장음표시 사용
201쪽
Circa naturam idearum duae etiam potissimum inter philosophos sententiae celebrantur, de eaque multum Malebrauchium inter Arnaldum dis,
Malebranchii sententia. Contendit Malebranchius ideam a yerceptione distinctam esse. Per-cePtio .enim est, inquit, sensus intimus, sive illa assectio qua conscii sumus aliquid a nobis co- nosci; idea autem est objectum cognitum; astallud objectum non est res externa, quae lenti Per se et immediate praesens esse nequit, Sed aliqua forma intelligibilis quae nobis rem illam exhibet. Porro perceptio quaecumque fugax est mentis assectio, non item de idea , nam ideae fiunt aeternae et immutabiles. Veritates enim essentiales , qualis est haec: circulus suos habet radios aequales ; aut ista: triangulam aequiM
Iet duobus angulis rectis; sunt necessario veras, proindeque immutabiles et aeternae: porro non Possunt esse tales, quin etiam aeternae sint ideae,
siquisem inuituntur ideis, earumque relationi. hus; ergo, etc. Idea haec quam vocat Malebranchius objecti-Dam, a Deo non distinguitur, qui rerum omnium formam et exemplar continet, et eam manifestat menti nostrae cui intime praesens est, utpote IuX quae illuminat omnem hominem. Porro Deum cognoscimus per seipsum, quia in seipso intelligibilis est; nec ullum est medium, ab ipso distinctum, cujus ope percipi et menti repraesentari possit, ut omnibus manifestum, cum alia omnia finita et limitata sint. Iu Deo autem percipimus per ideae seu sorininae nobis exhibitae contemplationem, omnia objecta corporea, quae cum in animam spirita- Iem agere .non possint, nec ipsi praesentia fieri , utpote quae nulla cum ea relationem habeant , videri nequeunt nisi in eorum forma exemplari,M M mur in .e continet, cuique reserimuο seu
202쪽
sationem in nobis impressam, et ea quibus singularia constituuntur. Per eamdem sormam exemis Plarem percipimus omnes Veritates generales et abstractas, quas noS cognoscere certi sumus ; et tamen non cognosceremus nisi Deus nobis suam substantiam manifestaret in qua continentur, si is
quidem in nullis ereaturis deprehendi possunt, eum aeternae sint et immutabiles. En famosnm si. stema quod in Variis operibus exposuit, strenue que propugnavit Malebranchius. Annaldi sententia. Hanc opinionem totis viri istius impugnavit Amaldus. Contendit ideam et perceptionem unam eamdemque rem esse, in sei in psa minime distinctam, quamvis duplicem respeetum habeat; unum ad mentem percipientem, et alterum: ad objectum perceptum a siquidem nullam perceptionem habere possumus quin aliquid percipiatur; nec quidquid menti objectiva praesens esse potest quin Percipiatur. Perce tio retitionem ad. mentem deSignat, idea vero relationem ad obiectum. Hinc juxta ipsum, omnes nostrae perceptiones
sunt ex natura Sua rura entatris S, eo sensu
quod existere ne ueant quin aliquid menti repraesentetur; proindeque minime necesse est ad species; ad entitates, Seu imagines repraesenta in trices a perceptione distinctas recurrere, quae merum sunt imaginationis figmentum, et praejudiciorum foetus. Ηine ideas suas Deus nobis non manifestat, sed alias iis prorsus quoad repraesentationem similes producit, quibus objecta menti exhibentur; proindeque corpora in Deo minime videntur, sed in seipsis , cum scilicet Deus, qui voluit suum proprium corpus non autem mere intelligibile amente percipi, impressionum occasione ideas eorum in nobis effingit. Utraque haec opinio suos olim habuit de sensores, utraque plausibili specie, coloribus apparentibus, ab auctore suo vestita est; neutra tamen omnino
