장음표시 사용
351쪽
fuit,inquiens,Prouidentiam ore psam illam rationem in summo omnium principe constitutam,qt arcuncta disponit. Quam definitionem M. TholmDe Ver.q. v. art. . ad octauum perpulchre interpretatur dum ait Prouidentiam esse rationem quidem,
diuinam, sed non nisi adiuncto ordine ad finem ad
quem supponitur voluntas finis, Et subdit eam quidem ipsam ad intellectum essentialiter spectare verum &voluntatem modo quodam includere Si, vero quispiam percontaretur, quid diuina haec ratio importet huic illico pulcherrime respondendum
est, rationem hane, diuinam ess e essentiam intellectam,siue ydeam, seu formam intellectam, vel conceptionem practi eam in mente diuina existentem, oris dinis rerum in proprios fines ,regulatiuam,quemadmodum artem diuinam dicimus, exemplar esse rerum, prout egrediuntur a deo, S suis in gradibus collocantur , tametsi improprie dici queiat excogitatio ordinis rerum in finem, ut supra dicebatur 3, Dicit autem excogitatio haec, explicat, actum intellectus,
diuini, terminatum ad ydeam vel exempla talis ordinis Atqui diligenter annotandum est, nominei tionis ordinis rerum in finem,non accipi exemplar, quo solum ipsa repraesentatur habitudo,&ordo cu', ctarum rerum in proprios fines, at quo etiam practi μ' se erepraesentantur, disponuntur in diuina mentes, ea omnia quae ad executionem finis sunt conseren- tia,quetque finis eiusdem assecuti em,omnino sunt prohibentia. Eapropter prouidendo deus toti, niuerso,sua in mente perpulchre disponit, ad quem finem uniuersae res sitit ordinandae, in qua illis ipsis media sint conserenda tanquam ad finem utilia , Metiam quae sunt penitus remouenda tanquam finis assecutionem impedientia . Et ut id quod dicimu qmaxime clarescat hoc subicimus exempliam . Nam homo, cum ex prouidentia diuina suo intellectu, ad
rerum cognitionem ordinatur,ob id haud sibi bruta
352쪽
le corpus sed taliter complexionatum,quod intellective cognitioni, deseruire valeat, collatum est, Dum autem de me dijs ad aTecutionem finis conferentibus, loquimur , non aeque de omnibus intelligendum eli Nam respectu principalis prouisi nempEvniuersi , prouidentia ipsa diuina, omnia tribuit dfinem conserentia 4 omnia tam extrinseca , Hamintrinseca , remouet imped: menta, asi cum oni fila sobsinuntia, quia non solum ordinem ad finem Hspicit, verum etiam finis euentum , qui diuina manifestatio eli bonitatis,& eiusdem tali modo conatu ratio, ut scilicet ordo partium niueis, ad talem communicationem ae manifestationem ordinetur. Re spectu autem non principalis prouis, nempe respectu rerum ad uniuersi perfectionem ordinatarum seeus dicensum et . Nam prouidentia , a natura qm dem intrinseca remouet impedimenta, ut videlicet, res planil habeant in sua natura, fini inpropor tio natum, ad quem ordinantur,at non omnia extrari se ea aufert impedimenta, quandoquideri non omnia si e prouisa sunt, ut omnino suum conseat an 'tir h. nem . sed solum nonnulla sie sunt pro uila, tisicli prouidennem habeantc proportionem ad fin m. non atriem lia, no orvi nequeant a consecutione sitiis irripi diri . Aduer ' do rei timiendum est autem hoc in loco,quc luce r: tib oris Rin i foenis rerum in finem prou dentia si . h d tamen imperi s. ipse ordo in rc bus repertus eum haec ratio tuam sed ordι- ementiam diximu la uinam intellectam, siue ydeam, nis ratio siue exemplar bocogitatione, seu adiu intell1gen inditi inadidivinore minime seiungatur, ratione anten ex meie ex is nostro intelligendi modo Aecet ni fur si vero quas plens. ritet quispiam in quo prouidentia a gubernario i e Prouidendiscrimitietur dicendum est in hoc seiungi, ironiam lain' ispi lderitia , raraonem ipsam practicas ordinis re ab ipsarum in finem guberna io vero executionem rertim 'gubeona- ad finem ordinatarum per talem pracstieati ratio tione diis nem,liue conceptionem cicit sicque ad inuicem com crimin
353쪽
parantur, ut ratio domus producendae, in artificis mente existens, ipsa actualis domus productio. Ex his itaque satis superque clarum esse arbitramur, quid ipsa incommuni prouidentia sit, quidque diuina,& in quo a gubernatione discriminetur. Et harede primo articulo. Articulus secundus.
