장음표시 사용
191쪽
uno eodemque Ino tu, qui proinde iis omnibus Competit; nonne autem plane ineptum esset dice-cere id esse simplex, quod per omnes materiae partes distribuitur. Aliunde partes quaedam eorporis moveri pos-- sunt, aliis quiescentibus , ergo motus dividi potest, ut quibusdam, minime autem aliis partibus
tribuatur, ideoque minime simplex est. Ρraeterea motus non est praecise modificatio, sed mera relationis mutatio, quia Scilicet corpus per motum diversis partibus spatii correspondet, diversa loca successive occupat; quomodo Vero
simplex esset id quo fit ut spatium occupetur, locusque multiplex repleatur ZTandem motum supputare, metiri, dividere, augere et minuere possumus ; totus ille aut per partes spectari potest, ut physicis notum est , adeoque per partes ad diversos effectus adhiberi; locum habere, et omnino produci nequit nisi in
spatio, etc.; ergo inepte prorsus simplex et spiritalis diceretur. Inst. Cogitatio provenire potest ex Organorum motu; ergo materiae competere PoteSt. Res . Neg. aut . Nam si cogitatio ex motu pro-Veniat, necessario cogitabit omnis materia, quae movebitur, cum motus in omnibus corporibus sit
Semper ejusdem naturae , nec disserat nisi directione et veloci late. Si enim motus aliquis ex se cogitationem aliquam producat, quare nou idem efficeret motus alter qui numquam disseri , nisi tu accidentalibus ZAliunde metis cogitando in sese reflectitur, ut omnibus notum est, et conscientiam habet cogitationis; quis autem dixerit id etiam evenire in
Et vero cogitatio diutissime eadem permanet,
imo plures ideae etiam praeteritae earum Occasione per totam vitam conServantur; Porro te
latur experientia motum quemlibet, impulsionis
192쪽
srcTio ΙΙ. Is rcausa ceSSante, minui, et mox finire; si eogitatio ex nervorum motu proveniat, evidenter nota subsisteret, cum illa causa transiisset qua corporis fibrae commotae fuissent, proindeque Conci- Pi non posset cur remaneat cogitatio , vel idea Per Sensationem acquisita, seu per commotionem quae iamdudum praeteriit. Praeterea si cogitatio ex motu Solo proveniat, quomodo haberi ' possunt ideae praeteritorum , futurorum, spiritualium, et mere possibilium Quomodo mens nostra potest si hi mundum universum repraesentare, imo infinitum concipere, Cum neceSSario motus organorum in corpore circumscriptus sit, atque ideo tam limitatus 3 Quo modo potest ad nutum agere, has vel illas cogi-'tationes aut determinationes ad arbitrium habere, vel eas prout libet immutare et variare, cum materia ex Se iners et nullius sit actionis ea pax Z Tanim quomodo mens poterIt suas cogitationes aliis communicare, quin eas deperdat, inroiis inspirare determinationes quibus ipsa caret,
cum materia motum communicare nequeat, nisi Prius eo donetur, cumque tunc necessario Perdat. Iis addere possumus 'rationem saepe ad Peni tus diversa cogitare, quam quae organorum mo tus reserunt, Sensationumque errores emendare r, , Quando l' aequa incurva un basione , la mi axagione to raddrigeta , inquit poeta. Id imo quotidie evenit; res enim in oculis inversae pinguntur, eaS tamen rectas nobis repraesentamus; SO-
Iem et stellas terra majores esse, et ab ea non aeque distare judicamus, quamvis contrarium raserant organorum motus, Sensuumque impressiones. Et vero, quomodo per hanc organicam dis QPositionem, eosque motus ponderi mille librarum sublevando impares, judicare possum 'hoc revera talo esse Z Quomodo totum orbem solo motu percurram cogitando, cum e domo nequidem exire
queamr Nonne ultra modum absurdum esset ali-
193쪽
quum facultatem, quae tam parvis impar est, tantos essectus ejusdem generis producere Posse 2
Obj. α' omne/ mentis iacultates ad sensibilitatem, omnesque ejus affectiones ad sensationes reducuntur; porro sensationes evidenter corporeae sunt, siquidem corpus assiciunt, et nervorum ope Producuntur; ergo mens ipsa corporea eSt. ReV. IV Neg. maj. Certum est enim nos ideam
habere rerum mere intelligibilium, nos percipere idearum vel sensatiouom relationes, easquct comparando judicia et ratiocinia es facere; nos producere volitiorios , desideria, eorumque Conscientiam habere; nos futura et mere possibilire cognoscere quis autem dixerit haec omnia seci-Sationum ope produci pInter has intelligentiae perceptioneS, et Sensa Sationes, multiplex existit disserentia Nullas sensationes experimur nisi per contactum pbysicum, Seu Per impressiones sensibus iactas; plurimm autem percetiones, V. gr. conscieritiam nostrae existentiae, cogitationis, etc., Per Solam mentis attentionem deprehendimus . 2' Quasi ex sensibilitate oriuntur, per motus indeliberatos exprimuntur; quae autem Percipiuntur, per Νerha et signa voluntaria. 3' Priora meminimus; non vero re VocamuS: non enim patimur cum nos passos suisse recordamur: sensatio transiit , sola remanet ejus memoriar posteriora vero quotidia