203쪽
vincere videtur. Unaquaeque suis incommodis subjacet, gravissimisque difficultatibus obnoxia est. Quam limque libuerit, unusquisque amplectatur. QUAEST. TERTIA. Quaenam est origo id earum pCirca quaestionem hanc id primum tamquam certum notandum est, Deum solum ideas nostras producere, nec id omnino posse mentem nostram; non enim magis potest sibi repraesentare objectum incognitum, quam effingere hominis imaginem, quem nullo modo cognoscit; id omnino evidens est. Nam aeque impossibile est ens aliquod interne quam externe repraesentari, Si adhuc ignoretur quid repraesentari debeat. Aliquas equidem ideas adjungere Potest, ut objectum compositum imaginetur, potest earum relationes reflexione deprehendere, potest etiam eas aliquando revocare, imo aliquo sensu iis occasionem dare, at omnino repugnat eam sibi repraesentare quod non novit repraesentandum, proindeque ideam afficere quam ignoraret. Id sat communiter philosophi confitentur. At non aeque conveniunt quaenam sit idearum in nobis a Deo productarum origo. In duas potissimum opiniones oppositas abierunt, quibus
una recentior et inter illas media adjungi po
Prima opinio. Carthesiani, qui mentis essentiam in cognitione actuali reponunt, Coti tendunt OmneS DOS statim ab ortu quibusdam id eis in-sormari , quas innatas vocant . Eam opinionem tuiti sunt sere quotquot huc usque exstiterunt viri excellentiori ingenio praediti, Plato, Pitagoras, Cicero, perplures iique praestantissimi Ecclesiae Patres, Carthesius , Lethnit Zius , Bossue lius , Fenelon, d 'Λguesseau , Pascat, Nicolius, Malebranchius, etc. Non equidem actuales sunt et re flexas omnes ideae, sed ad naturam ha hi tuu .n, quales sunt, V. g., in Viro. Praestanti SSi mi ingenii, cum ludo intentus, aut gravi somno con5 opitus est. Cum accedente reflexione et usu
204쪽
occurrunt. Tales sunt ideae Dei et omnium veritatum generaliorum . Suam autem opinionem diversis rationibus coufirmarat. xv Ex eo quod mens humana ad imaginem Dei creata, necessario veritatis imagine et repraesentatione debet informari. L ' anima, inquiunt, EP opera di Dio; ella e stata formata a inimagi ne di tui: uti essere insensibile, bruto, stupido Per natura, sarebbe egli I' immagine della fovra na intelligeneta e delia sapienga infinita 720 omnibus innata sunt tum propriae existentiae cor scientia, tum amor felicitatis, idque sa-tetur ipse Lochius; ,, Io consesso, ese la natura ha posta in tuiti gli uomini Ia brama d' essere felici, et una sorte avversione per la miseria. Sono questi, principii di pratica veramente innati , e che hanno una continua insueneta intuite te a Zioni. Porro, inquiunt, quis voluntatis inclinationem sine amore, quis amorem Sine ulla prorsus cognitione concipiat Z3ψ Μentem humanam perpetuo et essentialiter cogitare Perspicuum est, inquiunt, cum id ad essentiam ejus Pertineat, nec possit absque eo intelligi; porro id esse non potest quin a primo existentiae momento quibusdam ideis informetur, siquidem ideae sunt veluti primaria omnium cogitationum elementa, atque ex eis nascuntur caeterae mentis operationeS.