V ad secundum articulum dubitatur num
omnia,diuinae subsint prouidentiae No nulli siquidem ad coelestia duntaxat corpOra,incorruptione laetantia, diuinam extendere prouidentiam, ad corruptibilia vero indiuidua extendendam penitus negauere. Huiusce autem positionis suae sundamen rum trahebant ex dictori ob cap. xxij.male intellecto, ubi de deo sic ait Nubes latibulum eius,& circa cardines coeli perambulat, nec Oisil stra considerat. Rursus sese muniunt Boetisauctoritate primo de consol. metro.v. ubi Boetius diuinam extoIlens prouidentiam, eamipsam ab actibus humanis remouere videtur,hisce verbis. Omnia certo fine gubernas Hominum solos respuis actus. Tr hic& positio haese ex apostolo j. Cor. ix firmitatem ae robur,ubi ait,diuinam solicitudinem circa boues vera in minime versari. Itidem approbare videtur Rabbiterpriis Moyses. Alij vero admiserunt corruptibilium quitio aucto dem rerum esse prouidentiam,at non nisi secundum ritatum eorum species. quib-n Verum opiniones heae uti salis, facile elidentur nudi fati ex opposite opinionis validissimis rationibus instas arbitra adducendis Falsa est mehercule horum positio, nee tisunt tute, Iob, vel Apostolus, vel Boetius, ullatenus fa- uidentia ment. Nam Iob verba illa, non in pio pria muλ' dea ad cor rum persona, loquitur Sunt enim illa ipsa verba Eliνuptibi phaz, Iob irridentis, ut ex litera illius capituli patia non tet Apostolus vero hisce suis verbis, non a bobus,
354쪽
nec a ceteris brutis eorumque operationibus diui- . nam aufert prouidentiam, quoniam cum uniuersorum sit conditor deus est cunctorum uniuersalia prouisor, atqui talem dei prouidentiam Iolieitudinem duntaxata bobus remouet, qualem mort libus conuenire videmus mortales namque ita diuinae subduntur prouidentiae, ut illorum operibus a libera facultate proficiscentibus , proindeque meriti vel demeriti rationem habentibus, a deo, merces, vel pena, reddatur, quae sane cura ac solicitudo a bobus ceterisque brutis prorsus seiungitur,ut perpulchre. D rhom. j. q. xxij. art. ij. ad quintum seu vi
timum declarat. Hanc eandem auctoritatem, idem. D. Thom. De Ver. q. v. art. vj ad primum sic interpretatur, ut scilicet non eam curam brutorum deus
habeat,quod propter ipsa, homini legem det, qua eisdem vel benefaciat, vel ab eorundem abstineat ocelsione,cum ad hominis usum ipsa sint effecta. Et ob id sequitur non propter seipsa, at propter hominem esse prouisa. Theophilatus quoque huic secundae a Theopnν ludens responsioni, ait, Deum aequidem brutorum 3 3. curam habere atqui non ita ut de eis legem tulerit rar u Et Haymo his conformiter inquit, Deo quidem de io. bobus esse curam, at non ut inter praecepta quae ho Hesm mini dedit, ad sui salutem , praeciperet bovis curam n 'psi habere, necesse opus per legem scriptam hominem ist. admonere, quonam modo suo consuleret boui. Boecij quoque auctoritas piate positioni minime suffragatur, quoniam ea deprompsit tunc carmina dum in statu erat quo aduersa assiciebatur fortuna, Sin ws mrtunati hominis, v:ce in gerebat. Nam bonos, Ut ipse erat, deprimi conspiciens, ex olli q. malos quasi de diuina e conquerens prouidentia, illo ceciniversus. Qui tamen veri inconcussique hominis sors in mam induens, animi serenitate gaudentis de eadem diuina prouidentia, diuine seripsit atque cecinit libro .meἐro. v. lib. iij. metro viiij.&l: b. iiij prosa. vj.
