장음표시 사용
101쪽
naturas per prouissentiam, magis quam si non pilauidisset quia essectus contingentes manent contingenter in suis causis, ct necessatij manent di euenient eκ necessititate Quia erro prauidit Deus Iugam peccaturri intellexit hoc ex libertate arbitrii eius, suturum. Et ex tali prouidentia non es: mutata causae conditio, Alibeee Iuda peccat, 'non tito ineuitabili peecauit. Si Dauid erat adulterium commissurus ex a spectu persabeae, quanuis a Deo esset prae . Rutili. uisum,&cognitum,non ineuitabili efeci misit adulterium 1 quia poterat non com mittere: ob id imputatum est: ei. Quod homo intersciatur ab hoste in soro, vel eκ equo cadens moriatur, praeuisum erat a Deo,sed euitabiliter: quia poterat non ire ad solumo poterat non ascendere equit. Sequitur ergo, quod fatum ponere sicut
ponescatholici)est eatholice dictum: quia
ex hoetiussa imponitur in ipsa rebuς necessitas maior, quam sit eκ ipsarum terii conditione.
co ossa. 'IEX quo sequitur male a Vulto dici quando aliqua contingunt aduersa, tuae procedunt eκ causis contingentibus: se erat in. - . - fato:non poterat euitari,&e.Si enim diceretur soluiti ,sc erat in fatis,bene quidem Ria sic erat rerum ordo, S causarum a eo praeuisus, cui omi alatura sunt presentia 'tathen addere,euitari non poterat, quin talis se vel sic moreretur,ei gentilia tersipete quia se rerum oriso fuit praeuisus,vthon fit mutatus,ut cotingentiam nerent continoentia, ct necessaria, necessi
Ait .p.ad 'Constellationes etiam ad more, homi anima.t. ia num facere possunt disponendo:ὐnde ait Aristot quod cholericus suapte natura sit iracundus,&ad literas aptus sicut phlegmaticus est desidiosus , di ineptus, ct sanguineus est ad beneuolentiam hominum conciliandam aptissi,nus t sea tamen ista, cause possunt impediti .etiam per alias epulas naturales r& maxime eκ libertate arbitrii potest homo facere contea istam .iispositionem . Ecce hie ordo causarum est fatum, tamen non ista ineuitabiliter
Et quidem plato inmmaeor stabilem
Dei in Aheiddo rationem, Ze praescriptum ab eo ordinem, rebus satum dicit,& videtur issem esse quod Dei prouissentia:atque hane pratonis sententiam,Iambicus Plotinus,ptocius, Apuleius, Plutaretius, 3 academici omnes sequuntur δc idem senti re Aristo. Gregorius Niscenus, docet. De quo vide plotini, in libro de totiti Aleκ. Anodisium in eodem. Septima concluso.Fatum,ct sortuna sc j. Crisus dis erunt,quod in aliquo conueniant. Differetia eli quia Fortuna,& Casus sunt causa de per accidens, quae unum intensit, &aliud eosequitur sed fatum est causa se pees inclinans ad aliquem essectum, qui tameimpediri potest per aliam causam Conueniunt: iuia utram causa est hominibus o culta: Sc smiliter,quia scutfortuna non reperitur proprie, nisi in habentibus intelle.ctum, sic etiam fatuin. Non enim dicimus fortuna arborem corruere,& seiu si: seut nec sato vel f sulmine brutu perihi: quod diceremus te homine. Octaua eoncluso.Non omnia subdun- a cs itis. tur fato,sed solum illa quae causis secundis pod iis
subduntur.H e patet eYBoetio. . de con Ralla. I. p.
solatio.Et probatur.issa non subfluntur fato,quae non sunt in causis secundi; quia satum ordinatio est reru humanaru sed aliqua sunt quae a soloDeo depedit ut creatio rerum glorifieatio substantiarum spiritualium Ista enim fato non subguntur sic
'Secunda pars patet.1lla cadunt sub fato, Ratio. i. p. quae habent mobilitatem in se sed huius wogi sunt,qitie in creaturis colit gunt:
quavis ut praeuisa a Deo sint immutabilia. IAA primum die dum ita esse, christia. Aas eum nis prohibitum de Dituna loquii scut &piohibet D. Augustinus, ad ino sum quo D. Lugust. insideles Gentiles ponebant,quod ess)t aliqua causa eκtra ipsum Deum, ii qua euenirent tales esseniis non praeuiu, neque
cogniti I Deo j sed de fortuna loqui,&sentire,ut in conclusionibus est probatum,no soluin nobis non est prohibitum sed est necessarium se loqui,cum sit compertissimunitunam dari tamen dicere ut vulgo solet cliei de sortuna. Voluit fortuna, Noluit,est nobi; inter litium: quia fortuna non es causa volens,neque nolens,se s solus Deus est,qui vult, vel non vul t.Quapropter c uendum est a tali modo loquendi, qui sapit Gentilitatemfacientem fortuna Dea, coeloque locantem. Assi B. August. retractauiis quia de fortuna fuerit loquvistus, eo est, quia senserit male de ea: sicut Gentiles sentiebant.
