장음표시 사용
361쪽
esse 'lices ediscant, quandoquidem malis, 'licitas vera aduenire non possit. Essicit id rursus Dcus optimus, ne tam praeceps importunaque malorum natura, rei familiaris inopia , in peiora scelera prolabatur. Facile etenim, praui, infusca,rapinasque erumperent, ni pecuniar,diuitiarumque remedio mederentur. Agit id item diuinus prouisor, ut foedatam viiij sconscientiam,spectantes sortunaeque prosperae eomparantes, mali pertimescunt, ob eorum nequitiam diuitiarum analisionem, cuius iucundus est usus, sicque formidine hac,a sua prauitate discedant. Postremo permittit id deus, ut maiorem in miseriam
atque in licitatem elabantur; Nam in 'licissimum infortunis genus, est aliquando fui iis silicem . Ex his omnibus clarescere facile arbitror, quam iustissime diuinam prouidentiam, aliquando bonis, aduersa,& malis prospera, permittere, iam ad quaeque creata sese porrigere, ut dictum est, quamuis rursus nobis libeat, hoc ultimum, Boetii earminibus . iij. De consol metro viij firmare, qui si celarissime
Boisit arm qui perpetua mundum ratione gubernas, V Terrarum coesique sator , qui tempus ab aevo, Ire iub g, stabilisque manens , das cuncta
Quem non externae, pepulerunt fingere cause, Materia si itantis opum, verum in itissimul, Forma bovi liuore carens, tu cuncta superno,
Ducis ab exemplo pulchrum, pulcherrimm Mundum mente gerens , similique magi e
Terse Iori iubes, perfecti absoluere partes.
362쪽
Diuina prouidentia. 47Tu numeris elementa ligas,ut stigora famis. Arida, conueniant liquidis, ne purior ignis. Euolet: aut mersis deducant podera terras; Tu triplicis mediam,natura cuncta mouente, conuertens animam , per consona membra resolvis. Quae cum secta duos motum glomerauit in
In semet reditura meat , mentemque profundam Circuit, simili conuertit imagine coelum Tu causis animas paribus e vitasque ia
Prouehisret leuibus sublimes curribum aptas. In coelum terramq, seris quot lege benigna Ad te conuersam, reduci,facis igne reuerti.
Reticeo quae ad hoc idem anit lib. j. metro . v. ubi se inchoat Ostelliferi conditor orbis. Et lib.iiij. Metro vj. ubi sic exorditur. Si vis celsi, iura tonantis,&e. His enim in locis ad omnia diuinam extendit prouidentiam . Verum ad quartum accedamus articulum, iniquo titubant mortalium mentes ob nimiam eius dissicultatem, cellitudinem. Atticulus quartus.
OVO ad quartum artieulum,in quo quaeri
tur num diuina prouidentia, rebus prouisis, eam necessitatem imponat, ut nullus omnino effectus contingens vel libere uenire possit; dicendum est,dubium hoe perarduum esse cognituque dissicillimum, in quo sane plurimi tresidant, vacil-
363쪽
lant, hallucinantur Verum superis fauentibus, a nobis, ea qua potest facilitate, ae claritudine discutiendum erit 3 Quia vero haud facile id definiri potest, ni prius fati materia praegustetur, ob id, quid satum ipsum sit,& in quo ab diuina discriminetur prouidentia, perquirendum est, ac decernendum deinde nec fatum ipsum, nec prouidentiam, rebus fatuitis
vel prouisis , necessitatem imponere, ut plerisque Plerique placuit, pro viribus ostendemus . Illud igitur pria
fatum ne mo animaduertendum est, plerosque fatum prouigauere, e dentiamque negasse, eos, scilicet, qui effectus casu a- qi orum cies fortuitos ue inficiati sunt inter quos Tullius an numero, numeratur , t ex Augustino. v. de Ciuit dei patet, teste Au -- etiam ex ipso met Tullio libro de Diuinatione. xuΠino , EDS quoque omnes fatum negasse collucet, quos&est M. Tul causam finalem non admissiste constat Verum iiij
liis a vero veritatis tramite deuiarunt; Nam cum prouidentiam diuinam, uti firmatam est, ponendam esse
