장음표시 사용
161쪽
ve modus contingens, quia ejusdem naturae sunt ac ens ipsum , siquidem illud constituunt. Cum autem de operatione et actibus Dei agitur , non eadem est ratio, siquidem ad naturam entis noupertinent, Sed ex voluntate procedunt; nullaque ex hoc. arguitur imyersectio, sed potius maxima persectio, nempe libertas entis a quo actus illi prodii Cuntur. Nunc expendendum occurrit utrum Deus ad optimum teneatur. Id negant omnes sere philosophi ; affirmant autem Malebrauchius et Leib-nit Aius, sed diversimode. Juxta. Malebranchium, Deus ad creandum vel non creandum omnino indissercns, tenetur tamen in hypothesi quod agat, creare mundum Per sectissimum , quia manifestare debet , quantum Potest, Suam gloriam , et esse debet opus interet actionem quam maxima proportio; atque hinc Necessaria. suit unius personae divinae incarnatio, sine qua infiniti pretii non fuisset opus per actionem infinitam, creatione peractum. Hinc etiam. vias semplicissimas et foecundissimas, in quibus consistit operis persectio, Deus eligere debuit . Illae autem Viae , eae sunt quae generaliores , ad plures effectus extenduntur, qui ab iis procedunt .interveu tu causarum secundarum , sine ulla Dei speciali voluntate. Non minus attamen liber est Deus, clam potuerit vel creare vel non creare , et inter plures mundos aequales et Persectissimos quem voluerit eliore.
Longius progreditur Leibnitet ius qui , hoc innixus principio, Deum scilicet nihil agero posse
sine ratione susscienti , concludit eum certo et infallibiliter sua sapientia inductum suisse ad creandum mundum hunc , omnium persectissimum atque Prae omnibus caeteris optimum, ita
ut ne ipsi quidem alius aequalis esse posset, quia tunc nulla Deo ratio suisset cur hunc prae
162쪽
Prob. si , Dens ad optimum teneretur in suis operibus externis , ereatio necessario seret impossibilis i tune enim Deus mundum hunc Procreare deberet quo nullus persectior concipi Posset, ut evidens est; porro repugnat creari mundum quo nullus sit persectior; nam quanta eumque persectione polleat creatura, Semper eou-cipi posset persectior, ac proinde eontinuo in indefinit m perfici , alioquin, ut patet, infinita esse deheret, quod aperte repugnat 3 ergo Deus
a' si Deus teneretur ad oetimum , debiasset in initio omnia entia possibilia, et cum omni persectione possibili, procreare, siquidem mundus in hae hvpothesi perfectior foret, eum sit melius entia existere, quam non existere, ut omnibus satet; atqui id sacere certum est non debuisse eum, eo ipso quod non fecit. Si Deus teneretur ad optimum, non potuisset mundum non crearet siquidem, ut evidens est, mundo melius est existere quam non existere, seu aliter mundus existens aliquid persectioris est quam mundus non existens; atqui Deus potuit mundum non Creare 3 ergo , etc. ' Si Deus teneretur mundum .ptimum creare , Vel propter gloriam internam , vel ' propter externam, atqui neutrum dici potest; non propter gloriam internam, quia , eum consistat in naturae divinae excellentia, a creaturis independens est, nec augeri potest, alioqui Deus necessario creavisset; non propter externam , quae eonsistit in manifestatione attributorum , quin
Deus per 'hane manifestationem ' nihil acquirit a potest ilia' gloria eum, sibi sufficiat, et
163쪽
rso . METAPHYSICA SPEcILLIs , Potuerit non creare; ergo nec propter gloriam,
His ita probatis , circa Malebranchii systema
