prima.
ij. q. xiiij art. it. Actus cuiuscunque rei, non ordinatur diuinitus ad aliquid excedens proportionem virtutis, quae est principium actus, quoniam id est ex diuinae prouidentiae institutione, ut nil agat lixa virtutem suam. Verum hic statim dubium ex D. Th. occurrit, inquiente prima ij. q. xiij. art. X. quod ani
343쪽
ma naturaliter in gratia capax . quia eo ipso , quod facta est ad imaginem dei , capax est eiusdem dei per
gratiam , ut Augustinus dicit cuius oppositum expresse docuimus . Huic dubio a Reuerendissimo Caietano ubi supra etiam moto, ipse respondet, sane subtiliter perdoctique, inquiendi, quod potentia animae ad gratiam, modo quodam naturalis est, modo vero ali'. pernaturabs, naturalis, quidem,quatenus actus liberi arbitri,quo piaeparatu ad gratia suscipiendam, educitur de naturali eiusdem liberi arbitrii potentia, supernaturalis vero, quatenus actus ille,ut dispositio ad gratiam,a sola gratuita dei motione esse valet, quatenus actus ii serma ipsa, gratia, videlicet, supremi est ordmis,& super totius naturae ordinem, ut asseruit. D. Tho m. art. ix ad secundum praelate quaestionis, inquiens , bonum gratiae
unius hominis, maius esse bono naturae totius, niuersi. Et quia medium, utriusque extremi naturam induit,ob id ,talis anima potentia ad gratiam, quandoque naturalis, quandoque non naturalis, at obedientialis aut supernaturalis vocitatur, simpliciter tamen non naturalis vocitanda est, cum ad rem supremi ordinis sit adeo ipso ordinata Ad secundum negatur antecedens, si solum consideretur homo, ut in puris extat natu talibus; quoniataliter contemplatus , visionem diuinae essentia ut summum bonum 4 vltimus finis extat, naturaliter appecere nequit, ut supradietum est. Ad tertium negatur antecedens quo ad tertium Superna amrmative partis membrum, quo ad partem ne-turalitas, gatiuam quoniam supernaturalitas, non solum at-no solum tendestur penes comparationem agentis supernatura atteditur her impresilui in talem potentiam, veru etiam pe- pene com nes comparationem potetiae ad actum, seu habitum paratione a solo deo produstium, producibilem,totum natuetatis naciae ordinem transcendentem, qualis actus est gratia,
rura ter gloria, huiusmodi similes; ij enim suo ex
344쪽
genere supernaturales sunt, omnium creaturatum ui in pote virtutem atque potentiam exuperantes. Nec ei ve tiam sedrum, quod anima inclinetur in omnem suam, Q. penes
summam perfectionem , qualis ei actus diui eo araianae visionis, fruitionis, nisi quatenus a tionem po illa ei per diuinam prouidentiam sentia ad ordinatus, quod nil notiro actum obstat proposito Et selo deo haee depra producibλti iii senti em. quaestione, susis fietant
345쪽
Quaestio de diuina prouidentia
monem habituri, illud primo videndum Occurrit, illane antiqui concesserint, Deinde quid de illa ipsa senserint poste tores philosophi ,
ut Aristoteles accommentator, quidque eadem sit, seu qualem sulcipere possit definitionem, iuxta horum opinionem . Dehinc illustrissimorum finitionem Theologorum clarissimam
adducemus. Secundo enucleandum erit cunctarumne rerum creatarum cum uniuersatiun dum singularium,diuina sit prouidentia,tertio An cunctos mortalium actus, cum bonos, tum malos, Optime complectatur. Quarto rebus ne ipsis prouisis, eam necessitatem imponat, ut nullus euenire possit effectus seu actus contingens, vel liber dilucidandum erit. Nam id omnium potissimum est cognituque dissicillimum in quo nimirum plerique errauere, asserentes id omnino impossibile fore, ut diuina sit prouidentia certa,& insallibilis,& liberum extet hominis arbitrium . Postremo dubium quoddam arduum ae perdifficile in definitione prouidentiae implicitu, enodandum erit,an scilicet cum dicitur, Prouidentiam esse rationem ordinis rerum in finem, haec ipsa, rationem ordinis tantum in finem, non euentu, an utrunque simul dicat, rationem, videlicet,ordinis
in finem, & insallibilem euentum. Et dubium hoc oriri expresse conspicitur ex diuersis. D. Thomae dictis qua inter sese pugnantiam habere videntur, sicque huiusce quaestionis quinque erunt articuli.