102쪽
s p eculatio. c Quod naturi agit ropteZ snem . si
Ad secundum patet solutio ex prima fortuna potest esse in per se intentis .Patet: ad aludd. conclusone, quod respectu Dei non po- de illo qui ex proposito ludit de tute litianitur fortuna.Nihil enim eotingit a casu, crati:sed tarnea casu laccitur.Secundu ar vel fortuna, si reseratur ad Deum quia gumetum facit aὰ prohandii, quod in illis omnia ab eo cognita, ct quae fiunt, inten- quar,ut in phiribus,potest ese e fortuna: vita.Cum ergo nisail praeter intelionem fiat, si sunt guo lusores, es unus vitia pluribus non erit fortuitum respectu eius licet re- lucratur alter vi in plotibus pρrditillic perspectu cauta partieulatis st: scut contin4 diti casu, & non in te lit pessore: ergo estgit in domino mittente seruum una vi de in illis quae ut in pluribus.FLee arguitienta mittente alium seruum perciliam viam,qui putat dimellima,&putat insolubilia: d taobu' fiant mutuo,licet sit casusIortuitus mensolutio stat in hoc ad primu quὁdisse respectu istorum seruorum, qui nesciebat, qui raro lucratur,non a casu,sed eκptisponeque intendebant illum occursum incin stoluctatur sieut qui sedit & intendit, de tamen dicitur casus, vel fortuna respectu sperat,thesauruin iuuenire:licet raro id n5 mittentis, qui eognouit,&praevidit futu- a casu,sed eX proposito esties ad seeundutos obviam. sic quod deberet secundum ille qui expertus est in ludo pergere quasi causas naturales homo nasci cum quinque seinper,non a casu perdilmam quando alidigitis, seut solat,& quod causa natur quis effectus secundarius,eκ aliquo primolis fuit impedita ex alia, scilicet , quia de- intento,Vt in pluribus eueni per se inten ne us suit in semine, vel in materia,&tia- tus censendus estinam ut docet saho. in scatur cum quatuor, a casu potest .ici re- expositi.tes. τρ.in hoc.1 stultum est die spectu illius causae, sed non erit a casu re- re,quod aliquis intendat aliqua,&non inspectu Dei cognoscentis, & praeuidentis t*udatillud Obd ut pluribus adiungitur. eoncursum illarum causarum, 'impedi- Etiam consderanduiu Us Thos. Meta, s Thori. mentum futurum. Et scut respectu Dei teκ ά .loquens ge ani 'Athius,quae eκ punulia fortuna, neque casus: quia omnia trefactione causanturὶ ait chleaparata ad cognoscit, ct intelligit: sc proportiona diuel sa,possunt dicit genita perie,& gehl-biliter quanto homo si ipientior, dc pru- ta a casuiniam s in orcsne ad calore putrissidentior est, pauciora ei contingunt a r- naleni fiunt aeasu quia eilor ille humida tuna : quia in pluribus est prouidus, & consuis endo,non intendit generationem minus dicet, non excogitaram , ut dici animalis: si autem comparetur ad vir arte
solet. . coeli,quae est regitiva totius uniuersi, proi d utitu Ad tertium dicetissum, satum negari a du. tq per se: quia intellit producere, oes
D.Gregorio adsensum quo Stoici aber- 'rinas,quae sunt in potentia mater Mee Iamlun .rantes, ponebant, quod esset eausa neceti imaginat o no placetaoa .cti Issa in o in . .
satia ineuitabatis non impedibilis per ali- diletaph.q., 3 sed Iumeiani h lae pro isto quam potentiam: S reprehendit illos,qui loco Maduerte obiter,iraianitiata siegeni- 'dicebam, quod qui in tali fuerint constel- ta ex putrefactione, ut supt inures,niustet,
latione nati, futuri sunt tales, S tales, & Actera huius nodi sitia: eticisti ex semine ineuitabiliter fieti scut solent Astrologi setietatur esse eiusde speciei sic genita, cuperniciose diuinare de suturis, euentum illis quae ex se inema lana eN putresac ion. et f. infallibalem ponentes: tainen delato mo- ne,sc canit,& siliat, sciit quae eu semine: D. utust. desse loquentes, ut Diuus Augustinus, dc sc s.1ho ib. . M ltaph.tex.23.&Scotu Boetius,quodsi illa causarum naturalium vi adducit Anici And. . Metaphy.q. 8 &ordinatio a Deo ptieuisa, quae tamen im- haec contra Comen.in. 8. physic. eom. 6 pedici possit multis modis, quare non con qui dicit loquendo contra Avicen.quod si cessat, S Diuus Cregorius, qui nondu- homo esset genitus ex putrefactione, pnhitat dari inclinationem eκ constellatio- est et eiusde speciei nobiscui sed aequivocerne ad aliquem essectum certum sed ta- diceretur licinio, que sequitur Iaclunus in men cum hoc satetur impediri posse a- ν. Metaphyse. quaesto i cista non ree e liunge. philosolabatur Et negat ilia, si expetien. 'I. Sed cos deratione dignu videtur quod ita constant, nec est repugnantia in sbia csetrus poponatius in hoc.a .contra praedi Thoni. quando in nrinio sedient.distilia Eia,duo format argumenta,primum quod io. qqaest. 1.art. .vicit quoasioniὰemes
103쪽
specie,mog a natura,' quod ab artet quia latelligit, quango illa giuersa sunt,quae ab agetibus ili arati, non sub ordinati;:vt si homoiducat tibi ineser propagatione, de vermem per putrefactionem: sed si coelum eum rana eκ semine producat ranam,&exputrefactione,idein speeie est: quia sunt agentia sub orsinata, se d de hoc alibi, elahius &latius:
Vtriura natura agat propter finem. 'Su tu φ non: illud.