notandum est vias simplicissimas, quae peculiares Dei voluntates excluderent, ut ipse fingit, admitti non posse. I' Quia passim docent Scripturae Deum etiam minutissimis robus i spestatim , ita providere , ut ne capillus quidem. absque ejus amperio cadat; et revera Providentiae est, ut omnia ipsi subserviant, non vero fimi impulsu
Causarum Secundarum, quibus ipse suas. Volun tales accommodare debeat, alioqui mundum gu hernare non censeretur; ἰ sed gubernandum tradidisse juxta Ieges . a se institutas , et per causas occasionales applicandas. 2' Quia jam frustra fierent orationes ad avertenda mala, V. gr. samem, Pestem, bella, etc.; aut ad postulanda bona, V. S., Pluviam, Serenum tempus, exitus prosperos , etc.; cum omnia haec penderent ex legum . gevneralium applicationo per causas externas , Sine ulla Dei voluntate speciali. Atque ideo nihil creaturis a Deo sperandum esset, cum nihiI nobis, in hoc casu, conferre posset nisi per causas occasionales determinatas, quibus , ne sapientiam iolaret, obsequi leueretur. 3' Quia vias simpliciores Don. reddunt volutitates illae generales, causis secundariis impulsae, cum haec impulsio, ut ita dicam, causarum occasionalium voluntates speciales tantummodo determinet , non vero ex
ri ec reponat M lebrancitius Deum attributa Aua manifestare debuisso modo persentissimo; nam ex Supra dictis potest ea nullo modo, ac proinde magis aut minus manifestare, ut evidens eSt. Aliunde non potest attributa omnia et tota manifestare, quin eo ipso finita supponantur. Proin Pterea nihil ipsi ex hac manifestatione contingere totest: quo carere non possit, ut satetur ipsem ebr. , qui eum a creando abstinerei potuisse non
negat. Tandem id soluin Deo melius est H quod
164쪽
sEerro I. 163fire; ab ipso Intento accommodatius est; porro omnia accommodatiora esse possunt, si Deus velit, cum ab ipso pendeat media quaelibet fini ae- commodare, ea etiam quae ab homine remotioralludicantur, ut omnibus perspicuum est; atque linc toties eosdem fines mediis diversis imo etiam oppositis assequitur. Hinc etiam sacile concipitur potuisse Deum vitam animantium sine alimentis Sustentare, Ductus sine arhoribus, pluviis et Ia horibus procreare, et sic alia multa hujusmodi ;- in qua nypothesi, viae simpliciores forent. Circa Leibui tetit systema notandum est vix cum eo conciliari posse libertatem Dei, siquidem Deus tu hoc systemate non potuit non creare. Nam , eo posito, evidens est Deo melius suisse creare quam non creare, alioqui non creavisset, siquidem nullam tunc rationem sufficientem habuisset unum prae alio eligendi; atqui Deum non Posso id non agere quod melius est, pariter certum est in hoc systemate, cum, id exigat ipsius sapientia; ergo non PotuiSβet non creare. Hine mundus esset necessarius et aeternus, cum Dei mitributa
ejus requiranti creationem. Debuit enim illum pro sua sapientiaicreare, cum id sit melius; atqui nullo modo concipi potest, vel unico instanti, sine eo quod exigit eius sapientia; ergo debuit ab aeter
no et necessario mundum Creare. ν
ι Nee objiciat Lothn. nihil Deum agere posse sine ratione sufficienti; id enim salsum est in mente Loibn. qui rationem hanc desumit ex praeva in entia obiectorum, cum essentialiter possit ens li- herum nutu proprio , ad arbitrium suum, unum prae alio eligere, Deo alia ratione quam Voluntate sua moveatur. Deus, utpote Summe perfectus , sibi omnino sufficit, in seipso necessar o Complacera ac proinde optimus ipse sibi finis est, nocalium ex parte objectorum , ut- sapienter agat. exigere potest. Hinc, cum mundum hunc condi indit, sapienter egit, quia propter se id quod vo-Iuit operatus est; at alium condidisset, minus
165쪽
Propter se, et ad arbitrium auum, libere egisset.
