장음표시 사용
221쪽
prehendimus, sed non aeque scutimus eos a nobis effici; imo et nec sentire possumus, cum sensus intimus ad ea quae monti sunt interna tantummodo sese extendat, et motus illi sint ponitus externi. Hinc quisquis id judicat, extra conscientiae limites excurrit, ut id cuique ma nifestum est. Inst. Sentiri nequit mentis libertas quin etiam in actu sentiatur facultas non agendi; atqui sentiri nequit, siquidem nulla est; ergo, etc. Rem. Neg. min. Sentit enim unusquisque se ita agere, ut possit non agere, ut actum Suspendere et intermittere queat: sentit so iacultatem
habere hoc vel iIlud eligandi, proindeque ab actu abstinere potuisse. Nulla est equidem facultas non agendi dum agitur, id est, agendi simul et non agendi , id omnino evidens est; at facultas omnibus inest ab actu abstinendi, unum vel aliud ante actiouem eligendi, quod quidem ad libertatem plaue sufficit. dist. Facultas sentiri nequit, nisi dum exerce tur; atqui cum agitur , certe non exercetur sa- cultas nun agendi; ergo, etc.
R P. I ' Neg. maj. Nemo est enim qui non in autecessu in plura facienda sibi proponat , qui proinde non sciat, et quidem certo, Se Postea sa. Acultatem habiturum in his pro libitu sese deteris minandi. Hinc ex fatalistis nullus est qui , vel
modicam summam spondendo , contendere velit quemquam POStea rem nunc fixam et statutam nou esse iacturum. Quis euim mecum contenderet me non esse mox cantaturum P ergo facultas
coguosei potest, quin exerceatae. ,, L' id ea deb,, ta liberta, inquit ipso d'Alemberi, h uti' ope- , , raZione des nostro spirito , mediante la quaIois no i Separiamo it putere d'agire dati' agioneis Stessa, risguardando un tal potere oetioso, Seb- , , bene reale, come sussistente, intanto che 4'a M Zione non esiste. Questa noZione non Puli es.
,, Sere che una verita di sentimeuto . di eo
222쪽
,, scienza, ed esseri veramente liberi non avrebiari hero di loro liberta un sentimento piu vivo,, di quelIo che abbiam nol della nostra. Nolis dunque dotibiam credere d'esser liberi iREm. a' Neg. min. Facultas enim agendi et non agendi est una eademque facultas hoc vel illud eligendi, quam libertatem vocamus; quae quidem duplici modo, sed semper tota simul exercetur; proIndeque facultas agendi nou potest exerceri, quin eo ipso facultas non agendi simul exerceatur. 3Obj. α' Homo non potest . inter media aequalia, seu quae pariter. ad sinem conducunt, eligere, cum nulla. sit ratio cur unum prae alio eligat; ergo non est liber. Rev. Neg. ant. Unicuique enim sensu intimo constat se sacultatem habere , inter ea quae judicantur aequalia, ad arbitrium eligendi; idque Persaepe fieri testatur experientia. Et quidem in hoc casu sufficientem rationem habemus, cur unum prae alio eligatur, in ipsa voluntatis determinatione, cum Voluntas suam activitatem exercere possit eam solam ob causam quod ita sibi libuerit. Nec enim fingatur tamquam passivum instrumentum inter vires oppositas in aequilibrio positum , quod ex se et vi propria non possit obrumpere. Aliquando locum habere sateantur hoc adagium: stat pro ratione Doluntas; quod quidem, non sine causa, jamdudum apud omnes
. obj. 3' Non potest homo inter duo bona inaequalia eligere, siquidem debet amore suae selieitatis necessario melius assumere et ergo non e t
Rem. Neg. ant. Experientia quippa notum est nullum esse in hoo mundo bonum, quod voluntatem irrauperabiliter allicere queat, cum nullum .it quod possit: eam explere, invictumque selicitatis amorem satiare. Nullum est ad quod pos- .idendum natus sit homo, nullumque Propturea
223쪽
ad quod summae felicitatis amore necessario peris trahatur , quia nulla esse potest vera felicitas extra id ad quod homo destinatur . Omnia sub aliquo respectu aliis meliora, et Sub alio pejora, ideoque omnia etiam ad felicitatem aeque con ducere judicari possunt. Uno verbo, Omnia veluti media felicitatis assequendae Spectari Possunt, nullum autem velut producendae capax; porro potest homo, quamvis selieitatis amans, anter media hujus obtinendae quae volucrit eligere; imo etiam τigendo meliora probandoque, deteriora sequi, et id pravo assectu praeserre quod illum a summo bono nvertit. Hinc diversi homines, quin etiam et idem homo in diverso tem
Pore , in concursu eorumdem bonorum , nunc
unum, nunc aliud eligunt, posteaque jam electum
Tespuu ut, ut cuique notum eSt.
