장음표시 사용
81쪽
cc grauia ad medium coelum,quod per naturam neque graue neque leue est, habet ex laturo sua quod nec moucatur ad nic dium, neque a medio uil circulariter, circa me diure Motus ergo eius est naturalis Et i Datura in ipse est aliquo modo principiuhuius imotus quia ex natura sua habet Q sit optum natum s c moueti .Et Aicit vlt risis, quod motor coeli non potest dici ex trinsecus, ct in si quodamodo anima eius. Sic enim coelii mouetur a motore separa to, quod etiam mouetur a principio intes itiseco Mae e vigidius, qui sumpsit hoe in Coc hi, 4. naen, qui inprimo decocto , commen. i. p .ritie. &in se substantia orbis, S. 11 ia icta. id as
firmat, qua in sequitur saulus Venetus Salij. Contratiam sententia ad C Ament.&ad
Auleentiae comune in opinio. Aniceima. s. meto. tue
tur, qui oti &probat o tuna coeli non esse naturalem sinpliciter : quia neque habet
in se principium activum, neq; passi uulnillius motus,neq; inclinationem ad illum:
tamen non dicitur uiolentus, sed preternaturai quia neque habet naturalem inclinationem, neque repugnantia .Huic opiti. sto. iti. l. i. Avicennae subseribit. doesors lib. Opitiioa, quaest , 6. Aulee.ct doctoris subtilis secundum cou-Qnu Odra siderationem particularem videtur quod
.lsea ti, k, habeat probabilitate,ut ille motus no dieaturaliti tur ei naturaliS, neq; ratione formae, ii eq;
ratione materiar, solii habendo respectit ad me iatra p otentia in eo,eo mo so quo de su ers te doctor sus. ponit exemptu, quς saui abet neque naturalem potentiam ad albedinem neque repugnantiam, sed neutram ad hanc,Gi ad illum. Pro solutione tamen argumenti ponamus propositiones. . piosos. prima propositio Cu haei mouetur motu circulari naturaliter probatur ex Arist.
2.ineta. teX. it qui ait Coelum habet inateriana non in potentia ad aliam formam, sed ad inotum localem .p t. i . cccli teXt. I 3. F. Tl p p & ,4 prebat e M prosest , quod motus cour '' ii ei eulari, fit ei naturalis.
pulso. Il natio eis, quia Deus sie attingit a sine ussapieti. s. que ad sine fortiter,ut ore nia dispotiat suauiter,disponendo quamlibet rem secundu atura: proprios inos: sed qui a prinei pio dedit igni,ut calefaceret naturaliter,& quaist frigefaceret,s arboribus, vi fructi Dcarent,de iit coelo,ut circulariter moueretur at motus in supra ilictis censetur,& di- itur naturalis, quare &non dabitur coelo
Mi habile est hoc. , Deus a principio creariat eoelum inter corpora nobilissimum,& Mathitae velut cauis inferioria, Sq, cum alijs dat et nautiti naturaliter suos mot',solti coelii priuaret3 praeterea.Qualiber res habet aliquatim gai 4. . clinationem seculi lunatura mergo di caelum habet sed non videtur quae sit, nisi admotum ita in circularem, te habet a prin , cipio conditionis suae ergo tylis motus ait ei naturalis. Non enim. melius alicuius es natura meliciatio cognoscitura quam
quod a principio se in et Ii hiis titi
si Constri natur quia alit iΗ ituria, aut sor- couldiu. via, aut utrunq; simul sunt iliciolo principium illius circularis ni otii vel voti: ii sit, habeo intent uti, quod ille motus si naturali sim noti,sequitur quod nem forma coe ii, neque materia uius sunt natura, cima, nulis alio modo vi ex definitio os naturari a tet)dicatur natura: sic neque coelum es.set res naturali quia non coisponitur ex Daturis,quod contra Commentatorem bublimis libriae coelo quaesii O. a. 'l Seeunda propolitio. 9rincipi uin motus M' A naturalis in cocto non solum materia est, sed si, ema principalius scitet:quia cum nui talia lus alius motus cou iat coelo, nisi is qui .eli ei edulari si solum ratione materia conueniat ille motus, nullus alius ei conueniaret ratione formae, ct formae Hi non esset natura, sed hoe noti est Aicendum: quia ceclum est naturalis xes compusita, non ex natura, sed eκ naturis, scilicet, exinateria,& sormar ob id iste motus naturalis in coelo non solum ratione materiar, sed
ratione sortita naturalis estis sic intelligit Aristotel. quod sic ut graui,& lihi conue ari ,
nit naturaliter motus ibi sum, di deorsum. ratione rimae, sic Zc coelo conuenit motus circularis ratione formae, cum &r
t oti e formae illi conueniat illa sis uia circularis. t. Et probari posset etiam, quia lut ex D Russigidio dicebamus corpori non graui, ne que leui per naturam , quale coelum est, competit otus, qui circa mediu est, qualis circularis.
I Tertia propositio. Qi ianuis motum n turalem creti possimus dicere esse ratione motoris, quia a principio quo coelum habet esse, imouet, dicitur 1 pii coelo asisti, angelus mouens,& quia ex diuina ordinatione no Aesitit a motu magis qua s for macsse tamen quia angelus forma coeli
82쪽
speculatio. a. De des nitione natura . 1
non est,neque intrinsece mouet, sed extriti secemon debet lici proprie motus a natura, ob hoc, nequae coelum vivere,vel habe
re vitam. He proposito patet ex supra dictis: quia admotum naturalem oportet intelligatur a principio, quod natura est, quale intrinsecum est, ex quo consat res naturali, sed angelus non est intrinseca pars cest, neque ex ipso componitur,ut soritia aut materia:&naturalis motus non potest
diei propriet nisi naturale vocemus, quod a principio rei est , etiam si ab intrinsecis principijs non sit. Similiter probatur,quod
coelum neque vivit, neque est animal quia
ad hoe est requisium ut sit tu quo vivetis vivit formaliter in ipso . De quo infra
latius. Aa i -- 45. Ad secundum giciniux elementum habere naturam,& consequenter in se habere principium sui motus, non activum ratio ne formae,sed passivum ratione materiae,
ita,ut ignis corruptio,&am calenctio sttiaturalis illis: iapassum confert vim patiendo Et passum conferre vim, est soriae aeauci de potetia materiae ad sensum supra
expositurina ut saltim quo I malefiast inpotentia naturali,quar ad eius receptione l. libro concurrit:υt in hominis generatione cons exul. . tingit, lato anima rationalis non educatur de potentia materiae ut ibi die uni est.