Providentia dicitur aetio constans qua Deus omnia ad fines suos dirigit. Non tam attributum est, Stricte loquendo, quam exercitium ali tim atoibutorum, nempe sapientiae, iustitiae, bonitatis, etc. , quem as ordinem instituendum et conser. vandum impellitur. Hine omnibus creaturis, quae eumque sint, leges aliquas statuit quibus ad finem suum dirigerentur. Leges autem illae vocari tur Physicae, cum creaturas irrationales spectant; morales autem, cum ad intelligentes attinent: At que hinc nascitur ordo ρbricus et ordo moralis, inter quo4 id diseriminis est, quod in priviri Deus ψSe per voluntatam suam nesessitantem omnia .Peretur; in posteriori vero cooperationem libe. Tam exigat creaturarum, ut ad finem suum legibus obtemperando perueniant. Hie emo inquiritur 20 utrum existat Providentia, quomodo agat
Providentiam sustulorunt epicurei , qui Deum finxerunt otiosum , sit omnia 'absque eo fortuito eam facta et conservata; stoici qui fatum Seu necessitatem ad omnes res efficiendas, ipsumque Deum constringendum admisomni a deistaeque
.mnes qui ut cupiditatibus indulgeant, Deum
omnino de rebus creatis curare negant. Quis 3, non timeat, inquiunt cum epicureo apud Ci-- exonem , omnia providentem et metitantem , ,,' et omnia ad se Pertinere putantem , curiosum ,, et plenum negotii Deum.' .
166쪽
Deus rebus omnibus providet. Prob. iv ex iis quibus probatum est, existero Deum. Si enim est Deus, inquit Lact., utique providens est; alterum sine altero, nec eSSe prorsus, nec intelligi potest ira Dei, ea .s . Nec sane multum interest, ait Cicero, utrum Deos esse neget Epicurus) an eos omni procu ratione et actione privet. Mihi enim qui nihil agit esse non videtur Nat. Deor. lib. II . Atque ideo veteres omnes asserere non dubitarunt, Epicurum, Providentiam tollendo, Deum revera sustulisse Vid. Lact. epit. dio. inst. cv. i , 36, etc. ,, .
Prob. ex conSensu Omnium populorum.
Omnes pnim populi , quos in Deo admittendo concordes demonstravimus, non utique otiosum, sed providentem Deum admiserunt, ut satis aperte tostantur preces, sacrificia et alia religionis indicia. , , Et aliu fide omnium fere philoso- phorum, praeter scholam Epicuri , ait Lact. , D una VOX, una Sententia est, nec fieri sinais artifice Deo potuisse mundum, nec sine aucto- ,, re constare . Itaque , non solum a doctissimis ,, viris, sed et omnium mortalium testimoniis et , , sensibus redarFuitur Epicurus cibid. ,,. Etenim undenam provenire potuisset constans haec et u Diversalis opinio, tam cupiditatibus adrarsa, nisi evidentia veritatis p . Prob. 3' ex mirabili ordine mundi. Jam probavimus ordinem tam mirum, tam constantem et regularem, quem exhibent siderum conversio. nes , variae anni tempestates, successio dierum, et generatio corporum, Otoniumque Plantarum et animantium organica dispositio, non posso aliunde quam ex intelligenti causa provenire; ergo Deum rebus omnibus providere necesse est.