346쪽
Articulus primus. ad articulum primum,clarissime eon Q --πιι
'stit,antiquorum plerosque diuinam negas quorsi/-
- se prouidentiam eos omnes, scilicet qui so uidentis
iam mortalium rerum causam materialem, non ite negaue
finalem posuere, E quot numero fuisse viar, Thales vini. Milesius,Heraclitus,Diogenes,ae caeteri his similes. Empedocles quoque, Anaxagoras,licet praeter materialem causam effectricem tetigerint, finalem menin ipsi neglexerunt,ut ex Aristot.j Physicorum
eolligi potest . Quo fit v xliij prouidentiam inscientur,cum sublata causa finali, prouidentiam auferri necesse sit Democritus etiam Epicurus, muridum casu factum , nempe ex infinitorum concursu athomorum affirmans, a rebus ipsis causam abstulit finalem,&o id, prouidentiam, quae sine ipsa,constare nequit Zenonem postremo stoicorum priΛ-cipem, prouidentiam ipsam negasse, omnes asseruerunt . Aristoteles autem philosophorum om Aristote nium parens a Commentator Aueroes libro Diui Iesae ei norum . xij xliorum sectatores prouidentiam diui Commemnam pulcherrime concc si re. Nam ut ex tex. iij. eius lator Ἀ-dem citati libri habetur, constanter astruxit, omnia ueroes/ad unum primum priticipium ordinata esse veluti uidetiam exercitus ad unum primum ducem, huiusdue cauis cocessere sam optimam cddi quia cum uniuersi totius, bis puLberranum optimiam, in ordine consistat, sitque talis o meq; de do,intrinsecus, quandoquidem ex sua sorma resul clarauereret, dependea que nihilominus, ordo talis, talequebanum, a primo principio effective atque finaliter, ex tex.xxxviij. Ob id totum uniuersum ad primum principium, primumque finem, veluti ad bonum
omnino separatum ordinatur,a quo maiorem bonitatem,quam ex suarum partium ordine,trahit, que- admodum conspicimus,exercitus bonitatem, in or
347쪽
dine consistentem', a bonitate ducis, exerei tui praesidentis, proficisci. Nam dux ipse,exercitus finis steasseritur,tinis vero his quae ad finem ordinantur, praestantior esse praedicatur, hincque elare conspicitur,cuncta creata, ad primum ordinari prinei pium, uti ad bonum suum persectum ac optimum , quo fit
ut ipsarum ereatarum rerum deus ipse euram habeatin solicitudinem, quo modo, dux sui curam habet exercitus. Atqui non aequaliter ordinantur omnia, nec aequaliter omnibus, primum prouidet principium, subinculcat Aristoteles, Cum enim in-- aequaliter omnia quae in uniuerso reperiuntur, in disparique sint conlii tura gradu,talem inter sese or- Τ dinem habent ut inferiora, utpote imperfectiora, ad p ρ funeriora veluti persectiora semper ordinentur, sic-
. . I ii plante vegetabilii ad animalia mare vero ad
hominem , homo autem a primum principium Vt autem inaequalis haee solicitudo, ac prouidentia rerum, facile innotescat, familiarissimo patrisfamilias, declarat exemplo,inquiens,quod in unaquaque domo familiaue,diuersi sunt gradus, dum in eadem existunt fili patrisfamilias, serui,equi, canes,ac caetera animalia , quibus paterfamilias non aequaliter prouidet, quia filijs, seu liberis ita prouidet, ut eorum actiones, ac operatione legibus indefcet: bilibus regi velit, quibus ad finem suum ab ipso patre
familias statutum, sine errore perueniant, idque maxima ex propinquitate ad patrem euenire confirmat . Seruorum vero ac animalium operationes , non ea indefectibili lege arcentur, ut a proprio nequeat fine decidere, quoniam multotiens finem proprium minime attingunt'. Et id quidem euenire edocet ex minori quam habent,ad patremfamilias, propinquitate,eorum commune bonum intenden-re. Huiusce vero exempli, alius nequaquam verior sensus excogitari potest, quam ut fateamur Deum ipsum optimum maximum, primum omnium re
348쪽
rum prinei pium, patremfamilias essς eius flIniliam, totum uniuersum ab ipso moderatum , in quo fili j cernuntur, Intelligeri iae, scilicet, corpora coelestia, quae suis in operibus, ob maximam ad deum proximitatem minime desciunt, aliorum vero omnium sub lunari globo existentium operationi quadoque ob eorundem remotionem a primo principio, aperte deficiunt Tendunt itaque res omnes,
suos in proprios fines;atqui nonnullae indefectibiliter,defectibiliter aliae. Haud tamen ob id sequitur sensisse Aristotelem, primum principium , nempe deum ipsum, humanorum actuum curam, seu solicitudinem minime habere ut nonnulli eidem fili attribuunt. Licet enim actus humani a proprio quandoque fine deficiant non propterea ab illis diuina
subtrahenda est prouidentia, quandoquidem ipsa
malum desectumque minime excludat, ut infra pulcherrime ostendetur. Si nanque diuina prouidentia respectu ausarum contingentium, &libertate gaudentium, est cluum deficientiam nequaquam admitteret, iam non suaviter cuncta disponeret, quoniam causarum contingentia atque libertas, necessario exposcunt suorum et Fectuum futurorum aliquando defectum. Nec oppostrum imaginari po- μή test,ut causa ipsa,suapte natura desectibilis non ali essectu , quando deficiat. Non etiam huic sententiae effectus fortη casuales atque sortuiti quidquami ossicere possunt, M. prρμε quin imo hanc ipsam magis corroborant, Lassit dςntium
nant, quom am cum ea sua lia, talia esse afferantur , mi' me quia praeter finem intentum eueniunt, tune optime X vsit deducitur, ut euncta ad finem aliquem lint ordinata, tametsi nonnulla ab ipso fine deficiant; Deficiunt equidem a mimario fine ab agente particulari intento,at non ab omni, quoniam id quod praeter intentionem particii laris agentis est, quodque casuale, et fortuitum atauutar, respectu uniuersalissimi agentas,nempe ipsiua dei uniuersalissimi, prouiloris, m-
349쪽
tentum, asseueratur, ut pulcherrime docet. D.Thom.