l segrespectu sorinae artificialis materia non Aicitur habere principium naturale. Quantutivis enim per artem sit disposta ferrum ad statuam, noti dieitur materiam habere appetiitum naturalem ad talem sorniam artis, neque dicitur educi de potentia materiae proprie: quia formam educi de pol tentia materiae est respectu agentis naturalis, S non arti sciatis. Ob id neganda est sequela,quae in argumento sit. a vitium 'in tertio a fgumento tangitur a isse ultas, quae est disputanda in proprio loco iii
1 s. t. s. infra,rubi Aristot probat quos omne q, Hysia. i. mouetur,ab alio moueatu Et si O itit in s.Tho ibi, sectis mouetur, oportet distinguere parte
ni ouentem a parte mota , ut in ether gentis viventibus contingit:vt in animali eor 3M cres. imouet alia membra & ob hoc grauia dc le., 2. uia non dicuntur intrinsece moueri, sed ac j h generante. Et dato in lapide, verbi gratia,
ita. s.cosu testes ei quia fina non est quae agit, sed supum, suppositum, mediante forma,neque matella est quae descendit, sed lapis. Noti enini
forma animalis nutrit, neque materia nutritur,sed totum cinianal nutrit,& auget te
per formam, quod si isto modo concederetur de lapide , per hoc quod forma ageret, iam sequeretur, quod lapis moueret se, sicut animal mouet quod est contra
Ahistotelem. Dicunt ui tamen ista inanimata a gene- Quomo scirantenroueri, per hoc bd habent, gene in a rimatarante i inpetum, Donaoueantur naturalita dic sim moter ad locum suum naturalem,m ado sunt noxiagoiicextra sicut qui lapidem impellit, diei tui imprimere in lapide impetum: siue sit qua)itas distincta a lapide, liue non est impertinens. De quo in. 8.S Egi lius Romanus in ptinet pio huius dubio. 3. Sol enim mouet vapores sursum, dando vaporibus caloreim vapores non mouent seipsos, sed
niouentura te: ita generans il ango grauibus, ct leuibus formas suas , dat mouere, nam graue postquam habet sormam grauis, quantum est des semper est deorsum. Quod si moueat se deorsum , quando este κtea locum .est de per se, se in iendo medium ,remouenilo prohibens, ergo graue antequam habeat formam grauis , est inpotentia essentiali ut si deossum, & indiget causa per se ut moueatur ad talem locum Generansergo claudo graui formam,
en causa effectiva per se,ut graue deortuna testendataei grauia S leuia dicuntur moueri a generante ,& ni uentur a se de per accidens. V., de fornaagrauis potest diei principium activit respectu motus, qui consequitur naturam formae, ac si ab eophoduceretur Et in isto sensu Sanct. Tho. s. Ts .i optidicit pormam grauis,&leuis quo clam mota tutia, Ps. do esse principium activum sui motus et
mensu per Aristo. in loco citato in octauo i , sinpliciter dicit in graui, ese principium passivum sui motus: alibi latius. Ad id quod ae semine in argumento
tangitur, fere siuilis est responsio . Vi tus enim seminis uirtus generantis est, per quam generans sc immutat usque ad produce dum animal,licet aliter quam in graui,&leui: iuia grauitas,&leuitassent principia passiua: Virtus tamen seminis est actilia: sicut virtu in gratio adspicam produceti clam de hoc infra.
Ad id de aqua,quae se reaucit ad frigi si variae ophtatem, quando calida est, Paus. Venetus in hoc libr. a. Piysicoram ponit opinione
83쪽
1 Opinio. vatias.prima est Auleennae, qui dicit serihuicennae,nsoluta substanti alio quae: at quia non ἡ clarat an re e)iante frigi Aitate, quidam sticunt mediaste rivali stigiatate alij in diante virtuali alij sine ea. . Opinio. secvnga est opinio insidii, quolibet. s. Agidii. quaest. 16 S. 18.qubd reductio sit a forma substantiali aquae, non per se, sed per accidetis,quia intendit corrumpere caliditate,
obibi, o prodiata stigiditatem. s. Ο Tertia est surtei, quod illa reductio non sit a forma substantiali aquae,saltim ubi pi' est calo est quastigiditatis: quia a pro potatione minoris inaequalitatis nolint ae io,
sed si a medio eir cutis ante frigido paula: tina frigefaciente. 4 Vphi'' 'usueta opinas Iacobige portiuio, et dicit, i, aqua nuci est uniformiter calida ob ig partes frigidiores frigefaciunt calidiores. 3 V2 Quinta est eiusdem Pauli Veneti 3icentis, quod inclinatio naturalis aquae est ce ta densitas ob idque quod cum calida stratior quam debeat, resticit se ad densit te δε sese est. Sed omnes has opiniones physice loquendo oportet reiicere,& im- ο aqva pugnare.Illa enim reductio aquae calisaetati Ihi R. uigiditatem sta generante aquam: s
,sgilarem. cui quando graue eri extra Quin io eum naturalem, motus ad talem locum tribui tur generantiac motus aquae calide, quia vltra suam naturalem dispostione est A bet tribui generanti Et qui de aqua nunqaebet intelligi,quandiu recinet sua forma substantiali, sine frigiditate: cut ignis no potest intelligi absque culo re aliquor imo probabile non videtur improbabile asserere , quod quod in a- quam, is amiae sibi sena me calida,in ea in-
. ita,' ligatur nimis destigi sitate, quam de ea
,, id si lare:Diali sui Das rigiditas esset ut 8.te giditure qua qui sta, videtur ad coni eruationere saltim de calore. vltra grassum medium,vt. s. scilicet, ita ut c um minori non possit stare aquae forma.