decreuerimus, Eatum quoque poni necesssiim est, quandoquidem diuina exerceri nequeat prouidentia si fatum e medio tollatur,ut paulo post, per ma-Qfisa nisestam fi t Fasum autem a Boetio iiij lib. De tum sit se Consol prosa vj pulcherrime sic definitur Fatum eundum est inhaerens rebus mobilibus dispositio, per quam Bortium, prouidentia, suis quaeque nectit ordinibus. Qua exi quibus p definitione,duo perpulchre colliguntur,alterum qui rebus repe demit satum non in rebus cunctis, at in mobilibus riatur duntaxat valeat reperiri, alterum vero ut id ipsum,
re, ab ipsa prouidentia seiungatur. Quo fit ut in deo ipso angelicisque spiritibus, utpote immobilibus, fatum reperiri nequeat Reperietur autem maxime in coelestibus ipsis corporibus, quaein cause uniuersales&superiores sunt, quaeque motu suo tempori
subduntur. Si quidem seta es, ordo ue causarum se
eundarum, potissimum tempori subiectarum fatu ab omnibus sere nuncupatur,xob id,dispositio, senseries,vel ordo, rebus mobilibus inhaerens, dicitur
364쪽
Istis vero causis secundis hac causarum serie, diuina exercetur prouidentia, hac suaui dispositione, cuncta ad suum propriumque finem perducum ur. In hoe '' '
autem a prouidentio, fatum duc repare didicimus, uidentia prouidentia cuncta limul quamuis diuersa , Quam
ulsinnnita, compleat turdatum vero langulaciger u aediuidit inmotum i locis formis, ac te mi oicibus distributa, alterum ex altero pendet, uti e causa pendet effectus. Nullatenus autem ordo caularum secundarum, fatum dici valeret, ni ex ipsa oraretur
prouidentia , nee ordo fatalis nuncuparetur, nisi ex diuinae prouidentiae simplicitate procederet. Haec q. temporalis explicatio ordinis, in diuinae mentis adunata prospectu, prouidentia est, Meadem adunatio temporibus explicata atque digesta , fatum vocita tur Socque ad mulcem pulcherrime comparantur, ut sicut forma artificis puta aedificatoris, mente concepta,atque perspecta, qua domum construere disponit,ars vocitatur siue ydea,4 quod praesentariae prospexerat, per temporales ordines ducit, artis executio,vocari potest, ita prouidentia diuina ea est, qua deus cuncta facienda disponit,& id quo sic disposita, multipliciter temporaliterque admina strat, fatum appellitatur Et hoc sane est quod praeclare. D.Th.
prima. q. cxvj. art. ij. edocuit,inquiens. Effectuum
ordinationem bifariam posse considerari, ut in deo scilicet sunt, sic ordinatio talis , prouidentia vocitatur,Vt vero secund: in causis,ac med ijs a deo ordinatis, ad aliquos effectus producendos reperitur,fatum appellatur. At si quaeritet qui spam, sit ne P Num sistabile fatum an immobile, unum vel plura, huic pro si obiatinus respondendum est, Fatum ad duo comparari . num, posse,ad diuinam, videlicet, pro ui Gentiam assu pro et plura, sciscitur,& huic comparatum , cum ipsa immobili optim/da sit,& ipsum erit immobile, Et hinc hi, salso astruat laratur nonnulli, fatum hoc modo consideratum , mobile
esse, luo errore Aegypti,decenii, arbitrati sunt, qui-
365쪽
husdam sacrifieijs,fatum ipsum mutari posse; Et hae
eadem ratione asseverandum est, ex sui principij unitate, inum esse . Si vero ad res in quibus reperitur,ad causas nempe secundas quibus inhaeret,comparetur, cum ausae ipsae multiplicentur ipsum quoque multiplicari,necessum est. Cumque ea usae ipsae secundae mobiles sint ipsum quoque: mobile erit Huae optime fit ut fatum ad diuinam relatum prouidentiam sit necessitati, non quidem absoluti, at conditio nate, obnoxium , ad causas vero secundas comparatum, respectu effectuum producendorum, nullam dicat absolutam necessitatem . Quod vel ex hoc colligilacile potest A Nam cum operatione coelestium corporum in quibus maxime fatum residet, impediri omini effectus suturi, nequaquam necessario producentur . Idque praecipue apparet in homine cuius opera necessitati fatali minime subiguntur. Hi ne demum sequitur, non omnia at mobiliarauntaxat fato subijci, tametsi omnia diuinae subdantur prouidentiar. His autem de sato decisis, ad pri icipale quaesitum respondendum est,quo quae
rebatur, num diuina prouidentia, rebus prouisis ne cessitatem imponat.