. arguan. finem, quod intenditu in taleni snem: sed secutagum natura sunt multa, quae No sunt per naaemo uris,quae cotingunt, dc peccatum in naturassicitur sicut natura intedit,quod
homo naseatur more solito cum quino digitis in manu Cotingit tamen eκ materiae persultate quod cusex digitis nascatur: sequitur ergo,quog praeter naturae intentionem,qu erat,vitiustus eum Ahfectu ueque per eκcessurri,t eqλ per desesiit 1' D
sceretur,aliquis nasentur. o a Mα praeterea. si naturavigii propter finem, maxime hoc erit verum in animalibus bru istio. iis, se quilius Aristo.ponit eκeplum,ut de Pioueib. I, hundine nidificante: de formica gratili in aestate co gregate:sed ista no agunt propter suemmam vel eognoscunt finem vel nor Si cognoscunt,es media congruentia a s finem ordinant vi notu est:ergo edi de
liserati neci iit cum hoc si ex delibeeatione agere at hoc est salsum, cum sit propitum hominis. Quo3 s non cognoscunt fine habeoli tetitu quod no Mut proptersitella,sed ex alia causi sortuita eveniunt huiusmodita ii ordii latissimi motus adfines conseqtiendos. 3 innatura ageret propter finem esset, ut Ailssol. dicit Arist. et dentes Interiores fetetit duros,& acutos,& molares obtusio reis ob ci
sum terendia,& oeulos molles ei hoc ita est ratione sinis,sea ratioe materiae ex qua ossa quae durior est,qua si illa,exqua sciuia ius quae mollior: e go non asiae. Iti cotitia. In contrarium est Amillo. iis aiustis: ari mentis peobat trisne huius. 1 .naturam
agere propter finem. ; pho decisione est notandum,nt exacti N, ,ha isjὰ Sahom.probat quod quae propter a Tho. .l. sne agunt habent se in triplici disterentia: 8. 3. ante. quaedam agunt propter finem, sine aliqua pist. i. prorsias cognitione suis: visunt elemeta, de planta di extera omnia inanimata.Alia sunt,quae eognoscuntsnem,licet non cognoscunt sub ratione finis,neq; attingunt ut cognoscant proportionem mediorvadstiem.Ista sunt bruta animantia, quae cognoscatit famem distim,&aquam quainhibunt,& pabulum quod comedunt, sed
non cognoscut ista ordinata esse ad talem sedandam sitim, d sanaeiviquia eorum vis iiDaginatiua non est collativa,aut copara- tiua unius ad aliud: d in imaginatiua hominis,propter coniunctionem euratione contingit:sicut oestimatiua in eo particularis ratio gici dc Do solii animalia petkcta, deti 1 imperfect a:vt aranea,&formi.ca,agunt eκ phantasa impersecta, Scindeterminata,& sne apprehensone per sensus exteriores,sed solii ex congenita dc conaturalissit ista sicut dc illa licet proptees
nem agant,non mouent se in stiem,aut sunt,sed mouentur,de aguntur. In tertio
gradu ponuntur illa,que non solum finem cognoseunt sus ratione finis sees de medi, ,pportionata esse illi siti in tali,vel tali graduasta sunt quae agunt eκ deliberatione, sal est. dc movit se ad finem vi homo se habet in . .ihi. suis operationibus,quae operatur inquan ditum homo est,non inquatum animal est. Et ista si operationum dieitur esse ita mi nus, pro quis to per liberum arbitrium potest in finelii cognitum moueres Minon mouere quod in brutis non est. secundo est notan tu,q, cuinostrum sit desectus in natura,proueniens vela super
suitate materi vim cotinxit in illo, qui eus ex digitis tiascitur,vel propter Aeti uet'
ut in illo qui cum quatuore vel ex defectu qualitatii: ut in Digido per natiuitatem vel eu defectu colinetie ut in illo qui nascitur leprosus oportet ait essere dcad naturauniuersileni,& ad partieulare,qd est dicere,ad causalin uniuersaliud ad causam p articularenam,m potest ella, ψ aliquis effectus sies linteius ab uniuersali,quod sit absq; ii
tentionei articularis,imo cotraret in prae-eegenti speculatione di debamus de Fortuna,& Callana respectu ip/ius Dei, qui est
104쪽
specula. s. Quod natura agit pro 'ter snem. 93
empe uniuersali , nihil euenit non praeui sum,& non cognitum, cum tamen respectu particulari cause dicatur fortuitus enchus.His pra habitis, si prima concluso., cdelusinNatura agit propter silem uniuersali ter,etia in omnibus illis quar cognitione cnsatio. i. rent.Matet. id si propter finem, quod sit semper vel frequenter eodem modo, &raro in contrarium:sea quae fiunt per natu
raiia,vel semper vel frequenter,&raro in contrarium euentut: ergo natura agit propter finem. 3
is Et in tantum est verum: ut corruptio, quae contingit in rerum generatione dica- .i tur propter finem licet non propter seipia sani se 1 tamen propter alterum, id est, pro stet formam introducendam.
Raiἰo. 4. - se Nilia Natur, agi ut ars, cum ars ti Arist. 1.phyeturam imitetur inquantuan potest sed ars se.teri. αΣ.- agit propter finem.Non enim tem cre a
ς Jς se quem inte di megia apponit congrue tia. hi multis rationibus probatur ab Aristo t. Thora. .in isto loco,&a Sanct. Thoman locis cita, ii, ita ut si insani hominis hae negare propositionem. aliis audet licere membroruno iiii, dispositionem quo ad fgueam; situm,Scitdinem, a fortuna, vel a casu esse, de non rationes nis pedes in insilio loco . . Noculi, Scomnes alii sensu, in sup emo coetus secun Aa concluso. ista quae petiitus eo-gnitione carens, agunt propter suem, non
cognitum a se,sed ab ipso Deo diligente.