O . 4' Homo necessario agit ex motivis quae illum impellunt; orgo non est liber.
ResP. Neg. atit. Constat equidem hominem Saeis Pe juxta motiva sese determinare, proinde iis aliquatenus excitari et inclinari; at non minus
constat illum minimo iis necessitari , siquidem , ut jam diximus, persaepe deliberamus, ct postea Nosmetipsos, quamvis aequalia Sint motiva, prout libet determinamus, proindeque libere cligimus.
Praeterea aliquando contra motiva graviora agimus; aliquando ob eadem motiva, alii aliud, imo et idem homo nunc unum, nunc aliud agit, quod quidem impossibile esset, si motiva necessita. Tent. Et vero quomodo tunc divorsa darentur moti a ad oppositum Z Numquid duplex datur Oppositaque nocessitas Quomodo ea comparare, et alterutra pracferre possemus 3 Quomodo i ties contra uaturae Inclinatione sensibilitatemque Physicam agero liceret, si haec sensibilitas illae. que inclinationes, quae saepe sola sunt actionum motiva, voluntati. necessitatem imponerent , Ergo prorsus inepto diceretur hominem motivis
224쪽
Atque hinc tot reperiuntur qui, licet . Inveteratis liabitibus violentoque affectu vehementer abrepti, saepissime tamen suas Su Perant Propeusiones, aliam instituunt agendi rationem , et. id omnino sugiunt quod olim totis viribus prosequebantur. Ex quo plane manifestum est EOS omnes, quamvis celeriter et quasi cursim delibera Verint , et statim primoque intuitu unum prae alio elegerint, suae tamen inclinationi libere om
De mentis origine et ilestinatione. .
Circa - mentis origἰnem perplures prodierunt opiniones, quarum aliae tam ineptae aut absurdae sunt, ut vix eas excogitari potuisse couci. Piatur. Quidam censent animas omnes ab initio Creatas esse, et statim germinibus proprii corpo Vris annexas, constanter sopitas suisse donec cor
Pus evolutum sit; ita Leiunitar aut perpetuo in Varia corpora transmigrasse; ita Ρythagoras: aut tandem lapsu temporum propter crimina in cor pus aliquod immissas esse ; ita Plato: quae qui εdem tam inepta . iudicioque communi contraria Sunt, ut a nomine admitti queant, etiam. ratione sola ducente. Quis enim concipiat mentes per id tempus adeo sopitas fuisse, ut ne sui quidem . Sensum habuerint, aut nullius lanctionis postea memoriam superfuisse 2 Id omnium sensui repugnat. Alii censent mentem filiis a parentum mente traduci, sicut sax una alterius lumine accenditur. At opinio haec omnino absurda est, siquidem traduci non potest, quia mens Parentum dividatur, ideoque eorporea sit, quod Plane re
Opinati sunt quidam pagani mentem humanam se quamdam partiunculam omnibus
225쪽
infusam. At id tam absurdum est, ut consutatione non indigeat. Quomodo enim dividi posset Divinitas 3 Quomodo tam infirma et debilis anima , divina diceretur, etc. fCrediderunt plures alii animam nostram esse partem cujusdam animas universalis, qosa mundo motum et vitam tribui putaVerunt. Semper au
tem inquiri potest quomodo dividi et discerpi