Et vero, numquid spiritum, Deum, vel circu- Ium in , se sentit, qui horum ideam habet 7 Numa quid alimentis reficitur, quisquis ad ea cogitat Numquid dolorem, samem, calorem aut frigus experitur, qui mere ad haec alte it 7 Ergo prorsus inepte dici tui'. omnes mentis assectiones adsensationem reduci .. Vide Aristot. des anima ,
.R P. u' Neg. min. Impressio sensibus facta sedulo a sensationa distinguenda est .; impressio
enim non sit sensatio, nisi cum percipitur. Hinc
194쪽
AEcTIo II. I93 sanguinis circulatio, vel aliqua impressio dormienti facta aut meditationi graviter intento, numis quam, cum non percipiatur, ab homine sano dicetur sensatio. Porro equidem impressio corpus assicit, imo et nervorum ope ad mentem trans mittitur; at huius impressionis conscientia, quae sola dicitur sensatio, nullomodo sorporea est, Si quidem omnino simplex et partium expers est. Quis enim dimidiam partem conscientiae aut perceptionis dixerit Z Etenim si corporea seret et in corpore reciperetur, numquam totius imω pressionis et sensationis conscii essemus, siquidem diversam corporis partem assicit quaelinet impressio, ac proinde aliae alias partes sentirent. Quomodo aliutide possemus in sensationes HO-stras mentem reflectere , ex iisque concIusioneS. deducere, sicut quotidie fit Z ,, Se non e in mio potere ii sentire o non sentire, inquit Rousseau, io vi h bene resaminare pili O meno cio chesento. Io non Sota dunque un EsSere semplicenaente sensitivo e passivo, via un essere altivo
e intelligente. E cheechh dicane Ia filosofia, ar- diro pretendere alPonor di pensare
Praeterea, Si sensationes a nervorum commotione non distinguerentur, quomodo posset inter eas institui comparatior Quaenam pars corporis divorsas in se simul et totas sensationes reciperet; praesertim cum Per sensus diversos Producerentur 3 Quaenam pars organorum simul frigore et calore, id est impressione oppoSita commoveretur Z Quaenam aliunde intelligentia dona. retur quam exigit comparatiot Quomodo tandem sensationis memoria remaneret, cum jamduduin elapsa est sensuum commotio 3 Ergo repugnat pariter et sensationes solas dici montis assectiones,
obj. 3' Anima vices omnes corporis experitur, cum eo crescit, infirmatur, deficit ratio, etc.; ergo a corpore non distinguitur. MN. I' Neg. ant. Quamvis enim peroaepe
195쪽
I94 METAPYs Ic A. SPECIALIS, mens corporis statum ipsa pati videatur, id tamen Saepius non evenire testatur experientia. Nonne euliti certum eo clarius et firmius meu-lein meditationi insistere , quo magis organa silent et quiescunt 8 Eam aliquando ita cogit 'nodetineri, ut non percipiat acerbissimos dolores, Privationes corporis graviores Z Noune videmus quotidie pueros delicatissimos, debiles, infirmos,
languescentes, et fere mortuos, perspicacissimum ingenium, cognitioncsque extraordinarias, Statimal, incunabilis habere; dum vero alii robustiores, vix usum rationis obtinent 7 Nonne testantur medici supremam intelligentiam aliquando quibusdam moribundis advenirer Nonne tandem Per-slures homines naturae propensiones etiam ViOentissimas reprimunt, imo mortem subire non recusant, quin etiam appetunt, religione, vel ratione Sola movente, quamvis haec omnia Sensus Corporis Pehhorrescati Ergo sateantur philosophine CeSSe est mentem a corpore distingui, aut robustiores et melius constitutos agricolas vel Baju-Ios ingenio Prae Valere. Rem. Neg. cons. Ex iis enim quae objiciuntur, id unum sequitur, scilicet mentem inter et
corpus arctissimam unionem existere, ex eaque nasci reciprocam assectionum communicationem; adeo ut, ita Volente Deo, mens organorum ministerio ad Suas lanctiones exercendas, vel obtinendas sensationes indigeat, proindeque eo per sectius facultates suas exerceat, quo persectiora sunt corporis organa. Sic hominis industria cessat si qua indiget machinae motus Perturbetur. Sic omnia membra doloribus stomacui assiciuntur, quamvis ab ipso distinguantur. O . a' In mente recipiuntur cogitationes comis positae, v. gr. ideae corporum; ergo est composita.