Haec probatur eκ notatis: nil certum es ,
huiusmodi:bs et eo se in sui k dirigi certis
operationibus, quae sines vocantur: opor- . tet ergo si praeuia aliqua cognitione 1 sed cognitio in ipsis inanimatis non est: debet ergo esse in Airige te se mouente omniata lia cognitione carentia,quem Deum dicitimus No enim certor essent huiusno li ope rationes ius a cognoscente missae dicerentur,sed errabunde nunc huc,nue illuc tra herentur in incertum: sicut qui sagittam itteret temere nullo proposito sibi albo. i. c. tis 'ITertia coctusqaendentia in finem ommisi. in Mium carentium cognitione non es h aliud. sine est iu- quam naturalis illa inclinatio data viai cui-
et que ab ipso Deo, secundum propria unius cuiusq; naturam: scut quia plantae Deus
implei sit virtutem germinandi , moueturo in iactus pro lueengos,tanquam ad finea ' i, intentum.1'robatur. Iti rebus inanimatis
est ilia tu ita em tendentia naturalis : ergo oportet signare undis in vis agere propter sinem est sed non viae tur al4ud, nisi illa inclinatio a Deo imp eo, 3 id 'Secundo. Nolui te uadicimus secund a1ra Ratio a. naturam inclinatu in in ah tu eui, ta quam
in sinem, seu in bonum, H botium: turali inlimctu prosequaturn minuit fugios, quia conueniens est naturae sita sicut Sonanimati est ad coniunieriti ,suae natura: Ihd in homine id est per illam a Deo lux pressionem inclinationis uestam, ita Vt in eo lex naturalis 3isahur : v x dicemus in z. sentent. in Resolutio rubus in sine, quando
te legi Lug erit sernicii ergo eo uera modo oportet dicere de natui illibus earentibus
Quarta conclusio.Intor illa, quae cogui Coiaso. tionem habent,homo maxime dieitur agure propter sinum quia mouet sedit finein, cognoscen clo rationem linis.Haec est aper Ratio. tissima ex supra dictis: quia solii, ipse es, qui potest unum alteri comparare, e de ta 8 ilicomparatio adiudicare, quantum ad c o nenientiam,vel disconueti etiana, quod est. gere se ins nem,ue hamuluχῆς.
Quinta eoti elusio. Licet mastrum quod 6 iugo
peccatum in natura dicitui a causa particu pau. votiet. iari non sit intenturensi intentum ab unita hie. c. is .couercili, quae cum concursu causarum den--
ciutium producit esse hum aes titiosum,' uo quem Donstrum vocamus. Patet. De inteticine . Diuersalis causar est, i particulares causae,agat secun lusua virtute, adi plicantur a Ioperandiit ergo cu in genera tione mostri causa Aescies applicetur, veleuceden velaiminuta, oportet, et in em
clueos militeria apparuati se a rivia lueenii causa videtur intentis, , talis sit essedi'.
'l Sehundo. Ab uniuersali causa est intcn- ,. Ratio tum,quisis secundum proportionem causaturi sit& esse stitima proportio, ct sit
coci espondentia sed quo a applicata causa de sciente vii e mi, strum oritur) ellectus si dos cietis seruatur talis proportio: ergo eκ intentione uniuersalisaeausta est. i . I sexta conclusio. ii niti, in monstrige s. Conclus necatione no isti utentio particularis caudicae, o hominis gerierantis)seis praeter ititentione eius euen at est tanten ex intention heausae particularis alterius, puta cause i pessientis huiusmodi, otia sueta in per natuis ram generatione.Protatur: qui alicui cau- Rallo. sa particularis generans,intendit suum es sectum integrum, de praeter intentionem . . monsti vin
105쪽
monstrum est, se etiam eausa impediens intendit tale monstrum S naturale est rospectu huius eati se particularis,ita ut contrarium esset eontra natura, scilicet, quod existente causa desectuosa, non esset gen-ctus. Sie est contra naturam in respectu alia terius cause etiam particularis istendenti, effetium non deficientem.
Imo&dici potest monstrum inten.
tum mon quidem ex prima in tetione age-ti; sed eκ alia: quia cum ages nolit frustra risia actione,s non potest producere perfectu in sua specie, proilucit quod potest. e. bii, fri quo sequitur, quod monstrum ρο- M.tia a , test dici S contra naturam, δ: secunditie otia natu naturam,secundum aliam, & aliam constam,&seeu derationem. Neq; inc uenit magis qua nidu naturam dicere graue ascendere: a vacuum vitan,
dissi uri dui quod est contra naturam,' secundunaturam Est contra naturam particulare, inquantum graue est &est seetidum natuvisse Alber ram uniuersitem 4 imo ct secun sum hanctu Magn. a. particulare, inquat viti pars uniuersalis est: γ' δε- quod periret, nisi vitaretur vacuum: ut in
.. ζ' 3 an . . speculatione terti. libri physe.
, .consis septi ima concluso. Necessitas in natura ex fine sumenda est Haec est Arist. in fine huius. 2.quam probat multis medii, siquidem seria eum stadia eandum lignum, oportet sat ex ferro quae materia dura est, ct non ex plubor quoa est metallum molle. Quia clantur oculi ag speculandum, &noctua fugiensa visi,& conuenientia prosequenesa, portet in loco eminentiori ponantur,a non in inferiori. Dentes sunt ad cibum teredum: sint ergo duri,de acuti e de se de alijs partibus corporis., 's hst tamen consi/erandum: necessitate esse,&eonsequentis dc consequentiare consequentis est, ex habitudine terminorum quando pridieatum, est de subiecti ratio. ne vel consequitur naturam eius: de hae e prouenit solii a forma & materia, us sunt causa intrinseceran quo sensu sanctatio. s. Metaph. ponit absoluta necessitatem, a materia es sorma, ut quia anima hominis intellectiva, simpliciter est rationalis,est ris-bilis:& quia ex contrarijs compositus, est alterabilis de corruptibilis r sed neeessitas consequentiae, eXsne ex suppositione, vi quia finis ferre est secare, materia eius debet es e serua. Ad a tum. Ad argumenta patet solutio.