Et dato hoc non es et dii scite intelligere, quomodo maior frigiditas posset praeualere contra calore sed ponamus quod tenendum est,quod in aqua nimi; calida minii; sit de frigiditate, de calore, tunc set reductio ad frigiditate mediante tali frigialiqga pro- ditate. Et dato sit maior calor a wportione pulsu um tiliti oti,ities ualitatius et actiora a illud a
rota si su a a pore Ione minoris inaequalitatis no Dia
o b. tito,intelligit de acci lentibus cottariis exissentibu in sua natue ali dispositione: sed quando unum accidetis est uestra suum subiectum,etiamsi si sortius potetit patia minori,si sit in sua naturali dispositione quia
calor extra no n habet unde conseruetur:&sic sigiditas in aqua caliga quan uis sit minoris intensionis gradu aliter, quam sit calor in eadem aqua, quia tamen aqua est in suo subiecto naturcili Sin sua naturali, is positione, conseruatur ibi, de poterita gere,& praeualere contra calorem: quia extra suam dispostionem est,&non conser uatur a subiecto &ob hoc Aieunt medici, quod infirmum animal,quod semel est ut tra suam natuealem dispositionem, non ita facile ab intrinseco redueitur a s sanitatem& integrum statum naturalem quia hoc si per hoc, quod pars sana mouet non ianam:&cum in agendo repatiatur, calor natus alis fit debistior ,δc indiget medicini, eestrinsecus adiuuari. Ecce ergo quomodo aqua ad frigidit tem reducit uv qua tuntiis sit caligissima)a sua rima substantiali, principaliter mediante frigiditate ae tuali, quae semper ina. ne LEt ille motus tribuitur generanti dat ti illam formam,quae conseruatur cum si uia a ugiditateat non sine ea. Qui in aqua nega- o. irunt sit clitatem actualem, sunt decepti daei ex experietia, eoquὀAaqua calida magis, qvi iiiii S vehementius adurat,λ comburat, qua secati,
fama imisi&cuiti in ignis sanima nulla sit imalis se igiditas: sic dixerunt de aqua sed decepti sunt quia non est ex eo, quod sit maior calor in aqua calida qua in igne, sed qui aso ima ignis est ratior, es aqua est
densor, ii ius sentitur calor in aqua co
densita: nam sortior est virtus unita seipsa dispersa. Vapor enim , qui ab aqua cali dissima exhalatur,tam intensum habet calorem si eut aqua, sea non tantum adurit: quia cum rarior sit, minus de multitu ine at etiae S se minus calesaeiti se digitus iatri incensi non habet tantum caloris, a tum flamma ignis,alias serrum Get ignis, sed tamen quia magis de multitudine materiae , magis aduriti cum ergo in aqua nunquam si summa caliditas, o priri et intellia gere an ualem aliquam frigiditatem. Et quia de natura hic sermo est,non e- .rit ab re o eo apendices in s ne specula. ponere modos omnes, quibus dicitur natura. Plinio natura dicitur generatio viventi xt diximus in principior&patet in textu.
Secundo dicitur quod est principium intrinsecus motum, ut ille di finitur. Tertio,
84쪽
speculat. 1. An formae tribuaetur actio.
' est o sumitur pro quacunque estntia, seu qui9ditat vi eum dicimus,alia est na tuta substantie alia qualitatis. Quarto.pro quacum differentia speei fi-ca,ut natura litas, ficimus esse rationalem.
IQuinto.Pro quacunq; proprietate,quae rem consequitur in separabiliter ut homo natura scire Aesiderat. Sexto. pro causis motiuis uniuersalibunissu, uniuersitam intellectualibus,quam corporalibus ut cum dicimus,tota natura comparatur Deo,ut instrumentum,principali agenti.' Septimo. sumitui pro essentiali ordine
rerum concurrentium,per se,& principaliter,ad persectionem uniuers:vt cum dictimus solem stare est cotta naturam. Ce auo. sumitur pro Deci,non in se considerato sed prout est dirigens omnes causas secutis in actionibus suis naturalibus Sinquatum est omnium motuum primu principium ut cudicimus natura instituit 1blem declinate in Eodiaco, modo ad at serum modo ad Septentrionem, ob alte
mam rerum generationem scorruptione, 'INon .sumitur a medicis pro coplexio De,ut rhebarbaru colers purgatiust natura est,& pro virtute formativa, quae aeseruit generatii re ut eu Alcimus naturain generatiost animalis incipit a formatione cordis.
Decimo,apucl moralem philosophum sumitur,proconsuetudine:vt dicimus consuetudo est altera natura, comnibus istis
modis natura sumitur: sed in isto loco, in secundo sensu tractat Aristote. ut dictum
cunda. Vtrum forma sit principium actionis.
de activitate sermo incidit, dc natura princi pium activum dicitur
se attedatur penes sormam, quod solum penes eam si a. Auditi. Vigetur, Og non.Et sit argumentum ultimum quaestionis praecedentis de serro candente. Si forma esset actionis principium, sequeretur quod activitas in agentibus deberet attendi penes multiiuginem rimae : quia Aiminuta virtute , oportet Ieseeeseere eisentiam, sicut augeri, ea a sta sed hoe est salsum. Nam in ferro cara dente minus est de calore,qutin sit insanima ignis,& tamen serru magis adurit:ergo
activitas non est alte lenila penes r nati. Secuti. 5.Cause secundae nihil operaiic sectando. tur,sed soliina ipse Deus: erso activitas nodebet penes formam attendi. Antecedens probatur: quia Deus,& natura nihil pacitis Arist.
frustra sed causae secundas efficientia est su si 3 persua,Deo concurrent qui in o nibus s. is II.
est peressentiam praesentiaria,& potentia, q. p. adii. IvlTheologi affirmanti ergo nullo modo attendenda est causalitas penes fornaae
Tettib.Si formas stantialis esset per se et hi iaprincipium quo,agens ageret ergo es accidentalis esset quo , instrvinentale principium ad eundem enectum: conseques estralsum,quonia accide, pes Ogueeret subst aliam,&vltra persectionem speciei ageret: ergo & illud ex quo sequitur.isquod soriana substantialis sit principium activitatis.' In contrarium est Aristo.qui diei siemti
esse principium & eausam motus. Aristote. 2.