40 Omnibus hominibus inest, tum idea Dei , tum idea primariorum legis naturalis principiorum , ut omnes philosophi consitentur; porro, inquiunt, has ideas non haberemus nisi nobis innatae essent; nihil enim sensibus deprehendimus quod iis occasionem dare possit. Nam quidquid sensus exhibent, est materiale et flnitum, proindeque excludit proprietates entis infiniti, et re-xum spiritualium; quomodo autem id occasionem
huic ideae daret quam penitus excludit 3 Ex his diverata ideis ad unam attendere impossibile est,
205쪽
αoέ METAPHYSIex SNcIALIs, qMn ab altera abstrahatur, nullam proInde rela tionem habent; porro res quaelibet non potest alterius ideam dare, cum qua nullam habet omnino relationem. Aliunde quaerimus 'omnes felicitatem summam et absolutam, ex quadam naturali et innata pro . Pensione, ut omnes conscientia norunt; porro ad eam Propendere non possumus, quin pariter innata sit ejus cognitio, proindeque idea Dei in quo solo reperitur; siquidem nihil appetere possumus, quod non Prius cognoScatur. Praeterea nisi forent innatae justi et injusti notiones, et omnia legis naturalis principia saltem primaria, qua de causa ab omiaibus, antici-Pata quadam scientia, apud quaslibet nationes,
in quovis tempore, ante omnem refle ionem, Omnia magistrorum documenta Sola verborum expositione perciperentur Z Quare in ipsis puerulis, aliquem ordinis, justitiae, sinceritatis, SenSum deprehendimus Z Undenam ille pudor quo, vix
rationis participes, a turpiter coram aliis agendo avertuntur Z Numquid, ut contendunt adversarii, ex frequenti malarum actionum consideratione pSed omnes actiones, nisi quaedam adsint principia moralia , omnibus indifferentes apparebunt: nihil inordinatum videtur, nisi quia jam omnium mentes ordinis idea imbuit. , , Tufio cib, che non e conforme alia regola , inquit ipse Dumarsa is, non e retto; egii convien dunque aver cogniZione delia regola a poter dire che questo O quello non e rettos' Tandem, inquiunt, nisi innatae eSSent Veritatum primarium notiones, nullum certum principium et omnibus commune posset iuveniri, tum quia diversae sunt in omnibus sensuum impressiones, diversaque organorum dispositio, tum quia sensus, nedum iis inveniendis inservire possunt', imo potius obstant, et eo minus in veritatum generalium et metaphysicarum inquisitione proinficimus, quo magis objectis sensibilibus et cor. Poreis mentia attentio detinetur.
206쪽
SEcTIO II. dios His et similibus argumentis contendunt car- thesiani necessario innatas esse in hominibus V .
titatum essentialium ideas. Quod si iis objiciatur nullam esse ideam quae noII coguoScitur, reponunt perplures in homine doctissimo ideas ,
quarum non continuam conscientiam habet, aut saltem ita remissam et debilem ut vix sentiatur,
et nullam sui recordationem pariat. Quaerentibus autem quare tot sint circa hujusmodi veritates in hominibus errores, cum illae ideae, utpote mentibus a Deo inscriptae, necessario sint uniformes et indelebiles, respondent ideam meram, non vero idearum comparationem et relationem ab eis innatam dici. Error, inquiunt, non est nisi in judicio; quis autem judicium unquam dixit innatum 7 Quin etiam, error ipse Supponiti deam praeexistentem; quis enim circa haec pos-Set errare, quae penitus ignoraret Secunda opinio. Lockiani censent mentem e Creatoris manibus prodiisse veluti tabulam ra-εRm, in qua, accedente sensuum ministerio, quotidie sensationes in ideas transformatitur; nulIa Proinde juxta eos innata idea est, sed omnes ex Sensibus oriuntur, sive immediate, sive mediate et reflexionis adminiculo; ita sentiunt, post Ari-Stotelem, Gassendi, Lockius, Dumarsais, Condit-ΙRc, et fere omnes superioris saeculi philosophi, Sicque suam defendunt opinionem. i' Si menti quaedam essent ideae, earum Per Petuam conscientiam haberet, cum nulla esse possit idea seu perceptio quae non sentiatur, alio. quin esset perceptio simul et nou perceptio: perceptio quidem ex ipsa ideae natura; non Perce gio, quia non perciperetur. Sostenere, inquit ockius, che una cosa esista neli' intendi meuto, e non Sia perh concepita dati' intendimento, tor-na lo stesso che ii dire, che una cosa o, ed iu- sieme non h netl' intendimento'Atqui experientia certum est mentem non perpetuo. Ritendere