Seeunssi libri phrscorum. SPECULAT. VII. DE
RO complemeto huius lib. a. quia Aristote. t Leit mentionem de sor sma artificiali di eam co parat naturali,&distinu Ilguit, quaeritur, utrum aistinctast forma naturalis ab artificiali, de mathematican phy.
'IVidetur quod artificialia non distinguatur a naturalibus, sin aliquo deberent dissingui esset in eo, quod est principium ino , lusu editi illis quae per arte est principium
motus sicut in illis quae per naturam: ergono distinguutue naturalia ab artificialibus. Antece sens patet de naui, Id de rota,qua ratione formae quam habent ab arte, habent motus.Eoclem modo de orte pulsai di in manu, dc saltandi in pedibus.' se eugo .si aliqua res artificialis 145 esset x. Maturalis, maxime esset statua, sed statua est res naturalis. Patet, quia statua est lignum,o lignities est natui alis. patet.ΙIeeres,demonstrato ligno,est res naturalis:&haec res est statua ergo statua est res naturalis: expositorie enim sequitur. Item. Res naturales dicuntur naturales 3.14 41 ratione principii suseeptiui, quoA materia est,quae in potentia es ail soritia suscipien se tali id amige cuius potentia educitur,ut si, tum est: sed eodem modo materia respectu sor imae artis in potentia susceptiua est, ut sor ma arcae est in ligno: ergo ita arca erit naturale ens, seut signum: dc sic forma artis nodistinguetur a naturali. In contrarium est Aristote. qui in isto. a. Iaciam. tex. I.&. a. asserit, naturalia ab asti sciat
bii, distingui hc te 7.' pro solii. oportet intelligere non esse ide Nouagiquaerere, utrum forma naturali, distiliqua tui ab artificiali 3t quaerere,vtrusorma a tis distinguatur a subiecto naturali in quo est .prima enim qu stio physica est:quam tractat Aristodia isto. a. secunda vero est metaph. quae hic insertur ab Aristo. INotati iam ultra, sciat forma naturalis troii.4 ,.stie sit substantiali, , siue accidentalis , non reperitur per se, nisi in subiecto, sesorma artis Duquam est nisi in aliquo subiecto sed est di flete tia in hocm forma sub, stantialis requirit materiam primam, quae alias
106쪽
Speculatio . . De distinct. otinae natu . ab artis c.
aliat non si res naturalis, ad hoc quod ea
clatrem naturalem, & unum simpliciteri sed sorma artis requirit materia velut subiectum non primam,quae non si res natu ratis, sed secundam, quae sit res natura ti,, simpliciter actu ante sormam artis. iiiiiii a. i. Sicut statuae forma praerelairit,vel lignia,
inrehus na ς alias est res naturalis, vel terrumex vocari talibus . tui prima malefia illa quae subiectum estui sit, , sorinae substantialis: &haec quae subiectui i. formae artis est,materia secutida vocatur:
ct aduenit illa forma artis iam mistenti in actin habenti esse copletu scq; ex forina artis,es subiecto fit unum ens, non sinpliciter, sed per accidens. Considerati L his,
c sui. i. Forma naturalis aistinguitur ab a hiis eiuli. siobat. Distinctio in imis vel potes helia ab agente, ela subiecto: sed naturalis,
v h. iii sh so distinguuntur.Patet primum quia illae
sua Mdiap. formae videntur esse diuersae,qus non sunt p.r i. 1 ab eodem principio a tuo,sed aestuu principium formae naturalis est agens naturale,&activum artificiali, aes at ista distit, hasunt. subiectum enim formae substantialia
materia prima est, quae est natura,& etis inpotentia,&non res naturalis. Subie huiuautem formae arti sciatis eos naturale est, Ssecudamiateria, quae actu est: ergo sequitur quod inter ipsas fornacis erit distinctio.
Et probatur adhue chclusto, ut , id tu,
hio. 11.probati quia materia transmutatur naturaliter, ut e X ipsa eilutatur naturalis foema,sea hoc non facit ars quia secun Thillas. , dum Themistium) natura agit in corpore' toto. Ars vero secundia in quod huiusmo-ὰi,agit in extremitatibus eius.
, 'l Arist. a. de anima tex ε.in te dit,dissere tiam ponere inter formam maturalem , &artis. per hoc quod remota sermanaturali, non remanet res neque materia proxima rei, nisi equi uoce vi remota anima ab ho miti non remanet homo: neq; idem Oc
ius, neq; ea e caro, nisi equi uoce: 3c signistrahitur ab operatioe: quia ia 145 videt oculo &e. Vnde philo. . meteoro .leX. vltim. diciti quo i ablata propria operatione a re, res no permanet nis equivoce. Si alite tollat ut Asma artificialis, ab artificiato remanet artificiatu:saltim quo ad substatia in tetiale proxima, licet sit mutatio quo agialem formam. oc dicit quia quod dolabra
est artificiatu ,euiu, forma, scilicet, acumeest aecidens: si auferatur acumen, adhuc manet dolabrais aute in dolabra esset corpus physicum remoto acumine non manei et dolabra, nisi equivoce. , Cctes usi. Secunda eonclusio Naturalia Aisserunt Nohesis 1 asot maliter ab arti sciatibus. Probatur. Illa disse iii ab die utitur dia et re sor maliter, quae pertinet artise alibi ad Aiuersi praedicat Denta, sc ii re non differant sest naturalia, ct artificialia hoc modo se habent,quod ad diuersa pertinet praedicamenta ergo formaliter differunt .maior patet:quia ideo ponuntur ibi deeem distincta Vt entium multitudinem comprehendant, Sc non coincidant. Minor probatur: quia scamnuin, domus,& area sunt iapraedicamento qualitatis,in quarta specie eius sed lignum,es alia entia naturalia, ex quibus artificialia fiunt, ad pro edicamen tum substantiae pertinent nequitur ergo quoci riualiter distinguuntur. seeundo.Illa distinguuntur formaliter, , Milo. quae sese habent, quos unu non est aliud, neque e contra sed res artificialis,&ncitu-ialis se se habent quia uua non est alia: ergo distinguuntur formaliter. Ista concluso non solum habet veritatem , supposito quod alia sit se; natueali
ab ortificiali ut domus est alia res ci naturali: ia plures res naturales constituunt doinum, cum solam domus una si sed etiam
si quaelibet res aestis elatis sit ens naturale: quia actio & passio sunt una, & eadem res atquia a tio non est passio, distinguu a iii, tur formalite & ad diuersa pertinent p . piissi A.