Res . xv Deum has etiam ideas habere , cum omnia produxerit et omnibus provideat, ac Proinde omnia cognoscat; quis autem dixerit Deum e5Se compositum t
196쪽
SEcet Io II. 19sRe . a' Inde confirmari mentis simplicitatem potius quam infirmari, siquidem Subieetum: compositum non posset hujusmodi idearum conscium esse, ut pote quae per varias ipsius partes necessario diffunderentur. Resρ. 3' Neg. ant. Recipiuntur equidem ideactobjectorum compositorum , at minime ex Partibus distinctis sicut earum objecta compositae sunt, alioquin rotundae, quadratae, Varioque motu agitatae forent; quod Prorsus absurdum est. Immerito confunditur idea cum ipsius objecto; habeo nunc ideam solis, imo et mundi universi; quis autem dixerit mucidum in mente mea recipi r Dividi possunt et separari proprietateS Ohjecti; atque ideo saepe a quibusdam abstrahimus ;at non aeque satio perceptio ipsa divisibilis est, ut luce clarius patet. Idea etiam universalis evidenter o mutuo simplici coraceptu pariter percipitur , nam omnis Perceptio Vel tota est , via nulla.
st. Recipitur in mente dolor vel major veIminor; ergo recipiuntur assectiones compositae. Res . Dist. ant Recipitur in mento dolor major aut minor, id est sensus se a conscientia ma-lloris impressionis, conc.; sensus vel dolor pluri- ius partibus compositus, Deg. Equidem remissior esse potest aut vehementior doloris sensus, prout anima vividius afficitur aut corpuS Vehementius
pungitur; at id minime supponit dolorem partibus physice distinctis constantem, alioquin mamjor sentiri non Posset, cum partes supervenientes in eadem corporeae mentis parte recipi nota possent, nec eidem proinde sui conscientiam dare; dolor autem in mente spiritali crescit et minuitur , quia mens majori vol minori attentione in eum sese reflectit; hinc illum, altis moditationibus abstracta , vix sentit et aliquando obliviscitur; hinc in quibusdam ita gaudio acris doloris sensus temperatur, ut sere evanescat.
Nec addant mentem diversas assectiones Oxpe
197쪽
Tiri non posse, si simplex supponatur, quia unica totam repleret. Id enim salsum Supponit, sci- Iicet affectionem a mente distinctam et materia Iem esse; mens suis assectionibus nec tota, nec in parte repletur, sed iis , ad instar spirituum , modoque imaginationi impervio, modificatur ita ut una alteram non excludat, sicut una modificatio materiae alteram etiam in eadem parte non excludit; sie corpus simul quadratum et album esse potest. Quin etiam, ut jam diximus, diversae et oppositae cogitationes in mento sentiri non possent, Si corporea esset, quia necessari Odiversas partes assicerant. Nihil ad ea respondemus quae ex corporis in animam actione objiciuntur, quia ostendemus ali-hi actuum omnium, qui in corpore et ex corPO- re sunt, causam efficientem in Deo reperiri; in homine vero nihil aliud quam eorum occasionem, proindeque corpus physice in animam nou age
Consulantur circa mentis humanae Semplicita
ARTIcutius II. De ruentis humanae facultatibus.
Pga facultatem intelligimus principium functionum quas exercet mens humana. Cum autem omnes ejus sunctiones reduci possint ad cognitionem veri et amorem honi, hinc vulgo distinguitur duplex sacultas: una intelligendi, seu intellectus , altera volendi, seu voluntas. Quamvis ambae illae iacultates sint una ea de Inque mens simplex, cum diversum objectum habeant, de utraque seorsim agendum.
198쪽
De intellectu.QυάMvis nihil nobis intellecta nostro magis intimum sit, nihil sere magis incognitum est, nihil quod pluribus systematibus ortum dederit.