ad ideas quas innatas vocant. Ideoque minime
207쪽
probari posset eas ab hominibus dormientibus , ab infantibus aut insanis percipi; imo probatur
non re Vera percipi, cuin non sese manifestent absque educatione, minis, adhortationibus in ado- Iescentibus , et iis novae et incognitae videantur; hincque tot exclamationes cum iis manife
α' Ideae innatae, si quae essent, evidenter deleri non possent; porro contrarium experientia testatur, siquidem nulla reperitur idea Dei , Et ossiciorum moralium in iis hominibus qui, lege et disciplina soluti, in silvis aliquandiu vixerunt, et postea ad societatem adducti rudimentis christianae religionis imbuuntur. Omnes eis nim a diversis hominibus interrogati quid in priori statu cogitaverint, unanimiter respondent se nihil omnino nisi corporeum et sensibile cogitasse. Idem de mutis et surdis dici potest, qui nihil omnino sciunt quin picta locutione edocean
3' Praeterea, inqiunt Iockiani, si omnes ideae justi et injusti, et aliorum principiorum mora inium, innatae essent, evidenter iis omnes insantes adStringerentur, quia tunc nulla ratio conci- Pitur cur iis eximantur; quis autem dixerit in .sentem peccare si legi naturali non satisfaciat Τέ' Idea justi et injusti supponit necessario ideam distinctionis honorum et proprietatum, ideamque juris stricti cujusque ad sua; porro quis unquam dixerit distinctionem hanc, jusque illud pueris in utero materno cognita esse Z Imonuinquid in tot silvestribus et barbaris reperiun. tur, qui justitiae regulas, absque ullo conscientiae remorsu, unanimiter et publice violant Z5' Non magis innatae dici possunt ideae veWritatum quae sρeculativae dicuntur. Si qua enim
veritas naturalis et innata esset, maxime ea quam omnes ita nuncupante idem non potest essct simul et non esse. Qus autem dixerit ideas impos . sibilitatis et identitatis in puerulis innatas esse,
208쪽
cum v Ix in hominibus adultis reperiantur P,, Che si chiegga ad uri vecchio, inquit Lockius,
se uti uomo, ii quale e una creatura compori sta di corpo e di anima, rimane to Stesso al-
lorchb inutas i ii di Iui corpo : Eusorbio, Pi- , , tagora, it gallo, in cui trapasso pol Ι'anima ,, di tui, era sorse tuit' uno Z Dali' inibaraeteto , ,, ita che Sara posto, si parra che Ι' idea d' iden ,, tita nou d chiara quanto credesi , e quindi, , neppur nata con noi . I pilagorici avrebberoo risposto che si, ed altri infiniti direhber elio
Praeterea quomodo dici potest innatum principium, ad quod perpln res numquam Omnino alia tendunt 7 Porro evidens est nec pueros nec idiotas , inquit Lockius, ad abstractum hoc prine . Pium attendere. Quante genti non vi hauno i , , gnare di Iettere e quanti Popoli selvaggi, ches,, non solo passano Ia Ioro infauZia Senga petiis Sarvi, ma che non vi portano mai Ia minimarissessione in tu ita la lor vita Z Et paulo poste,, Le idee , prime ad occupare ii nostro spiritti,, sono quelle che gli Provengono dat sensi, oeche sanno una maggiore impressione su di, , tui. Un sanctullo non giunge a conoscere, cho, , tre e quattro SODO eg ali a Sette, Se non al- , , torquando e capace di contar Sette, e che ha,, gia formato I' idea d' eguaglia ueta, ed impara- ,, to come la si nomina . Allorche dicesi, eha, , diciotto e dictannOυs uguagliano trentasette , ,, questa ProposiZione e Per Se SteSSa non menci ,, evidenta di quest' altra: uno e dias Minagl-o no tre.Nondimeno it sanci ullo non conosce I , , prima cosi tosto come la seconda, non perchli, , gli manchi I' uso della ragione, ma perches,, non ha egit formato Is idee significate dallo,, parole diciotto, dicianno es e trentaSette, uno, ,, dus e tre. En praecipuae rationes quibus suam opinionem Lockius et ipsius sectatores defendere conantur.