355쪽
j. metro vj vim se patebit'. struendum est igitur constanterque dice dum, omnia condita, cum uniuersalia tum lingularia, siue incorruptibilia, siue eorruptibilia diui a a prorsus subdi prouidentiae.
DUli okse Deile commostrari potest. Cum enimr 'μ apud tum philosophos , tum heologos deus cun-Uς φιμr ctarunt rerum sit uniuersale principium,ac num,ex
D μ 3 .ltimo ex xij Metaphys operaeprectum est res ip- μη pr mob aliquem condidille fine, ni frustra ipsum ope Mi elimu quod ne phas est ciscere, cum Omnia ab hqr fosecta, utpote sapientissimi ordinatissima sint,in sapientis sit omnia in proprium finem dirigere, acord mare Cum inquam ita sit ponamusque, tum ipsum supercre lettium,coelestium,& terrestriti, effectorem eise in haec omnia ad proprios fines o di nasse, ut his quoque omnibus conuenienrsa dederit media, quibus proprios fines consequi possint, lateri , necersum eli, id autem prouidentiam sonat. Deus igitur uniuersalis est omnium prouisor . Amplius cum deus cuncta dignoscat, eiusque scientia ad cognita, veluti ari: fieis cognitio, ad artificiat comparetur, artificiara vero omnia, artis seu artificis ordini supponantur, Momnia diuino ord ml, diuinaeque arri, subilc eccsium est . Non enim potest quippiam diuinunt hunc ordinem effugere,quemadmo- cur m comingit effectum aliquem causa particularis, ob impedimentum alterius singularis cauis ordinem exire quia uniuersalissima causa qualis est deus, eum omnium causarum particularium virtutes complectatur,& Scaeiam,cearundem effectus quoni-b , , complecti necesse est . Hinc fit ut ea quae casu atque fortuitu hisce in rebus mortalibus suis causis particularibus comparate eueniunt, a deo prouisa sint pariter&intenta Casuales quippe ffectus atque fortuiti,eo eueniunt,quo praeter intentum agentis finem accidunt ae prodeunt. Id autem quod dicimus huius accommodatissimi exempli veritate fir
356쪽
matur. Mittat enim dominus quispiam secreto lec- uos duos, duabus vij ad determ natum locum in plateam, scilicet, ut ibi inuicem obuient, obuiationem autem hanc, futuram,cum ignoret uterque, haec
ipsa respectu utriusque casualis erit atque fortuita, at respectu mittentis donauni, erit intenta . Et alio id rursus patefiat exemplo Ela arbor una quae in vere florere incipit, tumque haec sic florescit,4 alia, eode
piat, non haec si inultanea arborum floruio, ad suas causas comparata particulares,casualis penitus erit' Et tamen ad coelestium corporum virtutes uniuersales,mirabilesque influxus comparata , omnino erit
intenta Atqui ex dictis dubitatio maior insurgit obiectio. Si nanq; deus optimus uniuersalis est omnium proinulsor, ac minimarum quarumlibet rerum prouident Iam habens,cum haec praeliantissima, ac optima sit, eui casuales et Tectus atque sortu uos uenire permittit, Cur rerum corruptaones, innume os desectus . ae infimia pene mala, ab his stibi unaribus non remouet ni Cur demum malos, diuiciis exuberare pariter S extolli bonos vero in alis cunctis, aduersa comptam fortuna, patitur λ Cur tantas inquit Boetius lib. . de consol. metro . v lubrica versat, rtuna vices, premit , ins mioso mi nimirum tune sapientissimus prouiuir, ii satilluo admitteretnaalu corruptionem tillam nullainque iniseriam . Si improbo punitione aeque pauper: assiceret si eo D