Certum est nos cogitare; utrum vero essentialis
sit mentis cogitatio , quid Siut ideae nostrae , quaenam sit earum origo, inter philosophos acriter disputatur. Hinc et inde plurimae rationes asseruntur, sed nullae sussicientes videntur. Ideo circa haec diversas opiniones reseremus; quaenam autem praestet, alii judicabunt. Quaestio prima. Estno cogitatio menti humanae essentialis pCirca quaestionem hanc perpIures, forsitan sapientius, nihil audent definire, cum nullum, inquiunt, medium detur, neque ex sensu intimo, neque ex memoria , neque ex idea mentis, quo haec controversia dirimi possit. Qui autem aliquid pronuntiaut, in duas potissimum abeunt
opiniones. Prima vinis, scilicet carthesianorum. Ceusent carthesiani cogitationem ita menti essentialem es. Se, ut ea Sublata penitus evanescat idea mentis, nec quidam tu ipsa concipiendum remaneat. Suam autem sententiam sic probant r i ' Quidquid de natura mentis notum est, ad cogitatiO- .nem et amorem, proindeque cogitationem evidensiter reducitur. Eam quippe concipimus prout ad percipiendum, judicandum, et volendum comparatam . Si autem cogitationem sustuleris, nihiI in ipsa remanet nisi mera facultas cognoscendi porro id sane non suppeditat sufficientem mentis
notionem, sed tantum tune enunciatur, et concipitur quid .esse possit, quaenam sit ejus capaci 'tas, seu quid habeat; minime vero quid sit. Sic materiam nou conciperet, qui uaturam ejuδ req
199쪽
poneret in eo quod moveri possit. Essentia eniim cujuslibet entis non mera capacitas , Seu quid possibile est, sed aliquid reala. α' Illud naturale est humanae menti, quod in nobis Perpetuo est, et veluti sine nobiS , atque
ante omnem reflexionem et educationem: hac ratione principia naturalia ab aliis distinguuntur. Quod autem naturale est, ad naturam pertinet; Porro omnibus inest invictum felicitatis desiderium ante quamlibet reflexionem et educationem,
ut nemini dubium; proitideque illud desiderium
naturae deputandum est ac consequenter cogitatio, tum quia nihil volitum quin praecognitum, tum quia volitiones ipsae in idea cogitationis de . Prehenduntur. Hinc id Bossuetii: ,, Se avvi in
,, me alcuna cosa stata sem pre eon Ine SteSSO,
,, ella h certo l' idea e 1' amore delia mi a xelici- D ta. Questo sentimento comincia a spiegarsi si- , , no dati' insanetia , o siccome Io porti amo CouM noi venendo ni mondo, quindi egii h sorga cheis abbia esistito in noi fici net seno della madre., , Allorquando com incia la ragione a manifestar- , , Si, d' altro non cura, che di cercare i meteti, , , buout o catti vi , renderci felici; locche di-mostra esistere questa idea ed amore per la, , selicita nel lando delia nostra ragione . Per, , certo modo questa idea, che ci rende avVerx,, titi della nostra selicita, e questo sentimento
, , che ct trasporta ad amaria , sorinano Sem Premat Punica nostra idea, e I'uuico nostro Sen. timento . Rispetio at sentimento It cosa U CHR.,, ra dappoichh tuiti gli altri . nostri sentimenti,, si riseriscono a quello; ed in quanto ali idea se delia felicita , non h meno evidente , che la, , medesima n'h una consegucaga, tacendosi noxis attenti alle altro tulte, non per altro, obe Per D soddissare questa sola Ergo, inquiunt, mens essentialiter sentit et cogitat. 3' Nemo nescit mentem humanam ad Imagi-Mem Dei creatam esse. Hano veritatem ipsi Plii
200쪽
sEcTro II. 199 Iosophi gentiles deprehenderunt; porro sine cogitatione quaenam esset in mente Divinitatis imagor Numquid mera facultas hi capacitas cogita.
tionem recipiendi Dei similitudo foret, in quo nihil novi potest adveniret
' Humana mens, a primo instanti creationis, conjungitur cum corpore; per hanc enim copulationem efficitur homo; porro corporis et animae conjunctio reduci potest ad mutuam relationem, qua Per voluntatem in corpore diversimul. producuntur, in mente vero motuum cor Poris occasione diversae sensationes aut cogitationes efficiuntur. Secunda o inio, nempe lockianorum. Contendunt lockiani cogitationem minime menti esSenistialem esse, meramquct cogitandi lacultatem ad ipsius naturam perlinere. Nam, inquiunt, si cogitatio menti foret essentialis, vel esset cogitatio in genere; vel cogitatio singularis et determinata, atqui neutrum dici potest; non prius: cogitatio enim in genere nihil est quam mera mentis abstractio; non posterius, siquidem cum Perpetuo variae sibi succedant cogitationes , Perpetuo mutaretur essentia mentis, quod impossibile
est. Praeterea certum est non posse mentem cogitare quin id sentiat, quin sibi conscia sit co-
itationis, cum omnis cogitatio mentis attentio. nem essentialiter excitet; manifestum est autem nee puerum in utero materno, nec hominem graviter dormientem conscientiam habere cujuslibet
cogitationis, ergo, inquiunt, insallibiliter concludi
potest cogitationem non esse menti essentialem. Ex his duabus opinionibus , eam unusquisque assumat quae sibi magis arriserit. Utraque infirmis nititur argumentis, ut ei statim apparet, qui vel modicum attendere voluerit; facileque crediderim non sat clarum et definitum esse Iitigantibus statum quaestionis, et sibi invicem eos id diceris posse: M ipsum autem eogitare, num idem