In quo bis Uerum antequam id decernatur, prius id quod diffusequa ficultatem hac in re,affert, tangendum est. Incom-
Hionis co possibilia quippe hare adinvicem esse videntur, ut sista dis certa infallibilisque sit diuina prouidentia, resistas, a provise contingenter, vel libere eueniant. Extante peritur . enim causa certa, insallibili,ae necessaria,exea,effectum contingentem sequi, vel liberum, impossibile apparet, vi effectus contingens vel liber admittatur, veluti de facto admittendus est, cum deficere possit, iam ipso deficiente, prouidentia fallibilis incertaque videbitur. Si enim ut exemplo dieamus, praevidit me deus crastina die lecturum, stante hae prantisione certa,& infallibili, non potero non legere, di sie necessario legam, si potero non legere, iam
366쪽
iam diuina prouidentia fallibilis erit incerta. at Fundamequi diuina prouidentia,causa est certa, in fallibilis,ac tim=οni
necessaria, igitur omnia ex necessitate,&non conti tur, uogenter euenient. Ob idin pleraque his similia, ne psistoffa queunt imaginari quam plurimi,quonam modo in soluitur homine arbitrij libertas,cum diuinae prouidentiae in diffluusallibilitate saluari queat,&quo etiam modo, consi iis .
tia, Orationes, caeteraque id genus, una cum eadem
infallibilitate, subsistere valeant. Nam si ante m-quiunt aliqua conditione immutabili immobili, necessaria, dum stat illa conditio fatuum est ad oppositum conari, Cumque diuina prouidentia semper stet ista conditio,nempe ut immobilis, immutabilis ae necessaria sit, fatuum erit ad oppositum conari ne eueniat, sicque fiet ut est ectus quilibet a deo prouisus, omnino euenire debeat,& ob id, auferatura rebus contingentia vel libertas. Haec facillime dissoluuntur,si modum certitudinis, infallibilitatis, ae immutabilitatis diuinae prouidentia pervestigauerimus, qualisque in hac ipsa necessitas inueniatur. Hoc quippe patefacto, similium rationum elucescet infirmitas illud igitur primo annotandum occurrit,ea omnia quae a deo sciuntur xprouidentur ab aeterno sibi esse praesentia, cumque aeternitas sit tota simul, nullam prorsus successionem admittens, eaq. actus ipse diuinus, nempe intelligere, quo omnia scit, omnibusque prouidet, pulcherrime mensuretur, nihil sibi praeteritum, nihilque sibi futurum erit, at omnia sibi praesentia, contuebiturque omnia simul quae in toto temporis decursu extiterunt,sunt.&lerunt,ut intueor ipse, quae ante meum proponuntur conspcctum . Verum sicuti mea ex visione solum , necessarium quippiam non essicitur absolute, ita ex diuina visione, non trahit aliquid absolutam necessitatem, at solum conditio natam . Non enim res a deo scite,& vise, quia vise sunt, absolute necessitatis modum induunt, ut scilicet omnes necessariae
367쪽
sint,quia complures a deo res vise simpliciter contingentes sunt,& nonnullae libere a solum necessitatem quampiam tralium conditio natam hanc, scilicet,ut si vise praesentialiter,& actu, ut sunt, aliter esse
non possint sicuti omne quod est dum est, ipsum esse, necesse est. Haec autem necessitas, haud consequentis,quae absoluta est, sed consequent l, quae conditio nata, seu suppositionis est. Idque perinde est, ae si diceremus. Si quippiam est a deo scitum, illud