possit haec anima, nisi corporea, proindeque partibus corporeis conflata fingatur Z Consentiunt tandem caeteri omnes animas a Deo creari, insundique statim in corporibus siygulis, quae suis organis instructa sunt. Eam opinionem confirmat destinatio mentis humanae, quae ideo creatur ut, corpori conjuncta, illud regat et moderetur, ac ita eum eo. totum . morale seu personale essiciat .r Unde sapientiae . consenistaneum videtur, eam non prius creari quam ejus destinatio Iocum habere possit. Ideoque natum est illud effatum: mens ereando infunditur, in ridendo crearui' . Atque haec est ratio cur originem et destin sonem simuI tractandas esse
Nunc ergo quaedam , de mentis humanae eum corpore conjunetione, quaedam etiam de ipsius, post corporis dissolutionem, statu et destinatione nobis; dicenda supersunt. si S. I. .:
De coniunetione mentis cum corpore.
Mara cum eorpora uniri quotidiana constat experientia. Iuxta saniores philosophos, corpori Praesens est in illa parte eerebri ad quam cou- fluunt fibrae nervorum, et quae sensorium Voca tur. Indeque varias producit membrorum nostro rum nexiones nervorum tensione, et eorum com
226쪽
motione sensationes recipit. Iu quo autem Praecise consistat utriusque hujus substan1iao unio, et quomodo efficiatur mutuum illud inter eas commercium, inter philosophos. non convenit. Putant aliqui mentem in corpus PhySice agere, et Olce Mersa; sed in hoc Systemate quod vocatur in luxus Physicus, evidenter Iabes actatur animae simplicitas. - Excogitarunt alii substantiam inter animam et corpus inediam quae corpus et animam, prout DPus est, movere queat , idque systema dicitur mediatonis Plastici. Αt nullius omnino. est utilitatis; sive enim materialis sive spiritalis sit haec alia substantia, eadem remanebit solvenda dissicultas . , Censet Lethni gius, inter mentem et corpus Praeinstitutam esse hiarmoniam, quae diversae opexationes et motus utriusque Sibi omnino et constanter, pis totum Vitae teII1Pus, invicem corresponderent , eo sermo modo quo sibi duo consonant horologia. Vix autem, in hoc Systemate, explicari potest cur invicte judicemus inter utrumque' communicationem aliquam et , reciprocum
Tandem opinatur Carthesius corpus et animam esse tantum causas occaSionales omnium quae unius medio, in altera substantia ossiciuntur. Si velit anima, Deus corpori motus imprimit; simOVeatur corpus , aut ei quaedam accidat impressio, statim Deus cogitationem aut sensationem in mente producit, idque lege constanti et uniformi, nisi quodam adsit impedimentum. Illud systema magis veritati consonum videtur, et a multis admittitur. Eo quippe posito facile explicantur quaecumque refert experientia . sive in corporo sive in mente fieri , et utraque haec substautia, si mutuum hoc admittatur commercium , quo in suis sanctionibus unaquaeque perficiatur; sacilius unica Persona concipitur. Hoc . autem commercium utriusque substantiae
227쪽
dispositioni attemperatur; atque ideo non potost
puer quod penes est virum robustissimum; et mens non attendit ad omnia quibus sensus cominmoventur, quia sortiori impressione distrahitur, aut impressio non usque ad cerebrum transmittitur.