167쪽
, , Nec enim, ait Lact , tanta rerum dἱsposItio, ,, tanta in servandis ordinibus temporibus 3 ,, constantia , in perpetuum gubernari potuit sine,, Perito ac Sentiente rectore, quod ratio ipsa ,, declarat. Quidquid enim habet rationem , ratione sit ortum necesse est, , . Et vero, si quis imperium bene constitutum Videat, in quo poet tranquillitas vigeat, artes excolantur, civibus necessaria quaeque aut utilia provideantur 1 numquid ita stupidus esse potest, ut ea sine sapientissimo rectore fieri contendat 7 Quis ergo de Providentia dubitet, cum videat coelos , ter-
, , ramque , sic diSPOSita, Sic temperata esse uni in ,, verSa, ut non modo ad Pulchritudinem ornais tunaque mirabilem, sed usum quoque homi- , , num , caeterorumque viventium commodita. , , tem, aptissime convenirent Lact. I it. dio.
i t. caρ. i r o Si Deus rebus omnibus non provideret, vel quia non posset, vel quia nollet, nulla enim ita Deo admitti potest indisserentia , siquidem imper. sectio est; atqui neutrum dici potest . , , Non
se prius, Deus enim omni scius est et omnipo- , , tens, non POSterius , namque dicere Deum nolleis rerum humanarum curam agere, a Deo prorsus
is est alienum; ut ait Post quemdam Alex. Ariis sto t. discipulum, Cyrili. Alex. contr. DI.,, lib. II . Quis enim operator, Pergit Ambr. , is negligat operis sui curam 3 Quis deserat et , , destituat quod ipse condendum putavit Z Cumis aliquid fecisse nulla injuria sit, non curare quod is secer summa inclementia lib. x . de me , , , cap. 23 ,, . Si parentes filiis natura duce pro . videant , quanto magis id de Deo credendum est, quem optimum patrem agnoscimus i quem ad aliqua indisserentem esse dicere prohibemur pQuisquis ergo Providentiam negat, tollit id, , , ait Cicero , quod maximae proprium est, opti- , , mae, Praestanti Ssimaeque naturae. Quid enimis melitu aut quid Praestantius bonitate et M.
168쪽
stcTIo I. 36 neficentia r Qua cuin carere Deum velit, ne in ,, minem Deo carum, neminem ab eo amari vult,
,, neminem diligi de Nat. Deor. , lib. I, Pers. 3' Deus nihil potuit creare quin sibi finem proposuerit, alioqui minime sapiens suisset, ut evidens est; porro non potuit sibi finem propo, nere , quin omnia ad hunc constanter dirigat, alioqui levitas et mutatio consiliorum in Deo admitti deberet, quod absurdum est; ergo Deus omnia ad finem suum sive generalem , Si e par ticulare in . dirigere debes, ac proinde omnibus
6' Tandem si nulla admitti debeat Providentia, eo ipso subvertitur omnis religio. , , Si Dei, , Providentia , inquit Aug., non praesidet rebus is humanis, nihil est de religione satagendum ,, de utit. cred. . Si Dii, inquit Tullius, ne.
, , que Possunt nos ju Vare, nec volunt, nec cu- , , rant omnino, nec quid agamus animadvertunt,
, , nec est quod ab his ad hominum vitam per. ,, manare possit, quid est quod ullos Diis im- , , mortalibus, cultus, honores, preces adhibea- , , mus 7 Et rursus: quid est cur Deos ab homi- , , minibus colendos dicas , cum Dii omnino nihil ,, curent, nihil agant Z Est enim pietas, justitia , , adversum Deos ; cum quibus quid potest nobis ,, esse juris, cum homini nulla eum Deo sita, communitast Ρorro, sublatis sanctitate et rein ,, ligione, perturbatio vitae sequitur et rhagna , , consusio. Atque haud scio an, pietate adver- , , Sus Deos sublata , fides etiam et societas ge- ,, neris humani, et una excellentissima virtus,
,, justitia tollatur de Nat.' L OP., lib. I , MerS. init . et γλ. , , . Ergo necessario Ρrovidentia admittenda est. Legatur in lib. 3 de Nat. Deor. , quidquid congessit Cicero , ut veritatem hanc
adversus epicureos demonstraret.