tes,elargire urbs pretinia .m soniost iis ada multim, Obiectis sertatimque fiet latis Adu trahisis in dei consilio ν Ἀ-ἰ- admittuntur haec omnia. x viuuersali stimum berrim sapientissimumque decet prouiso retri, vi omnium se in bentium gradus, tum perfecitos tum imperfectos, iam ala etia in uniuerso permis antur, quo ipsum p r-fectrus, illustrius, pulchrius ue vita et . Rerum enim diuersitas,maximaui constituit pulcbruudine,
357쪽
ea sublata illico turpitudo consurgit. Si enim niuersum ipsum , ex coelellibus solum corporibus, vel elementis duntaxat, aut omnibus, eiusdem solum speciei, quae obsecro in ipso pulchritudo, conspicer tur Nulla certe vel minima At quia nune plurima graduum varietate, Minnumera pene specierum
multu udine exornatur , propterea pula herrimum euadit. Si enita omnia necessaria forent,nulla esset rerum eon cingentia,& si omnia contingentia exta-r ent, i uncta exularent necessaria, sicque graduum,ae persectionum diuersitas, tolleretur, o inde sermositas omnis . Ut autem haec splendeat pulchritudo, rerum varietas exorta est. Cur autem corruptiones, defectus, ac caetera mala permittat sapientissimus deus, haud id iniuria facit. Non enim commune, uniuersa laque bonum, nec specierum aeternitas conseruari pollet, ni farticularium corruptio superueniret. Qui enim modo milui, leonis, ac ceterorum rapacium animalium species eon seruari posset, ni esset pullorum,o usum, ac aliorum animalium occisio , quibus aluntur ac conseruanturo Corruptio etenim unius,alterius et generatio, inquiebat Atali.
nullorum animalium species, nisi occilio, mors multorum animalium particularium foret Eli quidem mors ipsa contra natura particulam bonum , propterea unumquodque quoad pol cli plam refugit, verum haec ipsa in natura uniuersalis nempe speciet, bonum maxime cedit Nonne etiam exhominum morte , maximum elicitur bonum p Vbi nanque mari trum patientia esset atque corona, nisi immanis tirannorum extiti et persecutio Hine Augulimus in Enchiridion aiebat, Deum adeo esse omnipotentem , ut nullatenus malum quippiam in suis sneret esse operibus, nisi usque adeo esset omnipotens,& bonus, ut hent faceret etiam de malo mine etiam exoritur ut deus optimus, malos ac improbos sustineat s
358쪽
sustineat,quia ex ipsis plurima bona promanant,quibus prauis ablatis, uniuerso coplura bona deessent At longe excellentiorem prouidentiam hominum iustorum, quam impiorum, deum habere fatemur quandoquidem nil iustis probisque euenire permittat quod aliquando valeat suam impedire salutem, quoniam diligentibus deum, teste Apostolo, omnia cooperantur in bonum. Ad c essem quippe gloriam eos perducit. Impios vero sic diuina regi prouidentia dicimus, ut hoc ex regimine, a malitia tua, minime retrahantur, Liberum enim unicuique est in crimendi labi,liberumque resipiscere, at dum non resipiscum,quam iustissime puniuntur. Et licet tali ex punatione, illis malum insit, hoc bonum tamen inde elucet, ac splendet, nempe iustitia diuina puniti-ua. At sciscitabitur quispiam, cur si deu suaui pro laist Vsua uidentia cuncta gubernat , angelorum atque homi lib. num casum permitti Nonne satius fuisset ad niuersi periectionem, ad bonum propius accessisset, si tum angelos, tum homines ita gratia perfudisset, ut polsent semper sua bonitate gauderes Nonne sie illustrior dei prouidentia euasisset Sic quide a vi Interrodetur His si quidem luculenter rc pQ.deri potest, gationi ob id,deum optimum, tot angeloruin permisisse ea puti benisum, tot tantasque hominum admittcre culpas, ut maresto- suauis rerum dii politio, uniuersiquem criectio maxi so.