Nee dicat mentem eo Sensu cum omnibus cor poribus uniri, siquidem omnium occasione Po. test sensationes recipere. Nam sensationes alio
Tum Occasione nou recipit, nisi proprii corporis mediantibus organis; alia non movet, nisi proprio corpora auxiliante; et tandem proprio corpori mens invigilat, hene aut male se habet,
Pro ut idem corpori contigit quod quidem alio
rum respectu locum non habet ' . Ex conjunctione mentis cum corpore Variae lanctiones in mente derivatitur, quae Seorsim examitiandae sunt. Praecipuae sunt sensationes , imaginatio, memoria, et abitus naturales. De sensationibus. Sensationes dicuntur iis sen. sub intimi quos experimur, cum impressio quae odam corpora facta est; et ad mentem medio si tirarum in cerebro transmissa. Illas, natura duce, reserimus ad eas partes organicaa, quarum opes'ὶ Systema causarum occasionalium reiiciunt Philosophi
bene multi, inter quos Antonius Genuensis Elem. Metaph. par. 5, tamquam incertum, internae eonscientiae repugnans, gravissimis obnoxium difficultatibus, sacraeque Theologiae contrarium. Quid ergo inter tot Philosophorum opiniones concludendum, nisi quod scripsit in suis Philosoph. Leclion. Lasromi quiere. Signori, aoi ancora una maniera di pen arein torno at mistero deli' unione deli' anima e dei corpo ; ed., e quella di coloro clie ingenua mente consessatio la loro ,, ignora naa. Era quella di Pascat; Presuino che sara la voinis stra, come sara la mia. Ascol tale quello che dice Pascat rL' uomo e a se medesimo it pili prodigioso ossetio dellam natura; glacine non piab concepire quello che sia uu eor-m P0, e meno ancora che sia uno spirito, e meno d' alcun'alia ,, uβ eosa, come ii corpo possa essere unito ad uno spirito;
228쪽
et Oeeasione producuntur, ut statim et insallibi- Iiter omnes possimus iis organis uti , quae tali functioni destinata sunt, aut parti dolenti et eoninculcatae remedium apponere. Imo etiam eas rein
serimus ad objecta externa, quasi in his aliquid sensatiouibus simile reperiatur. Et haec relatio quamvis omnino ridenda et inepta sit: quis enim in igne sensatiotiem jucundam et injucundam re-Periri pronuntiet, sicut in nobis evenit, cum in Nos remissius aut vehementius agiti ad id tamen inservit ut facilius noxia ab utilibus secernan tyr. Caeterum non eas omnes hosi modo ad extvrna objecta reserimus, sed eas tantum quae contactu insensibili efficiuntur; sicut V. gr. Sen Sationes caloris, quae ex igne insensibili motu Proveniunt, et ideo sensatio et ignis proprietas
communi nomine caloris designantur. Cum mens humana perspiceret varias sensatio in1ε constanter ex variis corporis Partibus pro- Venire, Varios etiam sensus externOS numero quinque discriminavit. oculi, a' aures, 3' Pa latum, ' nares, 50 tactus toto corpore dictu Sus, vocantur alio nomine pisus, auditus, Odoratus, gustus, et tactus. Visu colores, auditu Soni, odo-τes odoratu, Sapores gustu, et tactu ariae cor- Porum Proprietales cognoscuntur.
Quam bene ordinati sint seusus non Satis POS sumus admirari. Si visus enim subtilior esset, forsitan diei lucem sustinere non posset, et in intimis rerum partibus ea deprehenderet quae vel in utilissimis horrorem generarent . Si deIi-Catior odoratus esset, in omnibus laetidos et intolerabiles odores deprehenderemus. Si soret acutior auditus, indesinenter incommodis sonis, per-Petuoque strepitu perturbaremur, et sic de aliis. De imaginatione. Per sensationes corporum praesentium notitiam habemus; supervenit autem amaginatio qua nobis repraesentamus ea , etiam cum sub sensibus minime cadunt. Sic interius
videmua hortoa amoe a quihua olim delectati
229쪽
suimus; imo et perplura objecta quae hunquam
exterius vidimus. organorum mpresSio, Cum imaginamur, incipit ab ea parte quae cerebro maingis proxima; cum autem Sentimus, ab ea Parta quae magis remota est. Atque hinc in corpora
datur commotio cum sentimus, nulla autem aut
saltem vix sensibilis cum imaginamur. Hinc etiam absque Sensuum adminiculo possumus imaginari
nunquam autem sentire. Anima autem, in utro.