Praeter has qu; hus in genere Providentiam de
mon travimus, alias rationes asserremus ad ad-
169쪽
struendam Providentiam in ordine morali, quam
Potissimum impugnant philosophi , cum Deum
esse virtutis remuneratorem, vindicemque criminum ostendemus. Atque inter eas hanc praecipue evolvemuS, quam unusquisque in semetipso deprehendit, cum horrore criminis pertur-hatur, et ea vel in levissimis periculis timet supplicia, quae non ignorat Se mereri. Ob . iv Si Deus esset summe providus , non permittet et viros iustos infelices esse, improbos autem omnibus abuudare; ergo, etc. Irem. Neg. ant. Deus enim id permittit aequissimis de causis, tu ut patientia, humilitas, aliaeque virtutes a justis exerceantur 3 3' ut a terrenis avertautur, ed ad coelestia promoveantur ; 3' ut a peccatis quibus omnes obnoxii sumus , mitio-tioribus poenis purgati , ampliora merita sibi
comparent. Facita avertit a Deo continua felicitas, ut nemini dubium est; virtus autem in infirmitate perficitur. In multis ostendimus omnes; Deus autem in hoc mundo iustos aerumnis anficit ut, peccata sic expiando, etiam mereantur; in quo quidem tenerrimum esse patrem ostendit, cum in altera vita poenae satisfactoriae Ionge acerbiores sint, nec quidquam tamen mereri possint. Quantum autem ad malos quibus beneficia concedit, remunerat transitoria vilique mercede morales eorum virtutes; atque ideo, juxta Aug., , , concessit Romanis orbis imperium , , . Et alium
de dici potest eum eodem doctore , nihil infelicius esse peccantium selicitato, quia poenalis nutritur impunitas, et mala voluntas velut hostis
Praeterea nemini quidquam debet Deus, sua dona gratuito consert; quare ergo ab hominibus argueretur quasi ea male distribuisset 3 Qui dare Potuit, quare non posset auferre 3 Imo etiam, quare minime dare non posset 2 o homo , tu
qui ea, qui respondas Deor Numquid dicit fi-
170쪽
gmentum ei qui se finxit; quare me secisti sic
Om. cap. 9 Inconcusse probatum est existere in Deo Providentiam: quis ergo audeat illam accusare , eo quod percallere nequeat quibus rationibus moveatur 7 Et vero peroptime accomodata est distributio haec sine discrimine iacta hominibus in societata confirmandis, quia sic omnes eadem charitate devinciuntur ; omnes strictioribus dependentiae mutuae vinculis astringuntur, nec ulla justos inter et impios divisio socialis esse potest. Si omnes justi seliciores essent , jam minus libera esset virtutis electio; Dei beneficia perplures, non ipsum Deum quaererent. Aliunde justis inviderent impii, eos hypocrisis arguerent ; nec Semel
in Eorum vitam attentarent, ut exemplo Cain
nimis credibile est. Sin autem impii omnes fio, rerent, nonne justi scandaligarentur; nonne Deus
ad vitium indifferens , imo illud probare censeretur 7 Aliunde perplures esseut qui in vitia
Propenderent, ut miseriis eximi possint. Tandem notandum est, ubi agitur de Provi- deutia in ordine morali, non abstrahendum esseri in statum a fine ultimo. Quamvis ergo quaedam appareant in hac vita deordinationes, quid inde concludi potest nisi statum alium fore in quo cuncta rectius ordinentur 7 Hominibus libertatem indidit Deus, qua Deo cooperentur ut bonum exequantur, et ita ad finem suum perveniant. Quidquid autem boni temporalis possi deant, non iis datur nisi tamquam res indifferens
quas, eum eos ad finem ex se minime conducat,
minimo hona censeri potest. At si libertate bene
utantur, finem suum, scilicet aeternam .selicita- tem assequentur; alii vero in aeternum punientur. Hic est hominum finis, quem unicuique revelat conscientia, praedicant omnes populi , exigunt omnia Dei attributa; caetera aut media sunt aut indisserentia, et praecise ex eo quod in se spectata explicari nequeant, certissime