Pro solutione notu lum,iti praesenti spe physi. ext. culatione,sermonem em de esseientia sol is 3 viae:&quia causa nimalis ab effieienti ai ' 7'stincta est Vt infra ieemus hic quaeritur, utrum causa efficiens per nima agat, tanuquam principio quo, ita ut causalitas agentis sit ratione formae.Etsmul, & semel tangitur,qu3Ain causa Efficieti, si causalitas, es quod in forma qua agens agit. Secundo est notandum circa emetentia Notan s. a. quain presupponit liaec speculatio,varia irituisse opinionem,non solum philosopho-iuin se etiam Theologorum.' Priina opinio fuit quoi undutolletitium variae vi omnem causalitatem causae secundae, siue uniuersalis siue particularis fuerit. Dicunt enim,quod solus Deus est,qui omnia operatur ad praesentiam causae secundaelita ut ignis non calefaciat sed Deus in praesentia caloris, & non alias, eκ pacto posito, sicut ad praesentiam prolatiois verborum sacramentalium in Eucharistia se ponit in sacramentorvis nune statueret Deus, quod ad prolationem horum verborum: fiat ignis, tunc neeret ipse ignem.Hanc opinionem, ocisi sis s opinio dieenda est , tenet eX professo sitit. . i. GasLieet longe ante eum ut citat S. Th. q. t
85쪽
s.'rs in , . aliqui tenuerint Dicit ergo G thr. cause l. i. q. secundat nihil re vera faciant, sed Deus ip-xic.4- se. Haec sententia penitus est reii eleiada, &Sauti.Tho m. in loco citato dieit eam esse stultammeiupe quo δ tollat ordinem υniticis maius causae secundae nihil faciunt, iam eget compertissim man res omnes esse otiosas,atq; superfluas,ct absq; aliqua necessitate, quod diuinae sapientiae derogataci obibio AEAba in alio e Xtremo fuit sententia,ut tolleret oin nem causalitatem, de concursu in primae causein tribueret secodae,vt Deus nihil operaretur imme state cum ipsis, sed solum ageret ipsa Deus ad cos ruationem causarum. In hoc extremo fuit Dura im ' diis. Quod sit erroneum hoc asserere, tilias latu faciemus in . 1. sentenisti nostris Re
solutio ibu, si Dominii; dederit. Nune tamen fallitas comprobatur ex illo Ioan. s. Pater meus usque modo operatur. &c. his eho sit,. B.Grego .super illud Iob. s. acl notauit: queB. Alig. lib. consiluit alium super terrare, aut quem 48. sup .ge- Noluit si per orbem, quem sabricatus est 3 ae. c. la, a si est ratio-hoe. Res o itinis naturalis rib, sic, o pei eandem formam operatur, per quam
sub et D esse se e enim propter operari . cu) est ergo eo modo quo res a Deo pen-ilent in esse, pen4ent in operari sed ab eo pendent in ei se immediare,per suam praesentiam conseruando, ut etiam gi it D rand .ergo ab eo pendent in operando. Coti sim:. 'Confirmatur .Quia rem fieri, est esse acquirere: sed res dum sunt, conseruantur a Deo: ergo cum sunt, Deus attingit earupho ductionem . .
Ius entia. II Alia suit opinio in hac ima, quod Alcit, quod Deus creauit primum ens,id est, angelum primum, de ille per virtutem receptam a Deo cheauit secundum angelum, di ille secundus tertium, ' ultimus coelumine elui sta inneiora. Isti moti sunt, quia non poterant intelligere, quomo locause inferiores concurrerent immediate simul cum Deor quia si Deus concurreret, ipse solus videretur sufficere.Haec opinio Avicennae tribuitur, e docet s. Tho. quae etia ines contra sidem Christianum maxime, quia creatio, est solius Dei, ut insuperio fibus probatum est tu, primo sp
duo ad causim foemalem est consae randum, quod quaedam est causa sorma-Jis substantialis, & tilia est accidentalis: sicut in igne datur sua soritia substantialis, qua sormaliter est iginis 3c ealor est sis mali; causa, sea non subitantialis, ea aedi ἡentalis. Sit prima conclusio. I De causa effieienti loquetes, ad omnem
motum,& omnem actionem naturalem,
nec Deus solus, ut dixit reprobata prima opinio, neque creatura sola, i dixit l)euii da&tertia ,sed Deus sinus eum causa uniuersali, dc particulari concurrit. Haec est
via regia,qua raportet incedere, non decli uando in unam, aut aliam partem. H te: ex reprobatione opinionum probatur. lst a. dendum est , quia alias nulla esset causa es eiens in istis inserioribus praeter
' secun lib. Qtii a nulla esset causalita, in istis: in serioribus no esset maior ratio quare Deus a s prci sentiam solis illumina et solum, δc frigefaceret ad praesentia aquae: sed videmus, quod ad pr sentiam aquae iaspigesticit,quis i neque illuminat neq; calesari tres ad praesentia solis ealefacit, &illii minat, quod non facit ad praesentia aquae: causa ergo est, quod naturaliter ex condi liciae a Deo indita babent, ψ operetur cuipso Deo certos,&determinatos e Tectus.
INe l valet dieeteratione pacti hoc esse, quia Deus pepigit ad praesentiam soli illu 'minare, & ad praesentiam aquae siretice reuaam qu gro, aut illud pactuin est aliquid
super tacitum naturae rerum aut est de iuti inseca ratione si pristium: quitur et noest illud de natura rerutae&aquae N natura sua non habet, quod magis frigefaciat, quam calanciat. si hoc est de essentia rerum, habeo in tentum, quo g si ge intiisseca rati re solis illuminare. Quod stloe est naturale,sequit quod naturaliter operatur Deo concurrent eis Deus no potuit ipsis naturis rerum manentibus, sine miraculo
aliud facere, quin sol illuminet, ct aqua sti-gefaciat. secunda concluso poema substantiali, euiuslibet rei est formale principiti,&principale quo agens agit. Patet ex Aristo. infra an. 3.tex. 1 . ubi ait,quod species,seu Aetna,principium est,&causa motus.