me ostenderetur, nunquam non pareat. Per militid rursus , quoniam si ab angelis S hominibus, culpae malum abstulisset,in ab eisdem quoque liberum
sustulisset arbitrium, ne in malum flecti valuisscnt, quod purae sane creaturae naturaliter, pugnat. Ne itaque tale ab uniuerso adimeretur liberum arbitrium,ut peccare possent, tum ait est, tum homin f, sapienti mime deus effecit. Nec proinde persectius fuisset uniuersum, si culpis criminibusque caruisset, quin imo impersectius extitisset, quoniam virtutes permulte atque praeclare, ex his occasiona lue proin manantes
359쪽
manantes uti mari trum patiencia,punitivaque iustitia, uniuerso penitus defuissent Nec ad id recte responderi pol cit, quod ad martirum patientiam sola suffecisset animi praeparatio,quoniam, Irtutis bonum ac perfectio, non in habitu, at in secundo consiliit actu, utpote persectiori. Permisit poliremo hominum culpas ne admirabili illo in neffabilique Incarnationis fisi dei,bono , uniuersum foret orbatum Dum enim Adam protho parens noster peccauit, quo perditum erat genus humanum, illius misertus de filius, fragilem hanc noliram alsumpsit naturam ut morte deinde eius intercedente, eidem 'litatem afferret aeternam. Hinc euenit illa duleis Gregorij exclamatio . O 'li culpa quae talem ae tantum meruit habere redemptorem Excellit liquidem immensum hoc Incarnationis fili dei, bonum, omnium mortalium culpas, quod sane iuxta sanctorum doctorum sententiam . quicquid asserat Sc ius non excitisset, ni Adae culpa praecessissiet. Et huius accessione boni, pulcherrimum, perfectissimum ac gloriosissimum redditum eli uniuersum. Haee de secundo Articulus tertius.
OV ad ei irim artuulum,quaeritur, eur bonis, penumero mala, malis veto bona euenire permittat diuinus ipse prouisor. Idratur enim eis quod maxime scire appetunt homines. elucida. Quaellionem hane sic absoluendam esse putamus, tu id qr dicentes, id iccirco contingere, quia non ea mentis maxime integritate degunt homines,ut quos probos imprO- miratur , bosue esse centuerint,eos quoque uti existimant, D homines, se necesse sit. Aequi pugnantia sunt hominum rudi- cur fili ela, dum aliquos, nonnulli, praemio, alij suppliciocet malis , dignos, arbitrantur, nequaeuntqae probos, ab im-οοni, bo probis facile discernere, quod tame deum cuncta spe
360쪽
ctantem ac intime, latere minime potest Hine opti mala,eu me fit, ut deus optimus, malis sane semper mala, bo nire, eo nis vero bona, nunquam non retribuat. At fallacia Pectent. hominum iudicia, quos honos existimant,cum mali sint,eisdem,aduersa, quosque malos putant, cum boni existant, ipsis, bona aduenire arbitrantur simulatque mirant ut . Sed supponamus hominum iudicia, bonos, ab improbis discernere, bonisque mala, ac malis bona prouenire; Id enim Gustissime diuinae altitudo prcui dentiae summusque prouisor, qui cuncta conspectat, unicuique ut expedit, expedire qtie dignoscit, euenire sinit, quod ignorantes homines, admodum admirantur. Porro licut plerique, cur sanis corporibus, his quidem dulcia, his vero amara, conueniant,& aegris,cur, alijs quidem leuia,
alijs vero acriora remedia imbuantur, ignorantes, admirantur medicus tamen tum sanitatis, tum aegritudinis causam , naturarumque diuersitatem agnoscens, minime miratur, nouitque quid sanis, aegrisque quibusque,conueniat, sic deus opismus,honorum agnitor animorum pariter εχ prauorum, scit, quid bonis animis, virtutibuique exornatis, quidue malis,ae viiij affectis, optime conueniant. Nam plerianque bonis aduersa, prospera malis, adeo, optima medella esse censentur, quod mortales secus adiudicarent, uti praeclarissimum apud Lucanum extat exemplum . Qui percunctatus eu:us esset belli intee
Pompeium Iuliumque Caesarem rustior es usa, sic eum respondisse dignoscimus. Victrix causa dij pla-- euit, sed victa Catoni. Arbitrabatur plane Cato,beiali Pompei, causam esse iustiorem, at Dij Iuli j Caesaris aequiorem. Atqui sit, ut diuinum pariterin humanum conueniant iudicium, ita ut bonis, mala, S malis,bona,euenire dijudicent. Id nimirum consultissimo fiet, quia bonos quosdam deus aduertitate remordet, ne nimia scelitate luxurient, malos Dc