De Ver. q. v. arc. iiii ad septimum . Quid enim diuini intellectus obtutum quid ita inae voluntatis amplitudinemo quid postremo ciuΩem prouisione effugere valet Nihil sane, quia quicquid a deo prouisum est, eo quo prouisum est modo, intentum,
euenit ut clarius infra patebit; Commentatoris vero sentenria equidem est, ut deus rebus ipsis prouidear, ut Physicorum .ij com lxxv. in Metaphyli . xi comiti j exoresse sustinet, vetum quod rebus particularibus ac singularibus eunctis. quo ad omnes earum Operationes propria prouideat, id inficiatur omnino afferens earum actionum solummodo euram habere' quae cui alii commuit cant diuiduis', illisque sunt communes, ut quod hie homo vel life equus sibi simile gignar,ne species ipsa defi- Erravit 'ciatim inessuisse expressam eius sententiam excom. Commem xxxvij. eiusdem. x q. libri clarissime liquet, ubi sic ait. rato di. Dicentes aurem quod deus solicitus est circa num- negauit quoi que in diuiduum aliqualiter verum est, aliqua deis vri si ter non, quia nullum indualduum habet dispositiomum, sin nem propriam , nisi illa di spositio inueniatur in ali- εν inrti m quo modo illius speciei in hoc modo verum est, secudum deum solicitari ei rea indiuidua Solicitudo autem Ieabsolu- circa individuum tali modo, quod nullam habeati conside communicationem eum eo, hoc non est fas diuinae ratorum' bonitati Atqui hane opinionem absurdissimam falpνοi,iden sissimam ue omnino putamus, quare penitus relin-tiam non quenda est. Ad celeberrimorum modo philoso- habere. phorum definitionem verissimam accedamus Atquontam ex sensibilibus, diuina arescunt,& ex in fernisu pernorum nanciscimur cInitionem, ob id, antequam prouidentiam ipsam definiamus, limilitudine quadam ipsam olligere studeamus Etringamus gitur imaginemurque principem quempiam, eluitatem quandam seu rempublicam, condere vo- Iovem . In hoc sane negocto,quattuor ordine quodam
350쪽
dam intueri licebit Primum enim eidem aderit voluntas ciuitatem, seu rempublicam instituendi, deinde partium ciuitatis accedet excogitatio, quales, scilieet partes habere debeat, quibus optime integretur. Opera precium est enim in ciuitate, siue republica, nobiles esse, doctores, iudices, mercatores, Milites, equites,& agricolas, qui omnes in commime ciuitatis bonum concurrant, haec autem excogitatio , d l-spositio vocitatur Tertium illico, subsequi rei cum meditatur, quae media oportuna, congru. , ac necessaria, cuilibet ciuitatis parti, conserenda sint qu: bus unaquaeque pars, seu consequatur finem . Haec autem mediorum excogitatio, ac oris: natio protia entia proprie nuncupatur. Quae sic pulcherrime definiri potest, Prouidentia est excogitatio intellectus, Pulibem de mediis, unicuique rei in finem ordinate, conferen mu , auidi ut finem suum consequi possit. Postremo inest .isii de sibi actualis mediorum collatio, partiumque sic Or finitio, idi natarum in finc proprium,iuxta media, unicuiq o Theolo collata, suauis motio, Et haec gubernari proprio inartim denomine vocitatur. Ex his modo dictis, facile con mitioni.
iectari potest,quid diuina sit ipsa providentia Nam formis cum tria, haec ipsa simpliciter absolut que sumpta .R.
aucessario exigat, volitionem, sc: l cetiurnis, partium dispositionem ad finem proprium ordinatarum &excogitationem denique med. orum cuilibet parti tribuendo tum , quibus proprium finem consequi possint, Diuina sane prouidentia essenties iter erit excogitatio intellicetus diuini seu ratio ordinis rerum in finem vi ex. D.Thom j. q.xxij. art. j es a te habetur . Qua sane definitione liquet, Prouidentiam ad prouideo intellectum essentialiter pertinere . quando auidem a sen- ordinis rario ad intellectum attineat, licet volunta mittertis finem omnino supponat, eum nulla medio tum ad intera excogitatio esse valeat, nisi quispiam pilus gnis ex. ιmθε- optetur, ac intendatur. Huic simili tinitionem 1at, licet Boetius. iiij de consol. Prosa. o. pulcherrime O voluntate sint implιγνω