Ratio est. Omne quod agit, eo agit,quo i& aEctu est sed quaelibet res cictu est per suasorma subsicitialem, per qua in specie costituitur: ergo sequitur Q ipsa agens formali ter agit.Maior est nota quia p hoc et quid sit in potentia solum, no agit: ut si aqua inpotentia calida est, non calefaciet, neq; e quus
86쪽
specula. L. An formae t ibuatur actio
quus in potetia equum producet, nisi per id quo ii a iu sit equus.sstem.In omni agente intelio est,sbi parsum assimilarer sed huiusmodi assimilatio in forma est ergo sequitur, quod per ipsa
tanquam per principium formale agit. Tettia concluso. Forma accidentalis est principium instrumentale quo agens agit. Probatur. Quia ut ilicebamus per id agenso git,per qst actu est e sess sieut est actu per
imam s bstantialem,&oesu est: per sormam accidentale ergo sicut efficies operatur forma substantiali, tanquam principio quo, principali,s operabit acccidentali forma, tanqua principio quo, instruis entalii Signis actu calidus per calorem calefaciet proflueendo formam ignis, tanquam quo an, instrumetito, calore utens. Quarto concluso.Formaaccide talis nos oltim instrumentu est quo agens agit,sed est quo, attingitur formae subitantia iis productio ut scilicet ignis percal rem non solum calorem , sed formam substantialem producat: imo &polito miraculo in sacramento eucharistia necisses attingit ad substantie productione, ut in primo sibro probatum est, qua do ex hostia conerata liut
vermes,& nutritio. Prima pars conclusioteli contra notitillos alitis graues author es, qui habent pro in conuenienti asserere, si , forma accidentalis prassit ei te iustium etitum ad producendam formam substantialem Orobatur. Ferru inflammatum cum
tamen no sit pormaliter ignis, sed solum habet calorem participatum ab igne)stuppa applicatam inflamat, di causat ignem, ibi est forma subantiali; ignis,& non est a foema substantiali ferri oportet ergo si a ema acci geniali eius,scilieetia calore. Item. Vitius seminis in matrice lininediate proaucit animam tanquam virtus generantis: quia semen est in potetia corpus vivens:tamen illa virtus est accidens.
Et quidem in animalibus, quae eκ putrefactione generantur, apertissima est ratior ubi fortina cadaueris ab accidentibus pro ducitur Praedictaeonclusio est S. Thom. qui ait a minutationes naturales non fiunt
imine Iiate a forma substantiali sed ab ea
mediantibus accidentibus: ergo ipsa acci dentia sunt eausa instrumentalis ad soliant produc ionem attingentia:&ages agit sorma substantiali,ut principio quor &accidentali sed tamen ii ha ut instrumento, illa
ut quo principale per quam 3c habet esse
substatitialiter. Quinta concluso.Calor ab igne separa- ,. C3Husatus inodo sit extensus in quatit ite) eunde
producet essectum, quem pro Aueeret sesset in igne .Hoc probatur in sacramento at gallo. taris Nam naturaliter ellectum habet,que haberet si panis adesset .Et cum aqua caliis 'ida ealefacit manum illius calefactionis aio est datida eausa foema substantialis aqui, sea calor est,qui in virtute ignis agit. Probatur etia. Calor verbi gratia). t. 8.est dispo-stio si sciens ad introductionem formae ignis ergo ubicunq; st, poterit eodem modo id eausa te sicut virtu, seminis in absentia eius, a quo decisum est, generat animas. 'Disi in conclusone, si modo calor si extens, si quia curn acti debest reeipi in quaia,Sextenso, non posset exerceri nisi ali agente,qucid sit eκtensula, ' Ex hoc sequitur, quod si calor vl. p. esset Q 'summus, qui suapte natura tion potest esse nisi iti igne Is periti iraculo esset separatuqab igne, eodem mogo produceret formam
substantialem ignis , si eut s non esset se
Sexta concluso. Actiuitax in agente M s.cMiu nit cons deranda penes multitudinem form e , tam substantialis, quam accidentalis.
ita li igni, bipe alis ea proportione, qua habet magis de forma subnatitialis ignis, S de ae eidentali caloris, quam ignis pedalis, poterit ita ea levi proportione essectutupro ducere Haec exsuperioribus constat. Cum virtus agentis si forma, qua actu est
ergo quantum habebit is e actu, habebit&de virtute ad agendum seA actum habet secundum rationem formae,& substantialiuquo a s actum substantiar, & accidentali quo ad esse accidetate. Intantum est veru, quAds rina esset infinita, de activitas iasti ita esset. Quapropter in creaturis non datur actu infinitum ut infra in tertio,spe cula.secunda probabitur. Quo 3 squis obijciat contra concluso. Obiectis. eo quod in prima conclusione dictum est,
causas uniuersales csicurrere, de Deum caparticularios clara eadem sit activitas eκ parte uniuersalis, quantiis diminuatur lebi pedalitate, semper actio erit eade : unde non sequitur,quod activitas si consideru-δa penes multitudinem fornam. I Re spondetur: dato ita si, quod uniuersa solutio. Iea concuriunt causae,sed quia determina
87쪽
tin actio, iste sp elui niuerstilis causa: est pudens a partitulari eo tisa: quia vigetur de
terminare uniuersalem ad concursum, octiuitas venit consideranda penes actiuitate causi pu il3lius cquses cuilae,&particularis Et stis hie dicitis de ficit, et in ipsa sit diminutio in virtute, ad Himitiat hoc quo ἡst etia in actione. Εκὰ plum est vitiuersite Deus eo currit cum homine ad actionem. ad iniuno. ipsis bona o quodammodo determinat ipsum Deum ad agenssum. Si tamen remisse agaestoreo conatu ut unum, Deus concurrit ut unum,neque facit maiorem acti-
uita id in aetu, qua sit in causa particulari. : Aa sustu. Ad argumentum. sol. in isto Allia primo,in quo tangitur unAe lignosci q. inio possit activitas: penes intesioneina,vel alii Nisi itia i notaridum, quod multitudo si, mes' attendi tibet penes multitudinem mat ria,ita ut in eadem proportio e ubi plu, doniciteria,plus deforma,& econtra: quia sor ' inaeducitur de potentia materiae, demate. ita actuatur per formam.