209쪽
Observant autem alterius sententiae patroni ipsum perpetuo iudicium cum idea confundere; miniis
meque ex erroribus concludi posse ideas non esisse innatas et universaleS, cum Potius error Supponat ideam rei cujusdam de qua affirmetur aliquid quod ei non conveniat. Aliunde, inquiunt , exempla quae asseruntur id unice probant, scilicet male applicata suisse, aut minime observata principia moralia; at quis nullam esse legem ex eo probaverit, quod a quibusdam aliquando violetur Z Num concluderet Lockius non esse homini naturalem usum rationis aut sensuum, ex eo
quod aliqui dementes , et quibusdam sensibus orbati inveniantur Z Praeterea peroptime quidem ostendit Lockius quomodo puer, posita semel aequa litatis idea, relationem numerorum SucceSsive deprehendat; at non aeque nos edocet quomodo illam ideam acquirere possit , nisi revera innata
supponatur; imo nec etiam quomodo numerum intelligere possit. Sensus equidem reserunt singularia, imo et numeri EIemerata; nurnquam autem Mnιlatem et numErum percipiemus , nisi
utriusque idea praesupponatur. Adsit animal ca- P tali executioni, turbam et supplicii instrumenta videbit; imo sanguinis horrore concutietur; at non ultra progredietur. Le idee di morale ,
, , inquit D. de Mestre, di fovranita, di delitto, , , di giustigia, di foreta pubblica ec. attaccate ais questo tristo spetia colo , son nulle per Iui . , , Tutti i segni di queste idee Io circondano ,
M lo ioccano, lo premono, per cosi dire, ma iuα,, tilmenter perocchh ni uci segno pub esistere , ,, che la idea non sta preesistente. Gli animali,, Vedranno eternamente clo che noi veggiamo, is Senga poter mai comprendere cib che noi comis Prendia mo; ramnate quanto vi placer. col,, Pensiero quest' auima qualuoque, questo prin D cipio incognito, questo istinio , questo Iumeis interiore, che loro h Stato concesso con una
ri si prodigiosa varieta di direaione e d' inten.
210쪽
si Supponatur praeexistens idea numeri, a quα- Iitatis, unitatis et relationis, nunt quam poterit ope sensibilium acquiri, cum in iis minime con
Tertia O inio. Cum videret utramque hanc Op-Positam opinionem validis fulciri rationibus, nec tamen reperiendae id earum origini sufficere, tertiam excogitavit inter utramque veluti mediam clarissimus D. de Bonald. Censet enim optimus et celeberrimus ille metaphrsicae a recentioribus deformatae restitutor , ideas in se innatas non Posse tamen intelligentiae innotescere, qui uiPSarum expressio acquiratur. Cum enim, inquit, nihil concipi queat absque cognitione et usu. Verborum quae sunt omnis ideae intellectualis
veluti signum et necessaria expressio, nec tamen
Possit signum quodlibet per se ideam Producere, nec expressio intelligi , si non idea praecedat , necessario dicendum est ideam innatam per ex Pressionem menti exhiberi. Egli e cio , chos, Sembrerk evidente, inquit auctor ille, ad ogni,, buouo spirito, ii quale giudi chera essore uel- ,, te idee qualcho cosa di fondamentale non Pro is veniente dat sensi, daccho noi tuiti foura diis molli oggetti portiamo uniforme pensi ero, coriis Sensi estremamente variati in sorZa ed in per- ,, segione; che noi pensi amo a cio che non ah -
, , biamo mai Percepito pei sensi, come quando is pens samo at colore in generale, sebbene non esistano che colori particolari r che noi pen- , , siamo ait' incontrario di quello che ci riseri- , , Scono i sensi, po iche noi correggiamo persino, ,, eoi pensi ero, gli errori de' nostri sensi ; sinat- ,, mente Perche noi percipiamo it generale, men- ,, tre non ci viene da nostri sensi riserito che i I,, particolare: ma vi ha pure net pons iero la