dieamenta ut ibi de auximus. phylic. tex Tertia conclusio .Forma artis cialis no com .is.
distinguitur realitera quantitate, sieut alia I.Coclitu. te; sed distinguitur sor maliter. In hae conclusione intendimus,uitando extrema, tenere medium.Est unum extremum nomitialium, qui Aicunt, formam artis non di- o ih. homin ingui a re quanta:&non distingui a suo tia .extiema subiecto sicut tenent quantitatem non cli stingui a re quanta. De quo in praedica ineto quantitatis gisputatum est quaestio. a. I Aliud est euthemum realium, tenetium opini. reaia non solum quantitatem distingui ase qua liuextiem ta, sed praeter quantitatem produci ab ar tisce sormam artificilem, quae est qualitas distincta quantitatetquoci nefant nominales clim dicant per artem solum prodi ci hem aliter se habere,& nulla alia realitas produciturdi s ergo in conclusione n e mopinionem
107쪽
us secundi libri phylicorii m.
O luto me opinionem nominalium 'robamus, neq; dia teneda, illa in quae realium est affirmamus,sea diei
mus formam artis dialem a suo subiecto distingui soriuuliter. Itaque stare potest, qtit ea leni res forma aclis,&suum subiectu quantitas,ut ἡicut nominales, ' quod nenia artis non si quantitas probatur eo lux, ih. h. p. soasiaque in diuersis ponu turpfedieametis oportet distinguantur saltim formali te per hoc quo unum no est aliud: sicut de actione, es passione dicebamus,seg r-ua altis, quantitas eius subiectum sunt huiusmodi:quia sortina artis ad praecli cametum qualitatis ad quartam speciem pertinet, & quantitas eius subiectum ad predicamentum quantitatis: modo praedica stentum quantitatis non est qualitatis,ne
abito. ,. o. ' sed quodn m distinguantur realiter bires, & res, probatur ultra experientiam. statuatiu, qui de ligno facit statuam, nul la rem de nouo producit preter superscienouam,quc est terminus quantitatis illius ligni.Ratio est quia rerum pluralitas non debet poni sine necessitate aliqua, vel ratione non solubili sed nulla est ne ees,itas, neque est ratio conuincens, quo A forma aetig sit aliquoil accidens Aistinctum a qualitate: ergo nullo modo est ponendum. Ratio. i. 'Secundb efficacissime. Si figura esset accidens distinctum si quatitate, sicut res, s res, sequeretur quod Deus posset serus re illam quantitatem ablata sigura, ses ea seniola, qualitas eodem modo se haberet quo adsitas partes, sicut se habet mosso: sequitur ergo figura non erat res distincta a quantitate. inod si distinguerentur, unum ab alio separari posset, non est qui possit negara rationabiliter onentio
est intelligibile, dari iluas re, distingui s-
eut res, 'res, quod una non possit ab alia separari per diuinam potentiam .Hoe argumento probatue esse eκistentiae, ino distingui realites ab esse essentiae: sicut res,&tes: Esse hxti uia si Deus separet esse existentia a me,nia & est anete mea essentia, eodem modo mel, ais steti. non ili herenu&sic non videtur ponenssa aliare
singulitiit litas, qua ego erei stam, nisi me , Spartes auton mea .lti quo aliqui ex Thomistis decipit tur, dicentes distingui realiter, di non se maliter solum. Se A tamen videtur ponenias a sola distinctio formali , qualis est inter sesere,&hontinem:&solum ibi distinctio ponenda est inter essentiain, & existentiam: quia de egentia homini, no est quod
si, cuin antentii nisi creationem erat eius
essentia, rationalem ella de quo in primo sententia Δὶ tamen nondum habebat existententiam.
Ad primum aegumentum solutio est, u artum. quod forma artis potest esse principium in
motiti non ipsus motus: quia hoc couenit
rei naturali,sed principiti quantum ad modum motus ut si uelox,aut tardus circularis, aut rectus nam stura rotunda facit ad velocitatem motus. Et quod sat nauis ex lignis,&non eκ plumbo , facit ad hoe nauis in medio maris non submergatur.em de arte pulsandi &saltassi potest di i
principium motus, quantu a modum, inquantum illi motus qui in pulsatione apimitantur quodammosso motui naturali.