que casu, aeque percipit objectorum qualitates, nec ulla videtur esse disserentia, nisi quia vivi. dius afficitur in uno quam in altero, cum fibrae spiritibus in cerebro residuis remissius agitentur
imaginatio pendet a vestigiis cerebro impressis, ab illius fibris, illiusque temperie , a motu et copia spirituum animalium. Hine vividior est iu puerulis et mulieribus, quia delicatiores sunt fibrae, mollior cerebri substantia, etc. In Sense bus autem frigidior est , quia si brae duriores,
motus tardior, spiritus pauciores. Hinc explicatur cur objecla tamquam PraeSentia nonnuuq uniri
imaginemur, qua o tamen absentia sunt; quia Scilicet, ex fortuito spirituum concurεu , . fibrae interiores codem modo commoventur ac si obj cta sensibus subjicerentur; hine amentium et se.
bricitantium deliria. Quamvis imaginatio suas habeat utilitates, in- Serviatque tum systematibus inveniendis , ad id enim requiritur promptior imaginandi vis, quae Plura velut uno iutuitu eomplectatur; tum veritati exornandae, quae variis coloribus depicta, et ope imaginum quasi subjecta sensibus, jucundior efficitur, et blandius animos intrat; tum delectationibus augendis, multiplicandis et aecer sendis, imo et aegritudinibus levandis aut etiam depellendis, cum experientia teste, tot reperiantur qui velut praesentibus objectis miro delectati, morbos sallere norunt; quin etiam et aliqui sue.
rint, ob vehementem imaginationio impetum, in.
230쪽
nuati subito restituti attamen tristes aliquando parit effectus. Sensum delectationis persaepe moerore et fastidio perturbat, adeo ut vhique nobiscum sedeat atra cura 3 unde et aliqudites Eon ori sano et benevalenti insanabiles adveniunt aegrotationes, quae nullum aliud quam imagina Ionis illusionem findamentum habent. 1mo nec desunt qui putent imaginationis perturbationem, suae matri nonnumNam 'aecidit , insantes ipsos an utem inclusos, diverso modo, sive . quoad cor Pus sive quoad animam afficere, diversaque in nlirmationem exempla proserunt . Sic Iacobus, Angliae 'rex, ad ensis e spectum; animos deficie-Dat, eo quod mater eius Maria, violenter supplicio cuiusdam Itali commota saerat . t At non om-m S probatur; saltem quoad omnia', haec onimo, 'quamvis-- sin aliquibus valere vix dubita
iDe Memoria. Memoria ea est mentis functio , qua recognoscit at quas perceptiones quarum nuna Conscia est, )am olim sibi praesentes suis.sb. Haec autem reminiscentia pmvenit ex eo quod Spiritus animales, olim cogitationis alienius ocis casione commoti, eadem vestigia, quae tunc exaraverant, nune relegendo percurrunt, atque ita adiem, an suima sensibus occasionem praebent. Hinc fatilius ediscunt iuvenes et obliviscuntur. quia clum cerebrum tenerius est, spirituum im . Tssumes facilius suscipiuntur et obliterantur Aa amittium aliquando redeunt ideae, et facilius cum Inter Eo colligantur, quia spiritus facile rimas sibi aut 'aliis, quas Ipsi percurrunt. connexas sicilius subeunt o Hinc ideam iis quas iam lmematia; connexam facile revoco. Quod si aliquando non statim ideao suscitentur ob aliqua ampedimenta , et Postea sese of rant injussae, id tit eo quod spiritus animales agitati, diversis tanta
clem. motabus obiees superant, et in impressionum rimulas ita profluunt. Memoria autem pe