Notati. . secundbnottidum, ὀd multitudo materiat eognoscitur per extensionem, ' in tes sonet ubi est qualis Aensitas, aut pergensitatem ubi est aequalis tenso,&inia tenso. VpRama ignis bipe tali siti, habet in duplo multitudinis fio Ymt,quam sama ignis piaesis,ubi utraque esset famm, stuppar aeque Iara: ubi. vero flamma pedali est densior ut quandosumus ligni vitiis dis insanimatur,non est dupla materia in igne bipedali aleque cluplex sorma: imo plus formae AHateriar, potest essὰ iti igne minori.st in rebus cali sis potet euidelius, quae no fuit sorinaliter ignis in pruna pe dati querci plus multitudinis es: caloris, qin pruna pini: quia quercus est ligni, leniasius. Et Multo plus in serro aequali, quia densius: Ubi sunt aequales quanta tales,& intensiones.' Tertio notandum,m multitudo forma ota uoti est cognoscenda penes intelasionem: quia neque inferro, neque ira aliqua aliare,, quae hon stigni, iis alite epotes esse tu intensus calo qui in est in flamma rarissimi ignis quia calor esu dispositio naturalisianis, non potest esse sumus ealor, nisi ubi sit ignis. Ex quo sequitur, quod aequalis
multitu lo coloris in materia aeque extensa,intei istor erit ubi materia suerit rarior
&hine fit. quod in sereo,& s non sit soria, maliter ignis, iano est calor summu ι, si applicetur stuppa,incenditur, ' sit igni;
quia illa multiiugo caloris magis inteniliatur, quia in materia rara. IAd formam igitur argumenti deueniens ad M. . . o,ilegatur quod in ferro calidissimo, stititnus ulultitudinis caloris, quam in pamma stuppae licet insanima stuppa sit in
tensor ob raritatem materiae. Neque essuerum, quoA ubi color est intensor, sitnia gis de multitudines ,rniae,&magis consequenter de ad illitate,nisi caetera sint patia in raritate: iuio insesso pedali est multo plus multiiuginis caloris, quam in suppa, ob id vehementiu agit. itaq; ex ista solutione aduertendu est,t Noerlate niensione maiori,vel minori, non opor i ρος tet metiri maiorem, vel minorem formae quantitatem,&virtutem: quia si ceteranu . iiii...i; sint paria poterit ese latentior calor,&no eat nunt intum deforma, de se neq; de affuitate. snt palla
AA secti dum si scienter responsum est. Ad, . . Non enim ponitur ipsu es Dei causalitas superflua,neque similiter ipso concurrente, causalitas cause particularis quia sit habet rerum Orflo,&diuina disposti xt Geis concurrat,&secundum proprio satius ea- D. antil. rum agere sinat. 3 Ad tertisi similiter in quinta &s lacu M. ι clusione responsu in estNon enim habemus pro in conuenie alti, et accides velut instrumentum concurrat cum agente Uincipali ad substantiae productionem: dc contingit in putrefactioneret ipsa accidetia cuDeci concurrant utinstrumentum,&in cramento altaris ut dictum est. Circa hanc causalitatem maiore et minorem penes formam,multa multiplicantur argumenta a modernis, Coroneto,& citates.
ab spinos, sed cum iactura temporis Vide si placet ibi in.: .physi. l. 36.apud Spi β' nosam,&soto in. q. . a. ys.
. tia. Vtrum tantum sint quatuor genera causam .
bus ἡictu est, ct de mate ii Hali multa in primo,&in isto stetido in destiali solum obiter mentio facta est, oportet inquiret, an solii sint isto qua
88쪽
77 speculatio. 3. De. 4. generibus causarima
pilisu au. IVidetur quod non fiat tot causarum genera nam causa a causando dicitur: sed materialis causa non causat, quia materia nulliti, est activitatis,ut a te um est.Neque formali 3,causat quia soli; in habet esse forma te incompositor& s aliqua ossicientia doberet attendi solum esset e cere actu esse, quo A est formalis effectus. sinalis etia nocausat: uia ge ratioe causs est, ut si prior,
euhctu sed stiis iis est prior sed posterior.
Argum l. 'Israeterea. Non datur causa efficies: quia Aiuis. si aliqua esset, inaui me illa, de qua Aristo. ponit exemplum texi 1s. scilicet, consultor pater: sed istae non sunt causae: quia fiat eo tistium dati, quanao non sati ergo consultor non est causa:alias eo posito,Poneretur e siectus. Itein. Stat patrem esse, quando non est stius mana duna generat,si . lius Don est. 1rvmς,3, e Testio.sunt plura genera causatur ergo non sunt solii quatuor. Patet quia satum e fortuna: casus, sunt causi, &no est aliquod
genus istorum quatuor. In eo trari. 'la eontrarium est Aristo. in tex. 68. hu ius a libri. .
rami. i. 'Dio solutione notandum, quod cons geratio Aecauss inquatum cognitionis sunt principia ad Dialecticum spectati&sc tradit Arist.Et de ipsis inquantum sunt digeretiae entis, a a Metaphys cura: vi. s. meta. t . a. quia ens diuiditur in id quod sella. bet ut tau Sin id quod ut essectus. λ istote .la 4 Cosideratio tamen Ae causis, vi ad suos 1.Posse, ca opplicatur effectus, a physicu in spectat: ρο- O- S sic Aristotel. in isto. α. physi eorum de caussa git.