Et in hoc habet forma accidetalis, ut principium sit quodammodo. si e etiam He rota plaustri Et si ab Jute quis concegat in artificialibus esse principium sui motus,scut in naturalibus, non errabit, dummodo intelligat esse in eis no quia alti fietaliaeseqquia naturalia sunt. IAA secundum argumentum, distiam est 1ή scin conclusonibus, sormam artis non egerem Aistinctain ab ipso subiecto,sed solum distinguitur sol maliteri quia hoe non est illuὰ di ad diuersa spectant prie sicamenta. Et per eκ positorium argumentum solum concluὰitur,quod hoc est illud, id est, eaq8 res: non tamen sequitur hoc est illud, pro dicat ut de eo: sicuti de de se ipso: quia ponitur distinctio formalis. 14 1 ithrais Ag tertium argumentum patet eκ ducti, solutio. Nam dato ita sit quodTorina substantialis matericina requirat, de cuius potetia sorina educatur di in Rem arti, stre ista materia, tamen est latissima disserentia di quia. illa est materia prima. δ ensin potentia Scista est materia secunda,'ens in aftia.Item.Edueitur in maleeias fi V
via forma de potentia eius, agente naturali operantem toto, suas introducensso di- , tis istispositiones conuenientes formae introducendae, hexpellenὰo cotrarias: sed in pro Aueetido formam artificialem ages selum in superficie agit, ut e X AEgidio Romano adducebamus teκ quo sequitur latam e se digerentiast. Item: quia in te naturali materia habet rationem naturae:sed in re artificiali non set quia non ogit naturaliter.
108쪽
speculatio. g. De discrimine naturalis 3c mathe scietiae.
quoss Mathematicus abstrahit a materia,&
ratis seu Physicus:ergo penes hoe nulla est disserentia. probatur. Mathematicus, quandoquissem veram habet scientiam, vere contigerat, sed mathematicalia ustanon sunt,si extra materiam sunt : ergo ea confi/erat in materia . Patet i quia si delinea, vel de superficie , vel de corpo Te, oportet cum quanta snt, in aliquo subiectentve : S sie res in materia con sderat ut 9 aeterea . si ratio disserentiae inteae 1lum1 . mathematicam , & physicam emi per hoc, q, mathematicus abstrahit, & no naturalis e contra . Etiam naturalis abur hit. Patet: quia abstrahit u singularibus: quia se eis non est seientia γ& tib hine, &Dunc: ergo sequitur quod nulla est distin cito. c.,sidia. Et confirmari potest: quia sue mathematicus , siue Astrologus probet hanc, terram rotundam, siue illam probet tis turalis , consaderat de re naturali. Item. Si de motibus astrorum , aut coelo
tum,&mathematicus non e sea contraesti quia mathematicus Acit circulum esse spheram rotundam, a cuius centro omne, lineae deductae αδ circunferentiam sunt xquales . Quod est de motu consi
Item. Quia naturalis non semper definit per motum. Datet . Naturalis considerat de prima materia ut in primo, , inii riseeundo dictum est) dc tamen non definit eam per motum di quia nullum si-hi vendicat motum ergo non est disserentia inter mathematicum, & natur
leni. In eontraeium est Aristoteles in capi. Ineomia.
tuto secundo huius, qui ponit differetitiam. Pro deeisone speculationis notanJum, Notan . i. quod ut Commentator coinment . cleelia Comment.
mo sexto hic adnotauit,ponere differen tias inter seientias spectat ad dialecti eam. Vnde primo posteriorum, textuquadragesimotertio Aristotele; ostendit scien tias disterre penes obiecta formalia , sed gato ita sit, quia Aristotele, se meminit de disserentia inter physicam, & mathematicam, non erit ab re aliqua dicere, ut solent omnes qui physicam tractant. Secundo notatissum, quod itialemati Nnta s. t.
ea seientia incluAit in se quinque scientias, ' ci ab is
scilieet, Geometriam ,serspectivam, elisAt in se. tithmetieam, sicam, & Astrologiam. s. scietias. Et Geometria de quantitate continua solum absolutet 8 sub alternans dicitur te- spectu Perspectivae,quae cum agat Ae qualitate lineali ipsa Perspectiva Ae linea vi suali agit Arithmetiea tractat de quantitate discreta, & subalternans est Musicae, quae de numeris agit sonoris, ut in certa proportione se habent . Astrologia i men deauit, considerat. st ipsa Auiolo gia non in pure Mathematica , ut est Geometria , sea est mixta quia partim Μathematica, partim physica , licet ii ter Mathematicas scientias computetur. I lem de Mespectiva,& Musca. I Tertio notandum, esse differentiam in Molatia. s. ter Mathematicam , &medias, S ipsam Physeam quia Physica considerat cie renaturali quod si eonsiderat de quantitate, equa Mathematicus, est in ordine assm tum, vel inquantum terminus est rei Daturalis: tractat de curvitate , in qua tum figuratias,&de sphericitate, inquatum apta ad motum , S de figura orbium , S astrorum 1 haec enim omnia sub ista consideeatione ad physicum spe
Qui pute Mathematicus est,consigeratae quantitate, & de sguris eius , abstra. hengo tamen ab hoe quod est esse te i
num rei naturalis, vel admotum aptam.
Et tandem absque ordine ad materiam sens hilem solum eonsiderat de triangulo, quod tres habeat angulos aequales duob' recti, sed quod sit figura apta ad motum, vel non,nihil ad eum:quod sit in materia G auri,
109쪽
aliti,vel serti, nihil refert quod si calidus triangulus, velfrigidus,penitus non cogitat 3 se dicitur absthahere ab omni sensbili materia. seletitia tamen quat media
est, quantitatem cons ierat,&non eo modo quo physicus,sed neque eo modo quo
purus mathematicus, sed conssserat eam contractam ad aliquam certam materiam sensibilem in quo videtur conuenire cum extremis: ut perspectiva Aelineis,& anguli, radiorum uisualium: iusica de proportione numeri sonori Astrologia vero de figura corporis coelestis.1 .concla. prima conclusio. Disserentia inter physeam, &mathematicam non est ex eo,
quod physica de re in materia,&mathema
Rario. tica de re extra materiam eonsideret. probaturan utraque scientia res quae considerantur non niti in materia sunt i ergo ex hoc quoa virique conuenit,non est sume da differentia.consequentia est bona.Antecedens probatur quia Deque mathematicalia,neque naturalia absque matella sensibili iuueniunt i I.
conclusi. . Secunda conclusio . physica Aiseisitici nondisserta mathematica per hoc, quod physica des patitiis,& mathemotica de Ratio. quantitate.Patet quia non soluiti plays-cus tractatae substantia, sed de illi, quae ipsi accidunt inter quae potissimum quantias Th. 3. p. tas est,in quo alia sui antur accidentia vi q. 7.aria, ex supradictis patet.