yt scitum,& eo modo quo scitum est, necessario eueniet,quia immutabiliter eueniet. Est enim necessitas haec uti diximus, non absoluta, at immutabilitatis, quia non aliter res eueniunt, quam ab aeterno praeuiderit deus eas ipsas nostro in tempore esse suturas. At quoniam interscita diuina, quaedam simpliciter necessaria, qtiardam contingentia vel libera sunt, ob id necessaria, necessarijs causis,& necessesto,& contingentia, vel libera, a contingentibus, vel liberes causis, contingentervi libere proficiscuntur. Cum hae tamen contingenti vel libero euentu, stat necessitas immutabilitatis, quia haec duo nempe euentus contingens , vel liber AE euentus necessarius necessitate immutabilitatis, non pugnant adinvicem. Quod his sic declaratur exemplis,altero quidem in naturalibus , in voluntarijs, altero . Sit arbor erastina die, flores productura sit,is sortes, crastina etiam die, suum ad viridarium iturus , constat arborem respectu crastinae floritionis sortem,respectu progressionis,causas fore, alteram quidem contingentem,alteram vero liberam,&ambas defectibiles, quandoquidem a suorum effectuum productione, impediri valeant,COnstat quoque has duas causas, suorum effectuum producti-uas, ab aeterno, deo esse praesentes Cumque in arternitate nulla extet successio, ab aeterno prospexerit deus, arborem actu florescere, sed contingenter,n sortem ad viridarium actu pariter accedere, at liberes
368쪽
libere, propterea asseueramus hos duo effectu dii ' In terriν mutabiliter a suis causis proficisci, proinde neci Lsario hae inmutabilitatis necessitate, quia om re quod fit, dum it, fieri, neces una ess, Sori, ne quod est D
dum elli Aristoteli credinus, necesse est esse . Euc-ment gliu omne errectus, tum contingentes, tum G δὲ Θhbeii, ab arterno adeo praeui si euenient inquam a Z ista suis causis producti, contio genter xlibete, quia cum in eius prospectu, semper praesentes sint, Mactu producantur, S ita dum producuntur, Don possunt non produci, ob id, tales effectus nobis futuri, & deo praesentes, immutabiliter euenient maec sole clariora mihi esse videntur,& quisquis haec ipsi non per pit, hebetis sane ingem est. Erit itaque condisonalis haec vera ac per necessaria, Si deus quippian futurum
praevidit, eo quo praevidit modo , tu id insiliis ii aerim mutabiliterque eueniet. Verum id quod plero iaque sellitae decipit, hae in re est sella eo tundem imaginatio. Imaginantur siquidem res, sicuti nobis, ita&deo esse suturas, quod dicere, nephas est. Et quia ρ- m ore spectu nostri, causae contingentes,qu Indiaque a suia 'sit ρ effectus productione d ficiunt, sicuti si pia cras na odie cum aliquo,disputationem vel colloquiu m habe pi ρη
re decreuer O,ob aliquodque impedirn emum mihi adueniens, velis am ob mutationem, nequaquam disputem, vel colloquium habeam , ita duabitur effectu ni hunc contingen rem, vel liberum, a sua causa
defecisse , pari modo isti dedio censent esse di endum, quadabsurdissimum est. cogitatu prorsus indignum . Nam quia Deus, id quod mihi suturum
erat praesentialiter lactu contuetur, iccirco et si crastinaue,disputare, vel colloquium habere decreuerim, haud tamen disputem vel colloquium habitam, ipse tamen detis , ab aeterno me erat ina die non disputatium aut colloquium habiturum p erpulchie conspexit. Et propterea ellectus hic liber est D nit, insallibiliter tamenin immutabili Ar, ac cessimo, ut
369쪽