Notand. 1. secura io notanclum, quo A de eausarum numero suit varia opinio apud antiquos. Fiima ora.'primo alli qui ponebat unum retuprin- : cipium aurem, vel aquam, 'rauerunt fissos l. causam sormale, ut ait Arist. i .Meta. sailla entia ponebant ut causam matera alere idcisti ignorantes causam sorio alem, ignora uertitit edicientem similitei. Asnalem
Nam e ciens proqucit formam' propter clee .lth. i. snem. Que: Cicero ostendit, quando de Academi. Democlito loques ait quia ian 'rauit cau iam eiu ciet ena,iguorauit&sinein: dcom
ollato. a. ' plato in Thuae in alio extremo plures quam quatuor posuit caulas : Deinpe sesi Materiam, sinetur Ascientem principale, Sinite umentalem: formam extriniaca inseparatam ideam, dc formam intrinse . cana particularem.' Aristo t. tamen medius, merius quatuor Tertia opi, solum posuit causarum genera, qui exem Aristot. plarem ad causam forma sera,&instrum talem ad em cientem regiacit.' e materiali causa dicendum, quoa ipsa D8 mare. st subiectum primum quod generationi risii causia. stibi citur. ca quam.In qua,idem ei siquod subiectum qua. forni aer Sc haec est triple M. Materia prima Dude considerata &sie est subiectu forma substatiali, Et materia subacci letib', quae in animalibus corpus physicum. Et tertia materia accidentium,sive naturalium, siue aetificialium sue corporali uni , siue spiritualium: hi anima &lignum. ' Materia ex qua secundum Commenta. Materiam coiactu. 3 t .est triplex. Compostioni, tan P '. tum ut literae sunt malefia syllabaer e lapi des,&ligna materia domus. Alterationistatum: vi vinii,eκ quo corrupto fit ae . turct panis, & pisces, ex quibus alteratis, es corruptis animal nutritur. Alterationis, di compositionis smul ut mel, acetum, chsai sunt materia o Mymeli: quia sit ex ipss, alto ratis quide iti, sed manentibus secundum substantiam,vt putat Commen. I sequitur e X illis, quod omnis materia, Corolla. in qua forma naturalis,est materia ex qua, quia ima substantialis educitur de pol tia materie, ct omne accidens corporeum educitur 4e potentia subiecti 'Materia cirea quam, est obiectu η poten Matellatiae, vel hasitus ut color respectu poten- ς Na quL
si Causalitas materiae non est aliquid pro 'ducet sea en conςurrere ingleia vi e subie cti:sse cuiuspmpntia mox a educitur: ct in hoc saluatur eius causalitas. 4 M Adue iste,quhd mossus causalit tis materiae,maxime ostenditus inhoe Q eu limitare, S restringe te amplitudine forme, qua recipitinam si forma receptibilis in uiat xia: y calor daretur extra materiam,haberet onans perfectionem 3c gradu suae naturae: θ qixi irecipitur in stateria: nece sario pr*ph honatur, 3c limitat per41aatem a &ς κ' hos fornait separate a materia, liciaturba re quapdam infinita ter quia non ter j opitur .anavem; &sorint materiales, erca narib,dietitus limitatis eκ hoc ergo qdiaria a Mositur hamateria limitatur, S hec
est eau pias teriae: non quod det aliqd
89쪽
esse si, rimae,neq; inquit neque perficit segquia limitat secundum suana capacitatem: ct nomii an et secun aum tot uin esse debitum naturae suae: S hoc est quoa dicimus concurrere in genete subiecti, de cuius potentia educitur. Dequo vi se Capreo. in . i. sent .distina. 3 quaest. i.
causa. E causa sor mali, quae est species, S emplar ut ait Arist.teX. a 3.)est dicedum, quod sit
actus, per quem res in aliquo certo esse
specifieo eo stituitur. 1icut est stipieκ esse, Aupleκ est forma: substantialis.&aecidetitatis.s Th.ὰ . Ut eua.Duplex est forma: inaedam pae, tis 'alia totius: qua partis est, actuat mat tiam:&totitur,que se habet vi forma respectu se ostii vi humanitas respectu homi niue, ut sup i diximus actucit totum.
Daturalis:& haec, alia spiritualisin alia eor- potali 1 equae coisior alis, quassam qu se tenet eNparte materiar ut quantitas, aliaeκ parte formae,ut qualitas. r
IMO lus causa igi huius est, concurrere taquam actus,es terminus quo generatiois, per quent id quod si habet esse. Vbi nota dum noti esse viii uersaliter de rotione causae, esse pri rem suo esse iii sed hoe solii incoluietis: essicienti,&materiali sortinali ve
eum suo offectu .porn a quidem pi ius no tura componit, 'quam tot uim sit at quiata esse condenit non parti, se toti . non est prius tina,quam totum: S ideo, quia totum est partes sunt sciat, quia albedo ge Iibat lignum est album montauren, quia albedo eu alba. 1deo quando dicitur cau scire est e la ad cuius esse sequitiir aliud , nci intestigitur generaliter, quM causa prius natura si sed quod prius natura componat aut quod iun modo inbuerit ficti sui, qui aiuequatust,mouet agetite ri formave bitis eiusne es compotiendo aequia
s.c tiosis ita jectus es malis consistit in
hoc, qu4 doctu ado materiam coarctat ipsa seu eius potentialitatem ἰ pro quanto ante aduentum forniae, materia erat inpotenti Mad alias sortinasuarias,sed p. st uatii hanc recepit quandiu sub illa est, non potest aliam ieeipere: si e docet sanct .Tllam. prima pari. questio . . arti. i. kidem deforma arti sciati, dicendurinitaque s materia limitat sormam,& coarctat,ut diximus:&sorma coaretat materiam, &limitat eauit
sed alia eu alia consideratione:&formalit esse formale se ipsa, 3 non peractionem: in quo di fert ab emeteti: ita biforma det esse ut quo, & essciens esse ut quod,vel si edicen to forma dat esse,ut principium intrinsecum , dc em ciens, gat esse , ut principium extrinsecum.