Conctu, I, 'Ieitia coneliis io Physica liseiplina non dissest a mathematica per hoc , quod illa de quantitate sensibili,& contracta, dcli cMilo. de quantitate non contracta tractet. s. tet : quia perspectiva,musea, & astyolo gia sunt scientiae mathematicar, dc tamen de quantitate contracta ad certam specie,& ad certum ni odum tractant, yt dictum
est in notissi vitinio. conclu. 4. et Quarta coherusio. Physica non gistinguitur a mathematicae scientia per hoc, quod physica de motu , & mathemati eae
Miso s lentiis non consaerant de motu . Patet: quia astrologus de motu considerat coelo
riun, Sc asti orum, es similiter perspectLinis inah & musicus,de tamen istae mathematicae scientiae non sunt phraca disci,
Coti tu. s. Concluso quinta.distinctio inter phy sicari di mathematicam maxime attendi Distra. i. tur penes hoc, quo illa si recictat de quantitate,sgur: demot est in ordine ad temnaturalem,' ad sensibilem materiami seis Naturali amathematicus considerat de istis sne ulla brata 'eonsideratione ag rem naturalem,aut sen sibilem materiam quia si considerat astrologus defigura auri, non considerat sub molliam: hac ratione,an conueniat naturae astri,vel m. nonmeque cons derat ad quem sinere habeat illam figuram.si tamen physicus co- sideret de alitisgura,erit,an conueniat ad naturam astri an respectu suis. sx ista alia oritur disserentia quantum aes modum demonstratidii nam si ph1seus coelum, vel tisitum esse rotundum demonstret,sic erit Perpetuo incitu, debetur sgura perapetua sed haec rotunda est: quia tio habet principium,neque Gemeergo coelum, caperpetuo moueatu habet spheritam figuram eXParte materiae.
I Astrologus tamen idem demonstrabit. Sol se per aequaliter distat a terra: ergo est orbicularis,uel quia eclipsis solis apparet orbicularis perspectivus s de litineis agat, non in ordine ad complexi nem naturalem vel causam sed de ipsis inordine ag angulos quos constituunt in oculis,vel ad basina, quam causant in obi no Visibili. I Ad primum argumentum solutio ex iidictis patet, adueitendo ad eonsideratio- qnem utriusque quia licet ea gem cons de rent,non eodem mosso,neque sub eaAemiatione ob id est Aifferentia inter mattae .maticum,&physicum. I Iti secundo argumento tangitur de mo- 14 Q lao abstraheu di ita scientia: Sita est omni scientiae proprium abstrahere, ut nullo moclo detur scientia,ubi non sit abstractio Ans, κόa materia:sed materia est duplex:quaedam tiaratu.
sentibili talia intelligibilis. Sensibili, male s. rhappria illa erit,quoe subiacet sensibus, per hoe 23; quod sbi Vendicat sensibiles qualitates, decertam aeterminat substantve speciem: ut est ligni materia, vel alterius rei. Maio Ahalassilia intelligibili, est substantia corporea) mathema considerata hac sola ratione duo sit sub m te. ter
iectum quantitatis,abstrahendo ab omni ,hhis h.
seu sibili materia, & ab omni qualitate. ihil .ibili. I Hare materia tam sensibili, quam intelligibilis dupliciter accipitur 1 uno modo pro materia sngulari sgnata,quae est haec: alio modo pro materia in uniuersali, abstrahendo a singularibus.Isto secundo modo abstrahere commune est in omni scientia quia non est scientia dc singularibus,
110쪽
speculatio. g. De discrimine naturi mathe.
sed gespeesebuq. Et materia fgnata non est de essentia speciei,sed Ae natura indiui Atii & se physica scientia si de ossibus, ct
carne tractat, o de his ossib', Shi, carnibus sed tamen est disserentia inter physicam ct mathematicam,quod physica non abstrahit a materia sensibili in communi,s uniuersali:tructat enim de animali: de osse:de carne in genere et in specie humana vel equina:se mathematica,saltim p ra abstrahit 3 materia sensibili, non solum in singulari,sed etiam in com muni: quia non solii in abstrahit ab isto triangulo sapiAeo in singulari,sed in Uniuersali a sapideo triangulo,aut aeneomeque in genere considerat de triangulo lapideo,vel aeneo, sed de triangulo tamen mathematice, noabstrahunt a materia intelligibili in communi: quia licet aquai unque naturali specie substantiae ablieahant , non tamen a substantia corporea , quatisoquidem Aequantitate agunt:quia de linei;,desuperficiebus,ct figuris,quae non nisi in corporea substantia,quae habet rationem materia inquantuin est subiectum quantitatis: sed
dicitur materia intelligibilis quia abstrahit ab speciebus reru sensibilium in quo Me taphysica superestinet,quae abstrahit etia, male ia intelligibili quia de substantijsse
paratis,quae non sunt coiporeae subnati tiae,sed spirituales.Sic manet solutum argumentumquia physica abstrahit. &c.