necessitas haec immutabilitatem sonat iam igitur extante diuina hac prouidentia certa cin fallibit haudebit asserere, nil contingenter aut libere euenire 3 Commostratum est in hercle, luce clarius, ut reor effectus ipsos contingentes liberos,certitudini,&infallibilitati diuinae prouidentiae, minime repugnare. Qua de re, liberum arbitrium consilia, orationes, a mortalibus tollenda sunt minime. Libere enim agunt homines,perpulchre consiliantur, optime deo sanctisque suis, preces effundunt, Vt praeclare sanctaeque omnes scripturesconclamant; Et cum his cunctis, infallibilis perstat de prouidentia Hincque fit, falso autument haeretici quidam, doceant,omnia, ab Iuta evenire necessinate, quorum numerat in ro est Ioannes uite effit patet articulo eius.xxvij. es, omnia cum c teris damnato, a Concilio Constantiensi , in euenire octaua sessione, Martinus Lutherus, ut constat ex absoluta uno suorum articulorum nempe.xxxvj. si recte rene sita colo a Leone.x pontifice maximo cum alijsdam- te, igar nato , Ut etiam testimonium perhibet Also usu deriunt ba Castro in libro aduersus haereses titulo de Futuro reiici contingenti Liquet enim hos omnes, a sacris litteris,ab Ecclesiae determinatione, Ma vera etiam recedere phylosophia Nee huic solidissime catholicaeque veritati, argumenta praetacta quicquam officiunt. Non primum quidem quo dicebatur, quod extante causa certa, infallibili, ae necessaria nequie contingens ullus vel liber prouenire effectus, quia haec nisi or assumpta, falsa est, S omnino neganda; Αα-um. Nam Quod existente diuina prouidentia ut causa cer, dis didi, a S insessibili. contingens proueniat effectus vel lifilum o ber, iam satis superque enucleatum accommostra- .. tum est. Quodque existente causa necessaria, nul us
370쪽
tum,&dist.xxxviij. primi sent. q. art. v. ad primum,&fusius in corpore articuli ubi ait, effectum, non a causa prima iuprema, at solum a causa proxima, necessitatem trahere, hocque declarans clarissime inquit .Qui quandocunque causae permultae sunt ad inuicem ordinatae, effectus vltimus, primam non sequitur eausam, in necessitate,& contingentia, at proximam,quandoquidem virtus causae primae,in secun darecipiatur secundum modum ipsius causae secundae, cum numquodque recipiatur iuxta recipientis modum ex ij. de Anima ex .eom.xxiiij. sicuti euidentissime patet in arboris floritione, cuius quidem
causa prima,& remita, est motus solis, proxima aure meti virtus plantae generativa; Nam licet motus
solis, necessario fuit, Minua labilis existat, caiisa appellitetur necessaria, quia tamen eius virtus cin- fluxus in floratione arboris impediri potest, ob impedimentum virtutis generativae, proptereas mitio
ipsa non necesLri, at contingenter vi mpedibili
ter euenit. Cum itaque diuina prouidentia quandoque quidem per cet. usas secundas ac necessu quandoque vero per c bulas contingentes vela beras exerceatur uti declaratum est,dium de fato tabitus est Drmbin iij amet prouidentia uti causa prima suprema, tametsi in serieressaria in insecundis modificetur caulis, ac in eis detii eius virtus causalitas recipiatur, secundunt modum ipsarum quandoquidem
hasce particulares ac proximas causas suauiter m ueat, iuxta proprias virtutes , quarum nonnullae
contingentes, nonnullae liberae sunt , idcirco ex his effectus producentur contingentes, vel liberi, non obstante ipsius prouident te necessitate. Nam sempere sectus naturaliter sua propria ac proxima assim l- latur caulae, Sproinde suam necessitatem vel contingentiam, haud a prima 4emota, sed proxima, tr hit; veluti ii sillogismo patet, in quo maiore cxistente necessaria, ae minore contingi nti, semper sequitur