Ausa estic sens est primum principium vn dei incipit inocus.tetat. 2 9. quae modum ha bet causilitatis cocur i endo insuere in esse
I uisiturpi imo causa efficiens, in cati, csam per se, es. per accidens. Bla es per quae virtute suae natui ae pro lucit essectu. Vel se Est illa, ad quam intrinsece ex sua natura sequitur essectus: stati artus causa est stat hae Et Deus &intelligentia,&cce sumaseetiitin denominentur a suis effectibus,dicuntur causae per se ser accidensitata est, ae suapte natura non est requis ta ,se 3 peeaeciὰens concurrit, ut inustius
istac. Non se hae e. Calidum calefaciti cqitia illa prima de per accidens,' secuti ada de per seanter causas de per aectilens,
euhsa sitie qua non, coinputatur.Quapropter qui scieramenta nouae legis ἡicunt in se q. t. te.
1 e causa gratiae sine qua tibii Vt aliqui sim carutant simpliciter dicunt in re honeste cau- si gratiae: quia eausa per accissens,non es hstii pliciter caui: .Quoa eu eontra Eccle fici deterii nationem, in concilio Florentino sub Eugenio III I.& nostiis tempo-iisus iti Tii sentirio sub Paulo. II1. v si cba, tria. disiiittitii est , quὁd sacra me ita nouaeleia de aera i a sis tali lint gratiam,&c.ntinetit.De quo ges ii alias α tetigimus supra speculatio. 6.m solutio.ad N Sequitur
90쪽
Speculatio 3. De. 4. generibus causarum.
Sequitur ex ista diuisione cauta, Oeam
in primo sent.1 1. q. io. male sivisse, quando inquit,non esse magis per se istam Ca-liata calefacit,& aedificator ae lis eat quam ista: Musteus aesistat, usit eontra Arist. S veritatem quia una est causa per se, de alia est per accadens.De per accigens est, Drusicus si,qui :edisseat quia musca non
est per se ordinata ad aedineangum, sed cotingit quod aediscator sit muscus. Vnde licet causa faciendi sit accistens,non sequitur causa facie si sit de per aceides: sicut ignis ealefacit &sua forma substantiali,&ec calore tamen lato si calor accidens, leper se calefacit,& statuarius de per se causa est statuae quanuis operetur per artem, quae est aeci lens, gCausi tam ge per se, quam ge per acci causa Vni' deo, diuiditui iti uniuersalem, & particula
meti ro,s ' Remota,& proxima,duplex: aut ratio- m. ne suppositi aut ratione praedicationis Orinio moclo illa dicitur remota causa, quae prior est,&quae mouet alias sicut medicus ait Phlebotomiam: & provima,quae venaineidit.se alijs Verbis causa immegiata, de mediata dicetitur cauci uniuersalis, de particula is ut sol causa est Vniuersalis, S laomo causa particularismon eo Q Sol non attingit essectum sed quia in Det aliam causam particularem,&itiseriorem. In praedicando est,ut medicus,& artifex non lunt duo agentia:sed quia ut aflikκ superior quam ut messicus,dicitur artifex causa uniuersalis in praedieando, & mediacus particularis. vosuh salis Causa uniuersalis Aiuiditur in uniuersala causan- lem in causando,de in uniuersalem in prae
)ἱ φ dic acioAn causando:ut soliquia causat unu uersaliter plura dc in praedicanilo: ut arti seκ respe tu medici. Et omnis causa,quae est uniuersalis in causando, est uniuersalis in praedicando ut docet S. Tho. hie supertex.32.Nam sciat sol est eausa uniuersalia in causando est dein praedica domon quod sol cle homine dicatur,quia homo non est sol sed quia prae litatur Ae eo,&Ae omnibus aliis,quorum causa est in ratione cauia dilioe modo,q, homo sitsoluin per se siciminem generans: lvero est generas coriapus, de animal per se. Ignis est ealefaciens per sellia sol est ealefaciens, & alterans, defrigefaciens: in edicus est causa per se sanita. tatis,sed artis sanitate, dc statuam, dc domumsacit.Itaq; sicut causi est uniuersalis in eausando,erit A in predica do. θ: ectitra, Cauta plures concurrentes cia eundem effectum: quaedam dicuntur essentialiter suboiclinate aliae acride iciliter. sesimo irrodo sunt illae,quae sic se habent, i voti lineciliatio potest agere: ut homo,coelia, De iri. Accidentaliter,quando una sine con euritialterius potest agere vi pater,auus,s proauus.Agit,ia pater, ado auras e li mortu'. Diuiditur causa rursus in v ni uocam, de aequis cam. nivoca illa est, quae este husimilem in speeie producit, ut homo hominem generan/o. Aequivoca est, que noni lem in specie:Vt sol hominem,uei murem producenil . Non enim in specie est similitudo inter causam,& effectum. Causarum est alia a qua esse hus depen detinfieri,s: in eonseruari &haec est aquivoca causatvtest De'.Alia est causa, aqua effectus solum perasset in siet i,d: non in coseruari,' est univoca causa De quo S.Th. s. Ti, Et se sol est eau Cha qua effectus in esse,& q. io conseruari pendet.Et tandein omnia infe liora a suis causis superioribus pendent: quia sunt eausae aequivocae respect u et iactuum inseriorum. 'Causarum,quedam dicitus prima causa alia secunda. Prima causa est Deus solus.
Aliae omnes io a Deum causa: sectinandi dicuntur,siue sint uniuei salas,sive particiulares,quae a prima dependent in essendo, de in causando.
Causarum particularium,quaeaam est disponens alia consiliatis: alia adiuuans. si e etiam dicuntur cfuse totales, do eaus; partiales. Causi sufficientes, Si infusicientes. Nam disponens, causa sum ciens est. a Causarum particulari in alia principalis, alia est instrumentali 1. Plinei palis illa est, quς agit per propriam virtutem, intendes persecte sibi passum asstitit: ahe i sed instru mentalis est illa, quae agit per virtutem principalis cause. Exempla sunt clarat vianinia in nutritione est causi principalis, et calor est insti umentalis. Duplex est instrumetunio coniunctum, dc separatum. Coniunctum est illud, quod nullam virtutem recipit a principali agente, nisi motum,quo cictu movet ut rut serra,
dccalamus quae instruitienta nihil faciunt, nisi moueantuθ.Instrumentum separatuni est,quod recipit virtute a principali ageti ct op eratu etiam si actu no moueatur ab eo ut